Sot, në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës u mbajt mbledhja komemorative për te kujtuar punën dhe veprimtarinë e gazetarit, publicistit, profesorit e dramaturgut tashmë të ndjerë, Haqif Mulliqit.
Studentë, miq, kolegë, familjarë, njerëz që njohën nga afër profesorin dhe ata që çmuan nga larg veprimtarinë e tij, morën pjesë edhe njëherë në shenjë nderimi e respekti karshi tij.
Si një, dramaturg, profesor, gazetar, la një trashëgimi të gjerë, e cila nuk u shua as me vdekjen e tij.
Të pranishmit fillimisht mbajtën një minutë heshtje për profesorin e ndjerë, e më pas fjalën e parë e mori Hazir Haziri, Dekan i Fakultetit të Arteve në Prishtinë, i cili çmoi lartë profesorin Haqif Mulliqi dhe vlerësoi maksimalisht kontributin e tij në fushën e artit.
“Profesor Mulliqi punoi me përkushtim të pashoq në Fakultetin e Arteve në Universitetin e Prishtinës. Ai ishte ndër pedagoget e rrallë në fushën e dramaturgjisë dhe arteve skenike, autor, e regjisor i shumë veprave”, tha Haziri.
Haziri, gjithashtu tha që profesori Haqif Mulliqi është një emër që do të mbahet mend shumë gjatë, për edukimin e çdo brezi të artistëve dhe se falë kontributit të tij si një pedagog i zellshëm e i pashoq, shumë të rinj arritën të kapin majat e suksesit si brenda ashtu edhe jashtë Kosove.
Dekani i Fakultetit të Arteve, Hazir Haziri, profesor Haqif Mulliqin e konsideroi si një njëri shumë shoqërues e si dhënës i këshillave të mira. Pra, si një njëri që zor zëvendësohet.
“ Profesor Mulliqin, e kisha mik dhe me të pata rastin te bashkëpunoja për shumë vite. Pranova këshilla të shumta nga ai për çdo proces të menaxhimit. Atë e njoha siç edhe e njihnin njerëzit e kalibrit të tij, përmes kontributit të pashoq në fushën e arteve skenike dhe si një njëri me virtyte të larta njerëzore.”, përfundoi Haziri.
Ndërkaq, Rektori i Universitetit të Prishtinës, Qerim Qerimi, shprehi ngushëllimet më të thella për humbjen e profesorit Mulliqi.
“Sot qartazi është një ditë zie për Universitetin e Prishtinës. Më lejoni që në emrin tim dhe të Universitetit të Prishtinës të shpreh ngushëllimet më të thella. U prehtë në paqe dhe i qoftë i lehtë dheu i Kosovës, Profesor Mulliqit.”, përfundoi Qerimi.
Për Qerim Qerimin, i ndjeri Haqif Mulliqi, mbetet ndër figurat më të shquara në fushën e artit dhe se vdekja e tij është një humbje e madhe për Kosovën.
Pas përfundimit të fjalës nga Qerim Qerimi, fjalën e mori edhe profesori i Fakultetit të Arteve, profesor Rexhaj, i cili ndau disa momente për ish-gazetarin, Mulliqi.
Ai tha që profesorin e ndjerë e ka njohur nga afër që nga viti 1993, kur morën pjesë së bashku në grevën e urisë, e përpos saj, e njohu edhe si një njëri te guximshëm që as gjatë luftës nuk e ndaloi veprimtarinë e tij.
“Haqif Mulliqi ka qenë njëri ndër njerëzit më të guximshëm të ditëve të rezistencës ndaj pushtimit të Kosovës në vitet e 90-ta”, theksoi Besim Rexhaj.
Rexhaj bëri të ditur që njëherazi Haqif Mulliqi ka qenë edhe reporter gjatë luftës së fundit në Kosovë, duke raportuar guximshëm ndaj realitetit të asaj kohe.
Haqifi ishte njeriu i ditëve të rrezikshme dhe të ndritshme të viteve të 90-ta, kur luftën e raportonte jo nga redaksia, por nga vendi i ngjarjes”, përfundoi Rexhaj.
Për Rexhaj-n, emri i Haqif Mulliqit nuk ka nevojë as të prezantohej, pasi që atë më së miri e prezantojnë veprat e tij.
