Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.
Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:
“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”
“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”
“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”
“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”
“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”
“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”
“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”
“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”
“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”
“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”
“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”
“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”
“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”
“Me mua mund të ishe një person tjetër.”
“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”
“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”
“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”
“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”
“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”
“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”
“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”
“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”
“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”
“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”
“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”
“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”
“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”
“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”
“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”
“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”
“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”
“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”
“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”
“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/KultPlus.com
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.
Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.
Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer Gynt, Shtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:
Romantike: Pretendentet per fronin, Katilina, Zonja Ingra e Ostrolit
Realiste: Shtepia e kukulles, Armiku i popullit, Shtyllat e shoqerise
Simboliste: Rosa e eger, Hijet, Hedda Gabler
Filozofike: Brand, Per Gynt.
Stili i autorit
Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë. / KultPlus.com
I gjithë korpusi krijues i Henrik Ibsen dallon për veçorinë karakteristike, atë të vërtetësisë së ngjarjeve, tematikave dhe karaktereve. Nga gjithë ai vargan dramaturgësh, ai shquhet për detajin artistik, për thellësinë e trajtimit të argumentit, duke ngjitur në skenë dëshmimin dhe trajtesën e reales përmes njeriut ordiner dhe tërësisë së tipave dhe karaktereve që mishërojnë të përditshmen larg sfumaturave ideologjike. Kjo me një qëllimsi artistike, për ta bërë teatrin një pasqyrë të jetës së gjallë, çka i përgjigjet aspiratës së thellë të njerëzve të epokës.
Henrik Ibseni ishte një nga dramaturgët më të njohur norvegjez, i cili mbahet si pionieri i dramës realiste, që e lidhi teatrin drejtpërdrejtë me problemet e aktualitetit social e familjar. Ibsen është konsideruar si “babai” i teatrit. Ai renditet si dramaturgu më i njohur në letërsinë evropiane, dhe ndoshta më i madhi që nga Shekspiri. Kur teatri evropiane qasej të rrëmonte për të treguar zakonet e rrepta të jetës familjare dhe drejtësinë, ai ishte aty për ta shndërruar këtë vlerë arti skenik në besim. Pjesët e tij janë konsideruar skandaloz duke zbuluar realitetin që ishte fshehur prapa shumë fasadave.Në fund të shekullit të 19-të, Henrik Ibsen rishkruan plotësisht rregullat e dramës me një realizëm që e shohim edhe sot në teatro. Ai e ktheu skenën evropiane nga ajo që ishte bërë – një lodër dhe shpërqendrim për të mërziturit – dhe futi një rend të ri të analizës morale.
Pa figura përrallash dhe komplote të pamundura, Ibsen e solli audiencën e tij në shtëpitë e njerëzve të zakonshëm, ku borgjezët ruanin sekretet e tyre të ruajtura me kujdes . Ai më pas i vendosi konfliktet që lindën nga supozimet sfiduese dhe konfrontimet e drejtpërdrejta kundër një sfondi shumë realist të klasës së mesme dhe i zhvilloi ato me dialog të mprehtë dhe vëmendje të përpiktë ndaj detajeve.
Për këtë, ai ka fituar vendin e tij në histori. Pranë William Shakespeare Ibsen është padyshim dramaturgu më i madh në univers . Pra, natyrshëm, Unioni Ndërkombëtar Astronomik emëroi një planet me emrin e tij. Vetëm një planet i vogël, por ende!
“Nëse i heq gënjeshtrën e jetës së një njeriu mesatar, ia heq lumturinë në të njëjtën kohë.” – Nga rosa e egër
Në moshë të re, Ibsen u ndikua shumë nga poeti i famshëm norvegjez dhe dramaturg, Henrik Wergeland dhe tregime të tjera popullore norvegjeze veçanërisht të mbledhura nga Peter Christen Asbjørnsen dhe Jorgen Moe.
Ibseni vinte nga një familje e rrënuar ekonimikisht dhe iu desh të punonte që në moshën 15-vjeçare si shegert në një farmaci, por librat nuk i ndau nga dora dhe te ardhurat nga pune i përdori për të ndjekur studimet. Në fillimet e krijimtarisë se tij, arti i Ibsenit nuk rroku admirimin dhe botkuptimin e kohës, kësisoj dramaturgu nuk shihej me sy të mirë, çka e nxiti që të emigronte në Itali dhe Gjermani. Kësaj syrgjynosje” ai i’u dha për 27, në periudhën 1863- 1891, që përkon edhe me periudhën më të begatë artkrijuese të tij. Ai u kthye ne vendlindje për të kaluar vitet e pleqërisë, e pse jo dhe për t’i dhënë atij vendi që e “dëboi” një pjesë nga krenaria dhe fama e tij që tashmë kishte pushtuar gjithë Evropën.
