Qyteti i Gjakovës shtrihet në zonën jug-perëndimore të Republikës së Kosovës, përkatësisht është krijuar si nevojë e ndërprerjes së udhëtimeve të gjata mes qyteteve të Pejës dhe Prizrenit.  

Qyteti i Gjakovës me 85 fshatrat e saj karakterizohet me pasuri të madhe të monumenteve të të gjitha kategorive ku përfshihen: komplekse, shtëpi tradicionale, kulla, xhami, kisha, teqe, medrese, mejtepe, kroje, mulli etj.  Edhe pse si qyteti më i shkatërruar nga lufta e viteve 1998-’99 Gjakova ka arritur që në masë të madhe të ruaj –konservojë dhe restaurojë pasurinë e vet kulturore, edhe pse ka edhe mjaft punë për t’u bërë.

Në Listën e Trashëgimisë Kulturore për  Mbrojtje të Përkohshme në të cilën janë përfshirë objektet e të gjitha kategorive për Komunën e Gjakovës janë evidentuar gjithsej 148 monumente, prej te cilave 38 monumente te kategorisë së trashëgimisë arkeologjike, 1 Kompleks i Tërësisë Urbanistike “Çarshia e madhe” dhe 109 monumente te trashëgimisë arkitekturore prej nga 8 kulla te qytetit dhe 23 kulla ne fshatra.

Gjakova është një nga qytetet më kulturore në Kosovë. Gjatë periudhës Osmane, Gjakova shërbeu si një qendër tregtare në rrugën midis Shkodrës dhe Stambollit. Në të kaluarën, ishte shtëpia e disa aktivistëve të shquar shqiptarë të cilët luajtën një rol në Lidhjen e Prizrenit në fund të shekullit të 19-të. Qyteti u prek keq nga lufta e Kosovës, duke pësuar shkatërrim të madh fizik dhe humbje në shkallë të gjerë njerëzore dhe abuzime të të drejtave të njeriut.

Saranda Hyseni, drejtoreshë për Kulturë, Rini dhe Sport, ka thënë për KultPlus se në Gjakovë nuk është asnjëherë mjaft, sepse është një qytet që jeton me kulturën dhe artin dhe ka shije shumë të hollë. “Kjo na bën ne që çdo herë të mundohemi që të sjellim risi dhe kualitet. Po ashtu kemi hapësira të  mjaftueshme, shumë shpejtë po e lëshojmë në funksion edhe Galerinë e Arteve, e munguar që disa dekada. Po ashtu shumë shpejt pritet të finalizohet edhe amfiteatri veror i qytetit i cili do të jetë unik për nga lloji në Kosovë”, ka thënë Hyseni , e cila më tutje tregon se ka një mori aktivitetesh që zhvillohen në Gjakovë, e  shumë prej tyre janë tradicionale.”Përkundër gjendjes pandemike po mbahet festivali për fëmijë “Lyra Fest” po ashtu jemi në përgatitje të një premiere në teatrin e qytetit “Hadi Shehu”, dhe duke shtuar po ashtu se gjatë  gjithë pandemisë kanë pasur aktivitete online që në një farë forme kanë  arritur sado pak ta zbusin zymtësinë e kohës”, ka thënë ajo.

Hyseni për KultPlus poashtu thotë se interesim ka mjaft, prandaj kjo i shtynë çdo herë të bëjnë aktivitete të reja si dhe gjithmonë kualitative. “Ne, Drejtoria për Kulturë, Rini dhe Sport kemi disa forma të mbështetjes për të gjitha OJQ- të e kulturës. Duke filluar prej subvensioneve vjetore që ndahen si dhe bashkë organizimet dhe lirimi i hapësirave adekuate.  Secili drejtor dëshiron që ta rris kualitetin për periudhën që udhëheq me drejtori. Besoj se kjo periudhë katër vjeçare do mbahet mend për investimet e shumta që janë bërë e që do mbesin trashëgimi për brezat e ardhshëm”, ka thënë ajo.