“Pedagogu, regjisori, e dramaturgu, është emër e figure të cilën nuk ka nevojë për ta prezantuar, sepse ai me jetën, opusin e praninë e tij artistike, akademike, e publike, dha një kontribut të shquar ne skenën e kulturës shqiptare”, përfundoi Rexhaj.
Si përmbyllje të ceremonisë, fjalën e mori vajza e profesorit të ndjerë, Getoarbë Mulliqi e cila me një drithërimë në zërin e saj e me lot në sy, tha fjalët më të ndjera nga zemra, për babain e saj.
Getoarbë Mulliqi, tha që babai i saj ka qenë ikona e Prishtinës dhe se një njëri si ai është i pazëvendësueshëm në shumë sfera.
“Babi ka qenë një shqiptar i madh, bashkëshort, baba, gjysh e familjar i pashoq. Ka qenë shok dhe ka qenë bashkëpunëtor me vlera shumë të larta, profesor që krejt çka ka pasur ia ka transmetuar studentëve të tij”, përfundoi Mulliqi.
Ajo gjithashtu tha se do të donte shumë që babai i saj të ishte sot aty dhe të shikonte se sa shumë po e gëzon respektin e njerëzve.
Si shenjë falënderimi e respekti ndaj babait të saj, Mulliqi, kërkoi një duartrokitje të fortë nga të pranishmit në sallë.
Përpos fjalimeve, për nder të punës, veprimtarisë së tij artistike, u realizua edhe një interpretim muzikor, e cila u bë shkak i përlotjes së shumë njerëzve aty.
Profesor, Haqif Mulliqi, ka vdekur të martën, me datë 25 korrik./ KultPlus.com
Me rastin e vdekjes së hershme të dramaturgut dhe profesorit Haqif Mulliq, PEN Qendra e Kosovës i shpreh ngushëllime të sinqerta familjes Mulliqi.
Haqif Mulliq ishte anëtar aktiv i PEN Qendrës së Kosovës që nga themelimi i saj dhe gjatë viteve dha kontribut të çmuar në të e për të.
Në kohë të fundit ishte edhe anëtar i Bordit të PEN Qendrës së Kosovës.
Që nga fillimi i botimit të revistës PEN Kosova, Mulliqi ishte bashkëpunëtor i zellshëm i saj me shkrimet e veta të shquara për dramaturgjinë dhe teatrologjinë./KultPlus.com
Jeta dhe vepra e shkrimtarit të ndjerë, Ramiz Kelmendit, sonte u përkujtua në aktivitetin e pestë me radhë në kuadër të projektit “Ora e Shkrimtarit 2” nga PEN Qendra e Kosovës të mbajtur në KultPlus Caffe Gallery, me ç’rast në këtë mbrëmje letrare u shpalosën jo vetëm analizat e ndryshme letrare por edhe momentet nga më të përzemërta të të pranishmëve që kishin ndarë me shkrimtarin, shkruan KultPlus.
Fillimisht, moderatori Haqif Mulliqi, nisi takimin letrar me fjalimin e tij duke folur fillimisht për jetën e shkrimtarit e më pas duke ndarë edhe ndodhi nga kujtesa e tij me të.
“Ramiz Kelmendi ka qenë një satirist, një tregimtar, ka shkruar radiodrama, është shquar si bashkë skenarist i filmit “Gjurmë të bardha” me Ekrem Kryeziun, ka shkruar romane, profesor i Universitetit, pra njihet si një personalitet kompleks. Ai ishte edhe një përkthyes i jashtëzakonshëm, i pasionuar me emrat më të shquar të letërsisë botërore”, thotë Mulliqi.
Gjithashtu, i pranishëm në këtë ngjarje për të folur më thellësisht për botimin e Kelmendit, të titulluar “Nga ditari im”, ishte edhe shkrimtari Ibrahim Kadriu.
“Emri i Ramiz Kelmendit me dekada ka gjetur hapësirë në të gjitha gazetat dhe revistat tona dhe në raftet e bibliotekave me aq shumë libra origjinal dhe përkthime. Ai paraqet një individualitet të veçantë si krijues e pedagog, duke dëshmuar individualitetin me kreativitet dhe angazhime organizative në krye të edicionit botues të “Rilindjes”, në teatër dhe së fundi si themelues i shkollës së gazetarisë nga e cila kanë dalë kuadro që u bënë kontribuues të mjeteve të informimit. Kur përmend edicionin botues, më kujtohen vitet e fundit të gjashtëdhjetave kur, falë angazhimit të drejtpërdrejt të Ramiz Kelmendit, u pasuruan bibliotekat tona me botimet e Tiranës pikërisht në kohën kur ende merrte frymë politika e etiketimit të botimeve të Shqipërisë”, thotë Kadriu.
