Qeveria e Kosovës vazhdon që t’i japë vetes të drejtë që të vendosë edhe për ndërhyrjet në monumente. Në kundërshtim me Ligjin për trashëgimi kulturore, në tetor të vitit të kaluar, nëpërmjet vendimit për shpronësimin e ish-objektit të “Gërmisë” kishte vendosur që t’i ruhet pamja e jashtme monumentit dhe të shndërrohet në sallë koncertale.

“Ndërtesës i ruhet pamja e jashtme në pajtim me Ligjin për trashëgimi kulturore”, shkruhej në pikën e tretë të vendimit të datës 23 tetor 2018.

Të martën e ka ndryshuar vendimin. E ka hequr pikën tre. Pos kësaj, me ndryshimin e vendimit të katër muajve më parë, tash ka marrë përsipër të paguajë mbi 1.5 milion euro për shpronësim për të cilën shumë në vendimin e kaluar ngarkohej Komuna e Prishtinës.

Edhe kur kishte vendosur që monumentit t’i ruhet pamja e jashtme edhe tash që është tërhequr prej saj, Qeveria kishte marrë përsipër që të luajë rolin e Komisionit të Institutit të Kosovës për Mbrojtjen e Monumenteve, i cili vendos për ndërhyrjet në asetet e trashëgimisë kulturore që mbrohen nga shteti. 

Propozimi për ndërtimin e sallës koncertale në ish-objektin e shtëpisë së mallrave “Gërmia”, në sheshin e kryeqytetit zgjoi pakënaqësi te një pjesë e qytetarëve dhe organizatave të ndryshme, që nisën një peticion për ta ndaluar këtë veprim.

Ani pse ministri i Kulturës, Kujtim Gashi, e vendosi këtë objekt në listën e Trashëgimisë për Mbrojtje të Përkohshme, para disa ditësh, Qeveria vendosi ta shpronësojë Administratën Tatimore nga ky objekt, për ta liruar për ndërtimin e sallës koncertale.

Kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj thotë se e morën këtë vendim meqenëse Bashkimi Evropian investoi një shumë të madhe aty.

“Vendosëm pra ta shpronësojmë, ta bëjmë gati një pronë të Kosovës, pra Administratën Tatimore prej atij objekti dhe ai objekt është sallë koncertale, po pse është me rëndësi kjo, sepse kanë qenë 15 milionë euro të BE-së që hynë në Kosovë”, deklaron ai.

Ndërsa organizata Trashëgimia Kulturore pa Kufij (CHwB) shndërrimin e këtij objekti në një sallë koncertale nuk po e sheh si zgjidhje të duhur.

Drejtori i kësaj organizate, Sali Shoshi, deklaron për KosovaPress se ky objekt do të ishte më i përshtatshëm për një muze bashkëkohor.

“Ish-shtëpia e mallrave Gërmia është një prej ikonave të qytetit të Prishtinës, e përfaqëson arkitekturën moderniste të Prishtinës, e ndërtuar në vitet e 70-ta, dhe ne mendojmë që ajo duhet të ruhet. Edhe sigurisht që ajo duhet të përshtatet edhe me nevojat që ka sot komuniteti, mirëpo, mendojmë që integriteti i saj fizik arkitektural, nuk lejon që ajo të përshtatet për sallë koncertale sepse pllakat të cilat janë aty, ato nuk mund të rrënohen e të përshtaten për sallë. Pra ajo mund të përshtatet për ndonjë funksion tjetër, ne mendojmë që propozimi për muze të artit bashkëkohor është propozim i përshtatshëm, por jo për sallë koncertale për shkak të integritetit të saj fizik edhe arkitektural që e ka”, thotë Shoshi.

Qëndrim të ngjashëm ka shprehur edhe arkitekti Ilir Gjinolli.

Ai thotë për KosovaPress se salla koncertale duhet të ndërtohet diku tjetër.

Sipas tij, nëse do të bëhet sallë koncertale, do të nevojiteshin shumë intervenime në këtë objekt.

“Ndërtesa nuk është e rëndësishme vetëm në aspektin arkitektonik. Ndërtesa e shtëpisë së mallrave është e rëndësishme edhe në lidhje me ruajtjen e një trashëgimie urbane….Unë mendoj që duhet me qenë racional, ta kërkojmë një lokacion tjetër edhe të krijohet një arkitekturë e cila i ka hije sallës së koncerteve. Nuk mund të krijojmë këtu një sallë të koncerteve e cila mund të shkrihet brenda këtij vëllimi, të mbulohet me këtë fasadë edhe të themi se gjithçka është në rregull me sallën. Po e thjeshtësoj, mendoj që në një lokacion tjetër arkitekti do të kishte liri ta shprehë imagjinatën edhe t’i ndjekë të gjitha rregullat teknike edhe funksionale për një sallë të koncerteve bashkohore”, ka thënë Gjinolli.

