Vila franceze ku jetonte ish-mbreti britanik Eduard VIII me gruan e tij amerikane, Wallis Simpson, do të hapet për herë të parë për publikun.
Vila Windsor, e shkatërruar në pyjet e Boulogne në Parisin perëndimor do të hapet si muze vitin e ardhshëm, për të përkuar me Lojërat Olimpike të Parisit, pas një rinovimi shumë milionë euro.
Vetëm disa ditë përpara se Mbreti Charles III dhe Queen Consort të bëjnë vizitën e tyre të parë shtetërore në Francë, këshilli i qytetit të Parisit nënshkroi vilën në një fondacion bamirësie të angazhuar për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë franceze.
E vendosur në kopshte që shtrihen në 1.5 hektarë, rezidenca me 14 dhoma ishte vendi ku ish-mbreti, i cili skandalizoi shoqërinë britanike pas abdikimit në vitin 1936, jetoi jetën e tij të mëvonshme me gruan e tij. Elizabeth Taylor, Marlene Dietrich dhe Aristotle Onassis ishin në mesin e shumë të pasurve dhe të famshëmve që festuan dhe u shoqëruan në 4 route du Champ d’Entraînement, pasi Duka dhe Dukesha e atëhershme e Windsor e pushtuan atë në 1953.
Çifti jetoi atje derisa vdiqën – duka në 1972 dhe dukesha në 1986. Në ditët para vdekjes së tij, duka u vizitua nga mbesa e tij, Mbretëresha Elizabeth II. Djali i saj, atëherë Princi Charles, gjithashtu e kishte vizituar më parë — një takim i dramatizuar në serinë e tretë të “The Crown”.
Pas vdekjes së Dukeshës së Windsor, qiranë e mori Mohamed Al Fayed, biznesmeni miliarder egjiptian. De Montgolfier tha: “Al Fayed fillimisht e kishte menduar atë si një shtëpi për djalin e tij Dodi dhe kishte planifikuar një drekë fejese atje për Dodin dhe Dianën”.
Por tragjikisht dreka nuk u zhvillua kurrë, tha de Montgolfier, siç ishte planifikuar për ditën pasi çifti u vra në qytet në gusht 1997.
“Katër vjet më parë Mohamed Al Fayed vendosi ta kthejë atë [vilën] në qytetin e Parisit,” tha de Montgolfier.
Një pjesë e arsyes pse fondacionit iu besua shtëpia është sepse ajo ka restauruar me sukses Château de Bagatelle, vetëm disa metra nga Villa Windsor në pyjet e Boulogne.
Puna në vilën, që pritet të zgjasë më shumë se një vit, do të përfshijë instalimin e një sistemi të ri ngrohjeje si dhe masat për të siguruar që ajo të përmbushë standardet e shëndetit dhe sigurisë së shekullit të 21-të. Do të ketë një kafene dhe restorant të vogël në vend dhe hyrja do të jetë falas. Si dhe një muze me një ekspozitë të përhershme që përshkruan në detaje historinë e saj, vila e sapo rinovuar do të përdoret gjithashtu për të organizuar ngjarje.
“Është një shtëpi luksoze me një dhomë të madhe ngrënieje, një sallë të bukur, një bibliotekë dhe një hektar e gjysmë kopshte,” tha de Montgolfier. “Është vetëm 10 minuta nga Place de l’Étoile në një vend vërtet të mrekullueshëm.”/cnn/KultPlus.com
I mbyllur për një kohë të gjatë, ky vend i vogël në Ballkan ka vuajtur aq shumë sa sot dëshiron të jetojë, shkruan Laurence Depoux për gazetën e njohur franceze ”Femina”.
”Nga larg, është e vërtetë, ajo ndonjëherë duket e ashpër, pak e trishtuar. Një vend i vuajtur, Shqipëria kaloi më shumë se 40 vjet nën një diktaturë të egër, e cila mbolli kthetrat e saj edhe në një peizazh të mbushur me ”kërpudha” betoni, këta bunkerë që supozohej t’i rezistonin një pushtimi… që nuk erdhi kurrë. Nga afër, ajo gëzohet. E verdhë kanarinë, jeshile molle, rozë karameleje… Tirana, kryeqyteti, ka lyer fasadat, terminalet dhe vendkalimet e këmbësorëve.
Dhe atje është edhe deti, ku safiri dhe smeraldi lëpijnë guralecët e bardhë, lumenjtë, malet e gjelbra, liqenet që pasqyrojnë qiellin dhe shpatet e arta…
”Shqipëria do të jetë toka e premtuar e optimizmit”, tha në vitet 1920, Justin Godart, ky politikan francez, emri i të cilit ndeshet shpesh këtu.
Eraldi, udhërrëfyesi ynë, tund me kokë në shenjë pohimi. I lindur në vitin 1990, në mes të destalinizimit, ai nuk e njihte epokën, siç thotë ai, vitet e izolimit total dhe autarkisë. Shumë i vogël gjatë trazirave, ai kujton gjendjen e vështirë që shpërtheu pasi kompanitë financiare falimentuan. Ai ishte atëherë shtatë vjeç.
Duke u nisur nga jugu, Eraldi është i etur të na zbulojë kontrastet e tij përmes një udhëtimi që, ashtu si historia këtu, mund të lërë vetëm gjurmë.
Në kohën e “Xhiros”
“Për ju, ne jemi një vend lindor? pyet i riu. Nuk do ta thoshim këtë për Greqinë apo Malin e Zi, që rrethojnë Shqipërinë, përballë Italisë, 70 kilometra nga “thembra” buzë detit. Thekset e të kënduarit, gjestet dhe aromat i gjejmë në kuzhinë, si ndikime të tjera të trashëguara nga ilirishtja apo helenët. Origjina osmane… Në prag të Europës, cili vend tjetër, i cilësuar si mysliman, përzien aq shumë kisha sa minare, tempuj bektashinj sa kapela ortodokse, ndërkohë që është i mbushur me rite katolike që komunizmi nuk i ka asgjësuar?
Kanuni, një ligj mesjetar i krahasueshëm me hakmarrjet korsikane, vazhdon në male. Kjo është padyshim pjesë e “reputacionit të keq” që butësia fshin me një goditje në kohën e së ashtuquajturës Xhiro, që bashkon të rinj e të moshuar, zonja në të zeza dhe vajza me fustane me temina, në Vlorë, ndalesa jonë e parë buzë detit…
Dolce Vita shqiptare
Për ne, bregdeti jugor fillon këtu, 158 kilometra me makinë nga Tirana, pasi kapërcejmë kodra të rrudhosura, me tufa në rreshta të ngushtë ullinjsh dhe drekë në restorantin ”Te Ruvi”, në një kopsht lulesh në mes të pyllit. . I ngjitur pas shkëmbit, hotel ”Liro” (65 euro për dy persona jashtë sezonit, me mëngjes) do të jetë kampi ynë bazë: një ballkon marramendës mbi Adriatik dhe gjirin tepër urban… Natën, deti i qetë nën një qiell prej kadifeje përqafon kurbën e ndriçuar të skelës… Nuk do të habiteshim as nga shpërthimet e të qeshurave, as lojërat e dominosë në sheshe, as nga të porsamartuarit që e mbyllin dasmën me një not në det. Dhe pastaj është muzika, është kudo. “Shqipëria tani dëshiron të jetojë”, thotë Eraldi.
Karaburuni
Por nëse jemi në Vlorë, arsyeja është edhe për siluetën masive të gadishullit që bie në sy përballë, Karaburuni, i klasifikuar si rezervat natyror që prej vitit 2010. Një nga këto sekretet që Shqipëria e mban të fshehtë, duke preferuar të mburret me hotelet e saj luksoze. Nje bote tjeter. Mund të organizoni udhëtime atje nga Orikumi, me mushka, për të transportuar ujin shumë të pakët, për t’u furnizuar me varkë ose, si ne, për ta eksploruar me motobarkë. “Gjithçka është e mundur”, siguron Eraldi, i cili njeh edhe rrugën më të vogël ku në 30 kilometra kreshta banojnë vetëm bletarë dhe barinj. Çfarë mund të mendojë Foni, i cili, tre orë në këmbë nga çdo qytetërim, kalon gjashtë muaj të vitit këtu me dhitë e tij? Ai jeton nën lisat, me pamje nga një plazh ëndrrash, Brizana, i vetëm me qentë dhe tufën e tij, këmbanat e të cilëve bien nga era që fryn. Guralecët e vegjël kërcasin gjatë ankorimit. Ndrërkohë, dy foka kanë gjetur një vend të egër këtu për t’u riprodhuar.
Fshatra simpatikë
Karaburuni ka ende surpriza: shpella e Haxhi Aliut – thuhet se ky pirat ka fshehur një thesar atje, plazhi luksoz i Shën Janit dhe taverna e tij e ndërtuar rreth një bunkeri, atë të Zhanpovelit, ku mund të freskoheni në hijen e një kasolle të bardhë kashte… Dy çifte italiane po rrinë atje që nga fillimi i qershorit. “Aty gjejmë atmosferën e Italisë së të paktën tridhjetë viteve më parë”, thonë ata. Edhe jetesa e lirë: 8-10 euro për një darkë të bollshme, gjysma për një sallatë të madhe ose makarona me fruta deti… Mund të qëndroni atje duke notuar për ditë të tëra ose duke bërë kajak në ujërat e kristalta, por, për t’u kuptuar, Shqipëria kërkon të lënë shenjën e saj. Ju duhet të shihni Dhërmiun, akoma më në jug, një nga 100 fshatrat që ka përfituar nga programi “Rilindja rurale”. Korsitë me kalldrëm të çojnë në tetë kisha nga 40 që ekzistonin dikur.
Aty-këtu, nga skelat e ndërtimit varen arinj pelushi kundër syrit të keq. Edhe Qeparoi i ngritur lart shpreson në rilindjen e tij. Ndërkohë, rrënojat e gurëzuara kanë një bukuri të çmendur. Pastaj rruga përshkon një plazh të gjatë ku lopët rrinë me përtesë 0përreth. Në tarracën e Hotel ”Riviera”, mund të shijoni një supë të ftohtë me kastravec, duke menduar se do të ktheheshit dhe do të merrnit me qira një studio (50 euro nata). Me pamje nga Korfuzi, bregdeti i prerë alternohet mes plazheve të mbushura me njerëz. Por mali, i kudondodhur, na thërret.
