Kosova? Po ku gjendet ky vend? Kush janë banorët e saj? Cila është historia e këtij vendi?
Siç ju treguam edhe në artikullin e mëparshëm, gjysma e njerëzve që takuam në Serbi na bindën se ky vend ishte i rrezikshëm dhe jointeresant.
1 / Mirësevini në Republikën e Kosovës. Kalimi i kufirit ishte i lehtë dhe pa problem, në kundërshtim me atë që disa na kishin njoftuar. Përveç kësaj, pika doganore është e vendosur në 1100 metra mbi nivelin e detit, nuk ka shumë njerëz. Me sa duket, për një automjet serb që dëshiron të kalojë vendin, procedura është pak më e komplikuar, por kalon. Një shenjë na informon, si në hyrjen e çdo vendi, mbi limitet e shpejtësisë. Ne habitemi që ende nuk e gjejmë shenjën e autostradës. Por, më vonë mësojmë se kjo është për arsye se këtu mungon lloji i kësaj rruge. (kufiri i Mutivodës), përcjell albinfo.ch.
2 / Gjendemi rreth 500 metra larg kufirit dhe duam ta vendosim tendën tonë këtu sepse peizazhi është i bukur. Kosova, këtë e premton! (kufiri i Mutivodës)
3 / Natën mbërrijmë në Prishtinë dhe tashmë kemi akomodimin tonë për të bujtur. Pranë pikës kufitare, në fshatin Prapashticë, takuam Sadikun, i cili na ofroi kafe në kopshtin e kamp shtëpisë së tij. Jemi të kënaqur që krijuam kontaktin tonë të parë me një kosovar dhe pyetjet dhe përgjigjet ndiqen njëra pas tjetrës. Përderisa kaluam një kohë të mirë së bashku, ai na ofroi të kalonim natën në shtëpinë e tij në kryeqytet, në mbrëmje. Gjeniale!
Republika e Kosovës ka 2 milionë banorë që jetojnë në këtë territor, dhe një milion shtesë jashtë vendit, ashtu si edhe mikpritësi ynë, i cili e kaloi jetën e tij në Zvicër dhe tani ai kalon kohën në të dy vendet, që kur u pensionua. Me të ardhurat e tij zvicerane, ai është në gjendje të investojë në strehimin kolektiv, të cilin ua jep me qira kryesisht studentëve.
Në mëngjes herët, qëllimi ynë i parë ishte gjetja e një harte, në mënyrë që të orientohemi dhe të vizitojmë qytetin. Është e pabesueshme, por këtu nuk ka zyrë turistike dhe asnjë hartë në dispozicion, bile as edhe në hotele. Edhe më e pakuptueshme: Kur pyesim vendasit nëpër lokale për të vizituar ndonjë vend turistik, apo ndonjë restorant të këndshëm për tu ushqyer, ata nuk janë në gjendje të na përgjigjen. Pronarja e një lokali nuk mund të gjejë as edhe dyqanin e saj në hartën e qytetit që e shet për 5 euro! Trafiku është i dendur dhe na bën presion. Nuk ka asgjë për të parë, asgjë për të vizituar. Qyteti është krejt i ri. Interesi i vetëm që gjejmë është arkitektura e jashtme e Bibliotekës Kombëtare. Në fakt, kam përshtypjen se kjo “palë e tretë nga jashtë” është për të “blerë kapital”, dhe e cila në fund të fundit duket si një kryq në mes të një kantieri dhe një qendre madhështore të një qyteti të tërë. Hmmm! Ju na njihni: Kjo është e gjitha që duam!
