“Mrizi i Zanave”, një prej restoranteve më mahnitëse shqiptare i cili gjendet në Fishtë të Lezhës, vazhdon të mrekullojë vizitorët me gatimet e tyre origjinale dhe mikpritjen e ngrohtë, por mbi të gjithë me organizimet dhe shembullin që japin në çdo aspekt, shkruan KultPlus.
Tek “Mrizi i Zanave”, i cili ka marrë emrin e veprës poetike të Gjergj Fishtës, ju mund të shijoni kuzhinën tradicionale me produkte ekskluzivisht të zonës.
Receta e domateve të thata është më e reja që i është shtuar menysë dhe për të përgatitur këtë recetë speciale është punësuar Ervisi, një djalë shumë punëtor me aftësi të veçanta.
“Receta e domateve të thata nga @ervisi.prenga, megjithëse me aftësi të ndryshe është një bashkëpunëtor shumë i vyer tek ne. Faleminderit Ervis”, ka shkruar Altin Prenga, pronar i Mrizit të Zanave.
Për të ju njohur më mirë me këtë recetë, është publikuar edhe një video ku Ervisi tregon se si i përgatit domatet e thata. / KultPlus.com
Artisti Bib Frrokaj së fundmi ka krijuar një instalacion monumental në të njëjtin vend ku u krijua kampi në fund të muajit maj 1999 me shqiptarë të vendosur në Fishtë dhe në Krajën. Ky instalacion i shoqëruar me foto dhe dokumente të asaj kohe në përmbajtje ka një pemë mani të mbjellur brenda veprës, pemë kjo që është sjellë nga shqiptarët e Kosovës, përcjell KultPlus.
Kur atëherë ishin strehuar 2 mijë kosovarë, tani është krijuar edhe instalacioni i veçantë dhe mjaft simbolik për të dëshmuar se edhe pse viti 1999 ishte një vit i trishtë, historia e Kosovës përherë do të kujtohet.
“Streha” titullohet instalacioni me një strukturë të brishtë e stoike njëherësh, minimaliste por e mjaftueshme në “funksionin” e saj parimor mbrojtës, ku vëllimi i saj arkitekturor na ofron në kuptimin e plotë të fjalës një hapësirë ndërvepruese mes veprës dhe vizitorit. Kur themi shtëpi, ajo nënkupton strehë, strehim: të qenurit i strehuar, të qenurit i mbrojtur. Na kujton një nga virtytet më të mëdha të popullit tonë shqiptar: mikpritjen, të cilën e ka dëshmuar në jo pak raste kyçe të historisë.
Me të drejtë A. Degrand Jules do thoshte: “Shtëpia e shqiptarit është e Zotit dhe e mikut”. Si rrjedhojë, ky instalacion ngrihet pikërisht mbi këto shtylla virtyti në shenjë mirënjohjeje e falënderimi të një gjesti bujar, si ai që iu bë shqiptarëve të Kosovës nga Shoqatat e Fondacionet e ndryshme humanitare të huaja në Fishtë dhe në gjithë Shqipërinë, po ashtu dhe nga gjithë ato shqiptarë që hapën dyert e shtëpive dhe zemrat e tyre. Streha tenton të mbetet një përkujtimore e atij kampi të përkohshëm që u ngrit në pranverën e vitit 1999 pikërisht këtu dhe ka për qëllim të krijojë një semiotikë lidhëse mes kujtesës së tanishme dhe fakteve të pamohueshme të së kaluarës.
Streha në vendlindjen e figurave të mëdha historike si At Gjergj Fishta, synon të bëhet pikërisht strehë e këtyre vlerave, përtej përkatësive fetare, ngjyrimeve politike e kombësie. Ajo është një kulm-strehë për familjen e madhe të ndarë padrejtësisht.
Më poshtë KultPlus ju sjell informacione lidhur me këtë instalacion si dhe kampeve të krijuara në Fishtë dhe Krajën:
Historiku
Në harkun kohor 1998-1999, gjatë luftës në Kosovë ndodhi eksodi i madh i shqiptarëve të Kosovës ku rreth 1 milionë prej tyre u detyruan nga forcat paramilitare serbe të shpërnguleshin në Shqipëri dhe Maqedoni. Të dëbuarit ishin kryesisht fëmijë, gra dhe të moshuar. Eksodi i shqiptarëve të Kosovës i gjeti shqiptarët e Shqipërisë në vetvete të sapodalë nga 40 e ca vjet diktaturë e egër dhe nga konflikti civil i 1997-s që i kishte dërrmuar ekonomikisht dhe politikisht.
Nuk ishin në gjendje t’i strehonin shqiptarët e Kosovës aq sa ishte e nevojshme, por me ndihmën e organizatave të ndryshme humanitare u bë e mundur strehimi i tyre. Pati gjithashtu shumë raste të shqiptarëve të thjeshtë që hapën dyert e shtëpive të tyre. Me 27 Mars 1999 Kukësi ishte i pari qytet që hapi dyert duke pritur fluksin e madh të eksodit të shqiptarëve të dëbuar.