Sipas Hysenit trendi gjithmonë është pozitiv sa i përket asaj që çfarë është dhe nuk është e zhvilluar, mund të kenë pasur  ngecje aty këtu por në përgjithësi ka shkuar mbarë çdo gjë deri sa filloj faza pandemike që ndryshoi çdo gjë. Ajo më tutje shtoi se sa i përket fondeve dhe mbështetjeve që marrin “Përpos grandit qeveritar dhe të hyrave vetanake të komunës, në vazhdimësi ne kemi dhe mbështetje financiare në projekte të ndryshme nga organizata ndërkombëtare”.

Gjatë pandemisë Hyseni tregon se për dy muaj, çdo natë  kanë ofruar  shfaqje teatrale në bashkëpunim me të gjithë teatrot e Kosovës. Po ashtu, kanë organizuar edhe ekspozitë online me të gjithë piktorët e komunës së Gjakovës. Sa i përket hapësirave publike Hyseni për KultPlus ka thënë se ka mjaftueshëm hapësira, por që së shpejti do të lëshohen në funksion edhe disa të tjera. Kurse gjatë këtij viti ajo tregon se në bazë të disa aktiviteteve që do të zhvillohen do të jenë disa festivale të ndryshme. Për fund ajo thotë “Mbështetja nuk ka munguar e nuk do të mungoj asnjëherë  për projektet e mira që vjin për mbështetje tek ne” për të gjithë ata që janë të interesuar për të zhvilluar ndonjë aktivitet kulturor në qytetin e Gjakovës, shtoi ajo për KultPlus.

Edi Kastrati, aktor i njohur i Kosovës, njëherit edhe drejtor i përgjithshëm i Teatrit të qytetit të Gjakovës “ Hadi Shehu”, ka treguar për KultPlus se sa i përket aktiviteteve kulturore që zhvillohen në teatrin e Gjakovës, janë aktivitete të artit skenik. “Teatri prodhon vetem shfaqje teatrale ndërsa bën edhe bashkëpunime tjera”, duke shtuar më tutje se gjendja e teatrit i plotëson të gjitha kërkesat e nevojshme. Kastrati i pyetur se çfarë ka pasur mangut ky teatër dhe çfarë ka ndryshuar pas ardhjes së tij, ka thënë se “Nga ardhja ime si drejtor ,duhet ti pyesni të tjerët për mua, unë vetëm mundem me thanë se ka qenë tepër keq dhe është i kompletuar dhe ndoshta më i miri në Kosovë” tha ai për KultPlus. Ku më tutje i cili thotë se sa i përket aktiviteteve “Së pari duhet të ndryshoj gjendja e pandemisë e mandej të vazhdojmë me aktivitetet e shumta që kemi pasur gjithmonë dhe që do t’i kemi” tha Kastrati për KultPlus.

KVRL-Gjakovë, organizatë jo qeveritare, sa i përket angazhimeve kulturore, organizon aktivitete të ndryshme të cilat e promovojnë talentin e të rinjve, kryesisht në muzikë dhe art. Poashtu punon për ngritjen e vetëdijes për mbrojtje e trashëgimisë kulturore të Gjakovës me aktivitete promovuese dhe vetëdijesuese së bashku me organizatat anëtare dhe ato partnere. Ideal Zhaveli, udhëheqës i kësaj organizate ka treguar për KultPlus se mbështetjen e kanë nga organizatat ndërkombëtare dhe institucionet komunale, si Drejtoria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, por poashtu edhe nga drejtoritë tjera përkatëse ku bashkëpunojnë për aktivitetet e tyre.

“Së fundmi Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit na ka përkrahur me një subvencion për angazhimin e të rinjve në art përmes muraleve, poashtu  edhe Drejtoria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, na ka përkrahur me një subvencion vjetor i cili ndihmon në promovimin e talenteve të rinj përmes vullnetarizmit duke shprehur talentin e tyre në art”.

