Poezi nga Ismail Kadare
“Ti dhe hëna”
Kësaj nate me hënë të vjeshtës
Dola fushës të bredh kuturu.
Retë shtohen me vrap pa reshtur,
Hëna duket aty-këtu.
Porsi vetë mendimet e mia
Po më shtyhem ndër mend më shpesh
dhe pas tyre gjithnjë gjendesh ti
si kjo hënë që duket mes resh.
Hëna shpejt do të zhduket dhe netët
do të mbeten pa të, kurse ti
në ëndërrimet e mia pa jetë
perëndim s’do të kesh kurrsesi./KultPlus.com
Shumica e shkencëtarëve bie dakord me hipotezën se Hëna u formua nga përplasja me Tokën e një objekti afërsisht të njëjtë me planetin Mars, të quajtur Teia, pikërisht në fillimet e jetës së planetit tonë. Në realitet ka ende disa të panjohura lidhur me detajet e kësaj ngjarje.
Përbërja kimike e shkëmbinjve hënorë të studiuar deri më tani, nuk është plotësisht në përputhje me këtë hipotezë. Lidhur me këtë çështje, ka pasur kohët e fundit një studim të ri nga shkencëtarët e Institutit për Kozmologjinë Kompjuterike në Universitetin Durham nëBritaninë e Madhe dhe nga Qendra Kërkimore e NASA-s në Silicon Valley, Kaliforni.
Studiuesit përdorën simulime të bëra me një super–kompjuter që gjendet në laboratorët e universitetit, falë të cilave ata krijuan një panoramë më të detajuar të asaj që ndodhi dikur. Në veçanti, shkencëtarët simuluan qindra “variante” të mundshme të ngjarjes, duke e ndryshuar në çdo rast këndin e goditjes, shpejtësinë e përplasjes, si dhe masat dhe rrotullimet e dy trupave që u përplasën.
Pra u përpoqën të eksploronin një numër të madh skenarësh të mundshëm që çuan në përplasjen Tokë-Teia. Grupi i studimit arriti në përfundimin se shumica e simulimeve me rezolucion të ulët që ishin kryer nga planetologët deri më tani, kishin lënë pas dore aspekte të rëndësishme të përplasjes.
Ndaj vetëm me një super–kompjuter ishte e mundur nxirrja në pah e elementëve që nuk ishin shfaqur në studimet e mëparshme. Dhe në fakt, vetëm simulimet me rezolucion të lartë çuan vërtet në formimin e një sateliti shumë të ngjashëm me Hënën.
Sipas studimit të ri, të publikuar në “Astrophysical Journal Letters”, pjesa më e madhe e Hënës u formua menjëherë pas goditjes, madje brenda disa orëve, dhe jo në shkallët kohore
të shekujve apo dhjetëra shekujve. Kjo mund të nënkuptojë se ajo u shkri më pak gjatë formimit sesa sugjerojnë teoritë standarde, sipas së cilave Hëna u rrit dalëngadalë brenda një disku mbeturinash që rrotullohej rreth Tokës.
Një Hënë që u formua shpejt do të shpjegonte për shembull (në kundërshtim me hipotezat e mëparshme) se si mundi të mbante pjesën më të madhe të ujit të shkëputur nga Toka. Do të justifikonte gjithashtu edhe faktin që në shumë zona të satelitit, përbërja është kaq e ngjashme me atë të Tokës.
Prandaj, ky skenar hap rrugë të reja në interpretimin e të dhënave të disponueshme dhe misionet e ardhshme hënore, mund të konfirmojnë më tej të dhëna të reja mbi llojin e ndikimit që çoi në formimin e Hënës, dhe të tregojë detaje të reja rreth historisë së vetë Tokës./bota.al/ KultPlus.com
Kur raketa e NASA-s “Artemis I” të niset për në hapësirë sot, ky do të jetë kurorëzimi i viteve të tëra të punës së qindra personave. Shumë prej tyre janë në pjesën jugore të Shteteve të Bashkuara, në disa objekte që u krijuan fillimisht nga NASA për projektimin dhe testimin e raketave të programit Apollo.
Raketa e re hënore e NASA-s bën javën e ardhshme nisjen e saj të parë për një provë pa astronautë në bord. Raketa rreth 100 metra e lartë do të përpiqet të dërgojë një kapsulë pa ekuipazh në një orbitë të largët të hënës. Nisja bëhet të hënën në mëngjes nga Qendra Hapësinore Kennedy në Florida.
Nëse çdo gjë shkon mirë, udhëtimet me astronautë mund të fillojnë që në vitin 2024.