Ibseni krijoi drama të llojeve të ndryshme, prej të cilave citojmë ato me tematikë romantike që përfaqësohet nga “Pretendentët për fronin”, “Katilina”, “Zonja Ingra e Ostrolit”. Për të vijuar me dramat realiste ku citojmë, “Shtëpia e kukullës”, “Armiku i popullit”, “Shtyllat e shoqërisë”. Dhe dramat simboliste dhe filozofike, “Rosa e eger”, “Hijet”, “Heda Gabler”, “Brand”, “Per Gynt” .
Fëmijëria & Jeta e hershme
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828 në Skien, Norvegji. Prindërit e tij ishin Knud Ibsen dhe Marichen Altenburg. Ibsen ishte një pasardhës i disa prej familjeve më të vjetra dhe më të shquar të Norvegjisë. Menjëherë pas lindjes së tij, gjendja financiare e familjes së tij rënë poshtë. Babai i tij shkoi në gjendje depresioni ndërsa nëna e tij e mori ngushëllim në spiritualitetin. Ibsen ishte pesëmbëdhjetë kur ai u detyrua të largohet nga shkolla. Ai u zhvendos në qytetin e vogël të Grimstad, mori një punë nxënës në një farmacisti dhe filloi të shkruar luan. Kur ai ishte 18, një ndërlidhës me një shërbëtor prodhuar atij një fëmijë të paligjshëm. Ibsen kishte për të paguar për mirërritjen e fëmijës derisa djali u rrit në adoleshencë e tij, edhe pse Ibsen kurrë nuk e panë atë. Në 1850, Ibsen shkoi në Christiania (tani Oslo) duke synuar të matriculate në universitet. Por përpjekja e tij e mëparshme të hyjnë në universitet u dështuar dhe ai nuk mund të qartë e provimeve te pranimit. Si rezultat, ai ka rënë idenë e matrikullimit në universitet dhe të përkushtuar veten për të shkruar. Në të njëjtin vit, ai botoi luajnë e tij të parë, tragjedia Catiline nën pseudonimin “Brynjolf Bjarme”. Tij të parë organizuan loja ishte “tumë Varrimi” (1850), i cili nuk ka marrë shumë vëmendje. Pavarësisht prej shfaqjeve të shumta të pasuksesshme, Ibsen mbeti i vendosur të jetë një dramaturg. Kur Ibsen ishte i ri, autori norvegjez Henrik Wergeland ishte më e respektuar, dhe të lexoni gjerësisht poet norvegjeze dhe dramaturg. Wergeland, së bashku me tregime të tjera popullore norvegjeze, veçanërisht të mbledhura nga Peter Christen Asbjørnsen dhe Jørgen Moe, Ibsen frymëzuar për të shkruar më shumë luan.
Karriera dhe Shkrimet
Për disa viteve të ardhshme, Ibsen ka punuar në Det Norske Theater (Bergen), ku ai ishte i përfshirë në prodhimin e më shumë se 145 shfaqjeve si një shkrimtar, drejtor, dhe producent. Jo luan individuale erdhi prej tij gjatë kësaj periudhe. Dështimet e tij për të arritur sukses dha përvojë të jashtëzakonshme në Teatrin norvegjeze, e cila dëshmoi se ishte shumë e dobishme për të në të ardhmen. Në vitin 1858, ai u kthye në Christiania dhe u bë drejtor kreativ i Teatrit Christiania. Më 18 -të qershor 1858, ai u martua me Suzannah THORESEN. Çifti kishte një djalë, Sigurd lindur më 23 dhjetor, 1859. Ata duhej të përballen me rrethana të varfër financiare, të cilat bëra Ibsen zhgënjyer me jetën e tij në Norvegji. Ai u largua Christiania në 1864 dhe shkoi në Sorrento në Itali. Loja e tij, “Brand” (1865) solli Ibsen brohorit kritike, së bashku me sasi të konsiderueshme të suksesit financiar. Suksesi i markës u pasua nga një tjetër lojë të suksesshëm, “Peer Gynt” (1867). I famshëm norvegjez kompozitor dhe pianist Edvard Grieg përbërë muzikë rastësishëm dhe këngë të bazuar në këtë lojë. Suksesi i këtyre shfaqjeve solli besim tek ai dhe e inkurajoi atë për të futur më shumë nga idetë dhe bindjet e tij në dramë.
