Etiketë: grate e dhunuara ne ksoove

E dhunuara: “Ju shqiptaret jeni t’mira, e keni tamlin e gjinit t’amël”, e unë e kom pas djalin n’gji

Posted on by KultPlus

Skllavja e seksit

Ky rrëfim është nxjerrë nga libri “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”

Atë e kanë ndarë nga kolona, njëjtë sikur se edhe shumë gra të tjera. Paramilitarë serbë i kanë marrë femrat më të bukura dhe i kanë vendosur brenda shtëpive të braktisura. Dy muaj e gjysmë ajo kishte bashkëjetuar me një paramilitar. Nuk ia di emrin, por thotë se sot është në gjendje ta vizatojë. Në kohën sa nuk kishte qenë aty, paramilitari e kishte mbajtur të mbyllur në dhomë. Në dhomat tjera kishte gra të tjera që po mbaheshin ngjashëm. “Në fillim rezistojsha mandej u dorëzova krejt”, rrëfen dëshmitarja. Ajo tregon se si serbi i jepte edhe komplimente, derisa pinte qumështin që dilte nga gjinjtë e saj.

Rrëfimi në veten e parë: Ju shqiptaret jeni të mira

H.H

Unë jam prej një familje të varfne. E kom pasë babën edhe nanën, jemi konë edhe pesë fëmijë. Dy vllazën e tri motra, unë jam ma e vogla. Kur i kom pasë tri vjet t’plota m’ka dekë baba, nana m’ka rritë jetime. Na ka rritë nana me punë t’dorës edhe na ka rritë me shumë hjeka. Me vështirësi na ka shkollu deri në klasën e tetë.

Shkollën fillore e kam kry edhe kom mësu fort mirë. Fort kom mësu mirë, por për shkak se nana s’ka pasë ma shumë munësi mqe m’ndihmu. Edhe jom regjistru n’shkollë, e kom marr provimin edhe nuk kom mujtë me shku për shkak t’kushteve. Kur i kom bo plot 18 vjet, m’kanë feju e martu me nji burrë, të cilin nuk jom kanë dakort edhe vetë me e marrë për shkak se unë jam kanë shumë e re, ai i ka pasë plot 40 vjet.

Me vllazën e motra kom kalu mirë. Me vllaun e vogël kisha dëshirë me shku’shkollë… Dy vjet i kena pasë ndërmjet. Unë jom kanë ma e vogël, ai o kanë ma i madh. Vllavi i madh tani osht pak… qysh…s’po di qysh me t’thanë, për shkak atëhere ju jepshin drejtë ma shumë djemve me i shkollu se çikat. Tani atij i ndihmojshin me veshëmbathje edhe pse o kanë ai ma i dobët e unë jom kanë ma e aftë e ma e zgjutë. Unë gjithë e kom pasë suksesin, pesëshe e katërsha, gjithë i kom pasë. Edhe pse ia merrsha midisat e fletoreve t’shoqeve. Ato shoqet taman thojshin, “Hajde, hajde t’i japum na e bone ti nji fletore, e shkruj ti me neve e mëso ti me neve”, se s’kom pasë as çantë, as fletore as… E jom kanë gjithë diqysh kryeulur për shkak t’skamjes. Edhe… Kom punu me nanën gjithë, i kom ndihmu nanën për çdo sen. Kena pasë tokë, lopë, qishtu gja, pula, a pare nuk kena pasë hiç. Tesha edhe pare kryesorja, vetëm nuk e kom lanë shkollën kurrgjo vetëm se jom fillu… deshë. S’kom pas qysh me shku. S’kom pas as çka me shti bre n’kamë. Dathë e deshë edhe jom shkollu, edhe e kom dhanë provimin edhe krejt edhe nuk kom mujtë me shku.

Nana o kanë qaq e zoja sa që sot e atë ditë përmendet për marifet, për t’mirë, për zojë. Vllaznit kanë qenë t’përdorshëm po disi si janë rritë jetima, si t’shkelën, si kokëulur, si t’strukur kemi qenë na t’gjithë. Se une me atë bukuri që e kom pasë e më atë zgjuarsi që e kom pasë, unë kom mujtë sot me arritë edhe ma nalt se me kanë n’qeveri e me kanë, ku ta di une. Nana m’ka jetu… dy vjet masi m’ka martu. M’ka vdekë kur i kom bo 20 vjet, m’ka vdekë nana. Nana… ka ardhë dikush, t’ka pa familje e mirë, punëtore, e i ke nga nanës tane. Punojsha tani me nanën teme, gjithë e heshtur. I ndihmojsha me punë dore, i ndihmojsha me punë t’shpisë gjithë. Tani kush si thojke, ai i thojke “Ta marrë unë”, edhe ai, “Ta marr unë”. E pat edhe problem aty nana se shumë u ngatërrunë. Se thojshin “Hina na edhe e marumë mrena me zor se osht shumë e mirë, osht shumë e vlefshme”. Tani nana e gjet kta 40 vjet edhe ky e kish pasë grunë, i kish vdekë gruaja edhe mu nuk më tregunë hiç. Në mbramje erdhën, bisedunë, “Ma mirë osht me u martu, ai ka pare, ai ka… t’man, ai…”. Ma mushën menjen mu, unë isha e re. N’fund t’fundit ky burri jem tha, “Unë edhe e çoj n’punë, e shkolloj” e kështu, kështu, ma shkurt, m’fejunë. Tre mujë ditë, tani m’martunë. Ai 40 i kish.  Unë i kisha 18. Kom pasë qeiz, kom pas shijana me vek, kom pas… edhe sot, me dashtë me ia menu, punojmë n’vek, tana veket i punoj.

Kanagjegji ka qenë nji natë. U tubojshin t’shtunën çikat. Këta qitshin shaminë kishe me kajë. Uh, uh, uh {përshkruan vajin me zë} me ba. Edhe vijshin, bojshin përhajr t’nesrit. Po, burri e pruni kanën, nana e maroi. Tani motra e madhe e majke kështu, e u dufke me u ngjit e me i lanë gishtat në stenë e me ja ngjyrosë krejt atyhit thojtë me kanë t’kuqe.

Detyrimisht nuk e ke pas me kajtë po u duhke me bo “Uh, uh, uh”, po qe kur t’vijshin shoqet, e t’vike dikush i yti edhe kajshe me za.

 Diellen n’mëngjes tani t’ndreqke nji grue… ktyneherë s’ka pasë frizerka kështu e nji çikë e re, ose nji gru ma e moshume vike t’ndreqke pak, ta ngjitke duvakun, dimitë…

M’lindi tani mas nji viti m’lindi djali. M’lindi çika, djali edhe nji çikë. Të tretë, nja mas nja.

Me burrin shumë mirë. Më ka ardhë mirë që m’ka këshillu mirë. Burrin e kam t’mirë. Burrin e kam shumë t’mençëm. Edhe e  kom pasë edhe për uratë shumë t’mençëm, shumë t’naltë, shumë t’zotin, shumë t’aftë edhe pse o’ kanë i vjetër. Nuk kom pasë kurgjo problem me ta për shembull…

Shumë mirë e kom kalu. Shumë mirë, sot vjehrra nanë m’daltë. E du vjehrrën shumë, e kom dashtë shumë kunatën, kom kalu shumë me ta. Sa që fëmija e kunatës, “Nanë” sot ma bojnë, apet, sa i kom ushqy si ata si t’mitë. Jon kanë shumë nji familje e ngushtë, e afërt, e dashtme. Me mu s’kanë pasë problem kurrë. Jom kanë e plotë, e kom ndëgju burrin se çka m’ka thanë.