Në mes të trafikut të rëndë, Gaëtani e kalon kufirin prej 4000 km. Nëpër rrugë, flamuj të Republikës së Kosovës dhe Shqipërisë. Ky qytet i nënshtrohet popullaritetit të tij të fundit si kryeqendër e re e Ballkanit dhe simbol i fitores së shqiptarëve mbi serbët. Ai tregon qartë ashurimin e tij ndaj SHBA-ve (Bulebardi Bush, Bulevardi Bill Clinton, flamuri amerikan kudo, përkthime sistematike në anglisht, shkollat e gjuhës, shkollat amerikane). Në rrugë, na afrohen: “A jeni amerikan?” Sikur të shpresonin ta takonim ndonjë, ndërkohë që flamuri ynë i trotuareve valëvitet dukshëm pas biçikletës së Gaëtanit. Në vitin 1999, NATO mori pjesë në konflikt duke vendosur ta bombardojë Serbinë, derisa të dorëzohej. Sigurisht, atmosfera ndonjëherë është e tensionuar (por jo e rrezikshme!), Sepse nuk mund të gjejmë bashkëbisedues neutral për të na treguar faktet. Shqiptarët na tregojnë për terrorin që serbët e kishin ushtruar ndaj tyre, ndërsa ata kanë qenë paqësorë. Dhe, ata pak serbë që i takuam (kanë mbetur edhe 10 për qind) na tregojnë për një pushtim të dhunshëm të shqiptarëve në territorin “e tyre”. Situata është e vështirë të kuptohet, edhe pse banorët na mirëpresin shumë lehtë dhe kurrë nuk ishim në rrezik, në këtë vend. Përkundrazi. (Prishtinë – kryeqytet).
4 / Pas aventurës në Prishtinës, e cila zgjati vetëm një mëngjes, ne marrim drejtimin e Graçanicës. Sipas hartës sonë serbe (e cila na tregon rrugët e Kosovës!), ekziston një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Kur arrijmë në këtë qytet, vëmë re diçka të çuditshme: gjithçka shkruhet në qirilicë, ndërsa kosovarët përdorin alfabetin latin. Ka edhe pamflete për zgjedhjet rajonale që po zhvillohen në Serbi. Bile na folën edhe në gjuhën serbokroate. Në të vërtetë, këtu shumica e banorëve janë serbë dhe e pretendojnë Kosovën si një territor që i përket atyre. Mund të përdorim edhe dinarët tanë të fundit serbë, ndërsa monedha e vendit është euro. Ne jemi humbur. (Manastiri i Graçanicës)
5 / Përderisa ne kërkonim një vend për tu strehuar. Afrimi, një zvicerano-kosovar që jeton në zonën e Romandisë, na sfidon duke parë flamurin tonë francez. Ne ndalemi afër tij dhe fillojmë të bisedojmë. Shumë shpejt, ai na pyet për atë se përse kemi ardhur në këtë kodër, e cila nuk ofron shumë. Ne i përgjigjemi se duam vetëm një vend të sigurt për tendën tonë. Pesë minuta më vonë dhe ne gjendemi në shtëpinë e tij, të cilën na e la për mbrëmje, ndërkohë që ai shkon në një darkë familjare. Afrimi erdhi për të kontrolluar disa punë në shtëpinë e tij, kështu që ai pati kohë dhe na propozoi për të na treguar disa vende përreth. Natyrisht se e pranuam propozimin. I vizituam rrënojat romake të Ulpianës, si dhe Shpellën e mermerit.
6 / Afrimi pëlqen verë të mirë dhe raclette. Ai e ka edhe djathin që e ka sjellur nga Zvicra. Menjëherë, sytë e Gaëtanit xixëlluan. Ju duhet të jeni të vetëdijshëm se ai është e ushqimi i tij i preferuar. Mikpritësi ynë na fton të qëndrojmë edhe një natë shtesë, për të ndarë së bashku një raclette të madhe të shoqëruar me verë kosovare. E cila, në të vërtetë është e shkëlqyeshme!, transmeton albinfo.ch.
7 / Paraprakisht, ne ju kishim folur për problemin me identitetin dhe faktin se nuk e dimë nëse ky territor i takon Serbisë apo jo. Si nëpër shenjat e komunikacionit, të cilat rregullisht janë të shkruara me ndonjërin prej alfabeteve, shkruan “Oumenelevent.wordpress”, njofton Albinfo.ch.
Shenja të tjera që kanë ngjallën kuriozitetin tonë. Përse një tank? Ata datojnë nga lufta dhe vetëm informojnë tonazhin që të mos kalojë në pjesë të caktuara të rrugëve apo urave.
8 / Ky vend është shumë kodrinor. Do të kalojmë disa ditë për tu ngjitur në një lartësi mbidetare prej 1300 metrash, me biçikletat tona monstra. Moti është gjithmonë me ne, është kohë e mirë. Kalimet shpesh janë të pajisura me hotele dhe dyqane të të gjitha llojeve. Kemi simpati me tregtarët e prodhimeve vendore dhe na pëlqen të na përgëzojnë që mbërritëm lartë, ato na ofrojnë fruta ose djathë. Ndërsa unë nxitoj për ta gllabëruar. E pabesueshme kjo bujari!