Sipas tij, libri “Nga ditari im” si i tillë ka vlerë të shumëfishtë, meqë ngërthehet përmes rrëfimeve të “huazuara” në periudhën kohore prej dekadave, rrëfime që janë të pasuruar me referenca, por edhe me nuanca të asaj përditshmërie që na ndihmojnë ta kuptojmë atë realitet të hidhur përmes së cilit, autorit, i është dashur të kapërcejë gjithnjë me frikën e të ndjekurit.
“Duke lexuar Ditarin, duke shëtitur bashkë me autorin rrugëve kah kishte kaluar ai, më erdhi një si qortim për veten, se nuk e kisha njohur sa duhet, se pata fat (me këtë lexim) ta njihja më të plotë, sado që gjatë këtyre pesë dekadave prej kur këmbenim mendimet dhe përvojat, e kisha të qartë portretin e këtij krijuesi, si figurë komplete e letrave shqipe. Asaj njohjes sime paraprake, faqet e ditarit të tij, i erdhën si dëshmi për të deshifruar shumëçka biografike në veprat e shkrimtarit”, thotë Kadriu.
Për Kadriun, libri “Nga ditari im”, përkundër dilemës së autorit, të shkruhej apo të mos shkruhej, që e thotë në parathënie, është fat që, megjithëkëtë, është shkruar dhe, para lexuesve, del edhe si roman, edhe si dramë, edhe si tragjedi, por edhe si komedi. Për të gjitha këto zhanre ky ‘Ditar’ ka brumë të mjaftueshëm dhe, me atë brumë, i ndihmon teorisë mbi individualitetin e shkrimtarit si protagonist e veprave të veta.
“Kur e kemi parasysh Ditarin, na vjen keq që aq shumë tema të shtruara në faqet e këtij libri në mënyrë fragmentare, nuk janë realizuar si vepra (të tjera) të veçanta. Ndoshta për këtë ka ndikuar tërheqja, për një kohë të gjatë, e shkrimtarit nga shkrimi, e që mund të kuptohej si revoltë për shkak të ndodhurave politike përmes dhunës mbi shqiptarët. Largimi nga krijimi i këtij autori, prandaj, mund të kuptohet edhe si varfërim i letrave shqipe, por ja që, në moshë të shtyrë të autorit, na erdhi botimi: Nga ditari im”, përfundon Kadriu.
Tutje, prozatori, përkthyesi dhe publicisti, Binak Kelmendi foli rreth publicistikës tek shkrimtari Ramiz Kelmendi, duke e cilësuar atë si rilindës i edicionit, rilindës i publicistikës dhe rilindës i përpjekjeve nacionale për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.
“Ramiz Kelmendi ka qenë rilindas i “Rilindjes”. Rilindas i edicionit, Rilindas i publicistikës. Dhe Rilindas i përpjekjeve nacionale për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Them se ka qenë rilindas i “Rilindjes” pasi që dy periudha të jetës së vet ia kushtoi kësaj gazete. Fillimin e parë në këtë gazetë e nisi në vitin e largët 1947. Këtë e pohon ai vetë, Ramizi, kur thotë se: unë gazetar jam vetëm dy vjet më i ri se “Rilindja”; kjo lindi më 12 shkurt 1945, e unë botova shkrimin tim më të parë në këtë gazetë – dy vjet më vonë”, thotë Kelmendi.
Sipas tij, “Letra prej Ulgini” është një korrespondencë e sajuar e gazetarit Ramiz me dy rezidentë të Ulqinit (Muho Ficigi- Muharrem Fici dhe Hajro Doçiqit-Hajrudin Doçit) njohës shumë të mirë të situatës politike dhe të gjendjes së përgjithshme shoqërore të shqiptarëve në Kosovë e në Mal të Zi.