Më pas u strehuan në shumë qytete të tjera të Shqipërisë. Në fund të muajit Maj të po atij viti një pjesë të konsiderueshme (rreth 2300 persona) u strehuan në kampet e ngritura në Fishtë dhe Krajën të mbështetura nga INTERSOS, Komuna e Milanos – Mbrojtja Civile – Misioni Arcobaleno, banorët e Avezzano-s, etj.
Kampet në Fishtë dhe Krajën
Në fund të muajit Maj 1999 dy kampe me shqiptarë u vendosën në Fishtë dhe tjetri në Krajën. Më shumë se gjysma prej tyre ishin fëmijë, madje gjashtë fëmijë patën lindur gjatë qëndrimit në kamp. Kampi në Fishtë ishte më i madhi me 1330 banorë. Mbështetej dhe menaxhohej nga INTERSOS dhe Misioni Arcobaleno. Brenda kampit kishte hapësira të ndryshme funksionale si kuzhinë, magazinë, shkollë e improvizuar, dushe, hapësira për argëtim, etj.
Ndërsa Kampi i Krajnit që ndodhej më në veri, ngrihej në Fangun e Krajnit pranë Kishës Katolike dhe ishShkollës së Mesme Profesionale dhe kishte 970 banorë. Ky kamp ishte nën kujdesin e Don Antonio Sciarra. Financohej nga Komuna e Milanos – Mbrojtja Civile, populli i Avezzano-s (qyteti i lindjes së Don Antonios) dhe zona të tjera të Italisë. Don Antonio ka ndjekur dhe menaxhuar me kujdes duke dokumentuar zhvillimin e ngjarjeve në kamp përmes fotografive.
Fotot nga arkiva e Don Antonio-s janë të ekspozuara tek instalacioni “Streha” ashtu siç kanë qenë të ruajtura në albumin e tij përsonal të marrë në “Shtëpinë Rozalba” (asokohe Qendra Rinore Gjadër).
Historia e Lavdies
Tregonte Don Antonio Sciarra “Lavdien për herë të parë e takova në kufirin Shqipëri – Kosovë. Më afrohet këmbëzbathur me një përkthyes që më thotë se Lavdia do një palë këpucë. E shoh me çudi sepse ajo i kishte një palë këpucë në dorë, ndaj e pyes: ç’të duhen këpucët përderisa i ke? Këto këpucë janë i vetmi kujtim i familjes sime pasi janë të lara me gjakun e nënës time e unë do i ruaj kështu siç janë.
Pasi u kanë djegur shtëpinë e fshatin ku banonte familja e Lavdijes, kanë ekzekutuar babain e saj bashkë me meshkujt e tjerë të fshatit. Nëna e Lavdijes ndërsa përpiqej të shpëtonte bashkëshortin, plagoset. Udhëtojnë drejt Shqipërisë, por nëna nga plagët e marra vdes në krahët e së bijës. E detyruar të vazhdojë udhëtimin, Lavdija merr me vete këpucët e së ëmës të mbushura me gjakun e saj, i vetmi kujtim nga nëna.
Don Antonio e sjell Lavdijen e disa familjarë të tjerë të saj të jetojnë në Zadrimë, në fshatin Gjadër. Don Antonio së bashku me Ambasadorët e Paqes, bënë një sërë udhëtimesh në Shqipëri e Itali për të treguar historitë e tyre. / KultPlus.com
Në Fishtë të Gjergjit, poezia ende jehon, megjithëse këtë herë jo përmes vargjeve, por përmes shijeve të ushqimit.
Altin e Anton Prenga më së miri kanë zbatuar konceptet e agroturizmit dhe të slow food, që të cilat mund të konsiderohen si lëvizje shoqërore me synim promovimin dhe shërbimin e ushqimeve lokale si dhe përgatitjen e tyre sipas traditës.
Një ditë e zakonshme për vëllezërit Prenga fillon në fermë, me ç’rast bëjnë grumbullimin e të mirave për furnizim ditor, raporton KTV.
Megjithëse kanë tetë hektarë të mbjellë si dhe një numër të madh të bagëtive e të shpezëve, Mrizi i Zanave, furnizohet nga rreth 400 familje vendase e të rrethinës me produkte të ndryshme. Kësisoj, ata jo vetëm se ofrojnë shije lokale, por promovojnë ato globalisht, njëherësh, ndihmojnë ekonomitë familjare të rrethinës.
Tutje pas furnizimit, pjesa e shijes, ajo që e veçon Mrizin e Zanave, është kuzhina, prej nga dalin recetat unike e që tërheqin turistët nga mbarë bota ta vizitojnë Fishtën poetike të Gjergjit dhe të Mrizit të Zanave.
Miti i Mrizit të Zanave, për tash e tetë vjet është realitet i gurmanëve të ushqimit, që nga anekënd bota, festojnë ushqimet tradicionale shqiptare, të cilat vijnë në trajtë bashkëkohore nga ferma në tavolinë, për të zgjuar shqisën tuaj të shijimit si rrallëherë. /KultPlus.com