Ky do të jetë udhëtimi i parë i NASA-s drejt Hënës që prej një gjysmë shekulli dhe kostoja i kalon 4 miliardë dollarë. Kur të realizohet i gjithë programi i NASA-s për rikthimin e astronautëve në Hënë, kostoja do të ketë arritur në 96 miliardë dollarë.
Do të jetë kurorëzimi i viteve të punës së qindra njerëzve.
“Kjo nuk ishte punë e një apo dy vetave. Këtu pati ekipe prej qindra njerëzish që u mblodhën së toku nga fusha të ndryshme, eksperienca të ndryshme që e mundësuan realizimin e kësaj së bashku”, thotë Nicholas Nugent, inxhinier projektimi në Qendrën Hapësinore “Stennis”.
Shumë prej tyre janë në pjesë jugore të Gjirit të Meksikës dhe punojnë të shpërndarë në disa objekte që NASA i ngriti fillimisht për misionin Apollo.
“Do të nisim raketën që ndërtuan këta njerëz. A nuk është kjo fantastike? Mund të thonë që ‘punova për këtë raketë’, dhe ata do të punojnë edhe për të dytën, të tretën, të katërtën dhe të pestën”, thotë Lonnie Dutreix, drejtor i objektit të NASA-s në Nju Orleans.
Mbi 50 vite më pas, misioni Apollo ende dallon si arritja më e madhe e NASA-s.
Duke përdorur teknologjinë e viteve 1960, pas vetëm tetë vitesh nga dërgimi i astronautit të parë Alan Shepard, NASA arriti të zbresë në Hënë edhe astronautët Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin.
Ndërsa për të përgatitur raketën e re Artemis u desh të paktën mbi një dekadë punë, megjithëse ekzistonte edhe eksperienca e krijuar nga një program eksplorues në Hënë, që u quajt Konstelacion, por që nuk zgjati shumë. 12 astronautë të misionit Apollo ecën në sipërfaqen e Hënës gjatë periudhës 1969-1972, me qëndrim jo më të gjatë se tre ditë për secilin.
Raketa e re Artemis është më e shkurtër dhe më e hollë se raketa që dërgoi gjithsej 24 astronautë drejt Hënës gjysmë shekulli më parë. Megjithatë ajo është më e fuqishme. Versionet e saj të ardhshme që do të quhen Sistemi i Nisjes në Hapësirë, do të jenë edhe më të mëdha.
Për të plotësuar stafin për raketën Artemis, NASA do të përzgjedhë ndër 42 astronautë, të cilët do të munden të qëndrojnë në Hënë për të paktën një javë.
Objektivi është krijimi i një pranie afatgjatë në Hënë, që do të përgatisë terrenin për dërgimin e njerëzve drejt Marsit. /Abcnews.al / KultPlus.com
NASA ka udhëzuar kompaninë Nokia të krijojë një rrjet të besueshëm 4G në sipërfaqen e Hënës.
Nga lidhja e platformave të naftës në det të hapur dhe minierave nëntokësore, tek transmetimi i drejtpërdrejtë i ngjitjeve në 5,200 metra mbi nivelin e detit në malin Everest, rrjetet 4G janë tashmë të afta të arrijnë disa nga vendet më të largëta në planet.
Tani teknologjia po përgatitet për sfidën e saj të ardhshme, jashtëtokësore – lidhjen e Hënës, shkruan Zdnet, transmeton KultPlus.
NASA ka në plan të krijojë një prani të qëndrueshme njerëzore në Hënë deri në fund të dekadës si pjesë e programit të saj Artemis, dhe me një projekt të tillë vijnë në mënyrë të pashmangshme një mori problemesh logjistike.
Por megjithëse ushqimi, gjumi ose dizajni i një kostumi hapësinor duhet të vijnë në mendje së pari, komunikimi i duhur është po aq i rëndësishëm për jetën në hapësirë.
Kjo është arsyeja pse vitin e kaluar NASA iu drejtua furnizuesit kryesor të telekomunikacionit Nokia me një kërkesë të pazakontë: të hartonte një sistem që do të krijonte një rrjet 4G për përdorimin e astronautëve të ardhshëm të hënës.
Rrjetet 4G – dhe teknologjia LTE që i mbështet ato – kanë provuar rezistencën e tyre përsëri në Tokë.
Ideja e një hapësire të pajisur me internet nuk është e re.
Për shembull, astronautët në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS) kanë përdorur Wi-Fi që nga viti 2008, dhe tani ata madje mund të lidhin kostumet e tyre hapësinore me një rrjet për të transmetuar video nga hapësira, për të komunikuar me automjete të tjera ose për të lehtësuar procedurat e ankorimit.