Kanione dhe burime të nxehta
Të mbjellat në tarraca mund të merren me mend fillimisht mbi një fushë të gjerë bujqësore, ku çdo shqiptar mund të dërgohej në “punë vullnetare të detyrueshme”, ironizon Eraldi. Sa më lart të ngjitet rruga, aq më të mëdha janë domatet; luleshtrydhet dhe qershitë, me një euro për kilogram. Pastaj damari blu i Vjosës, i përshkuar nga disa gomone, gjarpëron midis valëzimit të anëve me gunga. Burimet burojnë nga guri. Trofta spërkat nëpër akuariume, të shitura buzë rrugës, si ato kavanoza me mjaltë të përshkuara nga drita. Në ”Kroi i Pashait”, mëngjesi është i shijshëm: kulaç, bukë e rrumbullakët me maja dhe kos dhie i spërkatur me mjaltë sherebele.
U desh të përballeshim edhe me kanionin e Langaricës, i cili nga njëri pellg në tjetrin zhytet nën harqet e gërmuara nga përroi dhe erozioni. Gjithashtu, nën urën osmane, mund të futeni në burimet e nxehta, tre pellgje me ujë squfuri midis 26 dhe 32°C, njëra për të kuruar sëmundjet e lëkurës, tjetra sëmundjet e stomakut.
Një tokë e begatë
Ky kopsht i mrekullueshëm i jep jetë qytetit të Përmetit, ku dy miq, Odeta dhe Eftalia, përjetësojnë recetën e gjyshes për gliko, me medalje që në vitin 2008 nga marka ”Slow Food”. Nga 15 deri në 20 gra punojnë këtu, për rreth 320 euro në muaj, të zëna sot me prerjen e arrave të njoma. Çdo stinë, fshatarët depozitojnë të korrat e tyre, madje edhe lëkurën e shalqinjve. Kërcelli i qershisë ruhet dhe ofrohet për virtytet e tij diuretike. Ka kaq pak punë në fshat dhe pothuajse 15% papunësi në Shqipëri, sa të rinjtë vazhdojnë të zgjedhin mërgimin, në kërkim të një të ardhmeje më të mirë.
Ata që mbeten me shpresë, e ndonjëherë përparojnë, si Altini, i cili, e ka kthyer një bunker në një dyqan, ku shet djathin e tij. Të paktën vendi është i freskët, një trashëgimi e keqe e Musolinit – në vitin 1939, Shqipëria ishte nën zgjedhën e Italisë fashiste: “Ushqehu ose vdis…” Nëse të moshuarit e gjenin idenë me shije të keqe, të rinjve u pëlqen rima. “Nature et Nourriture” reklamon edhe fermën Grand Albanik (ferma-albanik.com), një parajsë e vogël për agroturizmin.
Në Shqipëri është gjithmonë kështu, duhet të afrohesh, ta shikosh nga afër. /ata.gov.al /KultPlus.com
Prestigjozja “Le Monde” ka botuar, të dielën e 17 marsit 1991, në faqen n°10, një shkrim në lidhje me propozimin asokohe të Partisë Demokratike ndaj shkrimtarit Ismail Kadare me rastin e zgjedhjeve të para të lira në Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Shqipëri : Z. Ismail Kadare kandidat “i mundshëm” i Partisë Demokratike shqiptare
Burimi : Le Monde, e diel, 17 mars 1992, f.10
“Shkrimtari shqiptar IsmaiI Kadare de të jetë kandidat “i mundshëm” i partisë kryesore të opozitës, Partisë Demokratike Shqiptare (PDSH), në zgjedhjet e para të lira të caktuara me 31 mars, thanë zyrtarët e PD-së në Tiranë.
Janarin e kaluar, Z. Kadare, i cili ka jetuar në ekzil në Francë që nga vera e vitit 1990, u takua “në mënyrë private” me liderin e PDSH-së, Z. Gramoz Pashko.”
Gazeta franceze, « Journal des débats politiques et littéraires – Paris », ka botuar, të mërkurën e 16 majit 1883, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me emërimin e Pashko Vasës guvernator të Libanit.
Lideri shqiptar njihej në mjediset politiko–diplomatike osmane dhe perëndimore si një njeri i talentuar për të drejtuar poste me përgjegjësi të lartë.
Shkrimi në vijim, sjellë në shqip nga Aurenc Bebja – Blogu « Dars (Klos), Mat – Albania » – dëshmon qartësisht se sa i vlerësuar ka qenë atdhetari shqiptar tek të huajt :
Na shkruajnë nga Konstandinopoja, 8 maj :
« Sot, supozojmë të marrë fund, dhe seriozisht kësaj here, çështja e Libanit. Nga mbledhja e organizuar më parë, diçka do të dalë në dritë, dhe Vasa Efendi me shumë mundësi do të marrë në mënyrë unanime votat e ambasadorëve, sepse ai është kandidati i propozuar.
Të shtunën, Arif Pasha, Ministër i Punëve të Jashtme, thirri në një takim të jashtëzakonshëm në Portën e Lartë krerët e misioneve dhe i njoftoi se kandidati i propozuar ishte Vasa Efendiu.
Përfaqësuesit e Francës, Austrisë, Italisë dhe Gjermanisë pranuan, pa hezitim, e pa u vonuar, këtë kandidaturë. Vetëm, ambasadori i Rusisë dhe i ngarkuari me punë i Anglisë dëshironin një ‘ad referendum’ (mendimin e qeverive të tyre) ; Por besojmë se udhëzimet që ata do të marrin do të jenë të favorshme për këtë emërim ; Pra, Vasa Efendiu do të jetë pasardhësi i Rustem Pashës.
Vasa Efendiu është shqiptar. Këshilltar i vilajetit të Adrianopojës, prej disa vitesh, ai ka fituar simpatinë e të gjithë qytetarëve të saj, si myslimanë dhe të krishterë. Autor i dalluar dhe madje poet në gjuhën shqipe, Vasa Efendiu është gjithashtu një administrator i ndershëm, i zgjuar, plot meritë, vendosmëri dhe energji, dhe me padyshim, ai do t’i përmbushë detyrat e tij të reja për të mirën e të gjithëve ; Ai është, ashtu siç thonë anglezët : « The right man in the right place » (Njeriu i duhur në vendin e duhur). Kjo zgjedhje është më e mira nga çdo këndvështrim ; Shqiptarët ishin krenarë dhe të lumtur që sulltani zgjodhi njërin prej tyre për të përmbushur këto funksione të rëndësishme. Mënjanimi i Bib Dodës i pati zhgënjyer disi. Vasa është ende njëri prej tyre, dhe ata vetëm se mund të krenohen për këtë zgjedhje. Pra, incidenti libanez mori fund, Rustemi u zëvendësua, kandidati i sulltanit u pranua dhe shqiptarët janë të kënaqur ; Secili prej tyre është i kënaqur : vetëm anglezëve u vjen keq për Rustemin ; Ata kanë shumë kënaqësi të tjera si kompensim. » / KultPus.com
“Le Monde Diplomatique” ka botuar,në tetor të 1989, reagimin e shkrimtarit të madh shqiptar Ismail Kadare ndaj shkrimtarit dhe politikanit serb Vuk Drashkoviç mbi origjinën e shqiptarëve, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Origjina e shqiptarëve
Burimi : Le Monde Diplomatique, tetor 1989, f.2
Shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare jep disa detaje mbi origjinën e shqiptarëve pasi lexoi artikullin e z. Vuk Drashkoviç mbi “marrëdhëniet serbo-shqiptare”, i cili u botua në numrin tonë të prillit të kaluar :
Unë thjesht dua të ndalem në këtë fragment të z. Vuk Drashkoviç “Asnjë shkencëtar serioz në botë nuk e mbështet pohimin e nxjerrë nga Tirana dhe Prishtina (kryeqyteti i Kosovës) pa asnjë provë mbështetëse, sipas së cilës ilirët janë paraardhësit e shqiptarëve.”
Me sa duket z. Vuk Drashkoviç duke besuar se njohja e botës fillon dhe mbaron në këtë vepër, injoron ose mbyll sytë për të mos parë, se shqiptarët, nën emrin e shqiptarëve, dhe një nga qytetet e tyre, Albanopolis, përmenden që në shekullin e dytë në shkrimet e Ptolemeut.
Aq më pak është i vetëdijshëm se autoritetet më të mëdha shkencore të botës kanë folur për autoktoninë dhe origjinën ilire të shqiptarëve.Unë do të citoja ndër të tjerët gjermanët Gottfried Leibniz (1705), Johann Thunmann (1774), Ritter von Xilander (1835), Franz Bopp (1850), Jakob Fallmerayer (1857), J. von Hahn (1870), Paul Kretschner (1896), Norbert Jokl (shek. XX), Maximilian Lambertz (shek. XX) etj., Për të vazhduar me anglezët William Leak dhe Stewart Mann, danezin Holger Pedersen, italianin Angelo Masci, austriakët G. Mayer, H. Olberg dhe R. Solta, francezin A. Ducellier dhe shumë të tjerë, për të arritur te kroatët Milan Sufflay (Shuflaj) dhe Radoslav Katiçiç dhe jugosllavi Aleksandër Stipceviç.
Por z. Drashkoviç pretendon (mendon) se ka zbuluar në Enciklopedinë Sovjetike një studiues azerbajxhanas, R. B. Gueiouchev, i cili mbështetet në një tezë të vjetër, në asnjë mënyrë shkencore, por letrare dhe fantazuese, e hedhur poshtë prej kohësh, sipas së cilës, meqenëse ekziston në Kaukaz një vend i quajtur AIbania, thuhet se shqiptarët janë prej andej. / KultPlus.com
Më 13 qershor të 1920, në kryeqytetin francez, Esat Pasha po dilte nga hotel « Continental », i shoqëruar nga një mik dhe një mikeshë, për të shkuar në drejtim të automjetit të tij, i parkuar në rrugën « Castiglione ». Avni Rustemi, i cili po priste mbi trotuar, qëllon dy herë mbi të duke e lënë të vdekur në vend.