Lindjet i kom pasë me kohë. Çikat i kom lindë të dyjat në shpi, e djalin e kom lindë n’spital. Djalin më kanë çu në spital për shkak t’sigurisë, se edhe djalin e kisha lindë n’shpi. E çikat i kom lindë n’shpi, n’mbramje. Gjithë ditën kom nejtë me dhimtë, i kom ndihmu burrit me maru beton me meshalicë. Madje, kur ka ardhë dhetë t’natës kom gatu për darkë, kallabllëk. Katër tepsia i kena qitë se vishin edhe bija edhe ish familja e madhe. Edhe në magje, kur m’rrokshin dhimtë, u rroksha për magje. Rrisha, rrisha deri sa mu nalshin. Kur mu nalshin i t’hollojsha kuleqët e tap, e tap, e tap, e tap i bojsha tepsijat. E kumullor kena qitë qat natë, s’e harroj kurrë. E ia kena shti petën e kumullorit, e kom la, e kom kallë shporetin me dru. Ma së zorti m’vike me i shkurtu drutë, i shkurtojsha drutë. E tani burri jem thojke, “S’po dijshe ti kurrë me sharritë drunin me sharrë” a din. Unë thojsha, “Une kurrë s’kom sharritë, s’di”, e u mësova me pykë tani me ça drunin, lanën. E marojsha njihere pykën, e ia bojsha kështu me sakicë, tani i mshojsha pykës edhe u çajke druni, po! E i qita ato tepsija, katër tepsija, kur i bona edhe hangra darkë. Erdh vjehrra jeme tha, “Aiii sa hangre darkë ti, sa hangre, gjysë tepsie e hangre. Kurrë s’ki me lindë sonte” Thashë, “Ani mirë” hiç s’i bona za. Jam kanë shumë e qetë, shumë durueshme edhe pse edhe sot jam qashtu. Kur ajo vjehrra shkoi n’sobë, kunata shkoi në sobë të vetë me ra me flejtë, vjehrra shkoj n’odë me e kqyrë televizorin, n’fund t’oborit, oda. Mue më rrokën dhimtë edhe e përgadita krejt, jom kanë e zoja. E bona zhiletën, zhiletën e re me ja pre kthizën, penin e kuq t’bebës.Peni o dashtë me kon i kuq. E përgadita edhe nji qebe te dera e dhomës. Edhe nji najllan e shtina nër qebe për shkak të sigurisë, u ula n’dy gujtë, i mshova barkit me dy duar ving edhe m’dulë. Kurrkush hiç aty. As edhe 20 minuta nuk ka ardhë kurrkush. Edhe jom avitë, e kom çelë në dy gujë mbi bebë, e kom çelë derën pak edhe kom thirrë. Thirr, thirr, thirr, hiç. Njëmbëdhetë i natës. Thirr, thirr, thirr. Tani nji çikë e kunatit o kanë n’odë me vjehërr teme, e kur o ardhë tha, “Valla kish lind inxhja!” “Ku kish lindë more? Ajo tha se se s’kam me lindë sonte”. Tani erdh burri, m’kqyrën, rashë edhe flejta, e mora bebën ngat. E vjehrra tha, “E çka me bo tashti?” Thashë, “Jo une e di çka me bo”. M’ka mësu nana jeme, m’msojke, e mora ia lidha kthizën mirë me pe t’kuq, ia prejta edhe i mshova apet barkut. Beba qatu. Edhe m’ra ani mbi bebë. Ani i fmisë. Edhe thirra, e mora nji copë xhemperit edhe u vesha. I vesha brekët edhe e vesha nji copë t’xhemperit edhe e shtina këtu. Edhe u vesha, u pucita ding ding këtu e këtu, drejt u çova n’kamë. E mora bebën e lajta n’koritë. Nji koftorr e kom pasë, e e kom qitë nji kofe t’vogël n’koftor. E lajta bebën, e qita me flejtë edhe shkova e mora do tamël, u çova vetë. Tamli ish në kuzhinë. E i lajta durtë mirë e mirë, si sot m’u kujtohet. Edhe e mora e vlova tamlin mirë, e pita nji gotë tamël. Edhe u munova me i dhanë djalit gji por nuk ma merrke fill. Atëhere shkova e prita, prita deri n’sabah me i dhanë. Thojsha mos po m’vdes djali, nuk mujsha me flejtë. E ia lashë kogja gatë kthizën. Veç ngat ia lidha e knej ia lashë. E ia hjeka krejt gjakun e kthizës, ia pastrova mirë. Nanën e kom pasë shumë t’zgjutë, nanën e kom pasë shumë t’aftë për familje. E rahatova, u çova n’mëngjes, i lajta sytë, i lajta durtë, i shtina kaftjallin, bukët, me e bo bukën. Ato vjehrra e kunata anej flejt janë kanë. S’jonë qu hiç, ato qohen kah n’nantë, dhjetë, e ti bon çka t’dushë. Dy fëmijë i kom lindë në shpi, por për djalë m’kanë çu n’spital… Qysh po thom une, prej akshamit m’kanë çu n’spital se për shkak të gjinit. M’ka ardhë gji shumë. E djalit kom menoftë…

Qaq t’teprumë për shembull e kom pas kujdesin për fëmijë, unë nashti nuk kom pas çare, por fmija para meje nuk janë çu kurrë. Unë jam çu para fëmisë. Ja kom përgaditë çdo sen, veshjen, mbathjen edhe me pasë gjet fmija dikun, e kom la e kom kepë, e kom ndreqë sa qi kur o dalë ma ka bo, “A ma jep ta veshi?” dikush, atë teshë që e ka marrë n’kontinier, n’bërllog. E ia kom bo atë teshë e e ka veshë. Bile m’kujtohet, drejtësia e Zotit, po e kallxoj, nji kojshike e çikës ma t’madhës, e o shku ia ka lypë nji xhemper e ka veshë. Ajo e kish vllavin n’Gjermani e ajo çika e veshi njihere, e kur u bo e dyta ditë erdh e ia murrë atë xhemper. Tani çika jeme gjithë shkojke me lopë. Ia lshojsha tri fëmive nji lopë e shkojshin atje para dyerve t’atij kojshisë. E kur o ardhë Shën Gjergji, ajo i ka tubu teshat edhe e ka gju atë xhemperin që ia kish pasë veshë çika jeme. Po ia kish hangër mini dikun, e tani e ka pru çika n’shpi. E tha, “Oj nanë, kuku kqyre xhemperin e mirë ia kishë grisë mini” Thashë, “A po a?” Tha “Po!” E ia kom ulë n’sodë e prej marakit edhe n’shampon e laj, e laj, e nji qind herë ia kom la, ia kom bo qysh me thanë, as e reja s’u kanë ma mirë. E ia kom marrë e ia kom kepë mirë, e kom ndreqë. E kur o ardhë dita me shku n’shkollë, t’hanën o’ shku çika e veshne e mathne.