“Është evidente se “Letra pre Ulqini”, tejkalon krejtësisht konturat e rëndomta gazetarore, e do të thosha edhe ato publicistike jo vetëm të kohës kur është shkruar, fundi i viteve të gjashtëdhjeta. Si e tillë ajo mbetet një dëshmi me interes për zhvillimet te shqiptarët në ish-Jugosllavi që nuk ishte veçse një Serbi e madhe me apetite të pashuara për kolonizim e mbisundim ndaj të tjerëve dhe në veçanti me aspirata të qarta antishqiptare. Në fakt, “Letra prej Ulqini”, është një kronikë me frymë e me shpirt e një periudhe katandisëse në Kosovë”, thotë ai.
Për Kelmendin, vepra tjetër “Fytyra dhe turinj” është një përmbledhje polemikash e rilindasit publicist ku Kelmendi, duke u marrë me historikun e polemikës në letrat shqipe, ka përzgjedhur dhe ka analizuar polemika autorësh të njohur shqiptarë që nga mesjeta dhe deri në vitet e 70-ta të shekullit të shkuar.
“Kelmendi jo vetëm shkroi e bëri një kohë të gjatë gazetari. Ai e krijoi edhe shkollën e vet te gazetarisë me emrin “Faik Konica” e cila veproi deri pas çlirimit. Një kohë e botoi edh gazetën “Gazetari’. Ramiz është Rilindas i Edicionit ose i asaj që e njohim si Shtëpia Botuese e Rilindjes. Në kohën e qëndrimit të tij në Edicion, si kryeredaktor, Ramizi theu murin e madh që ekzistonte ndaj librave të botuar në Shqipëri duke sjellë dhe ribotuar në Kosovë tituj që deri në atë kohë konsideroheshin mollë e ndaluar. Pavarësisht se pa prozën e tij, romaneske e tregimtare, pa udhëpërshkrimet e tij, pa dramat dhe pa publicistikën e tij, letërsia, kultura dhe arti ynë, do të ishin shumë më të varfër ”, përfundon Kelmendi.
I pranishëm në këtë takim ishte edhe shkrimtari, Daut Demaku, i cili foli para pjesëmarrësve për gjuhën unike të shkrimtarit Kelmendi dhe magjinë e tij të të shkruarit.
“Mendoj se vendlindja e shkrimtarit është ka flitet gjuha e tij. Nëse flasim për art, duhet të flitet për magjinë e mençurisë së shkrimit. Nuk besoj se ka në letërsinë shqipe ajo idila erotike, ajo magjia e dashurisë, më shumë se sa në prozën e Ramizit. Ajo që më dhemb shumë, është se nuk po kemi fuqi institucionale e as të iniciativave të shoqërisë civile që të fshijmë pluhurin asaj gjenerate që i ka paraprirë Pavarësisë së Kosovës me të gjitha. Kur e sheh Ramizin, e sheh madhështinë e një rruge që ka shtruar në një mënyrë shumë të bukur artistike. Vajza është më e bukur në jetën e vet kur bëhet nuse, e shkrimtari Kelmendi, gjuhën e ka pasur nuse”, thotë Demaku.
Sipas tij, promovimi i librave të tij për brezat e ri do të ishte një krenari serioze kombëtare ku secili do të thoshte: “I lumi unë që jam shqiptar se paskam pasur dikë para meje të këtij niveli.”
Krejt në fund, nën atmosferën e ngrohtë të rrethuar me muzikë shqiptare, të pranishmit vazhdonin të ndanin kujtime të tyre të cilat mbase edhe do të mbahen mend deri në frymën e fundit të qenies njerëzore.
