Etiketë: grate e dhunuara ne Kosove nga serbet

Unë, motra, kunata, çikat e tezës, hallës…

Ky rrëfim është nxjerrë nga libri “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”

Rreth 17 gra janë mbledhur nga një grup paramilitarësh në një qytet të Kosovës. Sipas dëshmitares janë mbledhur femrat më të bukura të lagjeve. Ishin dërguar në një shkollë në një fshat afër këtij qyteti. Aty, sipas dëshmisë, ka pasur dhjetëra gra që janë mbajtur më ditë të tëra. Kanë përjetuar dhunë seksuale, dhunë fizike dhe gjithçka tjetër.

Rrëfimi në veten e parë: Na futën me një shkollë, aty ishin kanë plot të shkreta

Viki

Jena kanë dhjetë anëtarë të familjes, baba, nana, pesë motra, tre vllazni. Unë ma e vogla prej familjes. Jetën e kena pas normale. Baba na ka kqyrë shumë… s’e di. O kanë shumë i pasun, na ka majtë mirë boll, na ka ble çka kena deshtë. Mu si sot m’kujtohet, e kom pas një bicikëll t’pembe, ndoshta i kom pas pesë-gjashtë vjet, ma ka bo dhuratë për ditëlindje. Ato s’e harroj kurrë. Kështu që, ka edhe gjana t’mira.

Çka o me randësi prej meje osht se jom kanë shumë e aftë deri n’shkollën e mesme.

E shkollën e mesme s’kom mujtë me e vazhdu ma anej. Fakulteti larg. Tani baba m’fejoi, m’martoi. S’e kom njoftë burrin. Masi jom feju, s’jom pa deri mas gjashtë mujve. U martumë. Ditën e parë, dytën, tretën mirë, masanej filloi xhelozia. O kanë xheloz shumë. Ka pi shumë. M’ka lindë fëmija i parë. I linda edhe dy fëmijë tjerë edhe filloi lufta. Nejshim n’shpi kur i kena ni kërsimat, bam-bam-bam-bam (imiton zhurmën e armëve). U t’merrumë, “Çka u bo?” se s’dishim çka po ndodhë. Edhe këta ranë, burri me fëmitë ranë për tokë. Unë s’disha çka po ndodhë. Menojsha dikush po merr nuse po s’kishin t’nalne, se vishin bajegi afër dritarës. Tri-katër ditë jena shku te nji kojshi. Ajo e kish si podrum edhe na murrë, krejt lagja qaty e shtine. N’tri-katër ditë, meta pa pelena. O dashtë me shku n’shpi me e marr noj çarshaf a diçka, s’e kisha larg. Po t’u i shku me trenerka, t’u mendu se jom mashkull edhe m’gjujtën. Por nafaka s’ëm rrokën. M’gjujshin prej kodrës. Gjujshin, si pajshin dikan që po lëvizë gjujshin. Edhe, unë shkova, i mora nja pesë-gjashtë çarshafa se fëmija e vogël.

S’ka pas kurrfarë lëvizje. Ata na thanë, “Shkoni ku t’muni se këtu vend s’ka për juve”, shkijet. Veç i mshojshin dyrve “Hajde, përjashta! Dilni jashtë!”. Tana, çdo fërkemqë ecke autobusi, hishin policia me kqyrë çka ka, tek ka, a ka naj ftyrë t’ngjofshme. Po na, tri-katër orë udhëtumë. Ish dalë nana me m’pritë. Dolën me na pritë tanë si me shku prej ku me ditë kuhit. Veç se jemi gjallë. S’bojshin as telefonat as kurrfarë lidhje s’ka pasë. Shkumë. U rahatumë, u qetësumë. I kanë hy motrës në shpi edhe ia kanë vra burrin, çikën edhe janë dalë knej kah na. Tani erdhën m’murrën edhe mu, i mushën kamionat, kush ish ma e mirë e zgjidhke. “Hypni!”, “Hajde!” “Ku po na çojnë?” S’e dishim ku po na çojnë, 17 veta na kanë marrë, krejt femra. Na kanë qitë n’kamion, s’dishim ku na çojnë. Kur shkumë, ish kanë si njifar shkollë e madhe… Edhe aty ishin kanë plot t’shkreta, t’mjera, qysh janë përgjakë ishin bo katastrofë. Hynëm mrena. Na shtyjshin me forcë. Kur hinëm mrena, e vetëm nji gru, “Ku jena?” Na kallxoj. “Oh e mjera une për ju”, kajke, vetke, “Edhe juve si neve ju paskan marrë”. Kush po hike n’duar t’tyne, s’po dilke qysh duhet. Dhamtë na i kanë nxjerrë me dana. Pse? Se refuzojshim me pasë punë me ta. Qe ku e kam t’preme këtu, këtu me thikë që m’kanë pre, n’kamë, n’organe gjenitale. Nëpër duar na kanë shymë cigare, na kanë pre me thika. Tri ditë e tri netë na kanë majtë qaty.

Na kanë dhanë raki me pi, na kanë rrehë, na kanë torturu, na kanë shpu barkun, organet gjenitale, përpara, përmas (psherëtinë). Mas tri dite, na kanë qitën n’kamion me na çu dikun, thojshin, “për Serbi po i çojna se p’i lypë Arkani”. Kur kena shku dikun kah mesi i rrugës, motra na i ka zgjidhë duart. E ka thy nji shishe aty, na i ka zgjidhë durtë, unë asaj, ajo mu, tu u munu me m’i zgjidhë duartë. E ja kena zgjidhë kunatës, ja kena zgjidhë nja pesë-gjashtë vetave, po do thojshin, “Po tutëm!”, do “s’po tutëm”. Kena kcy nja shtatë-tetë veta prej kamionit poshtë, e ish kanë ma larg atje nji njeri me kerr me kuaj. “E çka u bo bre motër!” na tha. E kena kcy na gjysa, gjysa a kanë kcy a s’kanë kcy, nuk e di. Qeto çka jena kanë, jena kanë tepër t’bukura që dojshin me ja çu Arkanit atje. “Ku po shkoni ju motra? çka jeni bo kështu?”. Motra i tha, “Jena grrithë nëpër therra tu ikë”. Tha, “Ku keni me shku”… Ai magjup ish kanë. Tha, “Hajde se une ju çoj”. Hypëm aty, na çoj, por diqysh na u mbulumë se, a e din kështu krejt ramë për toke se u tutshim mos po kthehet kamioni përmas.

Qysh shkumë te nana, kur shkumë, ja nisi vllavi, “Nuk e mbaj!”, “Nuk e boj!”, e “E kthej!” për nusen. Erdh edhe burri jem tha, “Prej sodit ma, s’je guaja jeme”. Nana tha, “Hajr i koftë. Çka kom me bo? S’kam çka boj”. “Shko!” Aty me nanën e me vllaun. Vllavi ma s’bojke za, mur vesh. “Nanë bre, qysh…” e knej-anej. Tha, “Kqyre djali jem, kqyri motrat e tua. Çka ju ka ndodhë motrave t’tuaja i ka ndodhë edhe grusë tande. Ku me i çu motrat? Grunë ku po don me e çu? A je tranu? Ku po don me i lanë fëmitë?” U nal, s’bojke za hiç por rrike si me rezerva me tetanë. Edhe nanën e kanë dhunu qat ditë që na kanë hy mrena, rend. Po neve që na murrën tani me veti, e e kanë rrehë se s’dojke me na lëshu. Rreh nanën, rreh, rreh. Mshoji thikë, ktu e ka shejë nana n’kamë, n’kuk, këtu e ka shejën n’kamë. Se ajo s’dojke me na lshu kurrqysh. Boll u kacafyt me ta por dikur e gjujtën për toke (psherëtinë). Tu u kthy n’shpi, kur u kthymë… nana si nanat, priti mirë boll… Tani erdhën kto tjerat vujtje, jo me dalë nëpër kolona. Me 10 prill, 9 prill o kanë kur kena dalë në kolonë. N’atë kolonë çka kena hjekë na, s’ka hjekë kurrkush. Boll u munumë m’u masku me pelena, me e zhytë ftyrën, po badihava. Badihava… Nja tri herë rrugës na kanë dhunu këta policët. Paramilitarë apo çka jonë kanë. Janë kanë krejt t’vizatumë, me ftyra t’vizatume. Nuk mujshe as me ditë kush janë as tek janë, as. Veç kështu do emra, me nofka a qysh janë thirrë ata nuk e di. Do emra që, a din kështu, t’shkurtë, shumë t’shkurtë jonë kanë. Njanit i thojshin Peshk, “Ribe”, njanit i thojshin Luan, njanit i thojshin Vuçjak, kishe Vuçjaku t’han. Oh kuku çka na ka bo Vuçjaku neve ja ktheftë Zoti Jarabi, La Ilahi Ilallah, me familje t’vet. Na kanë çky bre, shkurt e shqip na kanë çky. Tu na dhunu na kanë çky. Kuku na çka kena hjekë na. Na kanë dhunu edhe rrugës. Ata e dinë krejt bota. Sa dhunimi u bo. Pesë ditë kena ecë n’kamë me shku, tani m’u kthy, me fëmi të vogël, me dhunime, me gjakderdhje, me tanat t’zezat. Na bërtitshin, na piskatshin. Ata na rrehshin, qe besa “Pse po na kundërshtoni?” Edhe ishin kanë pasë hupë çikat krejt. Ishin shku ishin strehu te nana jeme. Kur na qitën prej atyshit, “Çka keni bre?” ”Mam çka t’ka ndodhë ty?” Thashë, “Kurrgjo!” Tha, “Jo, po na kena pa”. Prej at’herit e dinë po s’ma përmenin kurrë. Jonë pajtu edhe ato me këtë rast. Si t’vjen data e dhunimit unë s’muj me e përballu, prej traumave shkoj n’spital menjiherë… Mos e lashtë Zoti fëminë me nanë pa babë…

Krejt ishin lagje-lagje, e u tubunë te xhamia. Osht qai veni te xhamie, sa burri, sa gruaja, sa njeri i vramë. Masi jena kthy prej kolone, tani i kanë mbledhë burrat. I kanë mbledhë burrat e i kanë shti n’burg. Se thojshin se ka me u bo keq.