Edhe pse tani për tani NASA po konsideron kryesisht përdorimin e hënës 4G për eksperimente të tilla si udhëtimi me distancë nga distanca, në të ardhmen e afërt, megjithatë, fokusi mbetet në bërjen e teknologjisë të funksionojë me besueshmëri si pjesë e misionit të parë të planifikuar për vitin 2022.
Për të transportuar teknologjinë 4G në Hënë, Nokia po bashkëpunon me kompaninë autonome të anijeve kozmike Intuitive Machines, e cila po ndërton një zbarkues hënor për të transmetuar një sistem komunikimi LTE përmes hapësirës dhe duke dërguar në mënyrë të sigurt pajisjet e rrjetit në sipërfaqen e Hënës.
Sidoqoftë, kufizimet e hapësirës nënkuptojnë që çdo detaj duhet të planifikohet me kujdes. E para është nisja dhe ulja. Sistemi duhet të jetë i fortë mekanikisht për lëshimin dhe uljen, për t’i bërë ballë goditjeve, dridhjeve, nxitimit dhe të gjitha sforcimeve mekanike që vijnë nga vendosja e tij në hapësirë.
Për më tepër, sistemi duhet të përgatitet për ndryshime ekstreme të temperaturës në hapësirë, si dhe karakteristikat e terrenit që janë specifike për Hënën.
Duket se, në vitet e ardhshme, edhe Hëna do të kalojë nëpër transformimin e saj digjital. / KultPlus.com
Kina dhe Rusia kanë deklaruar se do të ndërtojnë një stacion hapësinor në hënë.
Agjencia hapësinore e Rusisë Roscosmos ka thënë se ka nënshkruar marrëveshje me Administratën nacionale hapësinore kineze të zhvillojnë kërkimet për sipërfaqen hapësinore të hënës dhe orbitën e saj.
Një deklaratë nga agjencitë hapësinore të të dy vendeve thotë se ajo do të jetë në dispozicion për t’u përdorur nga kombet e tjera.
Kjo vjen derisa Rusia përgatitet të festojë 60-vjetorin e fluturimit të saj të parë hapësinor.
“Kina dhe Rusia do të përdorin përvojën e tyre të akumuluar në shkencën hapësinore, kërkimin, zhvillimin dhe përdorimin e pajisjeve hapësinore dhe teknologjisë hapësinore për të zhvilluar së bashku një hartë rrugore për ndërtimin e një stacioni ndërkombëtar për kërkimi shkencor në hënë”, thuhej në deklaratë (në Mandarin).
Gjithashtu është shtuar se Rusia dhe Kina do të përgatisin planin, dizajnin, zhvillimin dhe veprimet për stacionin e kërkimeve.
Chen Len, analist i cili ka specializuar programet hapësinore në Kinë i ka thënë AFP-së se projekti është shumë i rëndësishëm. / KultPlus.com
Lajm i mirë për adhuruesit e astronomisë, një hënë e re e vogël mund të fillojë të shfaqet nga toka.
Është një objekt misterioz në hapësirë, që hap rrugën drejt tokës. Siç është raportuar, ai nuk posedon ndonjë kërcënim për planetin tokë dhe ndoshta do të bllokohet në orbitën e tokës dhe do të formojë një mini-hënë të re
ScienceAlert raporton se nëse ky objekt misterioz (i quajtur 2020 SO nga studiuesit), hyn në orbitën e tokës, ajo do të jetë mini-hëna e tretë që konfirmohet të bashkohet me orbitën e tokës.
Megjithëse ka prova se mund të ketë më shumë se të jesh vetëm asteroid, 2020 SO klasifikohet zyrtarisht si një asteroid.
Shkencëtarët i thanë ScienceAlert se ekziston një probabilitet i madh që 2020 SO të jetë në të vërtetë një fazë e hedhur e një rakete që u përdor për të lëshuar anije hënore Surveyor 2, një mision i dështuar në 1966.
Ata më tej shtojnë se objekti duket si madhësia e duhur dhe po udhëton shumë më ngadalë sesa shpejtësia e një asteroidi. / KultPlus.com
Njerëzit në të gjithë botën kanë shijuar pamje mahnitëse të “Super-hënës” së këtij muaji, kur Hëna shfaqet më e madhe dhe më e ndritshme.
Fenomeni ndodh kur sateliti qiellor arrin pikën më të afërt me Tokën – dhe është në anën e kundërt të Tokës me diellin, përcjell Telegrafi.
Super-hëna e këtij muaji – e treta dhe e fundit e vitit – njihet si “Hëna e Luleve” për shkak të shfaqjes së saj në pranverë. /Frontonline/ KultPlus.com
Hëna e Luleve siluetoi dy çiklistë pranë Salgotarjan në Hungari.