Ndërkaq, ‘Ora e Shkrimtarit 2’ do të mbahet deri më 16 nëntor, ku çdo të martë dhe të enjte në KultPlus Caffe Gallery, duke filluar nga ora 17:00, do të përkujtohen edhe shkrimtarë të tjerë si Rrahman Dedaj dhe Musa Ramadani. / KultPlus.com
Haqif Mulliqi është nga dramaturgët më në zë të
Kosovës, gjithashtu regjisor, kritik, publicist, profesor. Ka shkruar mbi 20
drama, ndër të cilat Kosowars, Katër
epoletat, Një varr për majorin e mbretit, Gjakova një luftë ndryshe, Si e
mposhta Mussolinin, Komedia, Komemorativisht, Trenat etj. Vëllimi: Parfumeria, Përralla klaustrofobike, Dramë
për mua, Mirjam dhe Sandrin, Asgjë veç Gjuzepes, Maksi dhe Kimi apo takimi pas
21 vjetësh dhe Katër epoletat)
vijon të paraqesë forma të larmishme
dramaturgjike jo thjesht si struktura dhe kompozime letrare interesante, por
kryesorja si projektime ndjesish, kundërtish psikike e mendësish, të cilat
identifikojnë atë çka është thelbore për njeriun, jo vetëm dhe përjashtimisht
për njeriun shqiptar por i kundruar tanimë ai si qenie a një realitet
ontologjik e kozmopolit. Në dukje këto drama ngjajnë se nuk kanë ndonjë
konflikt të vrazhdët, bardh e zi, si të thuash të përshfaqur në “fronte” e
linja shoqërisht të dizajnuara qartë dhe të “pozicionuara” përfundimisht. Ca më
pak, nga pikëpamja numerike e vizuale në skenë, ato nuk marrin përsipër të
sjellin përmasa politike a sociale të mëdha, ku të ndeshen grupe njerëzish,
klasa a kombe armiq të përbetuar ndaj njëri-tjetrit, as të rimodelojë në
paradigma letrare klasike gjente heroin dhe tradhtarin, të mirin dhe të ligun,
etj. Përkundrazi, konflikti është aty, shi buzë këmbëve të personazheve, i
hapur si një humnerë mbijetese, si makth apo shastisje, në të shumtën e herës i
shoqëruar nga situata jermi, përmes vegimesh e halucinacionesh, ku vërtiten si
në centrifugë ndoca shpirtra të dërmuar nga ndodhi dramatike a tragjike të
hershme, që i risjellin në formë traumash e gjendjesh nevrotike, ashtu të
lënduar nga pamundësia e rikuperimit, ashtu të turbullt, të hutuar e ambiguidë.
Parfumeria
Drama Parfumeria, nga më të arrirat e këtij vëllimi dhe të vetë autorit, vjen në formë reminishencash të mbivendosura e të gjymtuara, ku shthuret faktori i vijimësisë kohore por edhe identiteti hapësinor, ku dy pensionistë dikur miq e rivalë të njëri-tjetrit, zoti Brut dhe zoti Spajs, kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë të dashuruar me po të njëjtën femër, zonjushën Meri. Falë digresioneve, ata na rrëfejnë, herë tragjikisht e herë duke u qesëndisur nga autori, xhelozitë e tyre, kllapitë dhe tentativat e ndërsjella për të bërë krim ndaj njëri-tjetrit, sikurse edhe ndaj Merit dikur. Meri-dashuria është kthyer në një metaforë sunduese apo në simbolin e vetë qenies së tyre: një jetë me të dhe pa të. Veçse ajo është një dashuri qysh në kryeherë e tradhtuar, e ndotur, aspak e virtytshme. Është furia e pasionit-amok që shkatërron arsyen dhe shndërrohet në fiksacion. Dashuri që të stërmundon. Që vret. Që shkatërron. Në një moshë tanimë të shkuar, që të dy të braktisur, mbetur diku në një pension, të shpërfillur, në prag vdekjeje, kur ndjenja e dikurshme e hakmarrjes, sidoqoftë, është fashitur, ata, Bruti dhe Spajsi, s’mund ta kuptojnë të shkuarën dhe të sotmen e tyre jashtë e pavarësisht imazhit dritësues: Merit. Dashuria dhe xhelozia, mundësia dhe pamundësia, faji dhe pafajësia nuk janë të ndara, përkundrazi të pleksura dhe përtej një paragjykimi çfarëdo. Të tre janë të fajshëm, të tre janë të pafajshëm. Jeta qenka e tillë: faj në pafajësi ose pafajësi në faj.