9 / Prizreni, qyteti i dytë më i madh në vend, duket më mikpritës se kryeqyteti. Qyteti nuk është në ndërtim e sipër dhe ka një trashëgimi historike. Këtu, ka një përzierje të kulturës dhe fesë, përveç përkthimit të dyfishtë serbokroat dhe shqip, ka edhe përkthim turk. Trashëgimia e pushtimit otoman prej më shumë se 500 vitesh. Shumë monumente janë klasifikuar në UNESCO. Për fat të keq shumica janë në restaurim, kështu që ne nuk mund t’i vizitojmë ato. Për fat të keq! Këtu, nuk ju lënë jashtë. Ashtu sikur është Toni, të cilin e takojmë në rrugë dhe na fton ta kalojmë mbrëmjen me familjen e tij. Megjithëse mund të ndodhë që njerëzit nuk kanë kohë ose ndoshta nevojë për të na takuar, ne pothuajse gjithmonë na jepet një vend brenda, si dhe ushqim të ndryshëm. (Prizren, qyteti multikulturor)
Kalaja e kohës së Perandorisë Osmane dominon qytetin, një vend i përsosur për një mëngjes. Më vonë, ne vizitojmë xhaminë tonë të parë të udhëtimit dhe jo vetëm cilëndo: ate të arkitektit të famshëm Sinan Pasha. Dëgjohet ezani. Turistët largohen dhe besimtarët mblidhen nën kupolë. Gaetani vendos të qëndrojë aty dhe fillon t’i imitojë, si në kohën që ai kishte ndjekur mikpritësin tonë Mustafa në xhaminë e fshatit të tij të vogël, në Saharë. Është kënaqësi: ne gjunjëzohemi, ngrihemi. Kurdoherë që Imami thotë “All-llah”, ndryshon pozicionin në një përkulje të Perëndisë. Asgjë e keqe, përkundrazi. Ne kujtojmë se jemi ateistë, por që ky udhëtim ka për qëllim të përpiqet të kuptojë kultura të ndryshme nga tonat. Dhe për një herë, Islami është një skedar i mirë. Pra, ndryshe nga ata që mund ta konsiderojnë këtë praktikë si ekstreme, sepse imponon një disiplinë të rreptë (imazhi televiziv i mijëra muslimanëve që përulen sikurse të jetë vetëm një njeri në Mekë), ne shohim përmes përvojës sonë një moment të mbledhjes ditore dhe ndarjen në paqe dhe dashamirësi, të gjitha të përfshira në një ritual të mirë prej rreth 30 min. Një klishe që u shpërnda gjerësisht në Francë: Mungesa e higjienës nga ana e miqve tanë arabë? Myslimani lutet pesë herë në ditë, pas kryerjes së riteve të tij, dmth. Duke i larë duart deri në kyçet e dorës, fytyrën, qafën, veshët, gojën, mëngët dhe këmbët. Është gjithashtu koha që ata të marrin frymë më lirshëm në ditë, për t’u larguar nga jeta e përditshme për t’i shpëtuar mendimit të tyre shpirtëror dhe për t’u takuar me besimtarë të tjerë. Atje shkojnë shumë persona, lahen së bashku, pas lutjes, vishen së bashku dhe shpesh, marrim rastin të ftojmë njëri-tjetrin. Përherë buzëqeshjet janë të gjera dhe nuk shohim se dikush është i injoruar. Po, është gjithashtu një vend i socializmit. (Kështjella Osmane, Prizren)
10 / Jo, jo, nuk është verë, por është mu ashtu në mes të tetorit. Ne jemi në pantallona të shkurtra dhe i heqim trikotë kur ngjitemi në Grykën e Prevallës. Kemi marrë një vështrim të plotë nga çdo kënd, i cili na bën të harrojmë se jemi ngjitur për 18 km. Ky kalim është më i larti që nga fillimi i aventurës, me këto 1515 metra. (Kolegji i Prevallës)
11 / Duke arritur në maje, zbulojmë se ai është një vend ultra turistik, ka dhjetëra hotele e restorante. Donim ta kalonim natën, por nuk është e mundur. Pak kilometra nga takimi, ne pamë një shtëpi të braktisur dhe një burim. Nuk kishim nevojë për më shumë, për këtë natë. Zbritëm tre kilometra dhe bëmë një kalim të vogël në banjë, në ajër të pastër, për të liruar djersën e ngjitjes. (Gryka e Prevallës)
12 / Këtu, do të jetë bujtina për sonte. Nuk mund të shpresonim më mirë. Një pamje mahnitëse e luginës, një qiell i mbushur me yje dhe ne jemi me fat për të parë disa yje të ndritshëm. (Gryka e Prevallës)
13 / Për një çast, zbuluam origjinën e mbiemrit Gaëtan. Xhoni, është me origjinë kosovare-serbe. Me sa duket disa prej këtyre paraardhësve kishin bërë një pasuri nga vaji. Por, ai preferonte të udhëtonte me biçikletë !!