Hëna e plotë u pa në mënyrë dramatike mbi Chesterton Windmill në Warwickshire
Dhjetra njerëz u mblodhën në Primrose Hill të Londrës për të parë Hënën
Supermoonja fotografuar sipër një xhamie në Stamboll, Turqi…
… dhe në Dublin të Irlandës.
Kulla e një ushtaraku në afërsi të Ruhama në Izrael
Supermona e kuqe ngrihet pas malit Vesuvius në qytetin italian të Napolit …
… dhe nga një rrokaqiell i Tokios në Japoni.
Horizonti i botës shndriti të martën mbrëma deri mëngjesin e së mërkurës nga drita e hënës më të plotë të vitit.
E ashtuquajtura superhëna, një fenomen qiellor kur orbita e Hënës ndodhet shumë afër Tokës, ndriçoi fillimisht horizontin e Azisë, ku spektatorë dhe astronomë prisnin më kërshëri ta soditnin.
“Është gjë e mirë që po shfaqet superhëna me këtë situatë pandemie në Kinë, që sa vjen e përmirësohet. Jam e lumtur.”
“Për Pekinin është e rrallë të ketë hënë kaq rrumbullake. Është hera e parë që e shoh,” shprehen disa banorë të Pekinit.
Superhëna shkëlqeu edhe në Shqipëri dhe në vendet e Europës, në qiellin e trazuar të Athinës, mes grataçelave të Shkupit, në sfondin e katedrales më të madhe të Zagrebit në Kroaci, në Paris, në minaretë e Stambollit apo në urën e Londrës.
“Më ndihmoi vërtet të heq stresin sepse mbyllja gjithë ditën në shtëpi nga pandemia nuk të lejon të zbrazësh energjinë. Ngjita 11 kate për ta parë dhe ia vlejti,” tregon një banor i Karakasit në Venezuelë, teksa hëna shndriti qiejt e Amerikës Latine por edhe asaj Veriore, në Nju-Jork.
Hëna e plotë e këtij viti, e njohur ndryshe edhe si Hëna “rozë” për shkak të luleve që zakonisht dalin në këtë kohë, mendohet se është nga më të mëdhatë që nga viti 1948, dhe në të tilla përmasa pritet të shfaqet vetëm në vitin 2034.
Hëna rozë, është emërtuar e tillë, për shkak të një luleje të egër që rritet në Amerikën e Veriut, të quajtur “phlox sbuluta”, që ka një ngjyrë rozë dhe çel në këtë periudhë. Ndërsa epitetin “super”, hëna e plotë e merr kur afrohet në maksimumin e mundshëm me orbitën e Tokës, njofton VoA. / KultPlus.com
Në të shkuarën, studimet kanë zbuluar një lidhje mes ciklit hënor dhe numrit të emergjencave psikiatrike. Por a ndikon vërtet Hëna tek ne?!
Ekspertët thonë po! Që prej lashtësisë, njerëzit kanë pasur një lidhje të veçantë me proçeset e ndryshme të Hënës. Sipas tyre, energjia që ajo përçon nxjerr më në pah emocionet tona dhe shkakton ndryshime të humorit.
Gjatë një Hënë të Plotë jeni më shumë të prirur për të qenë të dhunshëm.
Kjo vlen më tepër për njerëzit që kanë të tilla tendenca. Gjatë këtyre ditëve ata e kanë të pamundur ta kontrollojnë sjelljen e tyre.
Hëna e Plotë shkakton mungesë gjumi.
Disa njerëz hëna i bën të sillen në mënyrë të pashpjegueshme dhe plot energji, ndërsa të tjerë i lë pa gjumë…Gjatë këtyre ditëve, shpesh njerëzit kanë probleme me pagjumësinë, por arsyeja “pse” ndodh kjo mbetet ende mister.
Mbylleni në vete dhe meditoni.
Gjatë Hënës së Plotë, hëna nuk është e qartë në qiell. Që do të thotë, energjia që tejçohet tek ne është e ulët. Njerëzit ndihen të lodhur dhe pjesën më të madhe të kohës e kalojnë duke analizuar ç’ka ndodhur e duke reflektuar.
Gjendja e shpeshta të ankthit nuk përjashtohen.
Ëndrrat e kthyera në makthe dhe gjumi jo i plotë, ju krijon herë pas here gjendje ankthi.
Hëna e Plotë mund të çojë situatën nga “dashuri në luftë” brenda pak minutash.
Duke qenë se njerëzit bëhen më emocionalë gjatë këtyre ditëve, i kushtojnë vëmendje çdo fjale. Gjasat për tu keqkuptuar janë të mëdha, kështu që bëni kujdes nga sherret e papritura. S’është faji i saj, është i hënës. /KultPlus.com