Dramë për mua, Mirjam dhe Sandrin
Paçka se teknika e krijimit të turbullirës mendore ruhet si element parësor
për krijimin e situatës emocionale, gjithsesi drama Dramë për mua, Mirjam dhe Sandrin rreket ta ringre subjektin dhe bashkë
me të elementin narrativ si gjësend real, të njëmendtë, i zhvilluar në kohën
dhe hapësirën e matshme, me përjashtim të epilogut kur lexuesit i jepet një
informacion shtesë, në formë kundërshtie a kthimi përmbys të gjithçkaje të
thënë më parë, duke e shndërruar atë që është shfaqur si reale dhe e njëmendtë
në diçka tjetërfarë, pra në një kllapi a gjendje onirike halucinative, që në
fakt e paska kaluar personazhi kryesor, Lon Dukagjini, pas një aksidenti a
sëmundjeje vdekjeprurëse. Historia e treguar përmes një dialogu me ngarkesë
emotive i fatit të trishtë e dramatik të çiftit Mirjam-Sandër, kur ky i fundit,
në prag të kurorëzimit të martesës me Mirjam, aksidentohet i goditur keq prej
një makine duke mbetur ulok në karrocë, është një histori që e tejkalon natyrën
e vet sentimentale. Kjo sepse mesazhi zhvendoset: a) nga pikëllimi për gjendjen
tragjike të Sandrit të mbërthyer në karrocë, i cili e ndjen veten të tepërt, si
një hedhurinë njerëzore dhe që vuan nga meraku se e bezdis fort Mirjamin duke
ia prishur asaj lumturinë dhe të ardhmen, b) te diskutimi për thelbin e
dashurisë dhe të sakrificës për tjetrin, kur nga Loni mësohet se Mirjam nuk
është motra e Sandrit por e dashura e tij, e cila ka vendosur t’i përkushtohet,
pa e lënë të vetëm si një paraplegjik në karrocë. Pra dashuria tejkalon çdo
limit “arsyetimi” dhe “logjike” me natyrën vetëmohuese të saj, ashtu sikurse,
nga ana tjetër, dashuria e Lonit ndaj Mirjam, sado që një keqkuptim dhe veçse
në fillesën e një raporti virtual e të mundshëm, ushqen idenë e çiltërsisë dhe
fisnikërisë njerëzore. Të dyja idetë tubohen e shkrihen në një: te dashuria si
vlera humane më e epërme, së cilës i blatohen jo vetëm pasionet erotike, por më
së shumti qëndrimet humane në formën e një raporti etik si dhe me praninë e sakrificës
për tjetrin, në situata të rënda siç është ajo e Mirjam ndaj Sandrit. Ndërkohë,
projektimi i dramës si një sendërtim i makthit të Lonit pas aksidentit, me
pendesën, vuajtjen shpirtërore dhe vegimet torturuese, i japin asaj natyrë
introjektive, brenda një qasjeje letrare postmoderne.
Përralla klaustrofobike
Në dramën Përralla klaustrofobike ngjarja shkasore është e thjeshtë: dy personazhe mbyllen aksidentalisht disa ditë në një ashensor në pritje të shpëtimit. Kolizioni dramatik në kuptimin tradicional, nuk ekziston. Ka veçse një gjendje ankthi të Jonit i cili vuan nga klaustrofobia. Lexuesi e kupton vonë shkakun e kësaj sëmundjeje: vrasjen e nënës nga i ati si pasojë e xhelozisë. Kështu, mbyllja në ashensor, domethënë klaustrofobia, kthehet në premisë e shtysë parake për vlimin e vazhdueshëm emocional të Jonit, e cila jepet në formën e një trysnie që përshkon gjithë veprimin, derisa shfaqet e plotë dhe domethënëse. Rrethanën e mbylljes në formën e një rasti të pastër autori e shndërron në premisë dramaturgjike për të rizgjuar ndërgjegjen e agravuar nga një “ngërç” psikik, që e ka mbajtur nën trysni Jonin dhe ia ka rimodeluar kujtesën nën një tjetërsim tragjik, çka nga pikëpamja strukturore kjo epohet drejt formave psikoanalitike të shqyrtimit të personazhit, pasuar nga një mënyrë befasuese e zbulimit të mundimshëm e të nduarnduarshëm të së vërtetës.
Maksi dhe Kimi, apo takimi pas 21
vjetësh
Në teknikën e pështjellimit emocional dhe delirit të marrëzisë ndërtohet
edhe diadrama Maksi dhe Kimi, apo takimi
pas 21 vjetësh, e cila, me vështrimin e hedhur pas te një lidhje dashurore
e trefishtë: Kimi që do Mellaninë, edhe pse ajo e tradhton thuajse çdo natë,
nga njëra anë dhe Maksi që do Kimin, i cili e ka nxjerrë nga burgu dikur dhe
që, në pamundësi për t’i ofruar haptazi dashurinë prej burri, ia vret të
dashurën, Mellaninë. Drama e ruan suspansën deri në fund, kur lexuesi,
befasisht, merr vesh se Maksi e ka dashur Kimin jo si shok por si mashkull, ka
vuajtur tmerrin e refuzimit dhe xhelozisë, dhe për këtë shkak kryen edhe
krimin. Erotika homoseksualiste, me sa di, është e para e sendërtuar
drejtpërdrejt në një dramë shqipe në formën e një subjekti me elemente të forta
thrilleri dhe sendërgjimi. Ajo ngjan paksa me tipin e dramës “Parfumeria”,
veçse kahet e veprimit dramatik, krimi dhe përndjekja reciproke, ndryshojnë:
nga dy burra që duan të njëjtën grua, tashmë ndodh e kundërta: një grua që
vihet në mes të dy burrave si shkak xhelozie, hakmarrjeje dhe zhbërjeje morale.