E kur o ardhë puna, ajo çika i ka thanë, “O sa t’mirë e paske qet xhemper?” Thotë, “Po valla e kam”. Kjo a e din, gjithë kokëulur se o kanë asi… Kur mas dy-tre dite po vjen ajo çika, “A ma jep qat xhemper se po du me shku me nji dasëm?”. Çikës teme po ia lypë qat xhemperin.

Kjo çika jeme si ka thanë se e ka marr n’bërllog hiç, por e ka ble, e ka ble xhemperin. E katër vjet e ka veshë kjo çika atë xhemper, e o shku n’shkollë edhe e ka kry shkollën me atë xhemper t’grisun. E nuk o ditë se o kanë i grisun se ia kom ndreqë mirë, e ia kom ngjitë nji copë aty, kishe se e ka nji lule këtu. Ia kom hjekë nji vinjakut edhe ia kom ngjitë këtu.

Me bashkëshortin tre fëmi i kemi rritë edhe pse jo fort kushtet e mira por, mirë, jena ballafaqu me to. Por nji kohë filloi njifar keqësimi i situatës. Nji periudhë e para luftës… ish shumë e zorshme. Vetëm rrijshim tu i ndëgju se çka po bohet atje, çka po flitet. Përpara o kanë shumë vështirë që ka qenë shkitë në Kosovë. Na kemi jetu me ta edhe kemi përjetu nji tmerr prej tyne. Ma vonë tani, kemi qenë nëpër shkolla, fillojnë shkollat që të helmohen nxansat…Edhe fillunë djemtë e ri që t’i marrin ku t’i gjajshin, diçka për nji fjalë ose për nji t’shkrume n’dërrasë t’zezë nxansat i majshin, i rrehshin, i malltretojshin. Nuk guxojshim me dalë në rrugë t’lirë, çdo sen e kena pasë t’kufizune prej tyne, prej shkijve. Edhe ditë pas dite, në vitet e ’90-ta, veç filloi…Rrugëtimi ishte gjithë me malltretime rrugës. Edhe ditën e Bajramit ma kanë malltretu burrin. Tu shku n’xhami i kanë dalë përpara. N’vitet ’90-ta, herët ka fillu lufta. I ka thanë, “Nëse doni me shku n’xhami, bini çdo njani ka dhetë euro”. E këta me traktor kanë shku, janë zhdrypë prej traktori edhe i kanë lanë njani për tjetrin ka dhetë euro krejt, e jau kanë marrë dy-tre qind euro, janë shku e kanë falë Bajramin edhe janë kthy. Këta edhe kur janë kthy, apet i kanë nalë e i kanë plaçkitë rrugës.

Atë ditë që ka krisë lufta, nisën të shtënat u kallke flakë. Atje në fshatin tem gjujshin po… Gjithësecili i frigumë, te shoqi shkojshim, kqyrshim, ngojshim. Kur u errsu nata, kanë fillu me gjujtë n’fshatra, gjujshin, i kallshin, hijshin i kallshin shpijat, i kallshin gjajat edhe filluan t’mysin njerëzit. U nijke, u myt filani, u myt filani edhe na e parapamë, për me dalë prej shpijave. Vendosëm me burrin edhe fmitë edhe krejt fshati u organizumë edhe thamë po dalëm me nji mal, po dalim me nji tunel diku.

Dy ofenziva. Dy here jena dalë prej shpijave, dy here jena kthy dimrit. Tani ’99 pranverë për t’dytën herë jena dalë. Edhe kemi përjetu nji tmerr. Kemi shku n’fshat, aty n’fshat na ka ardhë policia e na kanë marrë. Jena kanë afër 1500 gra a ma shumë. Vetëm gra edhe pleqë edhe fmi që jem kanë.

I kanë zgjedhë krejt gratë e mira, krejt çikat e reja edhe i kanë çu me ni fshat tjetër. I kanë marr edhe sot e kësaj dite nuk dihen disa ku janë. Disa kanë ikë, disa janë mytë, disa janë hupë…

N’kolonë jena kanë. Veç t’ka marrë, kap për krahi edhe t’ka shti mrena. Tjetrën, tjetrën, tjetrën…se rreth shpijave…Me kerre, me gjipa ishin policia. Edhe unë jom kanë ndër ato gratë edhe kom përjetu 22 ditë, kom nejtë me nji dhomë e mbyllne. 22 ditë kom nejtë me nji dhomë.  M’dajtën. M’dajtën prej familjës edhe m’kanë marrë edhe kom përjetu nji tmerr. E kom hangër deri mishin tem, se kom nejtë mshelë pa dyer e pa dritare. Me i pa me sy i njoh, a emrat jo se janë rujtë prej neve, nuk ua kam ditë. Edhe vetëm n’mbramje ka ardhë deri n’mëngjes ka nejtë. N’mëngjes ka dalë apet deri n’mbramje ka ardhë, 22 ditë.

Janë kanë me shirita t’kuq t’lidhun  në krah, kapuça t’zi kanë pasë në kry. Tesha t’zeza kanë pasë.

Alltija kanë pasë, automat t’shkurtë kanë pasë. Sot e përjetoj, muj me e vizatu njerin.

 Njeri i njejtë edhe nuk o dalë kurrë. Gjithë qai i njejti o ardhë, i njejti o dalë. Ka qenë shumë vështirë. S’muj me paramendu. Vdekja nuk osht kurrgja. Kurrgjo s’osht’ vdekja. Për shembull, e ke pa dekën me sy e s’ke mujtë me vdekë. Aty edhe veten nuk ke mujtë me e mytë. Kom tentu edhe s’kom mujtë me e mytë vetën se për shkak të shumë tmerreve që na kanë bo. Deshë krejt, cullak, m’ka mshu n’krejt trupin, m’ka mshu krejt…krejt, krejt vred. O bo dy vjet s’u bo trupi prej dhamve, prej lëndimeve t’marra.  N’fillim kom rezistu boll, masanej ma jom dorëzu. Kom marrë, m’kanë dhanë infuziona, m’jepke bukë me hangër…Ai, shkavi vetë. N’aksham e bike njerin, ma bike infuzionin. S’folke me mu, as që folshin serbisht. I kom kuptu krejt.

Shpi ka qenë. Odë ka qenë. Odë e burrave. Ka pasë gra tjera në dhoma tjera. Plot. Krejt oborret plot, u nijke piskama. Gjithë natën, gjithë ditën. Ka pasë çika t’reja, ka pasë gra t’moshume, ka pasë…tmerr o kanë. Të izolume midis mali jena kanë. Se veç Zoti na ka ni se s’ka pasë kush që munët…Je dorëzu deri sa ka ardhë vakti për me na liru. Ata nuk na kanë tregu neve. Na kanë lanë mshelë aty edhe veç kanë ecë tenkat. Na nuk e kena ditë hiç, veç u shukatë. U shukatë para sabahit, u shukatë. U nal, as ushtima as kurrgjo. E kom çelë kadal dritaren edhe kom kcy prej dritares. Edhe kom dalë edhe kom ec, kom ec, kom shku, por nuk pata fuqi me ec edhe jom ra n’arë edhe kom nejtë. Janë ardhë dy vetë. Ata i njoh, ata njerëz. I falënderoj shumë edhe kanë thanë… “Çka ki, a je e plagostë?” Thashë, “Po, jam smutë, e plagostë”. “Kush t’ka pru këtu?” Thashë, “Jam smutë, veç do ujë a ki me ma japë?” Kanë shku kanë marr ujë ata n’fshat aty dikun edhe ma kanë dhanë do ujë edhe lajmërunë, “Kush je, tek je ti?”, tani kon kah po enen. Thanë, “U bajtën ato tenka qanena edhe na ecëm knena”. E morrën nji kali edhe nji kerr edhe m’kanë qitë n’kerr n’kali para durve. M’kanë qitë edhe m’kan çu te nji shpi. Aty janë munoftë me m’dhanë me hangër, m’i kanë la sytë, m’kanë nimu. Aty ishin kanë dy gra, atëhere m’kanë vetë kush, tek. Mas nji kohe e ka marrë burri e ka lajmru burrin, e ka mushë traktorin edhe e o ardhë e m’ka marrë n’traktor t’shtritë.