Na ka qitë dikush dy bukë, e dikush… Na kanë dhanë edhe ushtria e rregullt.

Ushtarët serbë, t’rregullt që jonë kanë. Ata që s’kanë dashtë me hi n’gjynah me gra edhe me fëmi. Na i kanë qitë tamël pluhën, na jepshin bukë, na jepshin do (psherëtinë)… u shtrydhke si kalladonti… Ushtria e rregullt që jon kanë. Këta që janë kanë me shatora me sene, tri herë na kanë nalë rrugës na kanë dhunu. Bijke shi shumë, vllavi e kish çikën n’dorë. Edhe i tha ushtari, “Nalu!” Atij ja boni nalu, neve jo. U nal, po u nal edhe motra me nusën e unë isha pak ma anej me nanën. E ka nxjerrë thikën edhe po don me e pre vllavin. Ai e kish pa pre këtë yllin, yllin ktu t’kapuçit, e ia kish pasë maru çikës t’vllavit me llastik mos me lagë shiu, se o kanë shi i madh at’herë. Po edhe Zoti ka kajtë për neve për çka kena hjekë (psherëtinë)… Flejshin fëmija udhës. Dikush duart n’xhepa. Une çikën e vogël s’mujsha me e lshu prej gjyksi. Duart n’xhepa, e veç kur shkojke njana anej e njana anej.

Kemi pas plagë që na i kanë bo me cigare e thika, këto, apet mujshe vet ka pak me i pastru e me i la, por ato mrena.

Masi o ra NATO-ja ja ka nisë me na mjeku një doktor shqiptar. Masi o hi NATO kështu mirë me bombardu.

Na dhanë ndihmën e parë, na ka kepë, na ka ndihmu me do masta me na shëru këtë zorrën e trashë. Edhe hapa na ka dhanë për trauma se na  kallxumë çka na ka ndodh. Na i murrë emra e mbiemra, krejt. Por që vike çdo javë me kqyrë qysh jemi, se ai ka rreziku shumë se ka ardhë prej një qyteti tjetër. E m`i kqyrë viktimat e dhunës, veç ai e ka bo. Dikush tjetër s’e kish bo. Edhe motra u kanë shumë keq. Ka pasë trauma t’mëdhaja po që nuk dojke mu da prej burrit e çikës. M’tha doktori “A po shkon?”, “A po shkon, a po del jashtë!”, “Merri çikat edhe dil jashtë se po ta dha besën ki m’u shëru”. I morra çikat, ai ma gjeti krejt qysh me shku, tek me shku, m’çoi n’Belgjikë m`u shëru. E kom pas mbështetje një belge e martume për shqiptar.

Ajo m’ka këqyrë n’spital. Ajo o’ kanë përkthyese numër nja për mu, motër e kom n’atë dyje e n’këtë dyje. 28 ditë m’kanë majtë me infuzion n’dorë, kurrë pa ma hjekë. Kurrë, veç e ndërrojshin shishen… Edhe, masi jom dalë prej spitalit, pak e mora veten edhe tha, “Du me t’çu n’kamp me t’lajmëru”, si azil. Shkumë aty, u lajmërumë, po tha, “du me t’çu n’katin ma t’naltin se mos me pasë ti kontakt me t’tjerët edhe me ta pru ushqimin ty nalt, e veç kur don t`i vetë me ra poshtë”. Unë u pajtojsha me çkado që thojke ajo… Kha i kisha mendët te vllavi, burri i nusës, vllavi i dytë, e kishin pasë marrë policia, e tash nëpër gazeta u përfolke se ai ka dekë. Ai nuk kish pas dekë, po e kishin çue e e kishin majtë n’burg, rrehë, maltretu, dhunu. Edhe e kishin pasë çu n’Shqipni. S’disha qysh me kontaktu, me kërkan s’kisha kontakt se telefonat s’bojshin. Se nana ka pasë telefon gjithë, e gjithë ka pas telefon te na. E dikur provo, e provo, e provo, mas gjashtë muaj që u bo atje e thirri, “Nanë, a jeni gjallë, a jeni shnosh, a je mirë?” Tha, “Krejt mirë po vllau s`mutë tu dekë”, “Pse?” Tha, qeshtu-qeshtu “E kanë dhunu, i kanë bo 100 t’zeza.” E thash, “Vi qetash”. Kom mujtë me nejtë nja gjashtë-shtatë mujë. Aty e njoftova nji familje belge e m’thanë, “Qekjo që t’ka ndodhë, na po dojna me t’shpërbly, me të ndihmu…”  jonë kanë shumë humanitarë. “Koke metë me tre fëmi, shpi s’paske, po dojmë me ta ble nji shpi veç ku po don ti. Ti zgjidh ku po don ”.

Unë me shku te nana, nejse atë qytet nuk e du kurrë ma. Pse mas dhunimit që m’ka ndodh, s’muna ma… edhe kur shkoj kështu te nana, m’çon toka peshë se kam shumë histori t’hidhne n’atë vend.

U ktheva.

Motrat, çikat e tezës, çika t’mixhës, çika t’hallës. Krejt jena kanë bashkë. Po gjithkush le t’folë për veti se nashta une s’kam t’drejtë me folë për t’tjerat. Unë kam t’drejtë me folë për motër, për kunatë edhe motër. Motra ka nga mas burrit. Ja kanë marrë burrin…, gjashtë motra e kanë pas qat vlla. Ka ngajtë mas burri se i ka pasë dy djemë. E kanë nxanë n’stacion t’policisë e e kanë dhunu secili për veti.

“Qysh nganë gruaja mas burri?” shkau. Se femna shqiptare gjithmonë o kanë n’sy për moral. Gjatë dhunimit na thojshin, “Ju shqiptarët lypni me ia u bo edhe ma zi se ruani nderin”, “E boni këta”, “Ia u bofsha nanën kështu”, “Kena me ia u bo, kena me ju kallë krejtve”, “Kena me ia u bo knena”. Veç sa fjalë fyese sa na i kanë thanë, ata se meritojnë as emrin serb me e përmend n’Kosovë. Se le mo që shkojnë n’deti e sene-vene. “Ku po shkon?” “Po shkoj te malazezi” “Po malazezi ta ka bo qat t’zezë bre?” Ma shumë ka pas malazezë se që ka pas shkije… S’di sa herë kom tentu me bo vetëvrasje masi jom kthy n’Kosovë. Po, se folshim na, jo filani, jo fëmija anej. I pajsha çikat, thojsha kujt me ia lanë këto. Kush i kqyrë këto?

Çka kanë faj kto? Babën s’e kanë, nanën s’e kanë, ku jesin? Taman i bojsha gati me litar me krejt, at’hëre ato m’tërhjekshin. Nja dy herë m’ka nxanë vajza e madhe t’u pi hapa pa kurrfarë kontrolle. Po ajo pat reagu shpejt.

Mas tri vjete që jom kthy n’Kosovë, osht ardhë burri. Edhe n’prezencë t’vajzave m’ka gjujtë n’krevet. M’ka dhunu, “A osht mirë me t’dhunu paramilitarët?”

Edhe ajo i bjen dhunë se tri vjet s’e kom pa. “A osht mirë me t’dhunu, a osht kënaqësi?”, “A o knej?”, “A o anej?”- bërtitke. Bërtit çikat, piskat. Bërtitshin me t’madhe, piskatshin, kajshin. Kajsha vetë. E kom thanë, “Shkoni!” demek thirrne dikan, me dorë. Kanë shku e kanë thirrë kojshinë e kanë hjekë prej trupit tem. Mirë që nuk kom pas metë shtatëzane se ma s’di. M’u ka bo traumë, shkova n’spital. Shkova n’spital tetë javë kom pasë nejtë. N’neurokirurgji. Edhe analizat kurr s’ëm dilshin mirë. Kurrë asnji analizë mirë s’ëm dilke. Kur m’rroke ajo far, uuuh, mise traumë anena, tani kjo knej… Mas dy muajve kur m’kanë bo analiza tha, “Ti gru je shatëzane” “Çka?” “Je shtatëzane” Thash, “Po du me abortu. Po du me abortu”. Shkova me abortu tha mjekja, “Nuk guxoj se je shumë pagjakësi. Je pa gjak.” Abortova.

Kisha pasë nji mesazh për gratë që le ta ngrehin zanin, le të nihet zani i tyne se pa folë vetë kërkush s’folë për ty. Pa e kallxu historinë tane, kurrë kërkush s’ka me e ditë çka t’ka ndodhë ty. Veç le t’na ndihmon shoqnia, mos me na përbuzë, mos me thanë “O valla qajo”, “O valla qekjo”, “Hajde se e dhunumja” hajde jo se kështu-ashtu, me na përkrahë me nji fjalë. Me na përkrahë shoqnia qysh o ma mirë.

Fuqizuar nga: Integra dhe forumZFD

Në bashkëpunim me: KRCT

Mbështetur nga: RBF, MOTT, BMZ dhe UN Women. / KultPlus.com

Nuk desha me hy te ai lokali

Ky rrëfim është nxjerrë nga libri “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”.

Njërin nga dy qëllimet në jetë i kishte arritur. Nuk kishte mundur të shkollohej, ëndërr nga e cila ende nuk ka arritur të heqë dorë, por ishte martuar në qytet, gjë që kishte qenë qëllim në vete.

