Po këtë ditë u dha premiera e Baletit të njohur “Halili dhe Hajria, baleti i parë shqiptar që hapi siparin e baleteve tjera kombëtare që do të pasonin më vonë.
Baleti u vu në skenë nga kompozitori Tish Daija dhe baletmaestër Panajot Kanaçi. Dirigjent: Mustafa Krantja. Solistët e baletit ishin: Ganimet Vendresha, Xhemil Simixhiu, Miltiadh Papa, Petrit Vorpsi, Zoica Haxho, Estref Shaqiri, Albert Janku dhe Engjell Tershana.
Halili dhe Hajria është një vepër baleti tërësisht shqiptare, e para në skenën e baletit shqiptar.
Në vitin 1983, kjo vepër rivihet në skenë. Krahas emrit të Llaqi Nakos, në rolin e Halilit, radhitet edhe ai i Ilir Kernit, ndërsa në rolet e tjera Albana Sulejmani, Pëllumb Agalliu, Hajdar Shtuni, Ludmill Çakalli, etj.
Më 12 dhjetor 1973 u luajt për të njëqind e pesëdhjetën herë, ndërsa në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës e Baletit dhe jashtë saj u luajt mbi 250 herë. Në turnetë në Greqi, Itali, Turqi, Francë ka pasur sukses të padiskutueshëm. Në Francë është vënë në skenë nga një trupë franceze, më pas edhe në Prishtinë. Në të dy rastet baletmaestër ka qenë i madhi Panajot Kanaçi.
Drama “Halili dhe Hajria” është shkruar në vitin 1949 nga Kolë Jakova. Ajo pasqyron trimërinë e luftëtarëve të Malësisë së Madhe në ndeshje me pushtuesit turq, në shekullin XVIII. / KultPlus.com
Partitura e baletit të parë shqiptar “Halili dhe Hajria” është botuar e plotë dhe e kompjuterizuar, plot 573 faqe.
Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Komisioni i përhershëm i artit dhe trashëgimisë kulturore, organizuan nё 95-vjetorin e lindjes sё akademikut Tish Daija (1926-2003) një veprimtari shkencore dhe pёruruese nё bashkёpunim me Fakultetin e Muzikёs (UA), pёr tё promovuar këtë partiturё, me muzikё tё kompozitorit Tish Daija dhe me libret dhe koreografi tё Panajot Kanaçit.
Veprimtaria me pjesëmarrje fizike dhe online u moderua nga dr. Mikaela Minga, anëtare e Akademisë së të rinjve.
Akad. Vasil S. Tole përshëndeti në emër të Kryesisë së ASH-së dhe tha se historia e këtij baleti është një histori suksesi.
BALETI “HALILI DHE HAJRIA”
Premiera e baletit u bë më 13 janar 1963 në Teatrin e Operës dhe Baletit (sot Akademia e Arteve). Në vitin 1983, me rastin e 20-vjetorit të vënies në skenë, janë riorkestruar disa numra nga baleti. Eshtë shfaqur afro 300 herë në skenën e Teatrit të Operës dhe Baletit në Tiranë. Kjo trupë e ka shfaqur baletin jashtë vendit në turnetë e Greqisë (1983), në Itali (1991) dhe në Festivalin “Vera e Ohrit” (2005).
Në Francë, ky balet është vënë në skenë me artistët e Teatrit të Operës dhe Baletit Clermond-Ferrand (1980), me koreograf Brice Leroux. Baleti është vënë në skenë gjithashtu edhe në Kosovë nga Ansambli i Baletit të Teatrit Krahinor të Prishtinës në vitin 1979, tha akad. Vasil Tole, i cili më tej foli për rëndësinë e botimit, ndërsa po rrezikohej degradimi i veprës origjinale. Ai tha se kjo vepёr këtё vit do tё pasohet edhe me 4 veprat pёr orkestёr simfonike tё Fan S. Nolit dhe vitin tjetёr do tё botohet e para simfoni shqiptare, ajo e Ҫesk Zadesё, nё kuadrin e 95-vjetorit tё lindjes sё tij. Botimi i partiturёs historike të baletit tё parё shqiptar do t’i shërbejë një larmie të madhe përdoruesish, nga dirigjentët brenda e jashtë vendit, kompozitorëve të rinj dhe muzikologëve, bibliotekave të specializuara ose jo, nxënësve dhe studentëve të muzikës, dashamirësve, koleksionistëve etj.
TISH DAIJA
Dr. Eno Koço, anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave, foli për rëndësinë e baletit të parë shqiptar dhe rrëfeu kujtime nga puna me kompozitorin e shquar Tish Daija.
Tish Daija përfaqëson një nga ata pak kompozitorë, që mbeten në elitën e kompozitorëve më të shquar shqiptarë, tha dr. Eno Koço.
Prof. Dr. Isak Shehu, dekan i Fakultetit të Muzikës pasi foli për edukimin muzikor të Tish Daisë, që nis që në moshën parashkollore, me pjesëmarrjen në korin françeskan, ku merr mësimet e para nga padër Martin Gjoka e Filip Mazreku. Ai foli më tej për rolin si pedagog i kompozicionit dhe tha se “Tish Daija ka dhënë një kontribut të madh në krijimin dhe zhvillimin e muzikës instrumentale, vokale e simfonike shqiptare në të gjitha gjinitë, këngë të muzikës së lehtë, popullore, muzikë filmash etj., si: opereta “Lejlaja”, opera “Pranvera”, baleti i parë shqiptar “Halili dhe Hajria”, “Bijtë e peshkatarit” etj.
Vlerat e krijimtarisë së Tish Daisë ndikojnë në edukimin e kompozitorëve të rinj. Krijimtaria e tij flet shqip. Zgjedhja e materialit burimor, harmonizmi, orekstracioni, forma etj., flasin të gjitha vetëm shqip, tha prof.dr. Isak Shehu.
Prof. Rafet Rudi (Kosovë) foli për rëndësinë e botimeve muzikore. Ai e cilësoi Tish Dainë një nga bardët e muzikës shqiptare, të cilët i dhanë një start të ri kompozimit.
Djali i akad. Tish Daisë, kompozitori Gust Daija, në fjalën online (nga SHBA), pasi falënderoi dhe i shprehu mirënjohjen Kryesisë së ASH-së për botimin e partiturës, tha se “Halili dhe Hajrija” ishte vepra e katërt e kompozitorit Tish Daija në fillimet e punës së tij. Ai rrëfeu rrugën e Tish Daisë si autor i shumë veprave të mëdha muzikore si, opereta “Lejlaja”, opera “Pranvera”, baleti i parë shqiptar, “Bijtë e Peshkatarit” etj.
Gjithashtu veprimtarinë e përshëndeti edhe baletmaestri Albert Janku, i cili është një nga protagonistët e vetëm që ende jeton të baletit të parë shqiptar “Halili dhe Hajria”. Veprat e bukura i mbijetojnë kohës dhe janë pasuri e madhe e popullit, tha Albert Janku, duke kujtuar me nostalgji kohën e realizimit të kësaj vepre dhe punën e palodhur që u bë për ngjitjen e këtij baleti në skenë me mjeshtrin e baletit Panajot Kanaçi që solli risi në shprehjen harmonioze të gjuhës së trupit të kërcimtarëve me muzikën e Tish Daisë. / Diaspora shqiptare / KultPlus.com