Si rrjedhim, gazeta franceze, « Le Matin », ka botuar, në faqen e parë të saj, më datë 30 nëntor 1920, një artikull mbi proçesin gjyqësor të kësaj vrasje të bujshme. Ajo ka botuar shkëmbimet e ndryshme në sallën e gjyqit, ku bie veçanërisht në sy gjakftohtësia e Avni Rustemit.
Më 20 qershor 1920, Avni Rustemi shfaqet para Gjykatës së Krimeve të Rënda të « Seine-s ». Gazeta e përshkruan autorin 27 vjeçar, si të dobët fizikisht, që dukej sikur të ishte 20 vjeçar, me një pamje të mprehtë, i cili ishte i sigurtë kur shprehej, me një kokëfortësi që haset tek të gjithë vrasësit politikë. Dhe si ata, ai dinte të përdorte lehtësisht « klishetë ».
Në vijim, seanca gjyqësore e rrëfyer në gazetën franceze :
« Seanca është udhëhequr nga kryetari i gjykatës, këshilltari Z. Drioux.
Avokati i Përgjithshëm Bloch – Laroque mbështet akuzën.
E veja e Esat Pashës përfaqësohet , si palë civile, nga avokatët Freyssanges et Lyon – Caen.
Avokati De Monzie (Anatole) mbron të akuzuarin.
Pas formaliteteve, fillon marrja në pyetje e Avni Rustemit.
I akuzuari, i lindur në një familje me prona përreth Janinës, është shkolluar në Konstandinopojë, Gjenevë dhe Romë. Ai i ishte destinuar mësimdhënies. Në vitin 1913, u bashkohet Shqiptarëve që luftonin kundra Greqisë me qëllim « lirimin e Epirit ».
***
Z. Drioux :Në atë moment të caktuar, ju nuk e njihnit Esat Pashën ?
Avni Rustemi :Oh, kanë folur shumë për të !
Z. Drioux :Po ju paralajmëroj se do të jem tepër i kujdesshëm në këtë terren. Unë pranoj se jam i paditur në çështjet e historisë dhe politikës shqiptare. Mbi këtë bazë, unë do të ju lejoj të thoni atë që ju dëshironi.
***
Rustemi përfiton nga leja për të afirmuar se në Shqipëri kishte vetëm një qeveri legjitime, ajo e cila luftoi Esat Pashën.
…Në maj të vitit 1920, partizani i ri kthehet në Shqipëri, ku takon « një zyrtar të lartë, i cili i shpjegon situatën » dhe kuptohet se është kundra « Esatiste ». Në vijim niset për në Paris.
***
Z. Drioux :Çfarë burimesh financiare keni ?
Avni Rustemi :Pak më shumë se 6000 lireta.
Z. Drioux :Nga vijnë këto para ?
Avni Rustemi :Nga vëllai im.
Avokati i Rustemit, De Monzie :Kjo dëshmon se Rustemi nuk është vrasës me pagesë.
***
Rustemi e përgjonte Esatin nga hoteli i rrugës « Saint – Hyacinthe », komshi me hotelin « Continental », ku jetonte Esati. Iu desht vetëm një « hap » për ta gjetur. Më 13 qershor u takua papritmas me pashain në trotuarin e rrugës « Castiglione » dhe aty ndodhi gjithçka.
***
Avni Rustemi :Kur pashë këtë njeri u turbullova dhe nuk u kontrollova dot.
Z. Drioux :Dhe pastaj, ju qëlluat ?
Avni Rustemi :Ishte një gjest ashtu si marrja e Bastijës !
Z. Drioux :Ju u bëni aluzion, pa i njohur mirë, disa fakteve të historisë sonë. Shumë të huaj shprehen kështu. Në një tekst të shkruar nga pala juaj mbrojtëse, miqtë tuaj e kanë krahasuar viktimën me Luigjin e XVI ! Ju paralajmërova se mund të thoni gjithçka në lidhje me politikën shqiptare. Ne, francezët, ne nuk mund të harrojmë se Esati ishte miku ynë, që u detyrua të largohej prej austriakëve, që ka punuar në shpëtimin e ushtrisë serbe, dhe për arsye të këtyre fakteve, ai u dekorua me Kryqin e Madh të Legjionit të Nderit.
Avokati i Rustemit, De Monzie :Franca ka besuar disa herë gabimisht.
***
Proçesi gjyqësor mbyllet me këto fjalë të akuzuarit :
Avni Rustemi :Unë nuk e kam paramenduar vrasjen. Unë kam qenë gjithmonë i shtyrë nga ndjenjat e pastra.
***
Nga ky moment, mbaron proçesi i Avni Rustemit dhe fillon i Esatit.
***
Dëshmitarët e parë, doktori Paul, eksperti i armëve Flobert, roja (gjuetari) Cavet që ndaloi vrasësin u dëgjuan me shpejtësi.
Avokati i Rustemit, De Monzie, me aftësinë e madhe për të mbrojtur klientin e tij, do të tërheqë vëmendjen e sallës në vijim.
***
Avokati i Rustemit, De Monzie :Një patriot shqiptar, si Rustemi, a ka pasur ndaj Esatit ankesa të bazuara (të mjaftueshme) për të eliminuar tiranin dhe tradhtarin ?
***
Sipas gazetës, dhjetë dëshmitarë mbrojnë të vrarin.
Gjenerali Gouraud i ka shkruajtur Z. Drioux për të vërtetuar bujarinë e Esatit. Z. Edouard Julia e konsideron Esatin si një mik të Francës.
***
Z. Julia :Figura e tij ushtarake ishte ajo e një heroi. Ishte ai që mundësoi dialogun me mbretin Konstandin. Personaliteti i tij politik nuk ishte më pak i shquar. Ai ka kontribuar shumë në fitoren e aleatëve. Pa atë, asnjë serb nuk do t’i kishte shpëtuar fatkeqësisë, asnjëri prej tyre nuk do të arrinte në Korfuz. Unë nuk jam këtu për të shkatërruar një njeri të ndriçuar nga pasioni i tij politik, por do t’i them të akuzuarit, se duke vrarë Esatin, ai ka sakrifikuar fatin e fundit për bashkim dhe pavarësi që i kishte mbetur shtetit të tij.
Avokati i Rustemit, De Monzie :Esati, a nuk e dorëzoj Shkodrën në 1913 armiqëve të shtetit të tij ? Dëshmitarë të tjerë do të vijnë të tregojnë. »
***
Ekspertë të tjerë kanë vazhduar të flasin në gjyq si për shembull gjenerali Sarrail, ish-shefi i byrosë së ushtrisë Orientale, Z. Ancel, apo Z. Auguste Gauvain, Z. Gaston Richard, koloneli Lamouche dhe konsulli francez në Selanik, Z. Graillet.
Të gjithë këta zotërinj nuk kanë rënë dakord me pohimet e njëri – tjetrit.
Gjatë kësaj seance gjyqësore nuk është marrë një vendim i menjëhershëm për Avni Rustemin. / KultPlus.com
“Messidor” ka botuar, të shtunën e 7 shtatorit 1907,në faqen n°3, rrëfimin e shkrimtarit të njohur francez Guillaume Apollinaire për mikun e tij shqiptar dhe zakonin e rrëmbimit të gruas, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Shqiptari
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Novelë e re nga Guillaume Apollinaire
Shqiptarët janë burra të pashëm, fisnikë, të guximshëm, me prirje për vetëvrasje, gjë që padyshim do t’i bënte njerëzit të dridheshin për racën e tyre nëse cilësitë e tyre riprodhuese nuk do të kundërpeshonin mërzinë e tyre për të jetuar.
Një shqiptar të cilin e njoha gjatë një qëndrimi të gjatë në Bruksel më la përshtypje të paharrueshme dhe të caktuara për një komb i cili, së bashku me skocezët, ndoshta, është më i vjetri në Evropë.
Ky shqiptar kishte mikeshë një angleze që e bënte të vuante si vetëm ata që janë të elitës së njerëzimit mund të vuajnë nga dashuria.
Kjo vajzë, bukuria e së cilës ishte aq joshëse (fyese) sa nuk ka një burrë që nuk do ta donte çmendurisht, e tradhtonte mikun tim me ata që dëshironin, dhe vetë unë, dhe të më falni, hezitoja midis miqësisë dhe dëshirës (epshit).
E paturpshme, në një mënyrë që mund të admirohet vetëm nga ata që jeta i ka bërë të vuajnë aq sa të qorrohen në shpirt dhe zemër, Maud e kalonte jetën e saj, e zhveshur, në apartamentin e mikut tim. Dhe kur ai ishte jashtë, të shthururit hynin në shtëpinë e tij.
Dhe kjo vajzë, kjo Maud, a ishte ajo pjesë e njerëzimit?
Ajo nuk fliste asnjë gjuhë, por një dialekt hibrid, një përzierje e të folurit anglez, francez, belg dhe gjerman.
Një filolog do ta kishte adhuruar atë, një gramatikan nuk mund veçse ta kishte urryer pavarësisht bukurisë së saj.
Angleze, ajo ishte nga babai i saj, një oficer mizor, i dënuar me vdekje në Indi për abuzim ndaj vendasve (indigjenëve). Por nëna e saj ishte malteze.
***
Një ditë, miku im më tha :
— Dua të ta them. Nesër, do të vrasveten.
Unë i njihja mjaft mirë zakonet shqiptare për të ditur që këto nuk ishin fjalë boshe.
Ai do të vriste veten, pasi e kishte thënë kështu.
Unë kurrë nuk e lashë atë, dhe të nesërmen, falë pranisë sime dhe miqësisë, shqiptari nuk vrau veten.
***
Ai gjeti vetë një ilaç për dhimbjen e tij.
— Kjo grua, tha ai, nuk është gruaja ime. Unë e dua atë, kjo është e vërtetë, por me një dashuri që një nuse do të më shkatërronte përbrenda.