Po jetonte e lumtur deri kur ndodhi lufta.

 Në përpjekje për të siguruar ushqim, ajo kishte dalë në rrugët e njërit prej qyteteve të Kosovës. Është rrëmbyer dhe mbajtur me orë të tëra në një kafene nga paramilitarët serbë.

Rrëfimi në vetën e parë: Shyqyr që shpëtova gjallë

TH.M.

Jom ni person pak i hareshëm, po kanihere jom edhe pak nervoz, e di veten. Po kur jam nervoz, nuk muj me e tejkalu ato pa u qetësu ose pa përdorë naj medikament për me pushu pak, me flejtë pak, me dalë jashtë. E tjera herë, jom e qetë kështu, po e nij veten, gjithë here e nij veten që s’kom mujtë me ba ato që duhet me e ba. Ish dashtë a din me kanë dikushi, po tash, koha ka shku s’ka metë kurgjo, s’paku njeri kish mujtë me e ba nji zgjidhje, ni rrugë t’veten. Mos me kanë e varun prej kurrkujt. As prej burrit, as prej kurrkujt.

S’kom dashtë me kon e varne prej kurrkujt hiç. Kom dashtë me kon vetja gjithë. Edhe si fëmi jom kanë qashtu. Si fëmi jom kanë fëmi i zgjutë. Ma e veçantë, diqysh i kom ba senet diqysh ma t’veçanta.

Edhe e kom dashtë shumë librin, ma shumë e kom dashtë librin se sa naj teshë me ma ble dikush. Me ma ble mu ni libër, une jom gëzu ma shumë se për ni teshë që ma ka ble… ajo tesha osht çky. Vjerrsha kom mësu shumë.

Edhe e kom pa andërr shkollën gjithë. Edhe kur flejsha n’gjumë edhe te burri, andërr e pajsha që po du me vazhdu shkollën. Shkoj n’shkollë edhe o kanë shumë interesant. Po qysh u kanë at’herë veç deri tetë vjet i kom kry.

Kur me thanë që s`kam me vazhdu ma shkollën e kom ni veten shumë keq, a din, veten. Po ata, nihere menojsha apet, e kisha ni shpresë, unë apet e lejsha veten me shpresë, “Hajt noshta shkojmë n’shehër e noshta m’çojnë n’shkollë”.

Noshta ka njerëz që e hupin shpresën menihere. Unë nuk e hupi shpresën, apet e la ni derë t’hapun që muj me ba diçka edhe mas ni kohe.

Me babën jom shku gjithë. Ku kom shku, veç me babën. Krejt punët e meshkujve i kom ditë ma mirë se t’femnave. Kom punu, me bajtë metra, shlepera, krejt qato i kom bajtë si mashkull. Kom vozitë. Edhe krejt thojshin, “A osht djalë a çikë?!” Se s’mujshin me ditë a jom djalë a çikë. Edhe unë tani a din, diqysh i nimojsha me vullnet, kisha vullnet. Ato punët tjera t’mashkullit që nuk t’lodhin. Punët e femrave, tonë ditën i ban, edhe kur t’kqyrsh knej, apet njëjtë bahen, apet vazhdimisht i ki qaty me pluhna, me fshi me krejt. Ato kurrë nuk përfundojnë. E t’mashkullit e bon, po dihet se çka po ban.

Si vajzë e rritun kur jom kanë kemi ardhë n’qytet. N’qytet nejsha veç n’shpi. Shkojshim me çikat e dajës, t’hallës, u bojshim tubë natën. E bojshim ni muzikë, ni lojë, at’here mo s’ki menue ma shumë, kishe qe veç me u aktivizu me naj shoqe, me u knaqë, me lujtë. Edhe atë kohë, ajo kurrë s’ëm shlyhet si jetë e përgjithshme e mirë, a din me shoqe.

Mu m`doket që a’ëherë u kanë ma mirë se e re. Edhe tashti t’rijtë i përjetojnë si na. Na menojmë që o kanë at’here ma mirë, edhe tash osht edhe ma mirë se at’here.

Po, secili e din gjeneratën e vet, e i pëlqen, po tash o metë me thanë, “At’here ma mirë”.

 So kanë at’here ma mirë, kur t’i kqyrë do fakte, hiç, çfarë ma miri (qeshet?!). As s’ke pas rrymë nëpër katune, katastrofë o kanë, katastrofë o kanë. Gjynah o kanë me i pa njerëzit, si parahistorikë jonë kanë, po çfarë miri.

At’here s’i kanë trajtu njerëzit, ma shumë i kanë trajtu… i kanë dashtë kafshët sesa njerëzit, s’i kanë interesu për fëmi. Fëmi kanë pas plot, s’i kanë interesu as qysh as tek a… Noshta o smu, dej ka ba me dekë e ai s’e ka çu as te mjeki.

“Hajt se çohet”, bile as s’kanë menu për ta, veç kur e ka pa që s’po çohet hiç, s’po ha tri ditë, qat’here ka thanë ta çoj te mjeki. Nime senet noshta jonë kanë origjinale. Po edhe nuk kanë pasë me hangër.

 Ata kanë pas qata tamël, e kanë ba lang, s’kanë ba kësi të trashë si djath, po e kanë ba si ujë e krypë i kanë qitë edhe e kanë ngjy. Se me pas djath jon knaqë, po as si djath s’kanë pasë. Mishin që e kanë pre t’gjallin, këto i kanë rujtë për mysafirë. Veç ku kanë nejtë me javë qytetarët aty, ata kanë punu për ta. Ata apet s’kanë pasë, çka jonë metë prej tyne i kanë hangër.

 Edhe babgjyshi jonë, na ishum t’vogël, na e vetshum babgjyshin tonë, “Qysh o kanë at’here koha?” E babgjyshi tha, “At’here e ka pasë Shypnia krejt Kosovën”. Po gradualisht, qysh i kanë marrë drithnat e tokën qysh ia ka marrë masi o ardhë Shypnia. Qysh drithnat e këto përgjysë, kush ka punu o shku ia ka marrë shteti. Sikur tash që marrin tatimin e shpisë që vijnë me pagu. At’here shteti ia ka marrë krejt. Edhe tha, “U dufke me mjelë, me ia dhanë gradualisht. O kanë Shipnia, krejt Kosovën e ka pasë”. Edhe tash po m’doket po don me ardhë edhe koha e tashtit si e at’hershit. Jonë hi kadal-kadal shpijave. Gradualisht t’u hi si kryetarë, si zavendës, kadal-kadal. Edhe unë po m’kujtohen senet, kur po nij nëpër televizor tash çka po bajnë, po m`kujtohen  fjalët e babgjyshit tem.

Kur u fejova u kanë koha e demonstratave. At’here kanë qitë qesi sene, t’fala e… na s’jemi pa at’here nërmjet veti. Na jena kanë, po at’here s’u kanë koha m’u pa mes veti.

Veç përmes fotos po, se kështu jo. Edhe qashtu… vazhdimisht nji vjet, mas ni vjete, qashtu para luftës jemi martu. Jem martu me kerre, edhe at’herë, edhe o kanë koha, qysh o kanë ktyneherë me do defa, me do… palidhje. Qysh i kanë bo a din, muzika se muzikën s’kanë mujtë me bo kështu, a din…

Po, o kanë mirë, o kanë për dasma, o kanë mirë se shpijat s’jonë tutë që po iu damtohen, se s’kanë pasë shpija me thanë. Tash ti p’e bon me mobilje, me tana t’mirat, e pe merr ni sobë t’mirë. Për dy orë mysafirt në dasëm ta bojnë mozomakeq.

Po unë kurrë nuk kom lakmu. Kom pas qejf me ba mirë edhe fëmitë i kom mësu me ba mirë. Se Zotin nuk munemi me pa n’fakt kërkush. Hiç kërkush s’munemi me pa. Qe po kthehemi na, po vishem, e po pshtillem me shamija me sy e me krejt, edhe p’e respektojmë Zotin. Zotin e respektojmë me kanë njeri i mirë, e i ndershëm, se pse e vnon ni shami e pse e ki zemrën kërkun hiç, se Zoti s’un t’bon kurgjo. Zoti i don ata shpirtnisht që jonë t’mirë, e jo që pshtillet e e tutë dikon aty. Na s’po shkojmë përpara, po po kthehemi mrapa.

Kur jom martu, a din, jom konë e knaqun që po martohna n’qytet e nuk po martohna dikun me ni katun. E n’katun s’kom dashtë me shku hiç. Tek e fundit, me t’kallxu, kur ka thanë dikush, “P’e lypë qitu”, jo që si, kom thonë, “Mu s’ëm intereson, a osht katun?” “Po” “Hiç! Pa martu rri, e n’katun nuk shkoj”. I kom thonë atyne, “Mshoni vijë!”

Qat’here kur u martova jonë konë demonstratat, e hajt, e hajt. Burri o kanë, pak o kanë si xheloz, edhe o kanë pak… diqysh qysh jonë kanë ktynehere… Po une me to mirë kom kalu, me vjehrri, e me këto e… a din. Pak para se me u shpallë lufta, qat’here iu kanë nda, a din, kunetë. Tani une me vjehrri, kunetë. Tani këta vjehrria kanë jetu deri mas luftës. Edhe, a din, kemi nejtë ni kohë t’gatë me kunetë, derisa i kemi pasë edhe fëmitë. Tani e ki pa kur rriten fëmia, rroken fëmia nërmjet veti, jo ky, jo ai. Se mos m’u kanë fëmia, s’dahet kurrë shpija. Ka punu burri se vjehrria jo. Kanë punu edhe kunetët.

