Sot më 24 shkurt të vitit 1938 vdiq gjuhëtari, filozofi, folkloristi dhe diplomati shqiptar Gjergj Pekmezi.
Gjergj Pekmezi ishte profesor i shqipes, bibliograf dhe albanolog shqiptar. Në nder të tij katedra e albanologjisë në Universitetin e Vjenës mban emrin “Prof. Dr. Gjerg Pekmezi”.
Studimet e para i kreu në Ohër e Manastir. Më 1887 shërbeu si mësues në Llëngër të krahinës së Mokrës. Studimet e universitare i bëri në Beograd e në Vjenë, ku u diplomua më 1898 për filozofi dhe filologji. Më 1903 u emërua shef i katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin Oriental të Vjenës.
Pas një viti themeloi Shoqërinë Kulturore Patriotike “DIJA”. Më 1908 zbulon memorandumin e famshëm të 1878-ës që Vaso Pasha e Sami Frashëri i dërguan Kongresit të Berlinit. Kontribuoi pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kufijve duke vërtetuar shqiptarësinë e banorëve në viset jugore kundrejt orekseve synimeve greke. Punoi si përkthyes pranë këtij komisioni nga vjeshta e 1913 dhe më 1914 u emërua përkthyes i misionit austro-hungarez në Durrës.
Më 1916 me pushtim-administrimin austro-hungarez, u emërua kryetar i “Komisisë Letrare të Shkodrës”, ku me Luigj Gurakuqin, Gjergj Fishtën, Ndre Mjedën e patriotë të tjerë bënë punë të mëdha për gjuhën, tekstet dhe shkollën shqipe. Pasi shkoi për çështje private në Vjenë, kur u kthye në Shkodër gjeti të miratuar Parimet e rregullat mbi orthografinë e gjuhës shqipe të shkruar, gjë për të cilën dha dorëheqjen duke parë miratimin në mungesë të tij një veprim jokorrekt.
Në vitet 1920-24 emërohet Konsull i Përgjithshëm i Shqipërisë pranë Republikës së Austrisë. Riemërohet në këtë detyrë më 1926-28, vit në të cilin emërohet profesor në Universitetin e Vjenës, Katedra e Gjuhës Shqipe. Këtë detyrë e kreu deri më 24 shkurt 1938, kur ndërroi jetë. / KultPlus.com
Kanë mbërritur nga Vjena në atdhe, pas 84 vjetësh të largimit nga jeta, eshtrat e prof. dr. Gjergj Pekmezit, gjuhëtar, etnolog, përkthyes, diplomat, bibliograf, veprimtar e patriot i shquar.
Akademia e Shkencave e Shqipërisë ka mbajtur homazhet nga ora 9.00 e mëngjesit deri në orën 12.00 dhe më pas trupi i tij është nisur drejt vendlindjes Pogradec.
Në homazhe ishin të pranishëm deputetë e përfaqësues të institucioneve qendrore, personalitet drejtuese të Korçës e Pogradecit, akademikë, profesorë, studiues të shkencave albanologjike, si dhe familjarët e Gjergj Pekmezit.
Gjatë kësaj ceremonie, akademiku Vasil Tole në emër të Kryesisë së Akademisë së Shkencave tha se me veprimtarinë e kontributin e Gjergj Pekmezit nis historia e gjuhësisë shqiptare si shkencë dhe dije e vetë shqiptarëve.
Zëvendëskryetari i Akademisë së Shkencave nënvizoi se me nismën e tij në Institutin Oriental të kryeqytetit austriak u hap katedra e gjuhës shqipe më 1903 dhe për dhjetë vjet (1928-1938) dha mësimin e gjuhës shqipe ne universitetin e Vienës duke u angazhuar paralelisht edhe me mbledhjen e dokumenteve për historinë e Shqipërisë dhe të trashëgimisë së saj kulturore.