— Nuk e kuptoj, i thashë.
Ai buzëqeshi dhe vazhdoi :
— Racat e Ballkanit dhe maleve në kufi me Adriatikun dikur praktikonin rrëmbimin, dhe ky zakon mbijeton në lokalitete të ndryshme.
Vetëm gruaja që kemi marrë (rrëmbyer), ajo që kemi zbutur (domestikuar), na takon vërtet.
Dhe pa rrëmbim, nuk ka martesë të lumtur.
Unë kam flirtuar me Maud.
Por ishte ajo që më mori.
Ajo është e lirë dhe unë dua të rifitoj lirinë time.
— Dhe si? E pyeta i habitur.
— Rrëmbimi! tha ai me nje qetësi dhe fisnikëri që më bëri përshtypje.
Në ditët në vijim, ne udhëtuam, shqiptari dhe unë.
Ai më çoi në Gjermani dhe për një kohë shumë të gjatë dukej i shqetësuar.
Unë respektoja dhimbjen e tij dhe pa menduar për rrëmbimin e admiroja në heshtje për përpjekjen për të harruar këtë Maud, e cila e tërbonte atë për vdekje.
***
Një mëngjes në Këln, në mes të Hohe Strasse, shqiptari më tregoi një vajzë të re, e cila me një mjet muzikor në dorë, po ecte pranë shërbëtorës së saj.
Një shërbëtor i veshur me shije ecte dhjetë hapa pas dy grave.
Vajza mund të ishte shtatëmbëdhjetë vjeç. Dy gërsheta i bienin pas shpine.
Bijë e një mjeku nga Këlni, ajo dukej e gëzuar në Prusi po aq sa në qytetin e Tre Mbretërve (Rois Mages).
— Më ndiqni, tha befas shqiptari.
Ai filloi të vraponte, kaloi shërbëtorin dhe, duke arritur pranë vajzës së re, i hodhi një krah rreth belit dhe e ngriti atë (mbi supe) duke vrapuar shumë shpejt.
Po vrapoja i shqetësuar në gjurmët e mikut tim.
Unë nuk shikoja pas meje, por sigurisht që shërbëtori dhe shërbëtorja, të shushatur, kishin humbur mendjen, sepse ata as nuk bërtisnin: “Kujdes!”
***
Në kaluam para Kupolës, arritëm në stacion.
Vajza e re, e hipnotizuar nga prania mashkullore e rrëmbyesit të saj, buzëqeshi, e kënaqur në të gjitha kuptimet e fjalës dhe, kur ishim në vagonin e një treni që u nis drejt Erbestal, drejt kufirit, shqiptari po puthte (përqafonte), sa të ikte shpirti, më të nënshtruarën e grave.
Gazeta franceze “Le Croix” i ka kushtuar aktores dhe tashmë deputetes kosovare, Adriana Matoshi, një portret interesant që vë në fokus jetën dhe artin e saj.
Kjo aktore, fituese e shumë çmimeve po fillon një jetë të re si deputete në gjirin e partisë reformiste Vetëvendosje. Fituese në zgjedhjet parlamentare të këtij 14 shkurti, Vetëvendosje është thirrur ta udhëheqë Kosovën, pas 20 vjet dorëvënie nga partitë e dala nga lufta.
“Kosova është një vend i vogël me shumë paragjykime”. Patriarkati, Adriana Matoshit, ja ka nxirë jetën ashtu si të gjitha kosovareve. Aktore dhe e shkurorëzuar, ajo shpejt u shënjua si “femër e lehtë”. Një etiketë që në rastin më të mirë, mundëson përqeshje, e në më të keqin, shantazh. Por Adrianën, asgjë nuk e ka larguar nga drejtimi i saj. Dhe, në moshën 41 vjeçare, është pak për të thënë që aktorja e sapo zgjedhur ka përjetuar shumë gjëra.
“Kur kishte ikur nga lufta në fillim të vitit 1999, Adriana gjeti strehim në kampin Stenkovac në Maqedoninë Veriore. Atëherë ishte 19 vjeçe dhe shpejtoi të martohej me të dashurin e saj, me shpresë për të shkuar në Shtetet e Bashkuara. “Lufta përfundoi dhe s’arritëm të shkonim”. Çifti kthehet në Kosovë dhe Adriana lind të parin nga katër fëmijët e saj, të cilët tani janë 20, 16, 11 dhe 9 vjeç. “Doja të kem shumë fëmijë, në mënyrë që ata të mos ndjenin mungesën nga e cila unë kam vuajtur, si fëmijë i vetëm, nga mos pasja vëllezër apo motra”.
Prindërit e saj shitën fabrikën e tyre të vogël të këpucëve në Gjilan, në juglindje të vendit, për t’u kujdesur për pasardhësit në Prishtinë, ndërsa Adriana ndiqte ligjëratat në Fakultetin e artit dramatik. “Kur isha fëmijë në Gjilan, shkoja në bibliotekë, në teatër, në kinema. Isha e magjepsur nga ekrani i madh. Kisha 8 apo 9 vjet kur i premtova vetes se një ditë do të isha në këtë ekran të madh. Kurrë nuk e kam ndryshuar këtë mendim. Gjyshja më thoshte: “Ti je artistja ime”, por ajo vdiq para se ta pyesja – përse ?
Gjatë shtatzënësisë së katërt, Adriana humbi shikimin në njërin sy. Diagnoza: tumor në tru. “Më është dashur të lindja me operacion cezarian dhe pastaj, jam operuar. Ishte situatë shumë e vështirë, të cilën mendoja ta tejkaloja, duke menduar për filmin tim të ardhshëm. Adrianës i rikthehet shikimi. “Një rilindje e vërtetë”. Veçse jeta bashkëshortore po i dëmtohej, për të përfunduar me ndarje. “Në momentin kur karriera ime ngjitet, jeta ime private bie”, thotë ajo.
Një film homazh femrave të përdhunuara gjatë luftës
Këto vitet e fundit, filmat kosovarë po marrin famë. Edhe Adriana Matoshi bashkë me ta! Ajo ndërlidhë xhirimet dhe grumbullon çmimet e aktores më të mirë, në Festivalin e filmit të Evropës Juglindore në Paris, Mostra në Valencia (Spanjë) dhe në Festivalin e filmit të pavarur Sundance, në (SHBA). Sidomos për filmin “Nëntori i Ftohtë” mbi shpërbërjen e Jugosllavisë, ose së fundmi në filmin “Zana”, për gratë e përdhunuara gjatë luftës, në respekt të nënës dhe motrës së regjisores, të vrara gjatë konfliktit në Kosovë. “Ky film më ka shqetësuar shumë dhe e kisha të vështirë të kthehesha në vetvete”, thotë ajo.
Edhe pse ajo është një yll i vërtetë në vendin e saj, në Kosovë nuk jetohet nga arti i shtatë. “Në Kosovë ka mjaft talente, por jo kushte për t’u shprehur, dhe as buxhet”. Ajo u bë menaxhere e “Dar Tea Room”, një kafene e stilit maroken.
Aty Adriana pret shoqërinë e saj. “Në jetën time kam vuajtur prej urisë. Shqetësimi për të qenë në gjendje t’i ushqej të gjithë, më ka ndjekur me vite. Vuajtje kam pasur plot, por asnjëherë s’i kam shprehur përmes pamjes, me fytyrë të trishtuar”. Dhe kurrë ajo nuk ka menduar të heqë dorë nga filmi.
Të dëgjohet zëri i grave në parlament
Pikërisht këtë aktore të fortë, këtë grua të vendosur e të hapur që tani jeton me një futbollist të ri afrikan – mjaftueshëm për t’u ndeshur sërish me paragjykimet – Albin Kurti, lideri i ri kosovar i partisë reformiste Vetëvendosje, e ka kërkuar të bëhet deputete. Ashtu sikurse dhe Vasfije Krasniqi -Goodman, një e zgjedhur tjetër e kësaj partie, e përdhunuar gjatë luftës në moshën 16 vjeçare, e cila u bë zëri i grave që kishin përjetuar të njëjtin fat, dhe ndaj të cilave drejtësia nuk u përmbush kurrë.
Partia, e cila duhet të marrë drejtimin e vendit për herë të parë, pas triumfit të saj në zgjedhjet parlamentare të këtij 14 shkurti, ka premtuar një epokë të re për Kosovën. Një ndjekje të pamëshirshme kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, që kanë lulëzuar mbështetur nga partitë të krijuara nga ish-guerilasit, që kanë kapur vendin qysh nga lufta. Adriana Matoshi dhe Vasfije Krasniqi-Goodman, mishërojnë fytyrat e reja të vendit të ri i cili dëshiron të marrë një nisje të re.
“Unë kurrë s’ kisha menduar të hy në këtë botë të panjohur të politikës. Më kanë kritikuar shumë në rrjetet sociale. Por pasi ishte menduar mirë, Adriana Matoshi kishte thënë se, duke pasur parasysh rolet që kishte luajtur dhe historinë e saj personale, ajo mund të bënte që zërat e grave të dëgjoheshin në Parlament. “Dua të jem në gjendje t’i mbroj të gjitha gratë që nuk mund të jetojnë ashtu siç ato do të donin”, thotë ajo. Ka shumë për të bërë për gratë që janë viktima të dhunës. Mbi të gjitha, ajo do të besojë se “është koha për t’u dhënë buzëqeshje kosovarëve”.
Frymëzimi i saj, fryma e familjes së saj
Pa familjen e saj, Adriana Matoshi kurrë s’do të kishte mundur t’i kapërcente të gjitha pengesat e jetës për t’u bërë aktore. Prindërit braktisën jetën e tyre në Gjilan, në juglindje të vendit, për të ardhur në Prishtinë, kryeqytet, dhe për ta ndihmuar atë. “Unë dhe fëmijët e mi jemi gjithçka për ta” thotë ajo. Edhe sot, ata kujdesen për katër fëmijët e aktores.