Mandej nisi lufta. Neve na kujtohet veç kur na kanë qitë prej shpisë. Jemi dalë prej shpije. M’doket jemi dalë n’rrugë. Tani u bashkangjitën kojshitë e kushëri e plot, u bamë… bashkë me kojshi aty. U bomë afër qaty dikun, afër jemi shku. Edhe u bamë bashkë krejt me ni ven, a din. Se erdhën do të UÇK-së, do a din, edhe u enshin asajde. Veç i kqyrshin, tani thojshin mas atyne, knej na mysin. Po këta të UÇK-së ishin n’grupin e popullatës e ardhshin, se ata s’dojshin me u kthy hiç, s’kishin me çka. Kur na po shkojmë te ata kojshitë, po dalum, kur po dalum qe t’veshun. Na kishe UÇK-ja, ata shkije me maska me krejt. Na te kojshia, thamë hajt t’shkojmë te shpija t’marrim diçka ata thanë, “Jo, mos t’ju gjejmë anej se ju vrasum. Poshtë shkoni” “Kah me shku?” thamë. “Shko nëpër Makedoni, a Shipni, veç dilni dikah, ecni. Këtu s’keni çka vini mo”. Dulëm n’mal. Menojshim që po kthehemi, hajt n’mal, ai kur na pajtën n’shpi, t’sheh edhe n’mal se ata dalshin nëpër brigje me snajpera.

Dy ditë, ni natë bujtëm n’mal, t’dytën qysh me bujtë me fmi, fëmia e vogël. Thash, “Valla në m’vrafshin, n’shpi po flej”. Bile flej, këtu çka me bo, ku me flejtë me fëmi, u mërdhijshin, djalin e vogël e kisha. Edhe, tash ata po na gjujnë me snajperka, prej atyshit na shohin prej bregit edhe na gjujnë. Bjen plumi ngat llastiki, po kon me ta rrokë. Dalin krejt… ata krejt na kanë pa qysh po ikim. Edhe u nisëm me ikë tani prej atjehshit e me do traktora e me do gjysa kamë, e hajt, e hajt, e hajt, e hajt. U nalëm me ni ven, ishin kanë t’stacionumë, ata prej s’largti na kanë gjujtë, s’jonë kanë kërkush. Ishin stacionu pak para se me hi n’qytet. Edhe, na bujtëm ni natë, e rrugës u ulëm rrugës me fëmi, napër traktora, do tu ecë edhe bukën çka e kemi pasë me veti, qata tjetër s’kishum mo. T’nesrit, hajde tash tu vra, tu i zhdrypë prej traktorit, tu na maltretu, do i vrajshin, do i prejshin, femnat do… Tmerr! Edhe njerëzit jonë t’rijë, shumë m’u kanë dhimtë kur i kanë qitë me i vra. Se i vrajshin plot. Po ata kështu gjujshin po s’i vrajnë, po ata t’rijë…. T’ia lshunë brrrrr (imiton zhurmën e armëve v.j.) automat, e i vranë. N’prrue rajshin, se kon e vrajshin n’prrue rajshin. Krejt aty prrojve, tu i vra, tu shku… aty 150 vetë jonë vra plus n’ni shpi i kanë shti i kanë rrehë, i kanë maltretu, i kanë rrehë. Aty e kanë shti edhe burrin tem, po ai për fat t’mirë tha, “Pshtova! Se aty veç i bijshin krejt, e i rrehshin, more hiç s’i interesojke, me shipkë  i rrehshin. Na veç u dridhshim prej tute. Po patën ardhë, erdhën me automata n’kerr, tha, “Pare”.

Na zhdrypën apet prej traktorit. “Hajde se babën Klinton p’e doni edhe nanën Ollbrajt, hajde!” ata thojshin, se qito rene na i dijshum edhe pse folshin serbisht. Ja bomë, “Jo, jo, s’pi dojmë ata as kurgjo” tha, “Po, po p’i doni ju ata, hajde, hajde”, i murrën e i shtinë edhe ata në ni shpi. I kanë rrehë edhe atje, i kanë mytë, do t’plagumë qysh ia u kanë ngulë thikat, edhe rrugës, se s’ka. Masanej e vrajnë dikon me thikë, e kanë rrehë edhe ma zi. Me dalë prej kolone, sikur me t’hangër uki t’vrajshin. U duftë me u marrë me i zatetë tani kolonën që me hi n’grup t’popullit ku jonë mbetë, se gjysën i kanë nxonë qashtu i kanë mytë, 150 vetë, s’jonë kon pak. Unë kur e pashë nji njeri t’vramë, thash, “Ha e paskan vra”. Veç m’u ka dridhë vërrrr  a s’guxojsha me thonë kurgjo, as hiç, hiç veç m’u ka dridhë trupi, as s’guxojsha me thanë kurgjo, as hiç. Qajo jakne që e kish pas kish metë e palutë. Edhe, ma prej rrugës gjujshin, na ishum ma poshtë, ngutu me hi midis kolonës, se na ishum përmas, po me na nxerrë problem. Po u ngutëm me traktor, e hijmë para tre-katër traktorave, si n’midis. Femnave na thojshin, “Hajt, hajt se keni pare”. A din, dojshin me t`desh me kqyrë ku i ki paret. Kqyrshin me t’i deshë pantollat, “I kanë paret qitu”. Me thika, hiç s’iu interesojke atyne.

Edhe u kthymë n’shpi. Po masi u kthymë n’shpi, nuk kishim çka me hangër, s’kishe kurgjo, u dufke me dalë m’i ble fëmive do sene. Po me ble s’kishe ku e shkojsha te familja jeme. Shkojsha me iu marrë harç. Kishin pa pre pasterrëm, t’mitë. Kishin harç ata për me hangër, për me pi, ka pasë sa t’dushë. Edhe dulën ata, u çkepën, shpija met vetë, tash unë shkojsha te nana jeme me marrë sene.

Edhe tani tu shku këtu, a din, tu shku te nana jeme, kur ishin kanë policët atje, nji lokal u kanë, si kafe a s’di qysh u kanë me xhama i ndërtumë n’rrugë. Edhe tu shku, s’kishe kah ia man aty, s’kishe kah shkon se ata t’pajshin. Tani qaty, mu m’ka ndodh kjo… a din… kjo dhuna prej tyne. Aty jonë kanë mos gabofsha, jonë kanë gati dhjetë veta, mu ka dokë mu noshta, po plot mu dokshin që jonë, kështu prej tutës. Edhe aty, shkova, ata folshin serbisht, unë s’i kuptojsha, po ata a din, folshin serbisht. E unë s’kom dashtë me hy brenda te lokali. Ata me zor m’kanë marrë. Edhe a din tu m’rrehë. E tani e kanë nxjerrë thikën, m’kanë rreh kështu e kanë nxjerrë thikën ma kanë pre pak ni gisht, m’kanë pre n’kamë, e kom ni shejë. Edhe, masi m’kanë ra me thika mu m’ka ra t’fiktë. Ata tani ia kanë nisë tani n’lokal me m’zhveshë. T’pijavtë me automata e jonë kanë… A din, shyqyr që o shku ni kohë kogja e gatë pak, a din, se s’un i kisha përballu me tregu.

Prej at’hershit kom problem me zorrë t’trashë. Prej at’hershit se ata ishin kanë qashtu t’dhunshëm edhe kur m’ka ra mu t’fiktë nuk e di sa kom nejtë aty. Po mas ni kohe nuk e di sa kom nejtë aty, nuk e di as vetë. Po jom shku pak para akshamit n’shpi, a nuk e di aty sa kom nejtë se unë kur jom shku n’mëngjes me marrë ushqimin. Edhe, kur pak para akshamit, i morra qaty do tesha… ata veç e kanë kry tu m’dhunu edhe jonë shku.

Unë e maj mend veç fillimin. M’ka ra t’fiktë edhe ata, nuk e di tani hiç çka kanë ba, a kanë nejtë, a qysh a çka kanë ba me mu, po kur jom çu e kom pa që kom pas shumë gjakderdhje prej zorrës t’trashë. Edhe i kom marrë une, jom ndreq pak, i kom marrë do tesha, do i morra. E kur u kfjella pak, shkova te familja, te t’shpisë tem, masi e dijsha që osht shpija jem, a din, te t’familjes. U konë e zbrazët. E jam shku atje, edhe jam pastru, jam ndreq. Se ma rahat e kisha shpinë tem, t’familjes tem. Edhe shkova aty m’u pastru, m’u nreqë e mos m’u dallu a din, me i ra n’sy dikuj, masi isha pshtue gjallë. Edhe e luta Zotin, thashë shyqyr që kokna pshtue gjallë, për qata fëmi bile. Edhe, kur u ndreqa te shpija jeme. Thanë, “Pse u vonove?” thash, “Po s’guxofta me dalë”. Kur u ktheva vjehrrit i kallxova. Tha, “hiç mos e bo t’madhe, shyqyr që koke pshtu gjallë”.

I thash, “Te qikjo përpjetëza”, qështu-qështu. Tha, “Hiç kurgjo s’koka bo, veç që je pshtu gjallë se kanë përjetu njerëzt shumë e ma shumë sene. Kjo ndodh… masi ke pshtu gjallë mirë u bo, masi s’të kanë marrë me t’çu dikah e mos me ditë na kah je, me t’zhdukë krejt”. Tha, “Edhe shuj, mos e bo t’madhe se koke ngjallë për s’dyti herë”. Pak m’dha vullnet vjehrri, u kanë shumë i mirë edhe i dashtun kështu shumë.