Si lokacion të përshtatshëm për sallën koncertale, ndër të tjerash, ai propozon hapësirën mes Pallatit të shtypit.

Ndërkaq, drejtori i Kulturës për komunën e Prishtinës, Yll Rugova thotë se komuna e ka të qartë porosinë e qytetarëve, andaj janë duke kërkuar për një zgjidhje të përbashkët.

“Bashkimi Evropian i cili është duke e mbështetur këtë projekt, e kanë pëlqyer lokacionin e ish-Gërmisë, por kanë kërkuar nga ne që të japim edhe një alternativë tjetër, që në rast se nuk mund të realizohet aty, të realizohet në një vend tjetër. Ne e kemi ofruar këtë lokacion, është përballë katedrales në Prishtinë, është ajo pjesa ku janë disa Baraka afër Radio Prishtinës edhe tash mbetet të shohim po ashtu në ditët në vijim, në bashkëpunim edhe me ta, por edhe në diskutim me qytetarët, ta përcaktojmë se cili është lokacioni më i përshtatshëm për të gjithë”, ka thënë Rugova.

Përndryshe, ish-shtëpia e mallrave “Gërmia”, e ndërtuar në vitet e 70-ta, ndodhet në qendër të qytetit dhe konsiderohet si një ndër ndërtesat më ikonike të modernizmit në Prishtinë./KultPlus.com

Gili Hoxhaj

Dje ministri i Ministrisë së Kulturës Kujtim Gashi, ka njoftuar se tashmë ka nënshkruar vendimin për aprovimin e Listës së Trashëgimisë Kulturore për Mbrojtje të Përkohshme me 1595 asete, të cilat do t’i nënshtrohen masave dhe regjimit mbrojtës sipas Ligjit për Trashëgiminë Kulturore.

Ndër këto asete është edhe Qendra Tregtare – Gërmia në Prishtinë, e cila së fundmi ka krijuar shumë ‘telashe’ mes komunitetit artistik, shkruan KultPlus.

Gërmia, ishte lokacioni ku u vendos të bëhet Salla Koncertale e Kosovës, por që rrënimi i saj i mundshëm krijoj panik dhe përçarje të komunitetit.

Kësisoj, dje pas vendimit të ministrit krejt kjo u hodh në ujë, pasi që, për momentin nuk do të ketë rrënim të këtij objekti që është nën mbrojtje të Përkohshme të Trashëgimisë Kulturore, por që ekziston mundësia e ndërhyrjes në të.

Kështu tha për KultPlus, sot drejtoresha e Departamentit të Trashëgimisë në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit – Vjollca Aliu. Ajo theksoi se për çdo ndërhyrje në këtë objekt, duhet të kërkohet leje paraprake nga institucionet kompetente dhe vendimi arrihet pas një procesi hulumtues.

“Bazuar në dispozitat ligjore, saktësisht dispozita e nenit 4 (paragrafi i 14) ndalon shprehimisht punët apo veprimtaritë që mund të dëmtojnë vlerat e objektit, pa lejen paraprake të institucionit kompetent, e cila jepet pas një procesi hulumtues”, ka thënë Aliu për KultPlus.

Në anën tjetër, një nga zërat më kumbues në krejt këtë proces, është ai i profesoreshës Besa Luzha. Pas këtij vendimi të Ministrisë së Kulturës, Besa Luzha, për KultPlus, tha se Lista është e përkohshme deri në vendimin përfundimtar. Sipas saj, projekti i sallës koncertale ashtu kështu ka qenë në fazën nismëtare, ku theksoi se vetëm lokacioni ishte përcaktuar.

Në lidhje me atë se a duhet të ndërhyhet apo jo, sipas Luzhës, diskutimi ende nuk ka mbërri në atë pikë.

“Kjo mund të zgjidhet pas vendimit përfundimtar. Kjo nuk ndalon që të vazhdohet me punën për sallën në atë lokacion, por duhet të eksplorohen mënyrat e ndërtimit të sallës duke ruajtur disa nga pjesët e ndërtesës që kanë vlerë. Ose nëse Komuna dhe Komisioni Evropian vendosin me gjetë lokacion tjetër vazhdohet”, ka thënë Luzha për KultPlus.