Kanë ardhë nji shoqatë italiane t’nesrit n’mëngjes edhe m’ka kqyrë aty. Tha, “Kjo nuk bon me jetu këtu, duhet me e çu jashtë diku se ja ka nisë me e hangër gjakun e vetë, me e pi”. E ka tejkalu ma, veç skeleti, insani dhe mish…mish hiç. “E ka hangër mishin e vetë, ma s’ka kjo”. Tani burri i kish gjetë fminë, i kish marrë fëminë. Djalin e kom pasë t’plagostë n’kam prej copës t’granatës. E i kish pasë marrë burri fmitë e e kanë ditë që unë jam e mytne, e hupne, e vrame. E tani kur kom ardhë, tani kanë arritë fëmija. Por tani as me e çu dorën përpjetë, as hiç. E shumë jom ligë, e qaty m’ka dhanë ndihmë ajo shoqata. Kanë thanë me çu n’spital e n’spital kom nejtë katër ditë, a pesë. M’kanë dhanë infuzione kurrë pa ndërpre. N’spital t’Pejës. M’ka ndihmu spitali mirë. Kom marr pak veten, u çojsha vetë u ulsha. Edhe ma kanë asishë trupin, ma kanë dezinfektu se krejt kështu… tani krejt m’kanë fërku fund e kry, me kamë e me trup e me krejt. Tani mas nji kohe e kom pasë nji operacion n’anë t’fmisë për shkak të infekcionit t’madh. E kom gjysën e anit t’fëmisë e kam t’hjekët. Qajo m’ka diktu tani gjithë kom pas traumë shumë. N’errësirë s’guxojsha me dalë, traumë. Me nejtë mbi shporet s’mujsha me bo bukë. Tani m’kanë ndihmu fmija, m’kanë dhanë me hangër, me pi. Kom nejt nja katër vjet. Tani tu e marr vetën, tu e marrë vetën. Kom deshtë s’di sa herë me e furë vetën. Kom tentu me e mytë veten dy-tri herë. Kom pi njihere domestos e m’kanë kalu fmija edhe nuk kom pi shumë, se thojsha veç gjallë mos t’jam hiç ma. Tani m’kanë çu n’spital. Kom nejtë nji muaj e ma shumë. Sot e atë ditë kam probleme me lukth.

Atje ka pas shumë gra po skemi mujt me folë. Se në dhoma vetë. I ndrrojshin bravat.

 E ndrrojshin e çelësin kap e shtike n’xhep, “Rri ti aty”, thojke. I njejti person çdo ditë.

Secili ka pas punë veç me nja. E zgjidhke ma t’mirën, ma t’zojën t’cilën ish, masanej s’e lshojke. Ai tjetri e merrke tjetrën, e ai tjetri tjetrën…kish boll. E bike bukën n’sabah, t’jepke me hangër…Gullash, bukë. I qitsha do krypë kështu se s’fleshja kurrë. E te kalova gjumin, kurrë, kurrë, kurrë. Edhe sot kam problem gjithë me gjumë. E qitsha do krypë edhe kështu e ngjyjsha, e lypsha, tani e pijsha ka nji gotë ujë për shkak me flejtë. S’mujsha me flejtë. Dhunë edhe ditën vike edhe n’mbramje deri n’mëngjes. Mos të provoftë Zoti kanë me çka na ka provu neve.  T’dhunojke me zor deri sa t’lodhke sa s’mujshe mu çu n’kamë tua… Spo di çka me thanë. Zgjatke 20 minuta, 30 minuta, qysh asish. Apet, apet, apet. Bojke vaki deri n’mëngjes katër here, tri here deri sa… Ditën dilke, tani çka po di unë kah shkojshin, apet vishin.

Qashtu 30 vjeçar, qashtu n’moshë. Veç fjalë t’mira gjithë folke. Thojke, “Ju shqiptaret jeni t’mira, jeni t’ambla, jeni qashtu. E keni tamlin e gjinit t’amël”. E unë e kom pas djalin n’gji. M`i thithke gjitë… Na kena përjetu nji tmerr. Unë nuk e di çka jonë t’u bo, a qysh jom t’u e përjetu kta, qysh mujnë me nejtë aty n’karrikë çka kem përjetu na. Qysh mun ai me nejtë n’karrikë. Qysh mun me nejt ai me u errësu akshami pa nji ndihmë për neve. Unë sot bukë noshta s’kam n’shpi për iftar me hangër. E qysh mun me përjetu ai këtë tmerr që e kom përjetu une e ai rrin n’karrikë e e merr 2000 euro rrogën.

Mas lufte ka qenë një jetë shumë e randë. Kom trokit n’derë t’çdokujna. S’kom gjetë kurrëfarë mundësie përveç n’KRCT. Ju kom lutë t’gjithëve, çdo shoqatë, çdokun kam lyp ndihmë, i kom tregu t’vërtetat t’gjitha. Kam edhe dëshmitarë, e kam burrin dëshmitar, i kam edhe shoqet dëshmitare që i`a tregojnë qeto…nashti edhe unë jam e ngarkume shumë e nuk i di krejt. Ka si shoqja jeme që i`a tregon edhe ma kthjellët qeto çka kena përjetu e çka kom përjetu unë.

Burrit, i kam tregu vonë, ma vonë. A burri m’ka pa mu kur m’kanë marrë. Ai o kanë n’mal, m’ka kqyrë. Ka thanë, “Unë t’përkrahi ty se edhe unë nuk kom mujtë me t’nihmu kurgjo. T’kom pa edhe qysh t’ka marrë edhe sa je ballafaqu ti me ta edhe nuk t’kom ndihmu ty kurgjo edhe duhet me t’përkrahë ty n’çdo aspekt”. Edhe m’përkrah deri sot.

Kom fillu me tregu. Kom fol me shoqe, tani kom fol me shoqatën. Deri sa s’kom tregu hiç, jom kanë shumë ma keq. Nja katër vjet s`kam tregu. As nuk kom folë me bashkëshortin. E dijke bashkëshorti, por nuk mujsha me ia spjegu. E kom nejtë shumë, s’kom folë me kërkan hiç. Gjithë tanë thojshin, “Kjo osht e smutë”.  M’u m’brejke qajo se unë nuk isha e smutë. Unë e kuptojsha por m’brejke qajo mu gjithë më ka prekë. Por s’kom pasë çka me bo, ajo o ba pa dëshirën teme.