Më ka mbështet shumë. Jom konë me tutë tani. Edhe dej… u shnosha, ai i dijke do sene, do barna i marojke, do ilaçe a din, m’ka pa nihmu shumë. S’ka pasë nevojë me shku te mjeki se ai u kanë shumë si doktor u kanë. Diqysh u niva mirë e rahat, kur ma tërheki vërejtjen, kur m’tha “Shyqyr që ki pshtu gjallë” se a din kur menojsha veç për keq, veç kështu…

Këtyne tjerëve u thash  qështu-qështu “Jom trishtue t’u ikë prej tyne, prej shkijve t’u ikë, prej policëve, jom vra edhe qështu”.  Masi shyqyr Zotit, as s’u bo ma keq, jem pshtue mirë. Tani mas lufte i pajsha do andrra, i pajsha… Gjithë u tutsha natën, u frikësojsha natën u çojsha. Ai burri, “Çka ka bre? Çka ka që gjithë natës s’po m’len t’u britë?” “Po prej luftës t’u pa, t’u ikë prej shkijve”, s’mujsha m’i kallxu se nuk o’ kanë tip që m’i kallxu. Vjehrri o kanë shumë i mirë, si mos me kanë i tyne. Vjehrri o kanë, si mos me pasë ato djalë. O kanë i qetë, o kanë i mirë. I kuptushëm. I ka kallxu senet mirë, u kanë, a din me t’i kallxu, me t’i shpjegu senet po me t’met’ marak me i ngu. E ky djali i vet, si mos me kon i tijna hiç, a din hiç… ashtu me i marrë senet ma nervoz. Vjehrri u kanë shumë njeri i mirë, shumë i urtë për tana senet, a din. Ka ditë me na këshillue, me na nihmue. Ma shumë se babën e kom dashtë.

Tash kam probleme me fjet. Sidomos menihere mas lufte. U çojsha kështu, edhe hala kanihere. Kanihere kur bahna nervoz, a me ni diçka keq mu m’ndodhin ato frikësimet e luftës. Tu ikë, tu njekë, tu… dhunu, a din, m’shfaqen ato. Kur ni ngjarje diçka t’kqija që m’vranë.

E mytën… ose me pre diçka, ose me pa naj film t’keq, me ba me m’ra n’sy, unë s’i du filmat. Nuk i kqyri asnjo. Që thotë dikush, “E kqyri qit film” hiç nuk i kqyri filmat. Që s’ka njeri që s’i kqyrë…

Kqyri  diçka humor me keshë. ..Me burrin?! S’e di. Mas luftës osht pak ma tip nervoz, pak ma… kanihere m’shkon shumë nerva, osht shumë nervoz, shumë t’bon mu ni keq. Po nuk muj a din me ia shpreh, e kështu i kam a din diqysh, i kam ni fjalë shumë nashti kshtu i ranë.

Djalin e kam, shumë t’nihmon kur t’sheh që je nervoz, e kështu… e ai ka nejtë shumë edhe me babgjyshin e vet, thojsha mos i ka tregu ai najsen a… ky s’ka tregu. Veç munohet me t’qetësu, munohet kështu, a din, me t’folë me atë anën me bo hajgare e sene, me i qitë n’anë pozitive, a din, mos me shku te senet e kqija, me menu keq. Veç me t’qitë n’anën pozitive, a din. Nuk don me t’lanë ato sene me menu keq. Ka qef me t’qitë me shëtitë, ka qef qështu a din… me t’ba argëtuse diçka. Mos me t’lanë me nejtë me kujtue me mendime… Me t’ba nervoz nuk ka qef, a din.

Djali m’thotë “T’ishe kanë ti shkrimtare, a kishe shkru?” , i tham, “Për kangë a? Për kangë që p’i qesin dy-tri fjalë, pesë qind kangë i kisha bo. Për qësi kangë sa t’dush i kisha ba”. A din me i përshkru nihere, nihere e shkrun nji fjalë, dy fjalë, cilat t’pëlqen i nxjerrë prej tyne, i bashkon a din. Edhe kur osht t’u knu, ty t’kujtohet tjetër… ndryshe. A din, e kundërta, ose kur je tu udhëtu t’kujtohet diçka kundër. Krejt senet t’kundërta t’kujtohen, e qato i përshkrunë, se qato nuk… mun me përshkru qato që e sheh, po qato që e menon. Qajo që e don me nxerrë veç prej vetit. Se nuk munesh me shkrue.

Kur ka vdekë vjehrri vallah keq, shumë keq. Edhe hala a din, me menu, me folë për to shumë, nuk muj me ni.

Deri qitash sa jonë kanë vjehrria, mirë jem kanë. E tash knena u kanë ma shtirë. Qetash e kena ma shtirë se që e kemi pasë. Se kur u kanë vjehrria, i kanë nihmu djemtë e vet, a din. Po, masi jonë dekë ata, ma kërkush. Djemtë jonë rritë, punë s’kanë.

Djemtë jonë t’rritun, s’jonë n’punë as kurgjo. Qështu kanë kry shkollat e fakulltetet, nuk jonë t’u punu hala kërkun.

Porosi e kisha lanë, me u marrë pak me rini. Çikat e reja shumë i shoh që as me guxu prej prindërve t’vet e jet’ pa shkollë. E nuk guxojnë me bo atë iniciativën me t’tregu ty pse s’po shkojnë n’shkollë. Nuk guxojnë me thonë.

Fuqizuar nga: Integra dhe forumZFD

Në bashkëpunim me: KRCT

Mbështetur nga: RBF, MOTT, BMZ dhe UN Women . /KultPlus.com

Nuk më mori në Gjermani

Ky rrëfim është nxjerrë nga libri “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”

Asaj i ishte ndërprerë ëndrra e shkollimit. Me t’u martuar do ta kuptonte se njeriu me të cilin do ta kalonte jetën ishte alkoolist. Ai do të ikte pastaj në Gjermani për ta lënë të vetme me pesë fëmijët në varfëri të skajshme.

Kjo grua ka ecur nga fshati në fshat. Nga familja në familje. Ka përjetuar dhunën seksuale dhe ka parë fëmijët teksa qanin duke kërkuar normalitet.

Rrëfimi në vetën e parë: Mu fiksu ahuri me lopën edhe viçin

Merita

S’di, s’kujtoj diçka shumë t’mirë prej fëmijërisë… Andrra jeme… u ndërpre hala pa fillu.

Dy motra i kam t’diplomume para meje që kanë qenë. Une n’kohën kur unë kom dashtë me e vazhdu shkollën, at’herë osht prishë situata te na, shkojshin nëpër shpija private kështu që une u detyrova patjetër me e ndërpre shkollën edhe pse shkolla ka qenë gjithë andrra jeme për me mrri diçka. Sot, çka t’ëm m’bjen n’dorë, a gazetë, a libër, pa e shfletu pak s’po muj me nejt.

Jom martu n’moshë shumë t’re, 18 vjeçare. E kryta shkollën, sikur at’herë. Nana jeme, “S’ki çka me prit çika jeme. N’shkollë s’je, ma mirë merre nji burrë. Vazhdo jetën. Zoti i ka lanë për t’gjitha edhe ti.” E kështu u martova. U takova, dolëm mu njoftu. S’kemi kalu shumë, se s’kom zgjedh vetë.

Qysh fillon nji jetë n’martesë o kanë ferr për mu. Dita e parë e martesës, burri jem alkoolist. Edhe sot osht. Rrisha me shpresë që po përmirësohet. Veç vike n’orë t’vona, vike i dehun, na shkaktojke probleme mu, prindëve t’vetë, familjës t’vet… krejt ish… me kurrkan s’bojke, me kurrkan s’kish raporte t’mira. Edhe n’fillim deshta me lanë. Thashë t’nalna e t’rri n’shpi se e pashë se s’ka me ta. Po nana, “Hajt nashta si t’lind naj fëmi përmirësohet, afrohet, se sosht i familjës t’keqe, sosht i keq.” edhe vazhdova.  Lindi fëmija i parë… Mas nji vjete. Nji vjet e nji muaj. N’gusht i kom bo nji vjet që jom martu. Djalë, fëmija i parë. N’fillim pak e pashë që o gëzue, mu dokt që po afrohet ngat neve, po përmirësohet, por jo.

Me dy pleq, vjehrra e vjehrri pa punë, kunata pa punë, nji kunat punojke mësues, po a me e majt famlijen e vet a me m’majt mu? Le ti djali… Qaty ka nihmu n’fillim. Ma katastrofë jeta për mu. S’kisha me çka me ushqy, prej mërzisë, prej maltretimeve s’kisha as gji. Djali kajke tanë natën. S’kish çka me hangër. E u detyrova mas tre muajve që lindi djali, u nala prap.

U ktheva te familja jem. Thash se s’muj ma me shku se s’ka. S’muj me jetu. S’shihsha kurrëfarë ardhmërie. Thjesht u bllokova, nuk… veç u kujtojsha, veç kajsha. Qysh kesh, shumë shpejt ndryshoi jeta jeme. Shumë mirë kesh vajzë e qetë, familje t’mirë, aty shumë zhurëm. Katastrofë. Edhe u nala, tri javë nejta.

Erdh baba me m’marrë. U gëzova shumë kur e pashë. Tu kajtë unë dola, “Hë? Çka ki?”. Thashë, “Valla babë. Për çka je ardhë?” Tha jom ardhë me t’pa edhe me t’marrë se ko me shku për rrugë.”, se punojke baba jem e shkojke n’Beograd, larg. Edhe tha, “Dej t’kthena une pata qef me t’marrë. Po kena qef djalin.”, që lindi djali e e dojshin djalin shumë. Edhe vjehrra jeme e shkreta e dike, a din, e dike ma që e ka tepru ajo. “Hajt bre çika jeme, qe unë pi laj, mos i ço qeshtu.” “Qe qeshtu ko mi çu.” Edhe unë u koçita, i shtina n’kese, me babën tem n’kerr edhe n’shpi. Tani udhës bisedojshim me babën, thashë, “S’muj ma bab! S’po di ma. S’po kam kurrëfarë zgjedhje, kurrëfarë shprese aty s’kam. Ti vetë e pe situatën. Burri s’vjen ka nji javë, as s’di ku asht. S’di çka i jep djalit.” Tha, “Ani çika jeme, nalu. Leje krejt. Çka ki mi bo. Leje krejt.”