Nga gjyshja e saj e adhuruar, Adriana thotë se mësoi durimin dhe qëndrueshmërinë që i mundësuan, të mos dorëzohej kurrë. Dhe nga nëna e saj, ajo mban këtë forcë të brendshme, që e bëri të patundshme: “Nëna ime kishte gjithnjë besim të plotë tek unë, e bindur që unë, vet, isha aq e fortë sa të ngrija një kamion. Babai im, i shqetësuar për të ardhmen e fabrikës së tij dhe dyqanit të këpucëve, më shihte të bëhesha ekonomiste. Por nëna ime më thoshte: “Vazhdo, ec, jetoje jetën tënde!”. /albinfo/ KultPlus.com
“Le Journal” ka botuar, të martën e 27 majit 1913, në ballinë, një shkrim në lidhje me vizitën e gazetarit (grand reporter) të saj asokohe tek Esat Pashë Toptani, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Çështja e Shqipërisë
Një vizitë tek Esat Pasha
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Pamje nga Tirana – Esat Pasha
Durrës, 19 maj. (Me anë të një letre nga i dërguari ynë special.) – Një gabim i guidës tim, kënaqësia që pata duke u angazhuar në këtë vend të bukur dhe mikpritës më vonoi për një javë të tërë. Kur arrita në Durrës, bllokada ishte hequr prej tre ditësh. I lodhur nga samari shqiptar, i cili dëmton këmbët e kalorësit dhe pjesën e pasme, u ngjita në një karrocë për të arritur në Tiranë, sepse nuk është problem këtu që të thërrasim në mënyrë pompoze makinë si kjo që do të më sjellin, të shkëputur, të thyer e të çarë.
Tridhjetë kilometra ndajnë Tiranën me Durrësin. Rruga së pari ndjek detin, pastaj vazhdon në brendësi në lartësi të moderuara. Ajo është, përgjatë një distance të gjatë, e mbushur me gurë të mëdhenj sa madhësia e kokave, të sjellur atje me shumë vështirësi për t’u shtypur dhe për t’u futur mekanikisht në tokë, por që atëherë janë harruar dhe që, me çdo hap, pengojnë dhe frenojnë edhe kuajt më të guximshëm.
Kënetat lëngojnë përgjatë shtegut të kufizuar nga shpatet me shkurre, ku ka nëpërka me bollëk. Urat prej druri kalojnë mbi lumenjtë, por ato janë aq të ngrëna nga krimbat sa që karrocieri, çdo herë, zbret nga vendi i tij për të provuar rezistencën e tyre para se të lëshojë qerren (karrocën) e tij.
Atje, si në pjesën tjetër të vendit, paqja lexohet (shihet) në fytyrën e të gjithëve. Vetë kafshët kanë një pamje butësie. Dele, dhi, lopë enden rrugëve pa roje dhe buajt me brirë të mëdha enden të lirë në batakun e kënetave.
Më në fund, në këmbët e maleve shkëmbore, të cilat tashmë i ngjajnë blloqeve kaotike të granitit malazez, zbulojmë Tiranën, e cila e ka merituar të quhet Tirana e Gjelbërt, një mori pemësh të bukura rrethojnë qytetin dhe pothuajse i fshehin pamjen. Plepa të gjatë, selvi aromatike, manat gjigantë, pemë ulliri dhe lisa. Tokat pjellore na dhurohen para syve. Shqiptarë të veshur me lëkura delesh, pavarësisht nxehtësisë së madhe dhe plisin e bardhë mbi kokë, udhëtojnë mbi mushkat e dobëta.
Hyjmë në qytet. Ai duket njësoj si Elbasani, njëlloj si Kavaja.Është një qytet i vogël turk. Sidoqoftë, greqishtja flitet shumë atje, si në pjesën tjetër të Shqipërisë. Sa i përket shqipes, një gjuhë e plotë dhe shumë e vjetër, ajo për fat të keq ende nuk ka alfabetin më të vogël, dhe një gjuhë që nuk mund të shkruhet mund të jetë vetëm një gjuhë aksesore.
Oficerët turq — ata që mbrojtën Shkodrën — pijnë çaj në sheshet e vogla dhe të zymta përpara cepave të çuditshëm në muret që janë zbukuruar me emrin e dyqaneve. Këtu është tërhequr Shkëlqesia e Tij Esat Pasha në paqe të pritshme dhe kërcënuese.
Ndalem për një moment në konakun, i cili përbëhet nga një papafingo mbi një stallë. Unë bëj atë që mund të bëjmë me tualetin në këtë vend dhe, me çizmet, rripin, dhe me uniformën ushtarake drejtohem drejt kalasë.
Pas një muri të madh të zi, mbi rërën e një oborri të vogël, ushtarët turq flenë të mbingarkuar nën çadra. Ata duken se janë shtrirë në hijen e disfatës. Një oborr i dytë më çon te një shkallë prej druri në këmbët e së cilës unë prezantohem para një shërbëtori të vjetër libian. Më në fund, kaloj me përkthyesin tim dhe më fusin në një sallon me mure prej gëlqereje të pikturuara me penel. Një llambë, një tavolinë, disa kolltuqe të tmerrshme të stilit Luigji XVI dhe një pasqyrë që më kthen, pa mëshirë, imazhin tim të dobësuar. Rojet më dalin para dhe ja Esat Pasha.
Ai është pak i shëndoshë, pak i verdhë. Ai ka sy të zinj, të rëndë, të ndritshëm dhe të fiksuar si ata të Orientalëve. Ai më shikon me një shprehje mirësjelljeje të mërzitur dhe në fillim kërkon falje për gjendjen e tij shëndetësore. Shkëlqesia e Tij ka pak ethe, pak dizenteri gjithashtu dhe dhimbje koke. Ai do të jetë në gjendje të më japë vetëm një intervistë shumë të shkurtër. Unë përgjigjem me një kompliment, por bisedat përmes përkthyesve janë të ngadalta dhe lejojnë shumë kohë. Ne studiojmë me tepër kënaqësi një replikë që duhet të përkthehet dhe unë duhet të humbas shpresën për të parë që të shpërthejnë ndonjë nga këto gjallërimet e gjuhës që tradhtojnë thelbin e një mendimi. E kuptoj, megjithatë, që Esat Pasha është befasuar nga vizita ime dhe shqetësohet paksa.
Ai më shikon, më nuhat, gjithnjë duket se po pret që unë të zbulohem si i dërguari i dikujt, të deklarohem se jam nga një qeveri, një grup financiar, ndonjë udhëheqës tjetër shqiptar. Shkëlqesia e tij dyshon.
— Nuk jemi ne, më thotë ai, është Evropa ajo që duhet të zgjidhë çështjen shqiptare pasi është ajo që e ngriti atë. Në të vërtetë, ne jemi këtu pa ndonjë fuqi reale. Të gjithë në sferën tonë të ndikimit, ne, bejlerët e mëdhenj, bëjmë çmos për të ruajtur rendin, por nuk kemi asnjë mënyrë për të ndërmarrë veprime të përgjithshme. Rrethet (Krahinat) tona janë për secilin prej nesh një formë e pronës ku vendosim qetësinë, por nuk delegohemi nga askush. Ne nuk kemi as mandat dhe as forcë për të vepruar. Unë kam shpërndarë ushtarët e mi shqiptarë dhe po përgatitem t’i kthej Madhërisë së Tij Osmane, posa të kem anijet e nevojshme, trupat që më patën besuar. Unë e bëra detyrën time në Shkodër, siç do ta kishin bërë shefat e tjerë shqiptarë, jam i sigurt. Unë jam i pari i Tiranës, por kjo nuk është arsyeja pse mendimi im duhet të ketë përparësi mbi atë të përfaqësuesve të tjerë të parisë.
Ekziston një qeveri e përkohshme që punon në Vlorë,por ne jemi pa komunikime, pa kontakte me të dhe ajo vetë është privuar nga udhëheqësi i saj, pasi Ismail Qemali udhëton nëpër Evropë. Prandaj jemi në një situatë krejtësisht të përkohshme dhe po presim gjithçka nga vendimet e Evropës. Është ajo që vendosi për autonominë tonë, është ajo që duhet ta organizojë atë. Do të ishte urgjente që ajo të shpejtojë. Gjendja aktuale e pasigurisë është e rrezikshme, aq më e rrezikshme pasi padurimi i disa interesave lodhet në transmetimin e lajmeve të rreme. A nuk u tha që unë e kam shpallur veten mbret? A nuk u tha që unë kisha luftuar kundra Xhavit Pashës, trupat e të cilit janë në Fier? Të gjitha këto thashetheme nxejnë rivalitetet, inkurajojnë ambiciet e tepruara të disave, kërcënojnë paqen dhe përgatisin Evropën ose, çka është më shqetësuese, disa kombe të caktuara të Evropës, mundësinë për të ndërhyrë, jo më për të vendosur, por për të vepruar; jo më për ta bërë Shqipërinë një lloj vajze të adoptuar, por për të riparuar dhe lidhur zinxhirët shekullorë që katastrofa turke kishte rrëzuar.
Dëshira jonë është që liria t’i jepet me të vërtetë këtij vendi që e meriton atë dhe që do të dinte të përfitonte prej saj dhe ne nuk do të donim, nën maskën e mbrojtjes, të shndërrohemi në protektorat.
Këto deklarata patriotike, këto kërkesa për pavarësi janë gjysëm të vërteta si arsye e negociatave të caktuara të Esat Pashait, me rezervën enigmatike të qëndrimit të tij, me ato të prirjeve të tij që nuk arriti t’i fshehte.
— Situata, i thashë atij, është delikate dhe mbase Evropa do të hasë vështirësi të mëdha për të arritur një marrëveshje. Çfarë do të bëni nëse liheni të vendosni vetë për fatin tuaj?
Esat Pasha hezitoi për një moment, më shikoi dhe papritmas kujtoi se ishte i sëmurë. Ai me pak fjalë kërkoi falje për shqetësimin e dizenterisë së tij dhe u zhduk shpejt.