Si qytetar i Gjakovës, Zhaveli mendon që duhet të bëhet më shumë rreth aktiviteteve kulturore. “ Bashkëpunimi mes institucioneve dhe organizatave lokale, duhet të jetë më i madh për të punuar për aktivitete kulturore, të cilat promovojnë Gjakovën por edhe mbrojnë objektet e trashëgimisë kulturore”. Ndryshimin të cilin Zhaveli  do të donte ta shihte, është ndoshta një komunikim i drejtpërdrejtë mes qytetarëve dhe aktereve që punojnë në këtë drejtim, që të kenë informacionin e saktë se çfarë duhet të ndërhyhet apo të zhvillohet në komunën e Gjakovës.

Zhaveli për KultPlus tregoi më tutje se “Aktivitetet kulturore në Gjakovë, kryesisht i ndjek ato muzikore dhe teatrin e qytetit “ Hadi Shehu “, të cilat mendoj që janë të shumta në Gjakovë por që këtë vit kishte më pak për shkak të pandemisë”  shtoi ai për KultPlus, sa i përket aktiviteteve kulturore që ai i ndjek. Linda Krasniqi/ KultPlus.com

Shoqëria civile në Gjakovë e ka quajtur plan përfitues vendimin e kryetarit të komunës së Gjakovës, Ardian Gjini, për tentim ndërrimin e destinacionit të zonës historike të Gjakovës, me të cilin pritet të bëhet shfuqizimi i parcelave dhe ndërtimit të objekteve shumëkatëshe në afërsi të kullës së Sulejman Vokshit.

Përmes një reagimi ata kanë thënë se ky plan i të parit të Gjakovës po e shkatërron zonën historike të komunës, ku flitet për zonën ku është vendosur kulla e lindjes së udhëheqësit ushtarak të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Sylejman Vokshi.

Sipas tyre, kjo kullë është e mbrojtur nga Ministria e Kulturës dhe se ndërtimi i objekteve të mëdha në atë zonë po bëhet për interesa të ngushta të kryetarit të Gjakovës.

Ata kanë paralajmëruar edhe protesta e forma të tjera të mosbindjes qytetare për ta kundërshtuar këtë vendim, thuhet më tutje në njoftimin e dërguar mediave.

Njoftimi i plotë:

Përmes këtij reagimi qytetar, dëshirojmë të shprehim pakënaqësinë dhe indinjatën e thellë të qytetarëve të Gjakovës lidhur me vendimin e Kryetarit të Komunës së Gjakovës, z. Ardian Gjini, për realizimin e planit të tij PERFITUES për të shkatërruar zonën historike të Gjakovës, përkatësisht zonën tek Mejtepi Ruzhdije, ku është e vendosur shtëpia (kullë) e lindjes së një prej figurave më të shquara kombëtare – përkatësisht udhëheqësit ushtarak të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Sylejman Vokshit.

Në realizimin e këtij plani perfitues kryetari i Komunës së Gjakovës synon të shërbehet me gjoja ‘vendimet e shumicës’ në Kuvendin Komunal të Gjakovës, kësisoj duke synuar të sjellë për herë të tretë me rradhë, për një periudhë të shkurtër kohore përpara vendim-marrësve komunalë, një projekt për përmbysjen e një vendimi paraprak të Kuvendit Komunal të Gjakovës me të cilin zona e njohur si Mejtepi Ruzhdije, përkatësisht zona përreth shtëpisë (kullë) të lindjes së Sylejman Vokshit ishte shpallur zonë e veçantë e mbrojtur, duke shpronësuar pronat përreth këtij objekti me qëllim ruajtjen dhe pengimin e ndërtimit të objekteve që do të dëmtonin apo në çfarëdo forme tjetër zhvlerësonin vlerën historike të kësaj zone. Kjo ndërmarrje monstruoze e orkestruar nga kryetari i Komunës së Gjakovës, z. Ardian Gjini, po bëhet me të vetmin qëllim, shkatërrim të zonës së mbrojtur historike të Gjakovës, duke lejuar ndërtime të larta banesore dhe afariste në shërbim të interesave të ngushta partiake dhe të pastra përfituese klienteliste tashmë të dëshmuara.