Ata të burrit me qunë fjalë që djalin s’ta lojna. Gjithë ditën e kalojsha diqysh e natën, tanë natën qirin me lot e lajsha. Ku me e lanë, zhurëm, kush e kqyr?! Ma shumë mu dhimke ai se vetja.

Mu duke që sa herë po m’kqyrë po m’lutet. S’muj me ja kthy shpinën. Tri javë nejta te baba (qan). At’herë erdh kunati i madh. Ka vdekë. Ka qenë shumë njeri i mirë, ka qenë njeri i shkollumë, njeri i kuptueshëm. Si prind e kom dashtë. Hala sot mërzitna që ka vdek ai. Edhe tha, “Hajde bre se e di që ta ka tepru n’tana mënyrat. Po mos e le djalin se gjynah. Kena mu mundu. Ti po e din që po i flas boll. Boll po m’vjen keq prej teje por çka me i bo”. Me dëshimtarë e kështu me do nipa edhe shkova. Qatë ditë që shkova, apet ia nisi qashtu, hajd e hajd. Apet jeta veç ma e vështirë e kurrgjo tjetër.

Ai veç tu shku tu u bo ma agresiv, pike nonstop. Boll u munojsha me e kuptu edhe me i fol kanjihere. I thojsha, “Kqyre djalin!” “Çka s’po t’pëlqen te une e te ti?” “Kurrgjo.” Thjesht, ai m’kish marrë veç për shërbtore. Me e ditë dikush që asht i martumë, me i figuru une si gru edhe qaq.

Tani mas djalit, mas nji vjet e gjysë, meta prap shtatëzanë. Deshta me shku me hek fëminë. Masi shkova atje, shkova te “Nanë Tereza” pa pare. Shkova me e hjekë apet nji grue, “Qysh bre motra jeme po e hjek. Pse po e hjek? Djalin e paske. Qe une sa vjet kontrollona s’kam fëmi. Qysh me e hjek fëminë? A e din që je e re, ki mu pendu ma vonë.” Qajo fjalë ma mushi menjën edhe une u ktheva. Thash, “Shnosh, le t’del ku del…”

Atij si interesojke aboslut as çka po ndodh as hiç. Vike vonë, vike flejke i pitë, dalke, vjellke n’sobë. U dufke mu çu me e fshi. Shkojke n’mëngjes herët, shpejt e shpejt dalke, tu mushke menja ku me ditë çka pe han këtu, çka pe pengon n’shpi. Une qashtu rrisha tu u përballë me fëmi, me punë t’shpisë, me… katastrofë. Edhe ma masi lindi fëmija i dytë, vendosa ma, le t’ndodh çka t’ndodh, ko mu bo kurban i qetyne fëmive. Ma mrapa s’ka. M’lindi fëmija i tretë, i katërt, i pesti edhe ma veç çka shkojke tu u vështirsu jeta jeme. Ai veq tu u bo tepër agresiv. Masi na lindi fëmija i tretë, e dajtën me nji dhomë. Odë ka qenë. Na ndajtën mu me fëminë me shpresë që ky ka me punue. Kur te sheh që s’ka kush e bjen edhe ky ka me punu. Atë e gjajshin nji mënyrë me e stimulu këta me punu. Prind’t e vllaznia. Familjën e ka shumë t’mirë. Njerëz t’shkollumë. Veç t’kofsh n’familje i veçantë për t’keq. Edhe u mundojshin këta n’çdo mënyrë me e stimulu me punu.

Edhe na ndajtën. Kur na ndajtën me nji dhomë, ujë mrena jo, me koritë pastrojshim.  Katastrofë.

Pa banjo. Pa, hiç, hiç… Shpesh ndodhke, rashëm n’mramje pa bukë. U çojshim, gjithë natën s’ëm merrke gjumi. Thojsha, “Çka ju boj n’mëngjes!” Hiç, hiç. Me bo mu anku, “T’pëlqeftë qetu mirë, mos t’pëlqeftë leni fëmitë, shko!” Kujna me ia lanë fëmitë? “Lene unë i kqyri.” Thash, “Pse s’po i kqyr qetashti? Çka me u largu unë prej fëmive?” Thjesht, prej momentit që unë jom martu, as s’ka dashtë bashkëpunim me mu. Sot 30 vjet gati martesë i kam, hala kurorë s’kam.

Thojke “Po shkoj n’Gjermani, po vnoj kurorë. I ndreqi letrat e vi t’marr.” Tani unë shpresë, e re, menojsha që përnime çka po thotë edhe po ndodh. Thjesht, s’ndodhi kurrë kurrgjë.

Fëmijtë  janë rritë qeshtu nëpër zhurëm, nëpër… O Zot kurrë s’kemi flejt t’qetë. N’qat ditë që ai u vonojke, që u bojke ora pesë – gjashtë e nuk vike, na e dishim që ky ka shku me pi. Kur vike na prishke gjumin, na qitke jashtë. Kajshin fëmija. Vishin kojshia…

Fëmijëve menxi që ja sigurojsha librat. Po gjithmonë ju kom fol edhe ju kom tregu që une e kom pasë andërr edhe kom qef me ndihmën tem ju me u shkollu. Edhe falë zotit veç fëmija s’ëm kanë zhgënjy n’jetë. Janë shkollu, janë shumë fëmi t’mirë, janë shumë t’edukumë që krejt na i kanë lakmi.

Me 24 mars. Na u gëzumë, mendumë që o bo mirë. Erdhën NATO e kanë me e ndal luftën e me bo mirë, e veç filloi luftë edhe ma e madhe. E kemi pas një postbllok të policisë ngat. Aty çdo natë që kanë gjujtë. Çdo natë. S’kemi mujtë me flejt prej tyne. Asnji moment. Çdo moment, veshë kemi flejt, veshë jemi çu. Veç thojshim se kur po na mysin sot, kur po na mysin nesër. Burri u kanë n’Gjermani edhe tha që ka me m’marrë, “Po t’marr. Ndreqi dokumentat!” Po ku mujsha, s’mujsha me i ndreq dokumentat se s’jom kanë as kurorë, as s’kom pasë letërnjoftim as t’vajzërisë as kurrgjo hiç, absolut.

Edhe n’prill, fillunë me e largu fshatin krejt. E pamë që po largohën, hajde dulëm edhe na. Unë hypa n’traktor t’nji kojshisë. Tani edhe vjehrrën e murrëm. Qysh n’moment ai me dalë edhe s’ka ma, ma s’kishim… ushqimin, gjithë kush pak ushqim me marrë me veti për shkak t’fmive t’paketume gjithë. Qato që i kishim i morrëm. Shkumë. U nalëm me një fshat te do t`njofshëm.

O kan prill kur ja nisën, e kishin pasë djeg një fshat afër e kishin masakru. Kishin mytë njerëz. U duke veç tymi. Përafërsisht e di që kah po vjen, po se çka po ndodh se ka ditë kurrkush. Veç Zoti e ka ditë çka o tu ndodh.

Edhe, i thashë atij kunatit, i çova fjalë sa u enshim, “hajde çom veç dej te baba”, “e bohna bashkë. Noshta m’ofron dikush ose e marr dikan e dal me tren, shkoj.” Se dalshin me tren, treni i madh, krejt njerëzit. Tha, “Ani po vi me ty.” Ai e kish marrë nji njeri me kali me kerr edhe na murr atje.

Ai njeri na çoj deri në hymje te qytetit. Aty na la se tha nuk guxoj ma anej. Edhe na, menja jonë, që jo me kamë s’na nal kurrkush edhe po dojna me shku trup. Kur kanë nga ushtarët. Kanë qenë t’vesht me uniforma, na kanë thanë “Stoj” serbisht edhe jemi nalë qaty. Ata janë nalë prej s’largti, 200 metra po, tu  nga. Edhe na jemi nalë qaty ku jena nalë edhe na lypën letërnjoftimin. As une letërnjoftim e as kunati. Edhe na majtën pak qaty, fëmija kajshin e u tutshin, nxehtë, katastrofë. O ishim eçtu për ujë, a s’kishim ujë as… Edhe thanë, “Nisu!” Na shajke, “Shkoni n’Shipni”… ”Aty n’Shqipni. Këtu Sërbi” Po edhe kunatin e kish pas ni njani kish thanë, “Qite qatje mos t’na bohet qektu gjak.” Mos i myt qektu.

Unë se kom ni qat fjalë. Fëmija ecshin edhe ecshim na. Veç na rrugëve. Kurrkush. At’herë s’ka pasë lëvizje. Veç shkijet çka u enshin se n’asfallt s’ka pasë kurrëfar lëvizje tjetërkun.

Tu ec po e shohim një lokal pak ma larg plot shkije. Me hini menja që e vrajnë kunatin e më dhunojnë mu edhe i thash që hajde hijmë në mal se jemi tu shku ne goj të ukit.

Aty asht nji hapsinë kogja si e madhe me mal. Lisa ka. Kemi ec nëpër qat mal edhe e kemi zatet nji njeri të mirë serb. Aq mirë na ka pritë. Ka nga e e ka kap çikën, unë e kisha djalin e vogël n’grykë. Ai e ka kap çikën edhe më tha thuju fëmive mos me u tut. Edhe një harrova me e cek, një moment që se harroj kurrë n’jet teme që m’ka dhimtë zemra. Tu ec kemi kalu kah një shkollë, e u gëzunë fëmija, ja nisën tu na lutë me hy mrena. Thojshin nashta ka fëmijë këtu.

M’ka djeg zemra. I kish marrë malli për shkollë. I kish marrë malli me shku në shkollë normal. Kurrë se harroj. Sa herë ta kaloj atë shkollë, sytë me lot mu mushen.