I lënë vetëm me një oficer të rrethit të tij të ngushtë, unë përsërita pyetjen time. Oficeri u përgjigj :
— Nuk mund të bëhet fjalë që Shqipëria të organizohet vetë. Një ekuilibër i brendshëm midis udhëheqësve xhelozë ndaj njëri-tjetrit, midis atyre të Veriut dhe të Jugut, midis myslimanëve dhe të krishterëve, nuk më duket i praktikueshëm. Nëse do të hiqnim dorë nga ndihma unanime dhe e menjëhershme e Evropës, do të na duhej të thërrisnim për ndihmë nga ato të fuqive të mëdha që do të tregojnë vullnetin e tyre të mirë.
—Për shembull ? E ndërpres
— Për shembull, Austria.
—Por, këmbëngula, po sikur Austria, duke pretenduar t’ju vijë në ndihmë, të vendoset te ju dhe të mos largohet kurrë?
Bashkëbiseduesi im heshti për një sekondë, pastaj u përgjigj :
— Nëse do të skllavërohemi, më mirë do të ishim skllevër të Austrisë sesa të Serbisë ose Greqisë. Austria është një popull i shquar, fuqimisht i civilizuar, i përparuar në shkencë dhe në art, dhe që qarkullon shumë para. Nëse do të na hajnë, më mirë të na hajë një luan sesa një ujk.
Pastaj, sikur të pendohej për atë metaforë, ndihmësi i Esat Pashës i dha fund bisedës dhe përfundoi duke u ngritur në këmbë :
—Ne presim me padurim vendimet dhe veprimet e Evropës dhe jemi të vendosur t’u nënshtrohemi atyre me gjithë zemër. Le të shpejtojë e t’i japë fund kësaj gjendjeje shqetësimi, kësaj lloj anarkie paqësore e cila, në planin afatgjatë, mund të degjenerojë në trazira dhe për të cilën nuk kemi fuqi (forcë) t’i japim fund.
“La Dépêche” ka botuar, të martën e 11 prillit 1939,në faqen n°6, një shkrim të gazetarit, shkrimtarit dhe folkloristit francez Roger Dévigne, tepër interesant për kohën, në lidhje me vlerën kulturore folklorike të disqeve shqiptare dhe mungesën e tyre në mjediset franceze, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Muzeu i tingullit
Disqet shqiptare
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Edhe një herë, thashethemet e tmerrshme të lajmeve na kujtojnë se një koleksion disqesh nuk ka vetëm vlerë muzikologjike dhe rekreative, por edhe vlerë kulturore.Edhe një herë disku, duke evokuar zërat, këngët, lojërat, ëndrrat e popujve të largët dhe pak të njohur mund të na ndihmojë t’i kuptojmë më mirë ato. Do të shtoja : për t’i kuptuar më mirë me hidhërimet e tyre, kur bëhet fjalë, si sot, për shqiptarët.
Francezi, për të cilin thuhet se ka shumë pak njohuri në lëndën e gjeografisë, ende nuk ka shumë reputacion si një dashamirës i folklorit.Sidomos kur bëhet fjalë për folklorin fonografik.Për sa i përket Shqipërisë, në veçanti, pak francezë dinë për muzikën e saj popullore dhe këngët e saj.Megjithatë, shqiptarët kanë një folklor tingujsh shumë piktoresk, nga i cili janë regjistruar një numër i caktuar melodish.(Kryesisht nga firmat angleze dhe gjermane.)
Nëse shqiptarët janë pak si malësorët (highlanders) e Ballkanit (skocezët e lashtë, gjë kurioze, për më tepër, quheshin “Albains” para pushtimit nga Scots e Irlandës) mund të pranojmë, nga ana tjetër, se kënga popullore shqiptarenuk posedon as melankolinë harmonike dhe as madhështinë e egër të këngëve të vjetra skoceze.
Por ajo ka një aspekt shumë të theksuar territori që e bën atë mjaft karakteristike.Meloditë shqiptare tradhtojnë ndikimin islam shumë më tepër sesa ndikimin sllav.Përjashtojmë këtu meloditë specifike sllave të Shqipërisë, prej të cilave profesori Mazon, i Collège de France, ka bërë disa regjistrime të cilat gjenden në Muzeun e Fjalës.Por nëse ndikimi turk dhe mysliman është real në meloditë shqiptare, ato ende kanë personalitetin e tyre të përafërt, shijen e tyre të ashpër dhe origjinale.
Në fakt – sipas dijenisë tonë të paktën – ende nuk është bërë ndonjë studim i madh fonografik sistematik i folklorit shqiptar.Dhe kjo është edhe më shumë për të ardhur keq për “diskologjinë” dhe për shkencën, pasi ngjarjet aktuale nuk do të lehtësojnë, për një kohë të gjatë, kërkimet folklorike të këtij lloji.Në Francë, përveç tre disqeve të Muzeut të Fjalës, nuk ekziston, në asnjë katalog të firmave franceze asnjë disk nga Shqipëria.Sidoqoftë, mund t’i gjeni në Londër ose Berlin.Tek His Master’s Voice do të citoj : diskun n° A. M. 3000.Dy këngë të njohura nga Shqipëria e Jugut, të kënduara në duet, në një regjistër që shkon nga tingulli më i lartë tek ai më i ulëti i hundës, të cilët japin një efekt trimërie mjaft piktoresk.
Disku n° A. M. 2978, i cili përmban dy këngë të vjetra, përfshirë atë të Ali Tepelenës, pashait të famshëm të Janinës, i cili, siç e dimë, ishte shqiptar.Tjetra është një këngë nga Shqipëria Veriore, e kënduar nga një anëtar i një fisi prej Mati, dhe e shoqëruar nga një treshe violine, klarinete dhe mandoline.
Disku n° A. M. 2991. Ai përmban dy valle kombëtare shprehëse : Vallen Çamçe dhe Vallen Beratçe, të luajtura nga një orkestër nën tingujt mahnitës të klarinetës.
Shënoni gjithashtu, akoma tek His Master’s Voice, një disk me origjinë më pak folklorike, n° A. M. 3017. Është një kor vajzash të reja, që këndojnë në grup dhe që të kujton majft stilin e përgjithshëm të këngëve sllave.
Kujtojmë, tek Polydor, nga orkestra e Selim Efendiut, disqet n° 51107 dhe 51109. Pa i përkatur specifikisht folklorit, këta disqe janë shumë të larmishëm (shumëngjyrësh) dhe domethënës.
Tek Odéon, nga një orkestër e mirë popullore nga Tirana, vallja “Shkiptare” dhe vallja “Beratçe” (n° A. 237151).Le të përmendim gjithashtu : Gjethia (n° A. 237213); dhe sidomos “Bilbilo i mijeri bilbil” (n° A. 237011).
Nëse do të mund ta gjenit tashmë këtë përzgjedhje të vogël të disqeve shqiptare, do të kishit një pamje (ide) shumë mbresëlënëse të folklorit të këtij populli fatkeq. Marr guximin t’i sugjeroj Odéon-it, i cili po bën, në këtë moment në Paris, një përpjekje kaq interesante dhe të guximshme në interes që do të kishte, nëse kjo është e mundur, për të sjellë një ose dy disqe karakteristike në katalogun e tij shqip.”/ KultPlus.com
“Radiocorriere” ka botuar, më 17 gusht të 1968, në faqet n°34-35, një shkrim të gazetarit Gianni di Giovanni në lidhje me marrëdhënien speciale të regjisorit Lewis Gilbert me Bekim Fehmiu gjatë xhirimeve të filmit “Aventurierët”, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Uliksi përgatitet të bëhet Rubirosa
nga Gianni di Giovanni
Burimi : Radiocorriere (1968)
Ai është duke xhiruar një film mbi jetën e playboy-it të famshëm: një mundësi e jashtëzakonshme për të arritur sukses në Shtetet e Bashkuara ku ata duan ta lançojnë atë si “egërsira që u pëlqen grave”.Ai do të ketë përkrah aktorë të njohur, nga Ernest Borgnine te Olivia De Havilland. Megjithatë ai ende ndihet i lidhur sentimentalisht me heroin homerik.
Romë, gusht.
“Ai është i çmendur”, bërtiti regjisori Lewis Gilbert, tani jashtë shpresës së Zotit, “ai është një i çmendur, po ju them”. Sekretarët e produksionit, zyrtarët e shtypit, ndihmësit e drejtorëve tundën kokën në shenjë pranimi.Por regjisori Lewis Gilbert tha se nuk i interesonte pëlqimi i të tjerëve.Ai tha sërish me një zë të ngjirur: “Nesër, e dua këtu në Romë të gjallë apo të vdekur. U kuptuam?Po, zotëria ka vendosur se në mendjen e tij është me të vërtetë Uliksi, televizioni ia ka ngulitur në tru këtij greko-shqiptari-jugosllav, le ta marrë djalli”. I rraskapitur, regjisori Lewis Gilbert u ul në një kolltuk. Gruaja e tij Hilda u ul në krahun e tij dhe i tha me zë të ulët, “I dashur (Darling), mos u bë i paduruar do të shohësh se do ta gjejnë” dhe i ledhatoi butësisht dorën. Por burri nuk i kushtoi vëmendje.
Një djalë i mirë
“Gjithë faji yt,” shpërtheu ai, “po, zonjë, është i gjithë faji yt.Ti u dashurove marrëzisht me atë djalë. Ah Lewis, ti duhet absolutisht të shohësh atë film, kjo është ajo që më the.Djali ka atë hijeshi magnetike (tërheqëse) që u pëlqen grave, ma përsërite këtë.Dhe unë si një idiot që të dëgjon të shkoj me ty në atë kinema në Paris, ku kishe parë “Ciganët e lumtur”,të zhytesh në Itali për të lançuar Bekim Fehmiun, Uliksin e televizionit, për një film që do t’i kushtojë produksionit shumë para. Të mjafton kjo tani.”
Uliksi ka fluturuar sërish dhe bravo kush e gjen. “Po si”, dhe regjisori amerikan i mbante duart në kokë, sikur t’i kishte plasur kafka, “po si?Unë e dërgoj atë në Londër për të mësuar anglisht, kësaj race fshatare dhe çfarë bën ai?Ai largohet dhe nuk e di më se ku ka shkuar.Unë e pres atë që prej tre muajsh dhe nuk jam aspak i gatshëm ta pres, duke endur kanavacën për njëzet vjet si Penelopa. Producentët e mi, producentët e filmit, nuk kanë durimin e personazheve të Homerit. Ata njerëz ia mbështjellin leckën rreth qafës, për ta mbytur”.