“Veprimtaria e tij botuese është nga me cilësoret e gjurmëlënëse, përkrah e në bashkëpunim me emrat më në zë të kohës. Vepra e tij kryesore është “Albanesische Grammatik” – “Gramatikë e gjuhës shqipe” (1908), një ndër gramatikat më të plota të gjuhës shqipe, me një nivel të ngritur teorik, njëkohësisht gramatikë përshkruese e historike. Si bashkëautor botoi “Bibliografinë shqiptare” (1909), disa libra mësimi e leximi për gjuhën shqipe, në bashkëpunim me Maksimilian Lambercin e Hil Mosin,ne 1913-14. Më 1924 botoi të transkriptuar në alfabetin latin “Bletën shqiptare” të Th. Mitkos. Kështu ai u kthye në një figurë qendrore të bashkësisë intelektuale shqiptare në Vjenë, tek i cili i kishin sytë edhe studentët e brezit të viteve 1920-1930 nder ta Lasgushi e Çabej,e shprehur kjo me vërtetësi e respekt në një letër që Lasgush Poradeci i drejtonte Atij me 1926: “… vepra e çlirimit dhe qytetërimit të Shqipërisë, e filluar me kujdes prej veteranëve në radhët e para të të cilëve kini nderin të nëmërohi Z’Juaj, – mund të vazhdojë vetëm atëherë, kur çdo qytetar t’i përvishet punës me dëshirë të vërtetë për t’a shpënë në fund të pëlqyer”, deklaroi Tole.
Sipas Toles, e gjithë jeta e tij ishte një përpjekje e mundimshme intelektuale e patriotike e bërë me përulësi, pa smirë a lavdi të kota, duke venë në plan të parë interesin publik dhe atë të Shqipërisë.
Ai nënvizoi se me veprën dhe veprimtarinë e Gjergj Pekmezit shenjohet kalimi cilësor prej enciklopedizmit romantik në shkencën e disiplinuar: në gjuhësi, në filologji dhe në bibliografi. Me veprën e Pekmezit, me librat studimorë të Fan S. Nolit, Kostë Çekrezit, Faik Konicës, Ndre Mjedës dhe më pas edhe të Eqrem Çabejt vendin e utopisë e zë kriticizmi, që përbën kushtin e domosdoshëm për dije të verifikueshme.
Gjithashtu, Tole vuri në dukje se nuk ka ngjarje referenciale në historinë politike dhe kulturore të shqiptarëve gjatë periudhës prej shpalljes së Pavarësisë deri në prag të Luftës së Dytë Botërore, që të mos ketë lidhje me emrin dhe veprimtarinë e Gjergj Pekmezit.
“Ai shërbeu disa kohe si konsull i Shqipërisë në Austri (1920-1924, 1926-1928), ai ishte advokues i çështjes së territoreve shqiptare pranë Komisionit Ndërkombëtar për caktimin e kufijve të Shqipërisë, rol i cili i përmendet rrallë, Ai së bashku me Thedor Ippen ishin dy përkthyesit-diplomatë në krah të ministrit Leopold BERCHTOLD gjatë takimit të delegacionit shqiptar me Princ Wied-in në Vjenë. Me të drejtë, një vëmendje e merituar iu kthye këtë vit Komisisë Letrare të Shkodrës, bashkëkryesues i së cilës ishte pikërisht Gjergj Pekmezi, i cili e kreu këtë detyrë me rregullsi shembullore. Po ashtu atij duhet t’i njihet merita e zbulimit të memorandumin të famshëm të vitit 1878-ës, që Vaso Pasha e Sami Frashëri i dërguan Kongresit të Berlinit, e shumë kontribute të tjera të bëra prej tij me vetëdije, për të cilat do të vazhdojë të flasë historia”, u shpreh Tole.
Personaliteti i Gjergj Pekmezit është i shumanshëm për kontributet e tij. Emrin e tij (“Prof. dr. Gjergj Pekmezi”) e mban katedra e albanologjisë në Vienë, ku mbajti ligjëratat e shqipes.
I formuar në Beograd e më pas në Universitetin Oriental të Vienës, Gjergj Pekmezi kontribuoi pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kufijve dhe punoi si përkthyes pranë këtij komisioni. Më 1914 u emërua përkthyes i misionit austro-hungarez në Durrës.
Me pushtimin austro-hungarez, Pekmezi u emërua kryetar i Komisisë Letrare të Shkodrës, ku bashkëpunoi me albanologët Maximilian Lambertz e Theodor Ippen. Dha dorëheqjen nga Komisia sepse dokumenti themelor i saj “Parimet e rregullat mbi orthografinë e gjuhës shqipe të shkrueme” u miratuan në mungesë të tij. Në vitet 1920-1924 e 1926-1928 kreu detyrën e konsullit të përgjithshëm i Shqipërisë në Austrisë. Prej vitit 1928 deri sa u nda nga jeta (1938) ishte profesor në Universitetin e Vjenës.