Edhe na ka ndihmu ai serbi shumë. Ftyrë pozitive. Qaq fjalë t’mirë foli që m’duket na largoi atë frikën. Edhe na ka përcjell, çikën n’grykë edhe nëpër fshat. Nëpër fshat tu knu shkijet. Dej te fëmija kishin pasë veshë kësi jeleka t’ushtrisë, a armë. A more që u bojshin si t’qartun. Kur ka ardhë nji njeri që me sulmu kunatin tem, t’kanë bërtitë fëmija e mi, t’kanë bërtitë tanë. Ai njeri e la, qaj ushtari na përcjelli. Ky që na përcjellke i bërtiti  “Largohu! Une i kam këta n’dorë.” Edhe aty kur kemi hi n’fshat, nji shkinë, nji plakë. Ja lypëm do ujë. Edhe kemi mbrri te baba jem.

E shkunëm e pashë nanën, vllaun, u gëzova. Kish pas bukë. Ju dha fëmijve, u kënaqën tu hangër. Edhe hangrën, pitën. Kur erdh nji kusheri i jemi tha që plani o me flejt në shpi të atina ma mrena katuni se shpija e babës tem nuk ishim t’sigurt.

Po sma nijke çka po bajnë. Kur i pashë babën, nanën e vllaun mu duk që dyjaja jeme.

Edhe jemi shku atë natë. Kemi bujtë qashtu t’nestrit, deri t’dillën. T’dillën o kanë i 18-ti. Erdhën nji komandnat i policisë serbe. Edhe e thirri një kusheri tonin i thotë fleni në shpija se nuk ju nguc kush.

Edhe baba tha, “Hajde po shkojna se qeshtu na thanë.” Tani tu gëzumë, o gëzimi jem. Thojsha se flej n’shpi t’babës se kallabllak, e u ngushtojsha, e thojsha une ju bona barrë me pesë fëmi. Bujtëm atë natë… nejse veshë flejshim na gjithë. Kurrë s`jemi deshë. Kena flejt gjithë me jakne, me. Sa herë prilli e marsi, herë majke ftoft e herë shi. Edhe para mëngjesit kur po i nina krismat. Fëmija flejshin e une çutë n’dhomë t’gjumit se s’flejsha gati tanë natën pi tutës. Kur po hin nana jeme, tha, “Çika jeme, merri fëmitë se ja kanë nisë me i kallë shpijat. Krejt mahalla dolëm më një fushë u grumbullumë. Erdhën e ja nisën mi nda meshkujt. Me gisht ua bajke. Nji kusheri që e mytën atë ditë, ai e pat djalin n’dorë. E njiherë, masi u çu, u ul apet me djalë. E ti bërtiti, “A thash une mu çu?” U çu apet e i kqyri fëmitë. O kur e kanë marrë vllaun tem… O Zot i gëzumë. Edhe babën tem e kishin pasë marrë hala pa u ulë aty, pa shku. Po na se kemi pa. Babën se pasha unë. Kur e kanë marrë vllaun, veç na kqyrke… uh Zot i gëzumë. N’atë moment e kqyrsha nanën, e kqyrsha vllaun, m’kallke zemra për krejt. Ai veç kqyrke e i kqyrke fëminë. E mu duke që dojke me m’thanë diçka me sy… E kqyrsha nanën, ma djegke zemrën nana. Kurrë nji pikë lotë se ka qitë, veç o pi, veç kqyrke. Thanë, “Ju nisnu!” “Ku pi çoni kta?” Thanë “I kthejna apet. Hajde ju!” Na shajtën. Flakë shkojshin shpijat, u kallshin, kërsima… edhe u nisëm na me shku. Kur u nisëm me shku, thamë, “O i lëshunë burrat!” E tu gëzova, u gëzova. Se i pashë do burra që i murrën, po 40 vjet e teposhtë i kishin majtë. Babën se pajsha ma. Edhe nja nji orë me thanë, a gjysë ore, nuk e di edhe na kthynën apet n’fshat. Kur u kthynëm, “Hajde po ju kthejna apet”. Erdhëm. Une jom kanë me nji traktor qaty t’kojshive. Kur u kthynëm, çka me pa. Tu kajtë gjinja sa mujshin se e kishin marrë vesh çka ka ndodh. I kanë çu n’shpi t’nji kusherinit tem n’oborr e qaty katër veta i kishin pasë masakru. Po e shoh babën tem. Kajke qa se kom pa njeri n’jetë teme tu kajtë. Thash, “Babe, ka o vllau?” “Jo çika jeme, vllaun ta kanë mytë.”… “Kuku qyqe, çka po flet o bac?” “Po çika jem.” Fëmija e mi veç kajshin si fëmi. Thojsha “Jo mamit, se se kanë mytë dajën. Rrini qektu ngat Nanës” Thash, “Mos u largoni!” se u tutsha po mu shmangën, se me tu shmang nji fëmi ma se gjajshe. Veç çu, “hajde dilni ma”, e secili veç qysh t’mujshe me ik. Thash, “Mos gaboni mu largu!” Gjithmonë janë kanë fëmi të ndëgjueshëm. Çka ju kam thanë, gjithmonë m’kanë ngu. Qatu ku i lajsha si zogj rrishin.

U nisa për të shpia ku thoshin që i ka mytë. Ka dalë një kushëri po më thotë ku po shkon, i thash me e pa vllaun, më tha jo bre bac nuk ka ktu. Vet i pshtolla keto xhenaze. Vllau yt nuk asht.

U ktheva të fëmija, kur kanë ardhë prapë shkijet… Kuku. O si t’qartun. O Zot i gëzum bre, çfarë tmerri. E na kanë rretheku krejtve.

Edhe na thanë me ec. “Asnjo ktu, kjo o Serbi” na shajke sa mujke…  Edhe po nisem, na çunë deri te pazari. Kur jem hi që u sistemojshim nëpër traktora, e thanë, “A ka këtu burra?” Ma s’pari kur jena nisë. Thash, “Jo” se dijsha serbisht, “Ne, video samo u žene”. Na merrshin dukata e çka kishum, ni grusë t’kojshive ia kishin pasë shky veshin t’u ia marrë dukatin, vathet.

Edhe masi mrrinëm atje na thanë hajde apet me u kthy. Edhe erdhëm apet n’fshat tonin. Flakë krejt u kallshin. Krejt flakë, n’tana anët i kishin qitë kerret n’udhe, ia u kishin shti flakën. U ndava me familjen teme. Baba me la te një familje rome, kojshi. Më kanë pritë qysh asht ma s`miri. Kurr nuk ua harroj. Ua kam lanë amanet edhe fëmijëve që herë do kur asaj familje me i dalë hakesh.

Erdh një kushëri edhe me tha nëse mujmë me shku me këtë gruen e asaj shpisë ku nejsha me i mjel lopët edhe më ju qu tamël atje në mal ku ishin civilia se nuk kanë pas çka me hangër.

S’kom flejtë gjithë natën, qaty m’u fiksu n’kry lopa me viçin, une e disha ku osht ahri i ktyne kushërive.  Se na marrshim tamël edhe te ata.  Zahere e kisha pasë taksirat, edhe m’ngrehke ai ven. Gjithë natën, lopa e viçi që bërtitën, se viçi ish met mrena e lopa jashtë. A lopa jashtë, e mrena viçi nuk e di, veç njana. Nuk muj me ditë tash sigurt, po me siguri viçi u kanë lidhë mrena, e lopën e kanë qitë me hangër diçka, po ma merr menja mu. Edhe, gjithë natën, m’u doke që po ia u çeli ahrin lopës e pe boj bashkë me viç, e u qetësojsha. Qashtu m’u qetësu shpirti pak, m’a çojke andërr Zoti ato që u bonë bashkë lopa me viçin. Edhe kur u bo sabah, une i vesha kulet e asaj grusë, shallin e asaj grusë edhe me menim që si ta vnoj shallin, kta s’e dijnë që jam shqiptare… Edhe morra me shku. Ajo gruja e shpisë i shtini bukët edhe tha po vi me ty.

“Po shkojna p’i mjelim lopët, e tani i pjekum bukët edhe ia çojna tanëve t’nxehta e bukët. Diçka bile, qysh mujna me i afru”. Edhe u nisëm me shku, une lopë s’kom mjelë përpara se s’kom ditë.

 “Une po hi, p’i mjeli, ti shko mledhi do vo kah pulat” më tha. Unë i lashë votë, e kom kapërcy sokakun me shku me bo lopën bashkë me viçin se m’u fiksu n’kry, se m’bërtitke sa mujke. Edhe t’nesërmit, edhe hiç… edhe e kom kapërcy. Ajo shumë u mat, veç ballë për ballë. Veç e kapërceva sokakun, edhe thash t’ia çeli ahrin, t’ia çeli kapigjikin. Khu kur e kom çelë kapigjikin, çka me pa, dy veta. T’kanë ardhë n’drejtim temin, o tybejstikfar, o Zot, o Zot, o Zot, ka m’ndodhi thash. Kur hina, kur t’kanë nga n’drejtim temin, e t’ëm kanë kapë, oh tybejstifika, as s’dijsha hiç, hiç meta e pitë. E m’kanë kapë m’kanë çu n’ahër. Njani e di që ka pasë uniformë… Njeri ma t’frikshëm, njeri ma t’flliçtë, njeri ma t’keq, veç ku… S’ka pasë njeri ma t’keq se ai, s’ka pasë njeri me erë ma t’flliçtë se ai. I vijke era alkohol, i vijke era njersë… njeri i tmerrshëm. S’po di qysh me pershkru, qysh… Pak i plotë, i zi, i papastër. Ky tjetri u kanë, e kom ni tu i folë rusisht, 90 përqind ma merr menja që u kanë rus. U kanë i bardhë, i plotë, edhe ai flokët çel. Edhe m’kanë shti n’ahër, e ia kanë nisë… M’kanë thanë, “Dishu”. Serbisht. Po serbishten e marr vesh, se kom msu serbisht.  E lutsha sa mujsha serbisht e shqip. Se çka kom… e qysh kom folë, nuk di se… “Hajde, dishu, dishu!” Oh Allah i gëzumë n’jetë teme, qe 17 vjet po bahen, për 18. Kurrë n’jetë s’e harroj atë moment. Kurrë n’jetë s’ëm heket prej menve. S’kom moment që s’e kujtoj. Gjithçka çka e shoh keq, e barazoj me qat personin e keq.