Për një kohë të gjatë britmat e regjisorit bënin që muret e kartonit të teatrit të dridheshin, pastaj pasi po errësohej, ndërsa amerikani i kërkonte falje gruas së tij për ulëritjen, bie zilja e telefonit në dhomën e rezervuar për regjisorin Gilbert në një hotel të madh të Romës.
“Alo Gilbert!”. Ishte Londra në telefon: “E gjetëm. Po sonte, me pak fjalë, vetëm tani, në një pub. Si thua? Po, ai është pak i hutuar por me pak fjalë ende qëndron në këmbë. A doni të dini se çfarë ka bërë? Epo mund të mos e besoni por Bekimi e ka kaluar gjithë këtë kohë pa marrë as edhe një orë të vetme leksioni anglishteje.Jo, Lewis mos bërtit, dëgjo. Ai ka bërë xhiro rreth Londrës tërë ditën, nga City në Docks për të mësuar të gjitha nuancat e gjuhës. Po, po pas gjithë kësaj Uliksi ynë është një djalë i mire”.
Disa ditë më vonë, në Cinecittà, ndodhi ky rit. “Ju nuk jeni më Uliksi, harrojeni atë”, tha regjisori, duke i dhënë goditjen e parë të gërshërëve mjekrës së zezë e të trashë që akoma zbukuronte fytyrën e heroit homerik të ekraneve të televizionit italian. “Dhe diçka tjetër Beky: nga ky moment emri juaj nuk është më Fehmiu, një emër që amerikanët kurrë nuk do të ishin në gjendje ta shqiptonin, por Feymu, Beky Feymu: është e qartë?”, Feymu i ri, tani pa flokë, tund kokën në shenjë pranimi. “Mirë, në rregull unë do të bëj siç thua ti”. Dhe sigurisht që nuk mund ta kishte kuptuar në atë moment që shpesh roli e përcakton aktorin deri në pikën që e bën atë të identifikohet plotësisht me karakterin që i dha jetë, në skenë, në ekran apo para kamerave. “Beky”, përgjigjen në Cinecittà ndaj atyre që pyesin për të, “Beky, dhe kush është ky Beky? Ah, doni Uliksin e televizionit? Dhe po, natyrisht që unë e njoh atë, dreq. Shko pak më tej, po lexon (përsërit) pjesën”.
Mirënjohje
Bekimi kthehet nga prapa, i përkulur mbi një skenar por përgjigjet menjëherë, pothuajse automatikisht: “Po, unë jam Uliksi”.Ai bën një gjest me dorën e tij, buzëqesh dhe i shkel syrin regjisorit.“Nëse ky atje më dëgjon, më vret.Vetëm këtë mëngjes ai më tha:Beky, për publikun italian ju jeni dikush, në rregull, por për publikun amerikan jeni më pak se zero, një i panjohur.Por është më mirë në këtë mënyrë, e di ?Sepse unë do të të lançoj me këtë parullë: Beky, egërsira që pëlqejnë gratë. Eh, çfarë mendon ?”.
Fehmiu hedh skenarin e filmit dhe bëhet i gjallë, duke bërë disa lëvizje. “Kini parasysh, unë nuk i jap goditje fatitdhe nëse ata duan të më lançojnë në Amerikë si James Dean i viteve shtatëdhjetë, unë them: në rregull.Por unë nuk mund të ndryshoj brenda natës, kjo nuk mundet. Unë nuk jam kukull. Ata thonë se Uliksi përfundimisht do të më kushtëzojë dhe unë përgjigjem: me pak fjalë, unë u diplomova në shkollën e Artit Dramatik të Beogradit duke luajtur pjesën e Uliksit, pata suksesin më të madh në jetën time duke luajtur Uliksin në televizion, çfarë duhet të bëj tani, të harroj që kam luajtur shumë teatër grek para se të mbërrija në kinema?Ata vazhdojnë të më thonë se në këtë film do të kem përkrah meje Candice Bergen, Olivia De Havilland, Ernest Borgnine, James Mason, Charles Aznavour dhe Rossano Brazzi.Unë përgjigjem se jam i nderuar dhe i lumtur, dhe e them këtë pa ironi, e kundërta nuk do të ishte mirë.Të luash lojën aventureske të një playboy të stilit të lartë si Porfirio Rubirosa para kamerës nuk është punë e vogël.Por, për sa kohë që jam në Itali, unë mbetem romantikisht i lidhur me atë personazh që më zbuloi para miliona spektatorëve.Jo, jo, reagimi im nuk është sentimentalizëm, mbase është realizëm, mbase mirënjohje :le ta quajmë atë që na pëlqen por pse duhet të harroj papritur suksesin tim?”.
Polemika është ndoshta pak e tepruar dhe duket vërtet gratis (falas) nëse nuk merrni parasysh dramën e këtij njeriu që në këto ditë duhet të heqë qafe me forcë jo vetëm personazhin që e bëri atë një aktor të suksesshëm, por edhe të një skeme mendore në të cilën deri tani u përshtat me lehtësi.Përballë gjykimit të publikut amerikan, duke mos zhgënjyer pritjet e regjisorit dhe producentëve: këto janë problemet që shqetësojnë ish-Uliksin dhe e mbajnë atë të tensionuar dhe nervoz.Një ankth (stres) që aktori nuk dëshiron t’i rrëfejë as vetes.
Një gjykim
Bekim Fehmiu, një dhe dy: pranë, me mjekrën e Uliksit; më sipër, në aspektin e tij më të fundit, i kërkuar nga regjisori i filmit mbi jetën e Porfirio Rubirosa-s. Për ta lançuar në Amerikë, ata gjithashtu do të ndryshojnë emrin e tij: do të bëhet Beky Feymu, më e lehtë për shqiptimin anglo-sakson. – Burimi : Radiocorriere (1968)
“Nuk i mbyll sytë ndaj suksesit. Unë kam lindur i varfër, në Serajevë, prindërit e mi ishin nga Prizreni, një fshat shqiptar, në atë kohë. Unë isha i shtati nga tetë fëmijët. Ata më thirrën Bekim, që përkthehet Benedetto, dhe si djalosh thanë se kisha djallin në trupin tim.Por fakti është që unë doja të dilja nga fshati dhe mjerimi dhe kur në vend erdhi një kompani, vendosa që me çdo kusht të bëhesha aktor dhe ia dola mbanë.Kam punuar shumë por gjithçka më ka shkuar mirë. Tani më intereson të jem vetvetja.”
Shihet se Fehmiu po reciton tani.Suksesi ka rëndësi për të, me të vërtetë: ai e nuhat atë, e sheh atë, e ndjek me kokëfortësi.Ai përsërit me krenari gjykimin që Lewis ka për të:“Ai është aktori më profesional dhe më i disiplinuar nga të rinjtë që kam takuar ndonjëherë.Jam i bindur që do të ketë një sukses të qëndrueshëm në ekran.Feymu është lloji i njeriut modern, me gjallëri dhe forcë të madhe karakteri, por me një nuancë mërzie dhe vetmie që ndjen trishtim.Përmbledhja e gjithë kësaj së bashku në një personazh filmi është e mundur vetëm për një aktor të shkëlqyeshëm dhe unë besoj fuqimisht se Feymu është ky aktor”.
Ndoshta regjisori nuk vuri re një gjë: që nën lëkurën e një njeriu të vrazhdë, burrit të fortë, Uliksit të guximshëm, është një i ri i qetë, i ndrojtur, i etur për t’u ndjekur, kuptuar, dëgjuar. / KultPlus.com
“Le Jour” ka botuar, të premten e 29 prillit 1938,në faqen n°2, një shkrim në lidhje me ekspozitën e veçantë në Paris dedikuar mbretërisë së Shqipërisë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Në mbretërinë e një mbretëreshe të hijshme
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Një ekspozitë në “Jour-Echo de Paris”
Ju keni parë të gjithë, këto ditë, fotografitë e panumërta të Mbretit dhe Mbretëreshës së Shqipërisë, Mbretit “Zog I” dhe Mbretëreshës bukuroshe Geraldinë, por askush nuk ju ka treguar vendin e tyre.
Ejani në “Jour-Echo de Paris”, do të shihni të ekspozuara, në sallën tonë të madhe, fotografitë e mrekullueshme të Shqipërisë, të cilave u kemi bashkangjitur për ju disa pamje të Jugosllavisë.
Kështu do të keni para syve tuaj, dhe të realizuar nga artistë, pamjen e mrekullueshme të një vendi piktoresk dhe magjik, i cili tani do të strehojë këtë lumturi romantike të dy qenieve, për të cilat të gjithë duartrokitën. — H. L.” / KultPlus.com
“La Croix” ka botuar, të shtunën e 29 majit 1943,në ballinë, një shkrim në lidhje me marrëdheniet asokohe midis Shqipërisë dhe Italisë si dhe emërimin e Ernest Koliqit pranë qeverisë së Romës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Italisë
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Z. Koliqi, ish-ministri shqiptar i arsimit publik i emëruar delegat i qeverisë së Tiranës në qeverinë e Romës, u nis për në Itali ku menjëherë do të marrë përsipër detyrat e tij të reja.
Institucioni i një delegacioni shqiptar në Romë dhe një delegacioni italian në Tiranë, duke mos modifikuar në asnjë mënyrë atributet e lejtnantit të mbretit, përfaqësues në Shqipëri i sovranit të Italisë, i cili, që nga bashkimi të dyjave kurorave, është gjithashtu kreu i shtetit shqiptar, shënon një evolucion në marrëdhëniet midis dy vendeve.