14 / Në tre kilometra para kufirit, kalojmë fshatin e fundit të Kosovës, Hani i Elezit. Po planifikonim natën ta kalonim në Maqedoni. Por si gjithmonë ndryshojnë planet dhe bujaria e kosovarëve përsëri ka goditur. Besimi na mirëpret për natën. Diskutuam shumë tema duke përfshirë përvojën e tij në Zvicër. Ai shpjegon 13 vjet të jetës së tij ka jetuar në Lozanë, si një kuzhinier – ai do të na bëjë një darkë të shkëlqyeshme. Në kohën kur pasaporta jugosllave ishte e fortë, nuk kishte asnjë problem për të udhëtuar. Për fat të keq, Qeveria zvicerane vendosi të mos lëshonte më leje pune dhe Besimi ishte detyruar të kthehej.
Për viza udhëtimi drejt Bashkimit Europian, kosovarët sërish po përballen me një sfidë. Në kryeqytet, Shpëtimi, pasi kishte jetuar në Zvicrën frankofone, na ftoi për një kafe. Ai është xhaxhai i Lorik Canës, ish kapiteni i Olympique Marseille dhe ekipit kombëtar të Shqipërisë. Natyrisht se folëm edhe për futbolli: Me krenari na i tregoi fotot e tij me Ribery, Nasry, … Më vonë, ai na kërkoi ndihmë për të marrë një vizë për Francë, për te dhe djalin e tij.
Një vizë: Më parë, në kohën e ish Jugosllavisë, kosovarët kishin qasje të lehtë në të dy blloqet (SHBA dhe BRSS) dhe aleatët e tyre qëkur ky shtet ishte pozicionuar si i painkuadruar. Pasaporta jugosllave ishte një nga më të fuqishmet, deri në atë masë që ajo u shit me një çmim të lartë në tregun e zi. Pastaj, ishte e mjaftueshme për ta deklaruar atë si “të humbur” për të marrë një të re. Në atë kohë, shumë persona gjithashtu zgjodhën të emigronin në Europë dhe sa i përket Kosovës, kryesisht në Zvicër. Sot, marrja e një vize për Europë për kosovarët nuk është e lehtë. Ata kanë nevojë për një ftesë dhe disave ju kushton një rrogë e tërë – mesatarisht fitojnë mes 200 dhe 350 euro në muaj.
15 / Babai i Besimit përkujdeset për lopën e tyre në mëngjes dhe mbrëmje. Djathi, kosi dhe qumështi që hanë këtu, janë rezultat i punës së tyre. 12 litra në ditë qumësht të freskët. Një ditë më parë, Gaëtan vëzhgon, të nesërmen fillon negociatat dhe ndërmerr masa. Gjyshi bujar, por kokëfortë nuk është i lehtë për tu ndihmuar. Së fundi, ai do të ketë të drejtën për 3 minuta vizatim dhe jo më shumë. Por të paktën ai e njeh ndjenjën e “vapën e nxehtë në duart e tij” siç thotë ai. Përtej mjeljes, shohim punën e madhe të prodhimit të qumështit tonë, të cilin e hamë pothuajse çdo ditë.
16 / Kosova, ne jemi befasuar mrekullisht nga këto peizazhe të jashtëzakonshme, nga këta banorë dhe këto kontraste. Peizazhet dhe malet e pakta së paku do të na i freskojnë sytë për një kohë. Kalimi i këtij vendi do të ketë qenë i shkurtër, 9 ditë, dy gryka më shumë se 1300 m dhe 300 km. Por do të mbajmë mend sidomos bujarinë e këtyre banorëve, buzëqeshjet e tyre të gjera dhe historinë e tyre.
Përpara në Maqedoni, për aventura të reja!