Edhe nejse ka fillu me m’dhunu e i ka thonë atij, “Thirre edhe atë tjetrin e dishu”, a din. Edhe, ky m’ka dhunu knej e përmbrapa… Jom gërditë, kom vjellë edhe i kom largu. M’kanë mshu, ia kanë nisë me m’rrehë. Mo s’kom ditë, m’kish pasë ra t’fiktë, çka ka ndodhë me mu nuk e di. Kur jom çu, i kom pa apet ata dy njerëz, edhe nafaka jem që me pshtu, i thirri dikush. 90 përqind u kanë radiolidhje si toki-volki që u kanë. Edhe i ka thirrë dikush edhe i thojke diçka, “Brzo, brzo” atyne. Tha, “Çu ti”, m’ka mshu shkelëm, hala m’dhem ktu, gjithmonë  ana e majtë shumë m’dhem. Shumë e kom vend, pikë t’dobët e kom n’trup. M’ka mshu kaq shumë se çizme ka pasë. Se jonë kanë t’forta. Edhe qaq ma kanë mshu, sa mu veshë edhe me ardhë. Thashë, “A me shku une?” Tha, “Jo, jo, çfarë t’shkumi ti, me neve ki me ardhë”. Oh kuku, oh kuku kur ka thanë, “Ti me neve”, Oh Allah kom thanë nihere, ti e din pse erdha une ktu. Erdha për me bashku viçin e lopën. Oh Allah, mos m’ndaj prej fëmive.

Thashë, une e gjallë jo, e dektë, ma mirë bile t’ëm mytin t’u ikë, pse me m’mytë kadal-kadale.

E u vesha se m’thanë, “Vishu” edhe e vesha, e qita shallën e krejt. Une thashë, “Po une kom fëmi, a din, kom me shku i kom pesë fëmi” tha, “Hajt se edhe me neve gjon fëmi, ti a nuk e pave, sa t’dushë fëmi”. Edhe t’kom qitë e t’kom bo, osht nifar sokaku noshta t’bjen najhere, osht diqysh thom, edhe Allahi e ka lonë atë kthesë ato, si sokak i ngushtë si… Se ahri aty te dera e mshefet e do stuba janë ma… super përmi. Veç kom bo njo-dy e thashë, nashtë ma mirë le t’ëm mysin, po bile mo n’dorë t’tyne edhe nihere mos t’përjetoj çka përjetova. Ai ka thanë, “Stoji si” unë kom ikë, edhe e kom kqyrë nihere a po m’vijnë përmas. Ai rusi ish kanë tu e largu armën edhe tu i thanë ec. Zhiko e thirrke këta. Këtë emër e mbaj mend.

Edhe kur kom dalë atje, kom nga shpejt e shpejt. Nuk e di, veç s’besoj që ka zgjatë ma shumë se ni orë. Mu m’u ka dukë si me shekuj. Një orë ndodhi dhunimi.

U takova me këtë kojshinë që shkumë më grunë e tina me i mjel loptë, “A i mledhe votë, ku ke ti?” Se oborri i tijna i madh, e lopë e ahra e oda e shpija, s’di sa shpija me ni oborr. “Jo, jo, s’di ku ka vo e kurgjo” thash, “E di që kofet me tamël jonë konë përpara tyne. Tu nga si e qartne, jo tu ecë po tu nga. O mu flliç trupi, o thojsha me mujtë me konë n’ahra e myti veten, e pastroj e heki atë far… prej trupi. Mu doke që çkas m’ka shti n’trup ai njeri. Kur jom shku, fëminë s’ëm vijke me i përqafë, thojsha nal mamit se i kom mjelë lopët. Nuk guxojsha me i përqafë fëminë me atë… erën me atë… Ata nuk dishin kurgja. Jom pastru. Kur jom pastru mu ka dokë dyjaja e jeme, i afrojsha fëmitë i qafsha.

Edhe tu i ngu lajmet, këta kojshia rome nuk i ngojshin po për hatër tem i lshojshin. Edhe tu i ngu lajmet, kuptova që vëllau im kish shpëtu”. Oh Allah, qysh thojnë ni dritë n’tunell u dhez. Oh Zot kena bërtitë krejt, “Daja gjallë!”.

Tani prej atij momenti smu nejke vetë. Thash del ku te del po shkoj në mal te baba e nana. Këta më majtën boll.

Asaj familje kurrë s’kam me ia harru. Me vizitu nihere i kom vizitu menihere mas luftës tinëza. Edhe nihere i kom pa n’market, çika jem o kanë tu punu edhe une kom shku me ble harç e kom zatetë atë gruen, e ia kom ble do sene. E kom nejtë qaty, e kena pi kafe bashkë, po me tutë që po thojnë ata “Pse po rrin me rom?, a po kupton, mas luftës. Oh Zot çfarë familje e mirë, çfarë t’kulturumë ata fëmi. Kuku Zot i gzumë, ia kom lakmi asaj, çfarë kulture, çfarë edukate kanë pasë fëmia e saj, shembullore. Edhe jom shku prej atij momentit t’nesrit, jom shku atje i kom marrë teshat, jom shku kom nejtë mo bashkë me t’mitë.

Edhe u kry lufta, me 10 qershor. Burrit i kishin thanë që na kanë mytë. Mu më fëmi edhe babën e krejt familjen. Se e kanë përzi emnin e babës tem me emnin e një tjetri në katun te na. Ata krejt i kanë mytë. Ai ma ish tranu. Po une ma tu kajtë në telefon i kallxova që gjallë jam edhe fëmija mirë.

Edhe ia fillova jetës, n’fund të ’99-tës, burri u kthy prej Gjermonisë. I thojsha, “Rri, merrna edhe neve” a din. Pare ka pasë, pak kish pasë do pare, thash, “Merrna edhe neve se s’ka mirë ktu jo”. E u kthy ktu, u gzunëm kur erdh, qai gzim u kanë për neve kur erdh, i pruni fëmive veshëmbathje, ushqim. I pruni edhe do pare, shumë mirë… U çojsha natën e kqyrsha, qysh koka përmirsu. M’u doke dyjaja e jemja, thojsha që a din po shkon kah pozitiviteti jeta jem. Fëmia m’pshtunë, familja po, thojsha nashtë edhe pse kem skamje e krejt… po e nijsha nifar gzimi n’shpi tem. Qaty i kom pasë njo dy-tre mujë t’mira a din. As nuk dalke me pi as, pak tani kur ia nisi me shoqni, vijshin e thirrshin natën shoqnia.

Ia nisi n’fillim menihere mas ni muji, dy. Po tani kadal dale tu i hargju paret…

Mendej nisa vetë me punu. I pata nja ni vjet e gjysë të mira. Po sa herë asht’ prilli më rrok ligështimi. M’kujtohet dhunimi. E nijsha veten t’dobët pse s’po muj, pse s’pe ngriti zanin. Kanihere thojsha, nashtë le t’thotë burri çka t’don, po tani thojsha fëmia tani t’shoqnisë, shokët e shoqet, thojsha po ia u hupi fëmive atë far autoriteti. Nashti edhe fëmia kanë me pritë keq, ku me ditë qysh reagojnë. I kqyrsha fëminë edhe u kujtojsha çka munen me thonë, apet e mbyllsha kit derë. E nijsha veten që s’po kam une fuqi me bo diçka për veti. Pse mos me kallxu çka ka ndodhë? Pse me majtë msheftë?

Tash kur i shoh fëminë e mi që jonë t’edukumë, dijnë, janë t’mençëm, janë t’zgjutë, janë… E kom marrë gati n’atë kulmin në çka kom dashtë, po jo, hala. E kom maru shpinë edhe pse kom kredi e borxhe, po, kur p’i çeli sytë, pe di që osht puna jeme edhe e fëmive t’mi.

Po um munojshin kujtimet… U tubu, u tubu, m’u duke që ni vullkan e kom diçka mrena që s’pe qes. Shkrujsha si shkruj vjersha, shkrujsha, i shkyjsha thojsha po ma sheh burri, fëmija a.

N’andërr, ata njerëz m’dulën me maska thojshin, “Ti s’na njeh neve” edhe çka m’bren ma s’shumti se thojnë, “Kurgjo s’ta kena ba ty, çka i kena ba shoqes tande”. Nuk di kush osht ajo shoqe. S’kom une shoqe, s’di nashti osht, po unë nuk di se nuk ia kom kallxu kërkujna.

Unë edhe nashti s’jetoj gjatë, po ato çka kanë përjetu që jonë kanë ma t’reja. Kisha pasë qef ato me pasë përkrahjen, s’po di qysh me t’thanë. O me mujtë me bo diçka, boj për shoqet, sikur mu çka m’ka ndodhë, me iu ndihmu qatyne grave. Me mujtë me pasë diçka fuqi, ku me ditë çka boj për ato gra, gjithçka kisha bo.

Fuqizuar nga: Integra dhe forumZFD

Në bashkëpunim me: KRCT

Mbështetur nga: RBF, MOTT, BMZ dhe UN Women. / KultPlus.com