Me këtë rast, duam t’i rikujtojmë kryetarit të Komunës së Gjakovës dhe vendimmarrësve komunalë se shtëpia (kullë) e Sylejman Vokshit dhe zona te Mejtepi Ruzhdije janë monumente nën mbrojtje të përhershme të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, dhe si te tilla figurojnë në Databazën e Trashëgimisë Kulturore të Kosovës, si një monumente të rëndësisë së veçantë arkitektuale i kohës osmane.

Zona në fjalë përveç që është nikoqire e shtëpisë (kullë) të Sylejman Vokshit, gjithashtu është zonë në të cilën ishte e vendosur Shkolla e Parë Shqipe në Gjakovë, një monument që poashtu është nën mbrojtje të përkohshme, nga MKRS-së sa i takon anës formale dhe procedurale të vendim-marrjes publike, po ashtu, duam t’i rikujtojmë Kryetarit të Komunës dhe vendim-marrësve komunalë, se vetë mënyra klandestine e procedimit të kësaj politike është në kundërshtim me parimin e sundimit të ligjit, dhe atë për një numër arsyesh.

E para, demokracia parlamentare në Kosovë nuk është e dizajnuar sipas modelit të supremacisë parlamentare

E dyta dhe thelbësorja është se :Qeveritë ndryshohen por vendimet e marra nga ato parapraket janë të plotfuqishme ,obligative për tu zbatuar sipas parimeve integrale të sundimit të ligjit.

Kësisoj, vendimi i Kuvendit Komunal të Gjakovës 01 nr. 011-78935/2015 të datës 27. 10. 2015, për shpronësimin e pronave përreth zonës historike në fjalë është ligjërisht valid dhe nuk mund të rishikohet nga përbërja përfaqësuese e mëvonshme në raste të panumërta.

Kësisoj, pritjet legjitime dhe të drejtat e personave të shpronësuar të fituara me vendimin e Kuvendit Komunal të Gjakovës, të vitit 2015, me numër 011-78935/2015 janë të drejta legjitime dhe me plot të drejtë presin realizimin e tyre.

Çfarëdo rivendosje në rivotim do të ishte provë që qëllimi i kryesuesit të Kuvendit dhe kryetarit të Komunës është që të keqpërdor një vendim në dëm të interesit publik.

Lidhur me te , grupi i qytetarëve të Gjakovës është i vendosur dhe këmbëngulës deri në tërheqjen përfundimtare dhe të pakushtëzuar të vendimit të kryetarit të Komunës së Gjakovës për ndërrimin e destinimit të zonës së mbrojtur historike tek Mejtepi Ruzhdije, duke u kamufluar prapa ‘vendimeve të shumicës’. Në realizimin e kërkesave të veta, grupi i qytetarëve të Gjakovës do të përdorë të gjitha mjetet e njohura demokratike –kushtetuese dhe ligjore – duke mos përjashtuar edhe protestat dhe format tjera të mosbindjes civile. / KultPlus.com

Kulla e Abdullah Pashë Drenit, Xhamia e Hadum Agës, Teqeja e Bektashinjve, Hani i Haraqisë, Muzeu Etnografik, Çarshia e Madhe janë vetëm disa nga monumentet kulturore e historike që i shtojnë bukurinë qytetit të Gjakovës.

Gjakova si një qytet me një histori të lashtë shumë shekullore prej të cilës kanë mbetur edhe shumë objekte e artefakte që tregojnë për jetën që u zhvillua në këtë qytet, vetëm në vitin 2017, është vizituar nga mbi 10 mijë turistë nga vende të ndryshme.