Disa nga veprat kryesore të Gjergj Pekmezit janë:
“Vorläufiger Bericht über das Studium des albanesischen Dialekts von Elbasan” (“Raport provizor për studimin e të folmes së Elbasanit”), 1901;
“Grammatik der albanesischen Sprache” (“Gramatikë e gjuhës shqipe”), hartuar në bashkëpunim me albanologun Raiko Nachtigal, 1908;
“Sprachführer zur schnellen Erlernung der albanischen Sprache” (“Manual për të nxënë shpejt gjuhën shqipe”), 1913;
“Lehr und Lesebuch des Albanischen” (“Doracak dhe këndonjës i shqipes”), në bashkëpunim me albanologun Maximilian Lambertz, 1913;
Gjergj Pekmezi është i pari dijetar që transliteroi me alfabet latin “Bletën shqiptare” të Th. Mitkos (1924).
Ka lënë në dorëshkrim një punimi “Tiparet dalluese thelbësore të dialekteve kryesore të shqipes, gegërishtes dhe toskërishtes” dhe një arkiv dorëshkrimesh prej mbi 8 mijë fletë të daktilografuara me materiale e relacione të konsujve austro-hungarezë të Shkodrës, Prizrenit, Janinës, Stambollit, nxjerrë nga arkivi i ministrisë të jashtme të ish-perandorisë austro-hungareze./atsh/ KultPlus.com
84 vjet pas vdekjes, eshtrat e Gjergj Pekmezit do të prehen në atdhe.
Pas një bashkëpunimi relativisht të gjatë midis Ambasadës së Shqipërisë në Vjenë, Bashkisë së Vjenës, Akademisë së Shkencave e Bashkisë Pogradec, më në fund eshtrat e gjuhëtarit, etnologut, profesorit, bibliografit, diplomatit dhe përkthyesit Gjergj Pekmezi do të prehen në vendlindjen e tij, në Pogradec.
Një ceremoni nderimi për përcjelljen e fundme do të mbahet në mjediset e Akademisë së Shkencave, më 19 nëntor 2022.
Personaliteti i Gjergj Pekmezit është i shumanshëm për kontributet e tij. Emrin e tij (“Prof. dr. Gjergj Pekmezi”) e mban katedra e albanologjisë në Vjenë, ku ai mbajti ligjëratat e shqipes.
I formuar në Beograd e më pas në Universitetin Oriental të Vjenës, Gjergj Pekmezi kontribuoi pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kufijve dhe punoi si përkthyes pranë tij. Më 1914 u emërua përkthyes i misionit austro-hungarez në Durrës.
Me pushtimin austro-hungarez, Pekmezi u emërua kryetar i Komisisë Letrare të Shkodrës, ku bashkëpunoi me albanologët Maximilian Lambertz e Theodor Ippen. Dha dorëheqjen nga Komisia sepse dokumenti themelor i saj “Parimet e rregullat mbi orthografinë e gjuhës shqipe të shkrueme” u miratua në mungesë të tij. Në vitet 1920-1924 e 1926-1928 kreu detyrën e konsullit të përgjithshëm të Shqipërisë në Austri. Prej vitit 1928 deri sa u nda nga jeta (1938) ishte profesor në Universitetin e Vjenës.
Disa nga veprat kryesore të Gjergj Pekmezit janë:
“Vorläufiger Bericht über das Studium des albanesischen Dialekts von Elbasan” (“Raport provizor për studimin e të folmes së Elbasanit”), 1901;
“Grammatik der albanesischen Sprache” (“Gramatikë e gjuhës shqipe”), hartuar në bashkëpunim me albanologun Raiko Nachtigal, 1908;
“Sprachführer zur schnellen Erlernung der albanischen Sprache” (“Manual për të nxënë shpejt gjuhën shqipe”), 1913;
“Lehr und Lesebuch des Albanischen” (“Doracak dhe këndonjës i shqipes”), në bashkëpunim me albanologun Maximilian Lambertz, 1913;
Gjergj Pekmezi është i pari dijetar që transliteroi me alfabet latin “Bletën shqiptare” të Th. Mitkos (1924).