Asgjë veç Gjuzepes
Asgjë veç Gjuzepes, dramë me tre personazhe, është po e tipit të
situatës së turbullirës shpirtërore dhe fiksacionit të kthyer në makth. Gjoni
apo Gjoshua, Gjosho, ka pësuar një aksident. Tek po çonte gruan e vet
shtatëzanë, Angjelinën, në spital, për të lindur fëmijën e tyre të parë
Gjuzepen, pra frytin e dashurisë, ai i ka humbur që të dy, atë dhe fëmijën e pa
lindur. Dhe 31 vjet ai heq dhe vuan gjithpo këtë fatkeqësi. Gjithnjë e më i
mbyllur në vetvete, gjithnjë e më mizantrop, gjithnjë e më i rrethuar nga
fantazmat dhe halucinacionet. Veç modelit të përqendrimit në shtjellën psikike
të një personazhi, në këtë rast të Gjonit, – autori aplikon ritualet fjalësore
si dhe ato gjestuale që përsëriten, çka të kujton dramat e Samuel Beketit. Kjo
është bërë për të krijuar ciklet e mbyllura dhe te frenuara të vetëdijes me
qëllim ngulitjen e mendjes, përfytyrimit dhe imazhit te po e njëjta pikë
verbuese: aksidenti dhe humbja e fëmijës, rrjedhimisht e lumturisë, pasuar nga
një pritje e gjatë, tejet e lodhshme e rraskapitëse, mbyllur në një pension a
çmendinë (kjo s’ka rëndësi). Vdekje fizike për Gjonin s’ka, por, në fakt,
vdekja ka ndodhur, është aty: vdekja e lumturisë, vdekja e vetë shpirtit. Gjoni
rron me vdekjen, ushqehet prej saj, dhe kujtimet e tij të përmbysura s’janë veçse
një formë e vdekjes në jetën-vdekje.
Drama që
përkthehen në situata tragjike të natyrës ekzistencialiste
Duke i këqyrur të pesë dramat së toku, në funksionet e poetikës letrare estetike, më duhet të them se Haqif Mulliqi afër mendsh që ndjek tipologjinë e dramës absurde, e gërshetuar kjo me atë surrealiste dhe ekzistencialiste, ku elementi onirik, jermi, kllapitë, vegimet, halucinimet, deformimet bëhen pjesë e krijimit të trysnisë psikologjike dhe shansi, ndoshta i vetëm, për të ndërtuar impakte të forta me publikun. Falë “infektimit” të recipientit me “goditje” e shpërfaqje nebulozash psikike prej njerëzish të “sëmurë”, autori realizon qëllimin e pritshëm për të ofruar situata vërtetë dramatike, të cilat janë “gëlltitur” prej vetëdijes e janë strukur thellë në pavetëdije duke u konvertuar në cytje, trysni dhe erupsion psikik të atypëratyshëm. Në rastet më fatlume, këto drama përkthehen në situatat tragjike të natyrës ekzistencialiste, qoftë pse grotesku aty tinëz ngre kryet e nuk se përjashtohet. Herë tjetër subjekti, edhe pse është konceptuar dhe procedon me një mbyllje fatale, tragjike, megjithatë, ai jep shkas për zgjidhje të tipit të absurdit, ku e mira, humanistja dhe e virtytshmja në vend që të triumfojnë natyrshëm, përkundrazi mbyten nga e keqja, krimi dhe mosmirënjohja; ku e “pritshmja” bëhet e papritshme dhe e nënkuptuara e kuptueshme. Dramat kanë pak personazhe, dy prej tyre kanë vetëm dy të tillë, ndërsa tre të tjera kanë nga tre gjer në katër. Elementi i suspansit dhe kontrapunktit shfrytëzohet me sens dhe enkas, për të sjellë sa gjendje nevrotike, vrullime ndjenjash të papritura apo mllefe të grumbulluara e të mbajtura brenda vetes për një kohë të gjatë, aq edhe çaste shastisjeje e ngulfatjesh psikike të cilat jepen fillimisht në tone disi të qeta, për t’u rritur në kreshendo në fund, gjer në shpërthime të papërmbajtura. Diku gjetkë toni mbahet i nderur qysh në krye. Dialogu është i kahut psikologjik; edhe kur rrëfehet historia, asnjëherë shtypja psikologjike nuk mënjanohet. Duhet të jesh i vëmendshëm për të rrokur me tërësej ashtën e memories së kësaj shtypjeje psikologjike, që shpërfaqet pak nga pak dhe që ka shkaktuar ngërçin, vuajtjen, torturën… /KultPlus.com
Kanë përfunduar në Tetovë xhirimet e filmit “Dasma e Anës”, sipas skenarit të Haqif Mulliqi dhe me regji të regjisorit Sabidin Aliu.