Por, në lidhje me atë që ky aset është vetëm në listën e Përkohshme të Trashëgimisë Kulturore dhe që ende s’ka vendim përfundimtar, sipas Ligjit Nr.02/L-088 për Trashëgiminë Kulturore të Republikës së Kosovës, lista e përkohshme ka atribute të njëjta me trashëgiminë kulturore nën mbrojtje të përhershme, siç është përcaktuar në nenin 4, të po të njëjtit ligj.

Ministri Kujtim Gashi tha se javë më parë kanë ardhë tek vendimi për futjen në nën mbrojtje të Përkohshme të Trashëgimisë Kulturore duke shqyrtuar propozimet e ekspertëve të fushës, ndërsa dhe ky objekt do të trajtohet në proporcion me legjislacionin në fuqi që e mbulon fushën e trashëgimisë kulturore. Ai tha se shpronësimi i objektit nuk e dëmton objektin i cili tanimë do të kaloj nga një pronar tek një pronar tjetër, dhe derisa do të jetë në mbrojte, ai do të trajtohet me ligjet përkatëse dhe si i tillë do të jetë i pandryshueshëm.

“Futja në ligj të mbrojtjes do ta ruaj tërësinë e objektit kurse adaptimi brenda për sallë koncertale dhe shfrytëzim për aktivitete të tjera është çështje e ekspertëve të fushës së arkitekturës të cilët duhet ta model ajojnë një zgjidhje, përndryshe unë i garantoj të gjithë qytetarët veçmas komunitetin artistik se objekti ashtu siç duket sot do të duket përgjithmonë pasi që tanimë ka marrë trajtimin ligjor nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve”, u shpreh Gashi për KultPlus.

Gashi tutje tha për KultPlus se objekti do të kalojë në menaxhim të Komunës së Prishtinës, por objekti do të ketë trajtim ligjor dhe do të ruhet në tërësi. “Ne do ta bëjmë mbikëqyrjen dhe trajtimin e këtij objekti sipas ligjeve në fuqi që e mbulojnë pjesën e trashëgimisë kulturore, pra do të jemi shumë konciz dhe strikt që të mos lejojmë ndërhyrjen e objektit të “Gërmisë””, u shpreh Gashi për KultPlus.

Objekti i ish shtëpisë së mallrave “Gërmia”, ndërtuar nga viti 1970 -1972 bazuar në projektin e arkitektes Liljana Rashevski është qendra e parë tregtare në Prishtinë. Ajo është një nder objektet më ikonike të modernizmit në qytetin e Prishtinës dhe si tillë është pjesë e pandashme e kujtesës kolektive të saj.

Në saje të rëndësisë, si një ekzemplare i rrallë i objektit të stilit modern dhe ndërlidhjes se objektit me arkitekten e spikatur Liljana Rashevski, objekti i ish shtëpisë së mallrave “Gërmia”, është futur në Listën e Trashëgimisë Kulturore nën Mbrojtje të Përkohshme 2018-2019, në kategorinë Trashëgimi arkitekturale, në bazë të Ligjit Nr.02/0-L88 për Trashëgiminë Kulturore të Republikës së Kosovës./ KultPlus.com

Me një donacion 15 milionë e 400 mijë eurosh nga Bashkimi Evropian e 250 mijë nga komuna e Prishtinës, në vitin 2019 pritet të nisë projektimi e më pas realizimi për ndërtimin e sallës koncertale tek ish-shtëpia e mallrave “Gërmia” në Prishtinë.

Javën e kaluar veçse ka filluar të nënshkruhet peticioni për mbrojtjen e ish Shtëpisë së Mallrave Gërmia. Me iniciativë nga DoCoMoM_Kosova, peticioni kërkon të mbrohet kjo ndërtesë së cilës i kanoset rrënimi për t’i hapur rrugë sallës koncertale.

Kundër kësaj ideje ka dalë edhe studioja e projektimit Innarch e cila ka thënë se nuk do të marrë pjesë në konkursin për “Operën dhe Teatrin” në Prishtinë, nëse duhet rrënuar objekti i Shtëpisë së Mallrave në Prishtinë “Gërmia”.

“Jemi kundër rrënimit të këtij objekti”, shkruhet në reagimin e tyre në Facebook./ KultPlus.com