Tashmë kanë kaluar 45 vite nga ekzekutimi i poetëve Vilson Blloshmi dhe Genc Leka.
Instituti i Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit organizon ekspozitën “45 vite nga ekzekutimi i poetëve”.
Ekspozita, sjell përpara publikut të fotografi dhe dokumente mbi jetën dhe veprimtarinë e këtyre poetëve. Ekzekutimi i tyre simbolizon krimin sistematik të diktaturës komuniste mbi fjalën, mendimin dhe artin.
Procesi ndaj dy poetëve nisi në maj të vitit 1975 dhe në të u përfshinë 39 persona. Pas përfundimit të procesit intelektualët Vilson Blloshmi dhe Genc Leka u dënuan me ekzekutim në vitin 1977.
Gjykata e Lartë nuk e hodhi poshtë këtë vendim dhe Presidiumi i Kuvendit Popullor nuk e pranoi kërkesën për faljen e jetës së poetëve.
Pas kërkimeve disa vjeçare, vendi i ekzekutimit të tyre u zbulua në pranverën e vitit 1994. Në prill 1994 eshtrat e tyre u varrosën me të gjitha nderimet në varrezat e qytetit të Librazhdit./ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar “Shtëpia me Gjethe” përkujton sot poetin martir Genc Leka, pushkatuar nga regjimi diktatorial.
Genc Leka ishte mësues dhe poet, i pushkatuar në kohën e regjimit komunist. Lindi më 23 mars 1941 në fshatin Bërzeshtë të rrethit të Librazhdit. Mësimet e para i mori në fshatin e lindjes. Mes viteve 1959-1962 studioi në Shkollën Pedagogjike të Elbasanit dhe pastaj në periudhën 1960-61 e emëruan mësues në Zdrajsh, në krahinën e Çermenikës. Në vitet 67-68 shërbeu si ushtar, pranë Cërrikut.
Prej vitit 1959 ishte vënë në përpunim nga organet e Sigurimit. U arrestua më 31 gusht 1976 dhe pas njëmbëdhjetë muaj torturash në hetuesinë e Librazhdit, u akuzua për “sabotim dhe agjitacion e propagandë”.
Me vendimin nr. 45, më 16 qershor 1977 u dënua me pushkatim bashkë me kushëririn e tij, poetin Vilson Blloshmi. Pas një kërkese për falje, më 16 korrik 1977, Presidiumi i Kuvendit Popullor njoftoi refuzimin e faljes së jetës.
U ekzekutua bashkë me kushëririn e tij, Vilson Blloshmin, më 17 korrik të vitit 1977, në vendin e quajtur “Përroi i Firarit”. Më 1994, Presidenti i Republikës i akordoi dekoratën“Martir i Demokracisë”. Një vit më vone emri i ti iu vu një prej shkollave 9 vjeçare të Librazhdit.
Në vitin 2009, nën kujdesin e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve u botua vepra e tij e plotë. Në vitin 2010 Presidenti i Republikës i akordoi dekoratën “Nderi i Kombit”.
Poezia e fundit
O hënë, pse dole, moj, kaq e trishtuar,
Mos vallë për mua po mban zi?
……..
Ç’më fsheh ashtu me sy të lotuar,
Mos m’u sos jeta dhe unë s’e di?
Po dhe në vdeksha, jeta s’ka të mbaruar
Dhe pse sot po shkruaj të fundmen poezi.
(Shkruar në gusht 1976, pak ditë para arrestimit që i mori jetën)./atsh/ KultPlus.com
…Çdo vjeshtë vinte një varg me ciganë.. dhe këndonte plot mall e trishtim: ” Se si janë, ca gra, se si janë… … Ah, të vrasin me fjalë, moj dade dhe të ngjallin veç me një vështrim!. . .”
Dhe shkuan ciganët në rrugët plot fletë, me këngë, me kuajt revanë… dhe pas i përcillte plot duf një gërnetë, siç ndizet veç shpirti cigan…
Ah, prap er’ e vjeshtës m’i zgjoi kujtimet me këngën e vjetër cigane për gratë… Në vitet e brishtë më çojnë mendimet (si vesë mëngjesi m’u tretën gëzimet…) dhe thinjat m`u shtuan çdo natë!…
Se si janë ca gra se si janë! gjithnjë më mundon ky mendim…. Po pse, o ciganë, a gjetshi belanë. me këngë me kuaj çuditni dynjanë dhe vjeshtës këndoni me mall e trishtim Se si janë ca gra se si janë?!…
Shtator 1970
2.
KUJTIMI YT më hodhi këtë natë në thellësinë e brengave pa fund… (Ah, ëndërr’ e kaltër u këput në mes!…) Dhe nis mendimi rrugën më të gjatë, por shteg’n e blertë nuk e gjen gjëkund, ndaj VEZULLON çdo mbrëmje… çdo mëngjes!…
Pranverë 1972
3.
Kjo zemër hidhet si një zog i vrarë si det me dallgë shpirti me ballada Më djeg kjo flak` e dashuris’ së parë Dhe dritë hedh tani mbi tri dekada.
Pranverë 1972
4.