“Dasma e Anës është një dramë tronditëse, e krijuar mbi një ngjarje të vërtetë që flet për një çift të ri që, për shkak të një sëmundjeje të rëndë, që e përcakton fatin e tyre, janë të detyruar që dashurinë e tyre ta kurorëzojnë me një dasmë si ngjarja e fundit në jetë. Filmi ngërthen në vete një romancë pasiononte dhe dramë me tone të fuqishme tragjike. “Ky është bashkëpunimi im i dytë me regjisorin tim shumë të preferuar të filmit, Sabidin Aliu, pasi që, para dy apo tre vjetësh, gjithashtu, jemi pikëtakuar në projektin “Përralla”, film që ka korrur suksese në shumë festivale ndërkombëtare. “Dasma e Anës” pasqyron një ngjarje të vërtetë për një çift që e kam njohur dhe është një tregim sa tragjik aq edhe motivues për njerëzit që dashurojnë me tërë qenien e tyre. Duke qenë se kam marrë pjesë në disa prej xhirimeve dhe se e kam shikuar pjesën më të madhe të materialeve, jam i bindur se filmi “Dasma e Anës” do të pëlqehet shumë nga publiku ynë dhe ai i huaji”, prononcoi për KultPlus skenaristi Mulliqi.
Ndërsa regjisori Sabidin Aliu, profesor në Fakultetin e Arteve të Universitetit të Tetovës, shprehet me përplot entuziazëm për projektin. “Thënë të drejtën unë kam qenë i dashuruar që me leximin e parë në skenarin e profesor Mulliqit, dhe, më vjen shumë mirë që edhe juria e Agjenscionit të Filmit të Maqedonisë së veriut, skenarin e ka vlerësuar me pikë maksimale. Unë jam përpjekur që ta sajoj një kastë sa më të mirë të aktorëve, dhe pas provave në tavolinë kemi kaluar në sheshxhirime. Edhe aktorët e kanë plotësuar maksimalisht detyrën e tyre dhe na kanë lehtësuar në punë. Gjithashtu edhe pjesa tjetër e ekipit, e që është një ekip prej më të mirëve në Ballkan, ka kontribuuar që një tregim për një dashuri të këputur mes dy të rinjve ta shndërrojmë në fotografi lëvizëse. Jam i bindur se filmi do të komunikojë shumë, shumë mirë me publikun”, perfundoi regjisori Aliu.
Filmi është projekt i Shtëpisë Filmike “Vizion plus” nga Tetova e cila këtë film e ka realizuar në bashkëpunim me Fondin e Filmit të Maqedonisë së Veriut. Në rolet e tyre do të shfaqen aktorët: Afërdita Nuhiu, Sokol Monallari, Vullnet Ismani si dhe një grup i konsiderueshëm aktorësh të rinj që janë studentë të Fakultetit të Artit Dramatik të USHT-së. Drejtor i fotografisë është Albburon Mulliqi, ndërsa kostumografe Valentina Pajaziti. Këtyre ditëve materiali filmik do të dërgohet për montim dhe postproduksion në njërën prej produksioneve filmike të Shkupit i njohur dhe i respektuar për punë me sineastët e Kosovës në veçanti. Premiera e filmit “Dasma e Anës” pritet të mbahet në muajin shtator. KultPlus.com