Ka lënë dorëshkrim punimin “Tiparet dalluese thelbësore të dialekteve kryesore të shqipes, gegërishtes dhe toskërishtes” dhe një arkiv dorëshkrimesh prej mbi 8 mijë fletë të daktilografuara me materiale e relacione të konsujve austro-hungarezë të Shkodrës, Prizrenit, Janinës, Stambollit, nxjerrë nga arkivi i ministrisë të jashtme të ish-perandorisë austro-hungareze. / KultPlus.com
Sot më 24 shkurt të vitit 1938 vdiq gjuhëtari, filozofi, folkloristi dhe diplomati shqiptar Gjergj Pekmezi.
Gjergj Pekmezi ishte profesor i shqipes, bibliograf dhe albanolog shqiptar. Në nder të tij katedra e albanologjisë në Universitetin e Vjenës mban emrin “Prof. Dr. Gjerg Pekmezi”.
Studimet e para i kreu në Ohër e Manastir. Më 1887 shërbeu si mësues në Llëngër të krahinës së Mokrës. Studimet e universitare i bëri në Beograd e në Vjenë, ku u diplomua më 1898 për filozofi dhe filologji. Më 1903 u emërua shef i katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin Oriental të Vjenës.
Pas një viti themeloi Shoqërinë Kulturore Patriotike “DIJA”. Më 1908 zbulon memorandumin e famshëm të 1878-ës që Vaso Pasha e Sami Frashëri i dërguan Kongresit të Berlinit. Kontribuoi pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kufijve duke vërtetuar shqiptarësinë e banorëve në viset jugore kundrejt orekseve synimeve greke. Punoi si përkthyes pranë këtij komisioni nga vjeshta e 1913 dhe më 1914 u emërua përkthyes i misionit austro-hungarez në Durrës.
Më 1916 me pushtim-administrimin austro-hungarez, u emërua kryetar i “Komisisë Letrare të Shkodrës”, ku me Luigj Gurakuqin, Gjergj Fishtën, Ndre Mjedën e patriotë të tjerë bënë punë të mëdha për gjuhën, tekstet dhe shkollën shqipe. Pasi shkoi për çështje private në Vjenë, kur u kthye në Shkodër gjeti të miratuar Parimet e rregullat mbi orthografinë e gjuhës shqipe të shkruar, gjë për të cilën dha dorëheqjen duke parë miratimin në mungesë të tij një veprim jokorrekt.
Në vitet 1920-24 emërohet Konsull i Përgjithshëm i Shqipërisë pranë Republikës së Austrisë. Riemërohet në këtë detyrë më 1926-28, vit në të cilin emërohet profesor në Universitetin e Vjenës, Katedra e Gjuhës Shqipe. Këtë detyrë e kreu deri më 24 shkurt 1938, kur ndërroi jetë. / KultPlus.com
(Dosja Pekmezi në arkiven shtetit në Vjenë) Me rastin e 104 vjetorit të krijimit të KOMISISË, në Shkodër.
Nga Pjeter Logoreci
Tuj lexue librin Komisia Letrare Shqipe në Shkodër me autor Tomor Osmanin, në faqen 35 lexova: Kryetar i Komisisë Letrare Shqipe u caktue, nga komanda ushtarake austriake, Dr. Gjergj Pekmezi, i cili e kreu këtë detyrë nga data 24 shtator 1916 deri më 17 shtator 1917. Për largimin e Gjergj Pekmezit nga KLSH-ja ka dy njoftime të kundërta, të dyja të botueme në gazetën „Posta e Shqypniës“. Në nr. 89, të dat. 13 tetor 1917 shkruhej: „Marrim vesh se i ndritshmi z. Dr. Gjergj Pekmezi, të cilin kryekomanda e ushtrisë e ka pasë emnue kryetar në Komisinë Letrare, ka hjekë dorë prej ksaj zyreje. ……..“
Katër ditë ma vonë, më 17 tetor 1917, pas këtij njoftimi gazeta „Posta e Shqypniës“ jep një njoftim tjetër, që e kundërshton të parin, bërë nga vetë Gj. Pekmezi, ku thuhej: „ Dorëheqjen time e dhashë se s´kam qenë aspak i marrun vesh me vendimet e dhanuna përmbi ortografinë e gjuhës shqipe prej Komisisë Letrare, tue ndodhë për pushime në Vjenë…..“
Mospërputhja në mes dy lajmeve për nji periudhë kaq të shkurtë, e sidomos njoftimi i dytë nga vetë Pekmezi, më bani kurioz dhe më motivoj për me kërkue burimin e ktij lajmi dhe arsyen e dorëheqjes.