Faza e ardhshme e jetës Ibsen-së është konsideruar si Epoka e Artë e tij, pasi ai arriti kulmin e fuqisë dhe ndikimit dhe u bë qendra e polemikave dramatike në të gjithë Evropën. Në 1868, ai u zhvendos nga Italia në Dresden, Gjermani dhe i kaloi vitet e ardhshme me shkrim punën e tij më të rëndësishme, “Perandor dhe galilean” i cili u botua në vitin 1873. Kjo lojë është i bazuar në jetën dhe kohën e perandorit romak, Julian të femohues. Në vitin 1875, Ibsen lëvizur në Mynih dhe të botuar të luajë e tij të ardhshëm, “Shtëpia një kukull-së” në vitin 1879. Ajo u pasua nga një tjetër lojë, “Ghosts” në 1881. Vitin e ardhshëm në 1882, ai erdhi me një tjetër lojë të diskutueshëm, “Një armik i popullit”. Luan e tij në fillim ishin të diskutueshme në një shkallë të vogël të familjeve individuale. Por në “Një armik i popullit”, antagonisti ishte i tërë komuniteti. Loja e tij e ardhshme, “Duck Ëild” (1884) është konsideruar shpesh si punën e tij të mirën dhe gjithashtu e kompleksit më të madhe të veprave të tij. Në vitet e mëvonshme të karrierës së tij letrare, drama e tij u kthye më shumë meditues, më pak denoncuar e vlerave morale të shoqërisë. Në dramat e mëvonshëm si “hedda GABLER” (1890) dhe “Master Builder” (1892), Ibsen eksploruar konfliktet psikologjike që kapërcen një refuzim të thjeshtë të konventave të tanishme.
Shumë lexues, të cilët e konsiderojnë didaktizëm anti-Victorian si datë, thjeshtë apo banale, do të gjeni këto luan më interesante për shqyrtim e tyre të vështirë tehe, objektiv i konfrontimit ndërmjet njerëzve. “Hedda GABLER” është loja më e kryer e Ibsen. Roli Titulli i shfaqjes është ende një nga rolit më të vështirë dhe të dobishme për një aktore. Luan e tij, “Hedda GABLER” dhe “Shtëpia e një kukull-së” janë bazuar në protagonistëve femra energjia e të cilëve pothuajse demonike provon si tërheqëse dhe shkatërruese për njerëzit rreth tyre. Ibsen ndryshuar rregullat e dramës me elementet e tij të realizmit, e cila më pas u miratua nga Chekhov dhe të tjerët. Qasja e tij përpara, sfiduese dhe të drejtpërdrejtë për çështjet bërë luan një arti në vend se thjeshtë argëtim. Ibsen kthye në Norvegji në vitin 1891, e cila kishte ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme më pas. Ai ka luajtur një rol të rëndësishëm në ndryshimet që kishin ndodhur në të gjithë shoqërinë. /Nga Albert Vataj / KultPlus.com
Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.
Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:
“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”
“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”
“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”
“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”
“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”
“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”
“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”
“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”
“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”
“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”
“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”
“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”
“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”
“Me mua mund të ishe një person tjetër.”
“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”
“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”
“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”
“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”
“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”
“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”
“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”
“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”
“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”
“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”
“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”
“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”
“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”
“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”
“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”
“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”
“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”
“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”
“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”
“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/ KultPlus.com
Fjalët e Peshkop Nikolasit drejtuar Mbretit Skuleja përshtatur për shqiptarët
Do enden shqiptarët në kët’ jetë zvarrë, pa qëllim e pa vullnet; në zemër do të ken’ shpirtvogëlsi dhe për njëri-tjetrin armiqësi. Veç që të gjith’ një gjë do ken’ dëshirë: gjithçka q’është e madhe, q’është e mirë, me gur e baltë ngutas ta mbulojnë; turpin porsi nder do ta shikojnë dhe për flamur do mbajnë lecka pa vlerë….
Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.
Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:
“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”
“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”
“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”
“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”
“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”
“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”
“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”
“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”
“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”
“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”
“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”
“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”
“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”
“Me mua mund të ishe një person tjetër.”
“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”
“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”
“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”
“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”
“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”
“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”
“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”
“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”
“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”
“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”
“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”
“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”
“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”
“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”
“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”
“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”
“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”
“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”
“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”
“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/ KultPlus.com
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.
Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.
Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer Gynt, Shtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:
Romantike: Pretendentet per fronin, Katilina, Zonja Ingra e Ostrolit
Realiste: Shtepia e kukulles, Armiku i popullit, Shtyllat e shoqerise
Simboliste: Rosa e eger, Hijet, Hedda Gabler
Filozofike: Brand, Per Gynt.
Stili i autorit
Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë. / KultPlus.com
Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.
Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.
Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:
“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”
“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”
“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”
“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”
“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”
“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”
“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”
“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”
“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”
“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”
“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”
“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”
“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”
“Me mua mund të ishe një person tjetër.”