Fuqizuar nga: Integra dhe forumZFD

Në bashkëpunim me: KRCT

Mbështetur nga: RBF, MOTT, BMZ dhe UN Women. / KultPlus.com

E përjetoi dy herë dhunën seksuale nga forcat serbe, djali i saj e ka vëzhguar nga larg dhe ende e gjykon nënën

Posted on by KultPlus

Dy herë më ka ndodh

Ky rrëfim është nxjerrë nga libri “Unë dua të dëgjohem: Libër kujtimi me rrëfimet e grave të mbijetuara të torturës gjatë luftës së fundit në Kosovë”

Ajo e ka përjetuar dy herë dhunën seksuale brenda disa javësh. Ende lufton me pranimin nga familjarët. Djali i vogël, ish-ushtar i UÇK-së e ka vëzhguar nga larg se si gratë janë futur në shtëpinë ku është bërë dhunimi. E ka parë edhe nënën e tij. Nuk e mbështet. Përkundrazi e gjykon ende për këtë tragjedi. E torturon me pyetjen pse hyre në atë shpi?!

Rrëfimi në veten e parë: Ata lahpera s’mujshe me i dallu

E.T

Prej nanës jem kanë, vetë e treta jom kanë. Unë jom kanë e madhja edhe dy vllazën. Vllaznit kanë vdekë, unë kom mbet. Jam rritë si vajzë e vetme deri n’gjashtë vjeç. Në moshën gjashtë vjeçare baba u nda me nanën… edhe u martu.

U ndanë për shkak t’fëmive. S’ju rritshin fëmija nanës. Për tjetër sen jo. E u martu baba e e murrë nji gru. Ajo tani e gjet djalin për ni mujë. Apet mas nji viti, apet tjetër. Kemi jetu bashkë me njerkën, por unë e kisha, qysh me thanë, nji ndjenjë që s’e kisha nanë. Kurrë s’e kom pa ma nanën. Ajo u martu edhe ma s’e kom pa. S’kena pasë kontakt dej sa jom martu une, hiç.

E kam kry klasën e parë veç. Nja gjashtë muaj. Ma ndërprejti baba me ia kqyrë fëminë me ia rritë. Kush m’u kujdesë për fëmi t’saj? Për çdo vjet e gjajke ka nji djalë. E tash u dashke mandej m’u kujdesë për fëmitë e saj.

Me dalë pak me shoqe n’oborr, njerka i thojke babës, “Çika jote s’ëm ka ngu” pritsha që n’mramje m’rrehke baba, “Pse mi ke lanë fëmitë vetun?”. U rrita kishe pak, 12 vjeçare m’fejoi. Vetë baba, vet m’ka feju qaty. Se une s’kom ditë kurrgjo, sikur tash që vetë vajza del e sheh, e flet e… Jo, jo, n’atë kohë unë s’e kom pa hiç. Baba bashkë ish kanë ushtar me ta. Gjeneratë e babës tem. Qashtu, burri jem gjeneratë me babën tem. Njëzet vjet martesë i kish pasë me gru t’parë. Grun gjallë e ka pasë po s’ju rritshin fëmija as asajna, e për shkak t’fmijëve tani ka thanë hajde nji çikë t’re… Unë fëmi. Po ai ish i knaqun me fëmi. Tha ai “Prej fëmije del diçka se prej plake s’del kurrgjo”. As s’e kom ditë çka o fejesa e çka o martesa. Dej ma erdh koha, kishe erdh ai mu me m’lypë me thanë “Dojna me nda vade, dojna me e marrë robin se osh’ ka hjek robi këtu te ti. Ti shumë fëmi, kjo s’po bohet rahat…”. Burri edhe ortakja. Edhe janë ardhë, e kanë nda vaden. Dy javë m’kanë… qashtu m’kan lanë qysh thonë “Nër unazë” edhe teshat m’i prunë. Dy sanaka, qashtu do far sanakash t’drunit. Kur u bonë dy javë me ardhë tani me m’marrë. Aty tani t’u knu çikat. Kur erdhën ato që i thojshin “jangjia” ato, tu i shajtë…”Bismilah e kamën n’qilim kur u çojshe gjytyrym”, e diqysh do fjalë ju lshojshin këtu. Për shembull, këto kushërinat e mia, me def e qysh o kanë adeti at’here me i shajtë ato… Unë s’disha kurrgjo. M’i gjetën do kanë. M’i bojshin do shoqe do adete qashtu. Po s’nisha kënaqësi kurgjo… Kur erdha kha, me defa e dajre na dulën përpara. Tu knu… Kish pasë krushqi, kish pasë. Po at’herë Ramazan ish ajo kohë. Do me Ramazan ishin, do qashtu. Me hoxhë ktyneherë. Tani ish aty zakoni me t’kapë kunati qashtu e me t’shti n’sobë. Kap, qeshtu m’kapi edhe m’shtini n’sobë… N’grykë, se fëmi i vogël. M’kapi. Unë isha e re. Gati 40 vjeçar u kanë ai, a ma shumë a. Unë 12 vjeçare e ai 40, burri, a 42. Njizet vite martesë me gru t’parë. E tani ai kur erdh n’sobë qashtu, po unë isha shumë e re. Ja nisi, po ma hjek duvakin e dorëzat. E qashtu tu u mërzitë e tu kajtë. Ai m’thojke, “Çka po kanë se ki me bo sefa, e ki mu knaqë”, po ashtu diqysh, “Kom me t’çu te nana. Ki me e pa nanën. Mos u mërzit ti hiç. Ka me ardhë nana te ti”. E qeshtu kësi far fjalësh. Tani mandej, “Hajde po bina!”, “Hajde dathëm…”. Shtrat i drunit. Qashtu si i ktynehershit. “Hajde dathmi çorapat. Lami kamtë!” uh, ma boni burri. Diqysh une s’isha msu kurrë. Menxi ia lava kamtë aty me njifar legeni, njifar tazi qashtu. E tash, “Hajde bonëm gati! Deshëm me ra”. Une s’mujsha, m’vike keq mu deshë. “Hajde hajde se tash ti je e jemja, une jam i yti. Ma s’kem na ndamë na dy kurgjo” (psherëtinë). M’kujtohet ajo natë si sot. U desha, rashë. Ia nisi me m’dashtë, me m’përkdhelë, e qashtu diqysh. Po unë shumë, shumë diqysh dojsha m`u tranu. Veç kajsha unë me za, jo kështu. Kajsha me za sa t’mujsha. E aty m’tha, “Mos kaj!” “Qysh mos me kajtë? Ku jom ardhë unë këtu?” “Ani ki me bo sefa, ki m’u knaqë”. Thashë, “Jo s’kom m`u knaqë kurrë!” Tani kur ja ka nisë marrëdhania qashtu diqysh, me fëmi me pasë marrëdhanie që ja nisi. Ma prishi virgjinitetin. M’erdhën masanej menstrunacionet. Unë tani kur e pashë gjakun unë edhe ma zi u tranova. “Ah mirë se shumë mirë. Shumë mirë”. Thashë, “Po çfarë miri kqyre m’prishe krejt. Nji fëmi me e prishë ti”. Ai “Jo, jo, jo, shumë mirë osht kjo punë”. Edhe ma tani qashtu. Tri vjet ma s’kom pa kurgjo hiç menstracione. Kur i kom bo 15 vjet, masi që i bona , m’erdhën. E thojshin, “Met nusja me bark, met, met, met, met!” Thojsha, “Çka? Barkun e kam. Qysh bark?” Unë isha fëmi për veti, nuk e dijsha çka o barki. “Qysh more, unë barkun e kam!” E qashtu diqysh. Njifar, s’di qysh me t’thanë. Jo burri shumë m’ka dashtë, ortakja, s’ja hupi. Ata për mu janë kanë shumë t’mirë. Mandej mbeta shtatzanë. Isha e lumtun, por u tutsha, thojsha mos pe abortoj apo diçka. Shumë diqysh, kisha strese kisha. Tash dy djem i kam.