Në dokumentat arkivorë diplomatik (Diplomatie und Außenpolitik 1848-1918) të asaj periudhe, gjindet nji dosje, që sipër saj mban shkrimin: Affäre Pekmezi. Kisha ndigjue që ma përpara që në mes Pekmezit dhe disa pjestarve të Komisisë Letrare kishte mospërputhje mendimesh përsa i përket çështjeve teknike të gjuhës shqipe. Mëndyra e vëndosjes së tij në krye të Komisisë Letrare me komandim nga pala austriake, nuk ishte e dishrueshme për themeluesit e Komisisë. Kjo ra në sy dhe të vetë Kryekonsullit Austriak në Shkodër Kral, i cili ishte ndër nxitësit kryesor për krijimin e Komisisë nga Fishta e Gurakuqi. Konsulli Kral në korespondecën e tij, njoftonte Vjenën për kontraditat në mes anëtarëve të kryesisë me Pekmezin dhe i kërkonte Ministrisë rishikimin e emnimit të tij. Kjo solli dhe një farë distancimi konfliktual në mes të dërguemit nga Vjena në krye të Komisisë, Pekmezit, dhe Konsullit të përgjithëshëm Kral. Në një takim në mes bashkëatdhetarësh në Vjenë, Pekmezi ankohet për Konsullin Kral si i njëanshëm dhe i mvarun ekonomikisht nga disa anëtarë të komisionit. Ma poshtë po sjell nji letër e cila mban datën Shkodër 18 tetor 1917, që Konsulli Kral ja drejton Ministrit të Jashtëm Graf Czernin në Vjenë, ku shkruhet për pakënaqsitë që ai ka nga puna e Pekmezit dhe thashëthemet që ai përhapë në mes të shqiptarve.
Po përpiqem të sjell këtu (jo me statusin e një përkthyesit profesionist) në gjuhën tonë disa pjesë të kësaj letre:
Graf Czernin / Wien
Nr. 199.
Shkodër, me 18.Tetuer. 1917
Akuzat e Dr. Pekmezit
(3 faqe)………
Njoftohet që Korpskomandoja me një mbishkrim që i bashkangjitet kësaj letre ka lejue që, me një fare Omer Hamid Gynokastra nga Berati, të mbahet nji preçesverbal pyetjesh për të sqaru, nëse Dr. Pekmezi në të vërtetë, përballë disa personave në Vjenë, ka vu në dyshim pastërtinë e karakterit tim. Nga ky mbishkrim ishin prekë thellë (më sa kuptova unë) Inspektrori i arsimit Matias Logoreci dhe sekretari i Drejtorisë kombëtare të arsimit Anton Paluca, të cilëve mjeku kshilltar i ma sipërm ja kishte tregue, dhe që u ndien të fyer gjithashtu nga fjalët e Pekmezit.
Motivi i shpifjes së Pekmezit është mendimi i tij i gabuem, që ishte në dorën time ta ndihmoja që këndveshtrimet e tij në Komisinë Letrare Shqiptare në çdo mëndyrë të ishin fituese. Edhe pse unë gjithmonë pikëpamjet e tij i kam miratue objektivisht, përkundër një opozite të fuqishme në Komision, të cilën ai e ashpërsoj nëpërmes veprimesh të papërshtatëshme dhe aftësive të tij dukshëm të kufizume, por që, me keqardhje, vetëm në pak raste nuk mujta ta mbështes. Ai besonte at´herë padyshim se, në një ndryshim në përsonin e Komisarit civil, do mujte me realizu dëshirat e tij, e shpresonte ta anashkalonte atë me mjete të ulta.
Megjithatë unë, siç kam sqarue edhe në përgjigjen e drejtuar Korpkomandos, nuk kam asnjë ndjenjë armiqësore, apo fyerjeje kundër tij. Si privatperson do ta kisha mospërfillë çdo atakim të tij sa qesharak aq dhe të çmendur për këdo që e ndigjon. Por nga pozicioni më i lartë ushtarak që unë mbaj dhe si funksionar civil në Shqipni, nuk më mbetë zgjidhje tjetër veçse të sjell në dritë të vertetë të gjitha anët e problemit.