Krijimi i një ushtrie të re, ekskluzivisht shqiptare, e shpallur këto ditë nga presidenti i Këshillit Shqiptar, vë në pah drejtimin e këtij evolucioni i cili, në frymën e drejtuesve të politikës italiane, duhet t’i lejojë Shqipërisë të sigurojë një ekzistencë në përputhje me traditat dhe interesat e saj brenda kuadrit të bashkimit të saj me Italinë.” / KultPlus.com
Gazeta franceze “La Monde” i ka kushtuar një artikull rrëzimit të Teatrit Kombëtar në Tiranë. Në artikullin e tyre ata shkruajnë se ky është një akt barbar nga ana e qeverisë:
“Kryeministri shqiptar Edi Rama dërgoi policë dhe ndihmës të tjerë shtetërorë, për të shkatërruar një nga institucionet kryesore të vendit dhe nga ndërtesat e pakta të vjetra në kryeqytetin e shqiptarëve, Tiranë.
Kryeministri shqiptar Edi Rama nuk lë rast pa nxjerrë në pah karrierën e tij si një artist vizual dhe shijet e tij si piktor. Kur ai ishte kryetar i Bashkisë së Tiranës, nga viti 2000 deri më 2011, ai u bë i njohur në botë, për shkak se ndërtesat e ndërtuara në kohën e komunizmit, i pikturoi me ngjyra të shndritshme. Kjo ishte një nga ata punë të tij në kohën që ishte në krye të Bashkisë së Tiranës, që e modernizuan disi kryeqytetin shqiptar.
Mirëpo, të dielën e datës 17 maj, po Edi Rama, por tashmë 55 vjeç, kryeministër që nga viti 2013, dërgoi policë dhe të tjerë persona për të rrënuar një nga godinat më të vjetra dhe më të vyera në qytet, Teatrin Kombëtar. Brenda në ndërtesë kishte një dyzinë artistësh, që kishin rezistuar në protesta për më shumë se dy vjet, por u larguan me forcë nga policia.
“Ata (policët) erdhën në orën 04:15 të mëngjesit. Ne ishim ende rreth 60 persona, kur ata filluan që të ngrenë bull-dorëzin kundër godinës së Teatrit Kombëtar”, thotë regjisori dhe aktori Edmond Budina, një nga përfaqësuesit e Aleancës për Mbrojtjen e Teatrit. Budina është ndër artistët, që rezistoi në protesta kundër prishjes së TK që nga viti 2018.
Ai dhe kolegë të tij u ngritën në protesta, për të kundërshtuar prishjen e godinës, e ndërtuar që në vitin 1940, në kohën e pushtimit italian të Shqipërisë. Edhe një demonstrim spontan, ku morën pjesë liderë të opozitës, u shpërnda brutalisht.” / KultPlus.com
“Le Soir” ka botuar, të martën e 10 dhjetorit 1889, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me promovimin asokohe të romanit në gjuhën frënge të Pashko Vasës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Librat e rinj
“Bardha e Temalit, nga Albanus Albano, vol. 1 in-18 jesus, tek Albert Savine : 3.5 franga
— Studim shumë i sinqertë dhe gjithashtu shumë i detajuar i zakoneve të Shqipërisë. Dashuritë e fuqishme, urrejtjet e forta të këtyre fiseve luftëtare janë vënë në pah në një mënyrë shumë interesante dhe mbi të gjitha të përjetuara nga autori.
Ne i urojmë, veçanërisht në këtë kohë ku ekzotika është në modë, një mirëseardhje të merituar këtij romani të shkruar në mënyrë të kujdesshme.
Pseudonimi i “Albanus Albano” fsheh, nëse nuk gabojmë, personalitetin simpatik të një shqiptari që qëndroi në vendin e tij, duke qenë njëkohësisht francez në zemër dhe parizian në shpirt.”
“Që nga hapja e kufijve të saj, Shqipëria duket origjinale, e ruajtur dhe tërheqëse”, e nis artikullin e saj media franceze “20 minutes”, duke renditur sitet arkeologjike, peizazhin e paprekur dhe gastronominë si arsye për ta vizituar.
Kryeministri Edi Rama këtë të diel zgjodhi këtë artikull për të uruar një të dielë të qetë. “Me këtë artikull të medias franceze për thesaret tona të trashëgimisë kulturore, biodiversitetin dhe gastronominë si disa ndër shumë arsyet për të vizituar Shqipërinë, ju uroj një të dielë të qetë”, tha ai.
Artikulli i “20 minutes.fr”.
”Që nga hapja e kufijve të saj, Shqipëria duket origjinale, e ruajtur dhe tërheqëse. Një kthesë e vogël për këtë vend interesant, të cilin bota nuk e ka njohur për një kohë të gjatë.
Shqipëria ka plazhe mahnitëse dhe limane të qeta.
Për një kohë të gjatë, Shqipëria mbeti nën petkun e një diktature që përzihet me marksizmin dhe kultin e personalitetit. Sunduesi i saj i vetëm, Enver Hoxha, e izoloi vendin nga pjesa tjetër e botës deri në mesin e viteve 1980.
Si një paranojak që ishte, ky tiran shpërndau gjatë bregdetit bunkerë duke menduar se pushtimi ishte afër. Edhe pse tashmë shumë prej tyre janë shkatërruar, një numër i konsiderueshëm i këtyre ndërtesave të këqija mbeten ende të dukshme. Një film i vitit 1996 “Kolonel Bunker”, i drejtuar nga Kujtim Çashku, të ringjall këtë valë delirante.
A dëshironte Hoxha të mbronte regjimin e tij, apo të ruante në mënyre strikte thesaret e vendit të tij? Kjo pyetje lind që nga hapja e kufijve dhe zbulimi i gjurmëve të pabesueshme të lashta. Shqipëria ka tërhequr me të vërtetë lakminë e qytetërimeve të mëdha: greke, romake, bizantine, osmane dhe ilire, ku me këta të fundit, shqiptarët e konsiderojnë veten pasardhës të drejtpërdrejtë, kanë lënë shenjën e tyre aty.
Në udhëkryq të kulturave
Si një mozaik historik, Shqipëria është një parajsë për të pasionuarit pas arkeologjisë. Vizita në Butrintin e lashtë që ndodhet pranë qytetit të Sarandës, anulon rrjedhën e kohës. Ky port i vogël që bashkohet me ishullin grek të Korfuzit të lë përshtypjen e një tempulli, ky amfiteatër çuditërisht i vendosur në anë të një kodre dhe një manastiri madhështor.
Virgjili dhe Racine aty kanë imagjinuar takimin e Andromakës, Helenusit dhe Eneas. I banuar që nga kohët parahistorike, vendi reflekton tërheqjen e shumë kulturave për këtë vend strategjik me një atmosferë magjike, tashmë pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Qyteti i Apolonisë, i nxjerrë në dritë pas Luftës së Parë Botërore nga Leon Rey, është i famshëm për portikun e tij të jashtëzakonshëm. Muzgu që bie mbi detin Adriatik ofron një shfaqje magjike në një heshtje që mezi thyhet nga erërat që fryjnë nëpër pemët e ullinjve.
Qyteti i ri, dekor i ri. Durrësi, qyteti i dytë më i madh në vend, është shtëpia e një prej amfiteatrove më të shquar – më i madhi në Ballkan – që daton në shekullin II. Kripta e tij, ndërtuar nga të krishterët e hershëm, tregon një mozaik kompleksiteti të rrallë. I njohur dikur si Epidamnus, qyteti ishte një port imponues në rrugën tregtare Egnatia ndërmjet Romës dhe Bizantit. Ky qytet është sot një vendpushim bregdetar shumë popullor për turistët.
Flora dhe fauna në harmoni
Përveç bregdetit të saj jugor dhe mrekullive të lashta, Shqipëria është në dy të tretën e saj e përbërë nga pyje, livadhe dhe relieve të ndryshëm. Natyra që ende gëzon të gjitha të drejtat e saj, ku mund të gjejmë ujqër, arinj, dhia e egër dhe rrëqebulli që jetojnë në harmoni në rezervate natyrore të mëdha.
Mali i Tomorit është simboli i kësaj bote të egër që ende ruhet. Është shtëpia e qytetit muze, Beratit 2400-vjeçar. Kalaja, kishat bizantine dhe xhamitë madhështore dëshmojnë për të kaluarën e pasur. Më tej në veri, Gjirokastra, një nga qytetet më të rëndësishme në jug të vendit, është shpallur gjithashtu një qytet muze për shkak të shtëpive të vogla mesjetare që kufizojnë rrugët e saj të ngushta.
Një kryeqytet i këndshëm
Natyrisht, Tiranën gjithashtu ia vlen ta vizitosh, veçanërisht për ndikimet e saj ruse dhe sheshin e saj mahnitës “Skënderbej”, emri i heroit të rezistencës ndaj turqve, të cilit shqiptarët i detyrohen flamurin e të tyre të kuq me një shqiponjë me dy koka. Aty gjejmë dhe xhaminë e vjetër të Et’hem Beut, si dhe Kullën e Sahatit, Pallatin e Kulturës me opera, teatër, bibliotekë dhe shumë muze që do të na mësojnë më shumë për vendin.
Një ndalesë në kryeqytet gjithashtu fton turistët të zbulojnë kuzhinën shqiptare, që vërtet ia vlen të ndalosh. Pjata kombëtare është tava e kosit, mish qengji i gatuar në kos. Një mrekulli, sidomos nëse shoqërohet me verërat më të mira të vendit. Llokume dhe kafetë e stilit turk do ta mbyllin këtë largim në vendin e shqiponjave.
Çfarë të hamë?
Kuzhina shqiptare është e ndikuar nga gastronomia turke dhe greke. Aty gjejmë dollmatë, perimet e mbushura dhe mbizotërimin e mishit të deles.
Qëndrimi
Meqenëse turizmi është relativisht i ri në Shqipëri, infrastruktura hoteliere është kryesisht e vendosur në qytetet e mëdha dhe në vendet turistike. Akomodimi është mjaft i lirë, edhe pse në Tiranë çmimet janë më të larta. Ka edhe disa hostele dhe fushata të rinjsh me tarifa shumë të volitshme. Sidoqoftë, mikpritja dhe ndjenja e të qenit i mirëpritur janë vlera kryesore në të gjithë vendin. Një proverb afirmon gjithashtu se “shtëpia e shqiptarëve është e zotit dhe e mikut”. Qëndrimi tek banorët vendas është një aventurë për t’u provuar”. /j.p/ KultPlus.com