Kështu ka bërë të ditur për Kosovapress udhëheqësi i Zyrës së Informacionit Turistik në Gjakovë, Kujtim Rrahmani sipas të cilit kjo komunë krahas turizmit kulturor e ka të zhvilluar edhe turizmin natyror.

“Sipas disa statistikave jo zyrtare që i kemi është 8 mijë deri në 10 mijë veta këtu përfshihen turistët në përgjithësi që e vizitojnë Gjakovën dhe rrethinën e Gjakovës. Këto statistika i kemi marr prej kufirit dhe disa elementeve tjera… Më së shumti Gjakova është tek turizmi kulturor, aty e ka bazamentin kryesor sepse duke e llogaritur trashëgiminë që e ka vetë brenda qytetit, turizmi kulturor është turizmi bazik që zhvillohet në Gjakovë, mirëpo nuk mund të them që edhe turizmi natyror nuk është i zhvilluar sepse i kemi disa pika interesante turistike të turizmit natyror ku mund ta përmendi Radoniqin, edhe pse është një vend që është ujëmbledhës për furnizim të qytetarëve, por edhe ajo pjesë shfrytëzohet për një lloj turizmi… Pjesa tjetër është tek Ura e Drinit që janë edhe garat kryesore që mbahen që janë gara të veçanta, por edhe Shkukëza është pjesë e parkut rekreativ ku e shfrytëzojnë qytetarët dhe turistët e huaj”, u shpreh Rrahmani.

Rrahmani duke i përmendur disa nga monumentet që turistët mund t’i vizitojnë në qytetin e Gjakovës, tha se turizmi në këtë komunë është duke lulëzuar dita ditës.

E me qëllim që ky qytet i lashtë të jetë më atraktiv për vizitorët, kryetari i komunës së Gjakovës, Ardian Gjini tha se janë duke punuar në projekte kulturore që do kenë impakt në turizmin e kësaj komune.

“Do t’i kemi edhe dy ose tri teatro çoftë të hapura apo të mbyllura, po punojmë edhe me shoqërinë civile që edhe ata të involvohen qoftë në promovimin e çarshisë së vjetër me ngjarjet që ndodhin atje, kemi edhe disa plane edhe deri në fund të vitit. Do të thotë tani jemi në ramazan pastaj bajrami do të kemi ngjarje dhe atëherë, do ketë ngjarje edhe para fundit të vitit për vitin e ri për kërshëndella, po promovojmë me i lidh në mes vete që në Gjakovë me ndodh një lëvizje permanente sa i përket ngjarjeve kulturore që ndërlidhen me turizmin… Sot në mëngjes kemi bisedua për një projekt në lumin Erenik e cila është një ide më e vjetër nuk është ide e imja, por është e mirë dhe unë nuk kam nevojë me ndryshua diçka në shije”, ka thënë Gjini.

Se qyteti i Gjakovës do të ketë risi kulturore e tha edhe drejtoresha për Kulturë, Rini dhe Sport në këtë komunë, Saranda Hyseni, e cila u shpreh se hendikep më të madh ka buxhetin e vogël që dedikohet për këtë sektor.

Ndryshe, në bazë të defterit të vitit 1571, Gjakova ishte ende fshat, i cili në gjysmën e dytë të shek. XVII, u zhvillua në qytet, ku lulëzonte zejtaria, tregtia, ekonomia.

Guximi i viteve më të hershme ka qenë edhe më sfidues për gratë shqiptare, duke pas parasysh mentalitetin e asaj kohe.

Është pikërisht guximi i grave gjakovare që duhet të vlerësohet, të cilat, pikërisht më 8 mars të vitit 1945 hoqën ferexhenë. KultPlus ju sjellë fotografinë e këtyre grave./KultPlus.com