Mbas këtij dokumenti informativ të Konsullit Kral që u protokollue me 19 Okt. 1917 në Ministrinë e Jashtme në Vjenë, vjen një tjetër dokument, por kësaj radhe nga Pekmezi, i cili i me kërkesën e Konsullit Kral, është pyetur nga dy ushtarakë të naltë të autorizuem nga shteti austriak, Majori Spindler dhe Hauptmann Marçiç. Ky proçesverbal mban adresën e Konsullit të Përgjithshëm August von Kral dhe ka datën: Shkodër me 20 Oktober 1917.
Këtu po sjell në shqip tekstin e letres:
Sqarim
Sot më është ba e dijtun nëpërmjet Majorit Spindler dhe Hauptmannit Marçiç, të dy të autorizuar nga Konsulli i Përgjithshëm Kral, që gjatë një bisede në Vjenë në një Kafene, para disa dëshmitarëve, kam fajsuar Konsullin e Përgjithshëm Kral, që është komprometue duke marrë një sasi argjëndi si rushfet, me vlerën e të cilit ka shkue në një kamp pushimi.
Unë sqaroj këtu se kjo akuzë është e pa vërtetë. Një gjë të tillë nuk e kam thënë kurrë. E vërteta është si vijon: meqë unë në verë isha për pushime në Vjenë, takova atje zotni Azis Pashë Vrionin me të birin, të cilët kishin ardhur për të ba operacion. Me që Azis Pasha nuk fliste gjermanisht kishte marrë me vehte Dr. Omerin nga Berati si shoqnues.
Në Vjenë Azis Pasha u bashkue me Faik Bey Konicën, një i njohtun i tij i vjetër, i cili njihet kudo për Excentritetin (sjellje të çuditëshme) e tij, që i shoqëruem edhe me Dr. Omerin, të dy së bashku me takuan mua disa herë për arsye të ndryshme, ku përherë ngacmojshin Azis Pashën. Dr. Omeri duhej me shoqnue të birin e Azis Pashës në Karlsbad, e mbasi Azis Pashës nuk i pëlqente më Dr. Omeri, kërkoj prej mejet një shoqënues tjetër për të birin. Kjo bani që Dr. Omer dhe Faik Bey Konica u kthyen kundër mejet.
Nga kjo mendoj unë, me siguri që të dy zotnijtë e fyer vëndosën që të hakmerren kundër mejet duke më akuzu për gjana qi unë kurr nuk i kam thanë. Në këto rrethana, ju lutem që të pyetni Azis Pashën, djalin e tij dhe studentin e mjekësisë që i shërbej, Johann Bascho, e po ashtu edhe zotni Feizi Bey Alizotin, i cili u informue nga Azis Pasha sapo ky u kthy në Berat. Unë deklaroj edhe një herë që kurr nuk kam ba të tilla deklarata që prekun nderin e Konsullit të Përgjithshëm Kral, gjë për të cilën mund të betohem.
Për të plotësue të gjithë panoramen e ngjarjes me objektivitet dhe që të jetë sa ma e qartë për lexuesin, për të nxjerrë vetë konklusionin e këtij konflikti, po vëndosë në ktë shkrim edhe proçesverbalin e pyetjes të një prej dëshmitarëve kryesore, Dr. Omer Hamid Gjinokastra nga Berati.
Protokoll, datë 18 shtator1917 i mbajtun me Dr. Omer Hamid Gjinokastra në Berat. Përsonat e autorizuar për hetim: Gjeneralmajor Franz Ritter Wiess – Tihany, komandant i rrethit Berat, si dhe Dr. Guido Mück, Referentjuridik dhe mbajtës i protokollit. I pyeturi flet vetë gjermanisht (nuk ka nevojë për përkthyes)
Dr. Omer Hamid Gjinokstra, lindë dhe rritë në Gjirokastër, mjek i përgjithshëm në Berat, 30 vjeç.
Në verën e 1917, në qeshor ose korrik isha i ulun në një kafe në Alserhof në Vjenë. Me mue ishte edhe Faik Bey Konica, shkrimtar që banon në Vjenë…..për ma tepër ishte aty edhe Dr. Pekmezi dhe disa burra të tjerë prej Shqypnie që nuk më kujtohen ma se kush ishin. Ndoshta ishte edhe Fazdi Bey Frashëri me ne. Ky është student në Vjenë e Faik Bey Konica e njeh. Këtu në kafe përpara të gjithëve, Dr. Pekmezi ka folë gjana të cilat unë më vonë, ja kam tregue Drejtorit kombëtar të arsimit Luigj Gurakuqit.