Qyshkur rënkon e hesht ti zemr’ e mjerë. Qyshkur, ti shpirt plot derte s’je i qetë! Veç . . . nw s’ju çeli edhe kjo pranverë . . . Për jetë jini tharë. . . ah, për jetë!
Janar 1971
5.
O ëmbëlsi e viteve rinore… o pika lot, o drithma mallëngjimi Pse ma tronditni botën shpirtërore me brenga, mall e zbrazëti dyshimi?…
Në cilën zemër hytë si pranverë dhe nuk i sollët zemrës lumturi? Por kur derdh vjeshta fletët nëpër erë pranverë na do zemra përsëri!…
Dhe sa më shumë do shkojnë vjetët Zëmrat s’do ndjejnë qetësi gjëkund`… Lirika plot do lënë pas poetët… Për mallin, helmin, gazin e pafund!
O ëmbëlsi e viteve rinore, në cilën zemër hyre në fillim? Si erdhe ti prej viseve qiellore Si brengë, gaz apo si ngushëllim?. . .
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti solli sot në vëmendje, në kuadër të “Muajit të Kujtesës”, poetin Genc Leka.
“Kujtojmë sot Genc Lekën, poetin nga Bërzheshta që u pushkatua për poezi!”, u shpreh Margariti. Leka lindi më 23 mars 1941 në fshatin Bërzheshtë të Librazhdit. Mësimet e para i mori në fshatin e lindjes. Mes viteve 1959-1962 studjoi në Shkollën Pedagogjike të Elbasanit. Nga viti 1962 e gjer më 1966, kur dhe u pushua nga puna, punoi si mësues në zonat e thella të Librazhdit.
Në vitet 1967-1968 kreu shërbimin ushtarak në një brigadë pune në Sopot të Librazhdit dhe në Cërrik. Pas mbarimit të shërbimit ushtarak, punoi në fermë dhe në ndërmarrjen pyjore, ku bënte vetëm punë krahu. U arrestua më 31 gusht 1976 dhe pas njëmbëdhjetë muaj torturash në hetuesinë e Librazhdit, u akuzua për “sabotim dhe agjitacion e propagandë”, dhe më 13 qershor 1977 u dënua me vdekje, pushkatim. U ekzekutua bashkë me të kushëririn, Vilson Blloshmin më 17 korrik të vitit 1977, në vendin e quajtur “Përroi i Firarit”.
Më 1994, Presidenti i Republikës i akordoi dekoratën “Martir i Demokracisë”. Një vit më vonë, emri i tij iu vu një prej shkollave 9-vjeçare të Librazhdit. Po këtë vit iu dha dekorata “Mësues i Popullit”. Në vitin 2009, nën kujdesin e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, u botua vepra e tij e plotë. Më 2010, Presidenti i Republikës i akordoi dekoratën “Nderi i Kombit./ KultPlus.com
Sot është dita për të përkujtuar poetët martirë, Vilson Blloshmi (18 mars 1948-17 korrik 1977) dhe Genc Leka.
Saharaja s’di të ëndërrojë. Ajo bluan gurë me mend’ e saj… Saharaja s’ka këngë të këndojë, Saharaja s’ka as lot të qajë. Saharaja nuk ka miq e shokë, Saharaja nuk ka bijë, as bir. Saharaja është një copë tokë, Thonë se dhe me natën s’shkon mirë
Shkëputur nga poezia e Vilson Blloshmit, me titull “Saharaja”, e konsideruar si vepër penale e “agjitacion e propagandës për dobësimin dhe minimin e pushtetit popullor”, njofton Muzeu Kombëtar “Shtëpia me Gjethe”.
Aktakuza e cila dënoi me vdekje poetin, ndër të tjera lidhet edhe me këtë poezi për përqasjen e Shqipërisë me shkretëtirën e Saharasë.
Vilson Blloshmi lindi më 18 mars të vitit 1948, në Bërzeshtë të Librazhdit. Ndoqi shkollën e mesme Pedagogjike në Elbasan dhe pas mbarimit të saj edhe pse me rezultate të shkëlqyera nuk u lejua të vazhdonte shkollën e lartë. Pas diplomimit në Elbasan punoi si bujk, druvar dhe minator.
Gjatë kësaj kohe iu përkushtua shkrimit dhe përkthimit, por pa patur mundësi t’i botojë për shkak të qenit pjesëtar i një familje “kulakësh”. Duke qenë me biografi të “keqe”, Vilson Blloshmi përndiqej nga Sigurimi i Shtetit.
U arrestua në vitin 1977 me akuzën “sabotim në ekonomi dhe agjitacion e propagandë”. Ditarët, përkthimet dhe poezitë iu sekuestruan dhe iu nënshtruan hetimit në detaje. Letërsia e tij do të përbente rrezik për regjimin komunist shqiptar.
Në datë 13 qershor 1977 Gjykata e Rrethit Librazhd i dënoi dy poetët Vilson Blloshmin dhe Genc Lekën me vdekje, pushkatim, vendim i cili u zbatua në datë 17 korrik 1977.
Në vitin 1994 Vilson Blloshmit iu dha dekorata “Martir i Demokracisë” dhe në vitin 2006, u shpall “Qytetar Nderi” i rrethit të Librazhdit.
Në nder të dy poetëve është ngritur një memorial bronzi në qytetin e Librazhdit. / KultPlus.com