Burri m’ka thanë, “Ja, po m’vjen shumë keq prej teje. N’vend me t’marrë për djalë t’kom marr për veti. Sikur me evlad tem po m’duket po çka me bo”. Thash, “Jo masi m’ka dhanë baba, çka me bo! O duftë qashtu m’u pajtu me ty”. Me ortakën shumë mirë kom kalu. Ajo ka gatu për mu, e ka hjekë plehin për mu, ajo o kujdesë për mu sikur me e pasë unë nanë ata e jo ortake. Shumë, shumë, shumë u kujdesë ajo për mu. Edhe kom pasë raporte t’mira me ta shumë.

Tai vdiç burri. Edhe që o kanë i vjetër shumë jom kanë e knaqme. Ku i kom thanë… m’ka çu n’Brezovicë. Kena nejt, jena knaqë. Ortakja fëminë m’i ka kqyr n’shpi, unë me burrë kom shku atje. Jom kënaq. Kom shku n’Matarushka banjë, ky me shokë t’vet, ata me gra, ky me gru, shkojshim u knaqshim. Edhe dy vite ngjitë kemi shku n’Matarushka banjë. Masanej që m’u ka nda nana, m’ka ardhë nana, ma s’pari.

Ka ndëgju nana që jam martu. Se tezën e kom pasë t’martume për mixhë tem, tezën teme. E tani i shkojshin lajmet nanës, si për t’mirë si për t’keq. I ka tregu ajo masanej, mas pesë–gjashtë mujve m’ka ardhë nana. Që i kom bo pesë-gjashtë muaj martesë m’ka ardhë nana.

Kurrë se kam taku. Ajo ka shku te ata t’burrit, unë isha te t’mitë, ajo s’ëm ka gjetë e u kthy. Madnej burri me qoj te nana aty ku ish martu. E ja nisa me shku te nana. U knaqsha, kah nji javë shkojsha me nejt. Ajo nuk kish pas fëmi atje. I kish pas thanë atij burrit e kom lanë një çikë e s’du me ba ma fëmi. Fëmitë e atij burrit e kanë dashtë nanën. Edhe mu më pritshin si motër.

Fëmijtë e mi m’kanë dashtë, m’kanë përkrah fëmija. Shumë m’kanë dashtë. Po ma shumë ma kanë dashtë ortaken. Shumë. Se ajo tash i kish t’vet jashtë, kish pare e fëmija si klyshi e qashtu diqysh u… mas sajna. Ja dhajke, at’herë me dinar, ja dhajke pesë dinarë e dhetë dinarë a 20 dinarë a…

Djali e ka gjetë vetë nusen, i madhi. E ka gjetë vet. Qeshtu o kanë n’shkollë e nji shok i ka thanë, “Qeshtu e kam nji kojshike, hajde kqyre”. E morëm. Kishim lek e kishim pasuni. E rregullumë nusen, me dalë… Dasëm e madhe.

E kom marr nanën teme me jetu me mu se s’ka pasë djalë, burri i ka vdekë. E kështu që s’kish ku me nejt. Shpijën n’Vushtrri ja prishën shkijet, e djali i tezës e merr e e çon te dajtë nanën teme. Po m’thot djali i madh “Shko nanë se gjyshja te dajtë e tu!”. Shkumë e murrëm e e prunëm n’shpi. Tash une me nanën jetojmë me nji shpi qaty. Nuset jetojnë me nji shpi vetun, une jetoj me nanën teme n’tjetrën shpi. Para luftës mu m`kujtohet se erdhën shkijet me e hallakatë burrin, me ja marrë armët. Na bastisën. Dy i kishmi me leje. Edhe i lypshin do armë. Burri s’ja dha. Me leje janë, pse me jau dhanë! Nuk ja dha.

Burri vdiç para lufte. Prej tenisoni, n’demonstrata e patën rrehë shkijet. Qat’here, tani u smu e villke gjak prej tyne. E masanej vdiç.

Djali i vogël shkoi ushtar. Ushtar i UÇK-së. Ushtar u kanë. Kur ka fillu lufta, tri ditë me nji ven s’na kanë lanë. Hajde qeknej, hajde qanej, hajde qeknej…

Jam kanë me nuse, me gra t’kojshive, me t’kunetve. Na ishim aty plot. Edhe, na ishim n’traktor me t’kunetve… tani na marrin traktorin n’kamë na, hajt ec. Edhe nusja e kish nji kufer, thash hajt t’ja marr qat kufer. O sa t’na qitshin deri qaty, ja shtishin flakën. I kallshin. Na grahi qashtu, ushtarë knej, ushtarë knej. Tenkat përmas na vishin. Na n’mes.

Na çunë me nji shkollë. Kur na çunë aty nji natë, pleq e plaka e fëmi i kapshin i gjujshin n’oborr, neve na shtishin mrena, thika qekaq. Pleq e plaka jashtë. Edhe fëmitë. Çka ka mujt me ndodh? Ka mujt me ndodh qajo që osht ma e keqja. Dhunë seksuale. Qashtu ka qenë, qajo ma e keqja që o kanë.

N’10 ora kanë ardhë. Na vetë ishim mrena. Nuk kishim… a kah ora 10 janë hi. As s’kish drita, as kurrgjo. Terr, burg, s’shifshim kurrgjo. Edhe qashtu. Kah nji orë a dy ka zgjatë, janë dalë. Masi na ndajtën, e dishim se diçka ka me na ndodh. Na ndajtën, pleq, plaka e fëmijë i lanë jashtë. Kush ish ma e re… i shtyshin nuset e reja, e qashtu çika t’reja krejt.

Si n’mes. Si n’mes isha. Përafërsisht nja ka qenë për mu. A nji orë, nji orë e gjysë, ma shumë s’ka zgjatë.

Ata menojshin që shkollën ka me bombardu NATO. Hishin shpejt. U ngutshin. Thojshin, “Shpejt e shpejt me e kry këtë punë e me dalë se do me bombardu.” E krynë punë, tani deri nesër n’mengjes. Ma përplasën valla kryet. Hala m’dhem qysh na përplasën për banjë, qysh na krisi kryet. Na qaty i shihshim krejt. Bërtit, tranohu. Tash për shembull ata krejt njejtë ata laperash s’mujshe me i dallu. Njëjtë. Ju erdh lajmi qashtu, NATO-ja po don me e bombardu shkollën. Edhe ata kryen punë me ikë ma shpejt e me dalë. Për neve s’ishin ngushtë, na lanë qaty. Edhe deri t’nestrit kena nejt qaty. Kah nantë a dhetë ora na kanë lshu prej atyhit.