Këto deklarata ishin që Komisari civil von Kral përpiqet të përfitojë për nevoja personale monedha argjëndit e këto lëvizje të gjitha me ndërmjetësinë e Drejtorit Kombëtar të Finanzave Fejzi Bey Alizoti. Rreth kësaj, tha ai (Pekmezi) në kto pisllëqe i përziem asht edhe Drejtori i përgjithshëm i arsimit Gurakuqi. A janë përmend këtu edhe emna të tjerë si Logoreci e Paluca nuk mundem me kujtue.
Dr. Pekmezi shtoj më mbrapa që zotnia von Kral jeton me kto monedha të pista në Badgastein në një lëndinë luksoze……
Duke u nisur nga këto dokumenta dhe dëshmi e gjithë dosja prej shumë faqesh (proçesverbalet e pyetjeve edhe të dëshmitarëve të tjerë me po të njëjtat deklarata), njihet në arkivin e ministrisë së jashtme si:
AFFÄRE PEKMEZI.
Në dosje janë dhe disa raporte dhe informacione për problemet përsonale e familjare të Pekmezit, të cilat e shqetsonin atë përsonalisht, por edhe dëshirën e tij për punë e të gjithë klimen në Komisinë Letrare.
Si rrjedhojë mendoj se këto konflikte ishin shkaku që ai të largohej nga Komisija Letrare e nga Shkodra ku situata për te u ba e padurueshme. Momente të tjera nga jeta e tij në Vjenë nuk janë të pasqyrume në ktë dosje. Dihet që ai pat një rol të madh në krijimin e katedres së gjuhës shqipe në Vjenë, shkroj libra mbi studime gramatikore që sipas specialistëve janë kulmore për nga trajtimi dhe zhvillimi i gjuhës shqipe, si dhe përfaqësoj denjësisht vendin gjatë karrierës së tij si diplomat. Duhet përmendë se gjatë periudhës së protektoratit austriak në Ballkan, Pekmezi u mbështet fuqishëm financiarisht me fonde për të mbajtur në kambë aktivitetet e tij letrare, gjuhësore, gazetat, shoqatën, për botimin e librave që dërgoheshin në atdhe. Në botën e shqiptarëve të Austrisë ai ishte një nga figurat kryesore që i dha tonin jetës patriotike të emigrantëve jashtë atdheut.
Shenim:
Materialet e paraqituna në ktë shkrim gjinden ne AT-OESTA/HHStA, Diplomatie und
Außenpolitik 1848-1918
Këto kërkime dhe dosjen e plotë -Affäre Pekmezi- (të përkthyer) e kam botue në shtypin shqiptar, për ti shërbye studjuesve, që me 27 qeshor 2012. / KultPlus.com
Sot bëhen 146 vite që kur ka lindur Gjergj Pekmezi i njohur si profesor i shqipes, bibliograf dhe albanolog shqiptar. Në nder të tij katedra e albanologjisë ne Universitetin e Vjenës mban emrin “Prof. Dr. Gjerg Pekmezi”, shkruan KultPlus.
Studimet e para i kreu në Ohër e Manastir. Më 1887 shërbeu si mësues në Llëngër të krahinës së Mokrës. Studimet e universitare i bëri në Beograd e në Vjenë, ku u diplomua më 1898 për filozofi dhe filologji. Më 1903 u emërua shef i katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin Oriental të Vjenës. Pas një viti themeloi Shoqërinë Kulturore Patriotike “DIJA”. Më 1908 zbulon memorandumin e famshëm të 1878-ës që Vaso Pasha e Sami Frashëri i dërguan Kongresit të Berlinit. Kontribuoi pranë Komisionit Ndërkombëtar të Kufijve duke vërtetuar shqiptarësinë e banorëve në viset jugore kundrejt orekseve synimeve greke. Punoi si përkthyes pranë këtij komisioni nga vjeshta e 1913 dhe më 1914 u emërua përkthyes i misionit austro-hungarez në Durrës.
Ai ka lënë dorëshkrim një punim mbi dialektologjinë shqiptare “Tiparet dalluese thelbësore të dialekteve kryesore të shqipes, gegërishtes dhe toskërishtes”. Gjithashtu ka mbledhur e dorëzuar 8177 faqe të daktilografuara me materiale e relacione të konsujve austro-hungarezë të Shkodrës, Prizrenit, Janinës, Stambollit, nxjerrë nga arkivi i Ministrisë të jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze. / KultPlus.com
