Saul Bellow, përfaqësuesi i shkrimtarëve hebrenj amerikanë

Saul Bellow, lindur më 10 qershor 1915 në Quebec, Kanada, ishte romancier amerikan të cilin e karakterizonte njeriu modern urban i pakënaqur nga shoqëria, por jo i shkatërruar në shpirt, e ky karakterizim i personalitetit të tij i dha Çmimin Nobel për Letërsi më 1976.

I rritur në një familje hebraike dhe i rrjedhshëm në gjuhën Yiddish, që ndikoi në stilin e tij energjik anglez, ai ishte përfaqësues i shkrimtarëve hebrenj amerikanë, veprat e të cilëve u bënë qendrore në letërsinë amerikane pas Luftës së Dytë Botërore.

Prindërit e Bellow emigruan më 1913 nga Rusia në Montreal. Kur ai ishte nëntë vjeç ata u transferuan në Chicago.

Ai ndoqi Universitetin Chicago dhe Universitetin Northwestern dhe më pas kombinoi shkrimin me një karrierë mësimore në universitete të ndryshme, përfshirë Universitetin Minnesota, Universitetin Princeton, Universitetin e New York, Bard College dhe Universitetin Boston.

Bellow fitoi një reputacion në mesin e një grupi të vogël lexuesish me dy romanet e tij të para, “Dangling Man”, një histori në formë ditari të një njeriu që pret të futet në ushtri dhe romani “The Victim”, një studim delikat i marrëdhënies midis një judeu dhe një hebrei, ku secili prej të cilëve bëhet viktimë e tjetrit.

“The Adventures of Augie March” , sollën një vlerësim më të gjerë dhe fituan një National Book Award. Kjo është një histori aventuriere e një të riu të varfër hebre nga Chicago, përparimi i tij ndonjëherë shumë komik në botën e shekullit të XX, dhe përpjekjet e tij për ta kuptuar atë.

Në këtë roman, Bellow përdori për herë të parë një stil të lirshëm, të errët në revoltën e vetëdijshme kundër preokupimit të shkrimtarëve të asaj kohe me përsosjen e formës së tij të shkrimit.

“Henderson the Rain King” vazhdoi qasjen picareske në përrallën e tij të një milioneri ekscentrik amerikan në një kërkim në Afrikë.

Ai gjithashtu shkroi një vëllim me tregime të shkurtra “Mosby’s Memoirs” dhe “To Jerusalem and Back” në lidhje me një udhëtim në Izrael.

Në romanet dhe novelat e tij të mëvonshme, “Herzog”, “Mr. Sammler’s Planet”, “Humboldt’s Gift”, “The Dean’s December”, “More Die of Heartbreak” , “A Theft”, “The Bellarosa Connection” dhe “The Actual”, Bellow arriti në venën e tij më karakteristike.

Heronjtë e këtyre veprave janë shpesh intelektualë hebrenj, monologët e brendshëm të të cilëve shkojnë nga sublime në absurde. Në të njëjtën kohë, bota e tyre përreth, e populluar nga realistë energjikë dhe të pakorrigjueshëm, vepron si korrigjues ndaj spekulimeve të tyre intelektuale.

Ky kombinim i sofistikimit kulturor dhe urtësisë së rrugëve e përbën origjinalitetin më të madh të Bellow.

Në “Ravelstein” ai paraqiti një version imagjinar të jetës së mësuesit dhe filozofit Allan Bloom. Pesë vjet pas vdekjes së Bellow, më shumë se 700 letra të tij, të redaktuara nga Benjamin Taylor, u botuan në “ Saul Bellow: Letters ”.

Autori vdiq më 5 prill 2005, në Brooklyn, Massachusetts. / KultPlus.com

67 vjet nga vdekja e Thomas Mannit, shkrimtari i shquar gjerman

Thomas Mann (Lübeck, 6 qershor 1875 – Zürich, 12 gusht 1955), ishte shkrimtar gjerman.

Fitues i Çmimit Nobel për Letërsi për vitin 1929. Tomas Mani, ky “poeta doctus” klasik, është ndër shkrimtarët, pa të cilët panorama letrare e shek.XX do të qe e mangët.

Autori i romaneve madhore si Mali magjik, Budenbrokët, Doktor Faustus, i katërvëllimëshit Jozefi dhe vëllezërit e tij, etj, i novelave Tonio Krëger, Tristani, Vdekje në Venecia etj​.

Mann iu dha Çmimi Nobel në Letërsi në 1929, pasi ai ishte nominuar nga Anders Österling, anëtar i Akademisë Suedeze, kryesisht në njohje të arritjes së tij popullore me epikën Buddenbrooks (1901), Mali Magjik (Der Zauberberg, 1924) dhe tregimet e tij të shumta të shkurtra.

(Për shkak të shijes personale të një anëtari me ndikim të komitetit, vetëm Buddenbrooks u citua në çdo gjatësi të madhe.)

Bazuar në familjen e Manit, Buddenbrooks tregon rënien e një familje tregtare në Lübeck gjatë katër brezave. Mali Magjik (Der Zauberberg, 1924) ndjek një student inxhinierie i cili, duke planifikuar të vizitojë kushëririn e tij tuberkular në një sanatorium zviceran për vetëm tre javë, e gjen largimin e tij nga sanatoriumi i vonuar. Gjatë asaj kohe, ai përballet me mjekësinë dhe mënyrën se si ai e shikon trupin dhe takon një sërë personazhesh, të cilët shfaqin konflikte ideologjike dhe pakënaqësi të qytetërimit bashkëkohor evropian.

Tetralogjia Jozefi dhe Vëllezërit e Tij është një roman epik i shkruar gjatë një periudhe prej gjashtëmbëdhjetë vjetësh, dhe është një nga veprat më të mëdha dhe më domethënëse në veprën e Manit. Më vonë, romane të tjerë përfshinin Lotte në Weimar (1939), në të cilën Man u rikthye në botën e romanit të Gëtes, Dhimbjet e Rinisë Werther (1774); Doktor Faustus (1947), historia e kompozitorit fiktiv Adrian Leverkühn dhe korrupsioni i kulturës gjermane në vitet para dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore; dhe Rrëfimet e Felix Krull (Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull, 1954), e cila ishte e papërfunduar me vdekjen e Mann.

Këto vepra të mëvonshme nxitën dy anëtarë të Akademisë Suedeze të nominojnë Mann për Çmimin Nobel në Letërsi përsëri në vitin 1948.

Pas ditëlindjes së tij të 80 -të, Mann shkoi me pushime në Noordwijk (Holandë). Më 18 korrik 1955, ai filloi të përjetonte dhimbje dhe ënjtje të njëanshme në këmbën e majtë. Gjendja e tromboflebitit u diagnostikua nga Dr. Mulders nga Leiden dhe u konfirmua nga Dr. Wilhelm Löffler.

Mann u transportua në një spital të Cyrihut, por shpejt zhvilloi një gjendje shoku (qarkulluese). Më 12 gusht 1955, ai vdiq. Pas vdekjes, gjendja e tij u zbulua se ishte diagnostikuar gabimisht. Diagnoza patologjike, e bërë nga Christoph Hedinger, tregoi se ai në të vërtetë kishte pësuar një aneurizëm të arteries iliake të shpuar duke rezultuar në një hematoma retroperitoneale, kompresim dhe trombozë të venës iliake. (Në atë kohë, kirurgjia vaskulare shpëtuese nuk ishte zhvillua).

Më 16 gusht 1955, Thomas Mann u varros në Varrezat e Fshatit, Kilchberg, Zvicër/ KultPlus.com