Tanë natën tu e kajtë njana tjetrën, “Qysh na ndodhi!”, “Çka u bo me neve!”, e qeshtu qiso fjalësh. Kish fjalë boll aty. Ajo ortakja o kanë jashtë te dera. Tha, “Krejt ju kom ni çka keni bo, çfarë piskame keni bo”. Edhe ajo e ka ditë krejt çka u bo me neve. Tha, “Krejt ju kena ni, krejt, çfarë piskamash keni bo ju. Kha, unë kajsha, kha mozomakeq .” E qeshtu.

E nisha vetën mozomakeq. Tani t’nestrit na lshunë… Tani as kamtë s’ja kena pa. Na lshunë kolonë. Nja dy net kena shku kena nejt n’njifar veni, njifar katuni. “Hajde shkojna te shpija!” Kur shkumë atje te shpia, po gjujnë me pluma ata, se na shifshin. Ata n’kodër na shifshin. E tani hymë n’shpi t’kunatit atje. Kur jena hi n’shpi t’kunatit aty u tubumë. S’kish gja knej, shkretina. Krejt shpiat e kallta të krejtve. Veç mozomakeq. Mas nji kohe po vijnë po thojnë, “A o kush mrena? Le t’del se ma këtu se lajna kurrkan. Krejt t’kallun janë” Edhe une me fol s’kom guxu kurrë. S’kom fol me ta hiç, hiç, hiç. Hiç s’kom fol se thojsha se si t’hish n’fjalë me ta del fjalë. E me fol s’folsha. Shkova. Ata u tubunë aty edhe nji kolonë shumë e vogël u tubumë. Bukët i kisha n’furrë hanez, shkova i hjeka bukët. Aty i shtina bukët me nji thes edhe i qita n’shpinë. E do gra po m’thojnë, “Qyqja, çka po t’vynë ato bukë. Gjuj se kanë me na vra.” Thash, “Të m’vrafshin, me bukë le të m’vrajnë”. Edhe po nisëm qashtu. Po thojnë, “Hajde, jeni tubu krejt?” edhe po nisëm. Kish burra, kish miq, kish t’katunit.

Me nji vend po i nalin burrat. Po i nalin e ja u qitën duart qeshtu përmas. Edhe i vrajtën mashkujt. Qashtu, kah shkojshin kallshin shpija me armë. Si i gjujshin, i kallshin shpijat. Kta knej, kta anej… Na u çuditshim, me armë që kallet shipja. Unë s`di çka ishin ato. Armë me zjerrm. Si gjujshin, u kallshin shpijat. Çeremidet na rrokshin mi krye. Qashtu. Edhe hajde tash me ec. Burrat i vrajtën. Ja fillunë fëmija që i shifshin baballarët tu kajtë. Fëmija kajshin, thojsha, “Jo, jo, si kanë vra” e na ishim ma përmas, e dikush ma përpara veç dikush se shihke. Ata që i vrajtën burrat ma nuk i pamë, veç na çunë dej me nji fshat. Ma nuk i pamë. Ikën, u kthynë, u zhdukën ata. Veç na çunë aty. Kur t’na çunë aty te ai fshat, tash dulën policët me uniforma, “Hajde se këtu doktorri ka me ju kontrollu”. Po çfarë, s’kish kontrollë e s’kish kurrgjo. Veç me na shti n’shpi me na lanë qaty.

Neve na lanë n’oborr deri n’mbramje aty. Nuk na lshojshin me ec kurrkah kolonën. Deri n’mramje ishim qaty. N’mramje na kanë shti, “Ti kha! Ti, kha! Ti, kha!”. I shtishin nuset e reja, çikat e reja mrena. Edhe qashtu…

Ish aty, kish dhoma, tri katër dhoma ishin. Shpi dykatëshe. Edhe qashtu na shtishin krejtve. “Ti! Ti! Ti!” krejt me gisht. Maskë n’ftyrë, policë. E sa ish me maskë se njifsha. Ama kur hini aty tjetërkush, ai polici me na njoft neve na ka njoftë shumë mirë. U kanë i katunit tonë. I komunës tonë ish ai edhe na ka njoftë neve. Edhe na shtini qaty. Kur na shtini qaty ja boni tjetrit, “Kape!”, ai kap e ja hjek.”Ha, a po tutësh prej grave a?”, tha, “Po çka kanë me bo?”. Tha “A po tutesh prej tyne a?” M’fal n’shprehje, tha, “Këto gra shqiptare ishin t’mira me ta hangër.” Edhe ma thashë, “Ti koke a? A ti je qaj që je ardhë nëpër katune e na ki marrë armët? Ti koke që erdhët këtu e na prutë a?” Tha, “Veç për inati t’burrit tand kom ardhë qetu.” Edhe e di që qaj i pari o kanë. E mi shkynë teshat, përgjatë m’prejtën. Tu bërtitë e tu piskatë une isha. Bërtit, piskat… edhe tani tjerët. Erdhën tjerët, paramilitarë e qesi. Me flokët e gata, t’palajt, veshën e zi, se n’shpirt ish me rrajë. Shpirti me rraj ish… Çka kena hjek na, kuku. Tri ditë me nji vend s’na lajshin, na qanej, na qanej, na qanej. Veç ajo që ke dhunë seksuale ish kanë ma vdekje. Ma mirë se t’ish bo masakër, a t’na kishin pre krytë, a nji kamë, a nji dorë a, t’ishim met kretj invalida se çekjo që na ka ndodh neve. Shumë, shumë keq. Shumë. Njeri me burrë t’vet edhe diqysh…

Diku ma qashtu bërtit, piskat, bërtit, piskat edhe do shprica t’bardhë, kështu që, shprica a qysh i thojnë. Edhe ata ishin kanë me qasi na dhanë me na qetësu. Diçka bardhë kish pasë n’ta. Na jepshin qashtu me i pi edhe ma deri n’sabah na s’kena ditë kurrgjo. Ma hiç. N’sabah kur jom çu, gjaku, gjaku m’shkojke vi. Krejt me e pa barkin k’sajde, a ma kishin shpërthy me thikë a, krejt, krejt, krejt rend. Çka m’kanë bo s`di.

E zhveshme krejt, po. Ama gjaku qashtu s’mu nalke hiç, qashtu me gjak. Ish nji shoqe, mi dha do kule. E qashtu tu ecë e tu ecë, kur u nalshim t’nesrit, qi t’shkunë, kur u nalshin përpara me e kqyr kolonën. Dikush famljën e vet e dikush… Dy herë m’ka ndodh, po, dy herë ka ndodh. Tash s`di ma’, veq shpirti jem. Veç shpirti me rraj s’po dilke kollaj.

Kur u kry lufta krejt e kuptumë se erdhën këta t’NATO-s.

Erdhën e na menojshim që shkie. Erdhën edhe ata me tenka, erdhën me kamiona me flamura. Edhe tani ma u shlirumë. Ju kish ardhë lajmi burrav, “U shliru! U shliru! U shliru”. Kta shkijet ikshin sa mujshin. Tu knu, tu ikë. Shkojshin qenat. Çojshin gishta, shajshin, bërtitshin. Qashtu. Qashtu kjo jetë.

Ish gëzim, gëzim e idhnim për mu ish boll. Për shembull, djali i vogël na kish pa që na kanë shti n’atë shpi e po thotë, “Pse pranojshe me hi qaty? Pse hishit?”. Djali ushtar. Ushtarë me ushtarë na kanë pa. Na kanë përcjell nëpër male. Edhe, “Për çka ti ki pranu me hi n’atë shpi?” “O djalë, unë menjen e kisha që ko me u vra ose mu bo masakër krejt. Ose me ma hjek kamë a dorë a me m’lanë t’paaftë. Po ata s’ëm lanë t’paaftë por kishin qef me i kry dëshirat e veta, me na i bo qëto t’pahijeshme. Po na dhununë. Na keqtrajtunë.”

Une shumë, shumë jom kanë me ta keq. Me qetë ushtarin. Shumë jom kanë keq. S’ëm ka përkrah hiç. Ama ky i madhi, masi e kish gruan edhe vet, ai ndryshe. Nusja qashtu u kanë. Ai s’kish ma çka me bo, çka me thanë. Edhe qeshtu.

U kanë me ushtarë. Gja s’ka guxu me bo. Janë met qaty n’mal tu kqyr. Se thojshin, “Na mujshim me i vra!” “Po, po, mujshit me i vra! Po s’keni mujt valla se këta armatim t’madh e ju me çka? Me nji armë n’dorë.” Veç çka janë shku e jon strehu nëpër male, kanë kqyr. Qeshtu.

Masi hyni NATO tani vazhdumë rrugën me shku n’shpi, qaty n’oborr me nejt. S’kishim çka me bo. Fshi varaki, na kish hi varaki përmi. Qaty rrishëm, skame, ishim diqysh…

Nji organizatë erdh e na pruni nji shator. I vogël ish boll po qaty. Fëmija bile thojshin le t’hynë mu strehu. Çka me bo. Se keq boll, kena hjek boll.

N`spital isha me nji shoqe gjakovare. Ajo e kish pasë çikën deputete. Edhe po m’thot ajo, pe viziton nanën e vet edhe thotë, “Qe bre loke, qekjo shoqe ish e Drenicës ”. Po i thotë çikës t’vet. Edhe po thotë, “Qysh keni kalu?” e po më vet krejt ajo.

Mu po m’shkojnë lot për ftyre. Tha, “Le allahile, veç me kajt mos kaj!” Tha, “Po i di krejt. A je lajmëru ku a najsen?” Thashë, “Për çka?” Qeshtu – qeshtu tha,”Qe e ki punën tha, kallxom ti mu shlirë e kom me shku.” Thashë, “Vallahi po t’kallxoj si motrës teme, qeshtu na ka ndodh. Po m`u lajmëru kurrku s’kom guxu, m`u lajmru. Ajo ma dha adresën për te organizata. Mos t’ish kanë qekjo organizatë, m’duket s’isha sot. Une kom tentu m`u vjerrë. Kom tentu 100 forma me e mytë vetën. M’ka gjetë kunati tu u vjerrë. Po s’kom dashtë me jetu. Nji shoqe e jemja o mytë n’bunar. Qashtu me nji vend jena kanë. Ajo o mytë n’bunar. Qaq keq e shihshim vetën që ma u munojshim me e zhdukë vetën. Ma thojshim mos t’jetojna ma as nji minut. Po m’nxuni kunati. M’nxuni, me litar në dorë isha, me nji karrikë t’keqe. Thashë te qes me nji lis edhe e shtyj karrikën me kamë edhe kurtalisna. Po isha kanë me ymër edhe pshtova prap. Se unë isha ma e kënaqt’ e mytne sesa qeshtu që jom met gjallë e për gazep tash.

Mas lufte ma shumë t’këqija se t’mira. Se qeshtu, djali i vogël s’ëm përkrahke. Edhe sot kam problem me ta. O martu, ka famlije edhe qashtu.

Ky djali tjetër e din edhe ai, e kupton edhe ai. Kurrkush me dëshirë s’ka pas qef. E vetmja unë s’isha, po aty ishim… kish gra, kish shumë edhe vajza. Po aty. Ti prejshin gishtat. Nji vazje ja prejtën gishtat, 14 vjeçare ose 15, si kish ma shumë, ja prejtën gishtat. Ajo tu munu me e mbrojt vetën ja ka kap thikën, e ata tu e ngreh thikën, se nashta s’ja kishin pre, po tu ja ngreh thikën. Ajo çikë pa gishta, katër gishta. E ma se kom pa. Nuk e di a o shku a çka u bo me ta. Ma s’kom ditë kurrgjo.

Me ortakën kom pas mundësi me fol se ajo e ka ditë. E ka ditë ajo se na kanë shti mrena, na kanë mshel derën edhe na t`u bërtitë e t`u piskatë. Edhe nji motër e burrit edhe ajo m’ka ni. Tha “Bërtima që ju ka shku ju…”, bile qetash nji ditë, “Britma që ju ka shku juve.” Thashë, “Po na prejshin me thikë dojshin me na bo masakër.” Po tybe e dike ajo shumë mirë. E ka ditë shumë mirë po s’kish… Erdh nejti e tha, “qeshtu ma boni” . A thashë, “Jo kurrgjo veç”… S’kom pasë nevojë une me tregu për kurrkan. Gjithkush i ka ditë ato punët e veta, senet e veta. Gjithkush ka pasë atë stresin e vet, ato ndjenjat e veta. Kështu që… Krejt mu duke po vijnë mbrapa. Krejt dilishin para ftyre. Krejt mu paraftyrojshin. Krejt sikur n’kino qysh shkon m’dilishin si fotografi. Krejt. Unë gjumë n’sy s’shtisha. E n’organizatë që shkojsha, m’dhajshin hapa, m’dhajshin qetësim.

Me nanën si me nanë. Tanë natën rrisha çutë, lypke, “Çka ki që s’po flen? Çka ki loke kështu?” Tash çka me bo. U dufke nanës me i kallxu çka ka ndodh. Kur i kom kallxu ajo osht ra për toke, nana. I tregova. I ka ra t’fikët. “A loke, qysh s’ëm ki kallxu deri sot?” Thash, “A po t’kallxoj mirë a?” Ajo tani m’ka dalë mu. Tanë natën m’shifke që s’po flej kurrë. E dhezsha dritën, qaty rrisha. Nji tranzistor qaty t’vogël e ngojsha, se ma ka pasë dhanë NATO-ja atë tranzistor. Po ma ka pa dhanë me e ngu. O kan shumë i mirë, veç e sillshe edhe kangë çfarë t’dushë.

Kisha thanë me na përkrah dikush. Jena met qysh jena met. Me pas përkrahje prej dikuj, prej shoqnive ose prej t’mdhejve. Me na përkrah. Na jena met. I kishim lyp t’drejtat tona që na takojnë. Na tjetër sen s’kishim lyp. T’drejtat tona. Çka na ka ndodh, çka o kanë.

Fuqizuar nga: Integra dhe forumZFD

Në bashkëpunim me: KRCT

Mbështetur nga: RBF, MOTT, BMZ dhe UN Women. /KultPlus.com