“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”
“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”
“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”
“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”
“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”
“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”
“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”
“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”
“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”
“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”
“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”
“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”
“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”
“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”
“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”
“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”
“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”
“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”
“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”
“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/KultPlus.com
Henrik Ibsen ishte një nga dramaturgët më të njohur norvegjez, i cili mbahet si pionieri i dramës realiste, që e lidhi teatrin drejtpërdrejtë me problemet e aktualitetit social e familjar. Ibsen është konsideruar si “babai” i teatrit.
Ai renditet si dramaturgu më të njohur në letërsinë evropiane, dhe ndoshta më madhi që nga Shekspiri.
Kur teatri evropiane qasej të rrëmonte në për të treguar zakonet e rrepta të jetës familjare dhe drejtësinë.
Pjesët e tij janë konsideruar skandaloz duke zbuluar realitetin që ishte fshehur prapa shumë fasadave.
Në vijim, KultPlus sjell disa nga thëniet më të bukura të dramaturgut të madh.
22 shprehje nga Henrik Ibsen
1. Populli është si anija, secili duhet të jetë i përgatitur për ta marrë timonin.
2. Zogu i pyllit nuk dëshiron kurrë kafaz të bukur.
3. Progresi është një ecje në tym nga një gabim në tjetrin.
4. Hiqi njeriut iluzionet me të cilat jeton, e njëkohësisht do t’i heqësh edhe lumturinë.
5. Njeriu kurrë nuk duhet veshur me kostumet më të bukura kur ai shkon në betejë për lirinë dhe të vërtetën.
6. Pakica mund të ketë të drejtë, por e sigurtë është që shumica e ka gjithmonë gabim.
7. Një mijë fjalë, nuk do të linin një mbresë kaq të thellë sa një veprim.
8. Mos e përdor fjalën e huaj “ideal”. Ne kemi fjalën e hatashme burimore “gënjeshtër”.
9. A di çfarë jemi ne, që e mbajmë veten si shtylla të shoqërisë? Ne jemi vetëm tullat e saj, as më shumë, as më pak.
10. Jeta në shtëpi nuk është më e lirë dhe e bukur, nëse ajo është e ngritur mbi mërzitjen dhe borxhet.
11. Është e pafalshme që shkencëtarët t’i torturojnë kafshët; le t’i bëjnë eksperimentet e tyre mbi politikanët.
12. Shikoni ju lutem në zemrën e çdo njeriu dhe do të gjeni gjithmonë tek secili së paku një njollë të zezë, të cilën ai e fsheh.
13. Martesa! Asgjë tjetër nuk kërkohet më shumë prej një burri…
14. Njëra nga cilësitë e lirisë është se, sa kohë që luftojmë për të, ajo zgjerohet. Prandaj ai që ndodhet në mes të betejës dhe thotë “ia arrita”, vetëm sa tregon se sapo e ka humbur atë.
15. Ata njerëz që nuk dinë ta ruajnë shëndetin e tyre, duhet ta kenë nderin ta varrosin veten, dhe të mos humbet kohë me ta.
16. Ligësia është kompromis.
17. Shtyllat e së vërtetës dhe shtyllat e lirisë – ato janë shtyllat e shoqërisë.
18. Këta heronj të financave janë si rruazat në një pè; kur bie njëra, bien të gjitha pa përjashtim.
19. Njeriu më i fortë i botës është ai që rri vetëm.
20. Shoqëria jonë është e gjinisë mashkullore, e derisa aty të mos hyjë femra, nuk do të jetë njerëzore.
21. Sekreti i madh i pushtetit: të mos përpiqesh kurrë të bësh më shumë nga ç’mund të bësh.
22. Mijëra fjalë lënë më pak gjurmë, se sa një punë.
Ibseni krijoi drama të llojeve të ndryshme, prej të cilave citojmë ato me tematikë romantike që përfaqësohet nga “Pretendentët për fronin”, “Katilina”, “Zonja Ingra e Ostrolit”.
Për të vijuar me dramat realiste ku citojmë, “Shtëpia e kukullës”, “Armiku i popullit”, “Shtyllat e shoqërisë”. Dhe dramat simboliste dhe filozofike, “Rosa e eger”, “Hijet”, “Heda Gabler”, “Brand”, “Per Gynt” . / KultPlus.com
Gjatë formacionit letrar-stilistik të natyralizmit në produksionin teatror, paraqitet nevoja për regjisorin. Dikur këtë punë e ka kryer aktori kryesor (aktori menaxhues i trupës/teatrit). Natyralistët kërkonin të paraqisnin “një copë jete, të inskenuar në skenë me art” (Jean Kullien), e cila në praktikën dramatike e teatrore kishte për interesim të saj problemet sociale, motivet psikologjike të personazheve dhe detajin. Kjo frymë teatrore, gjatë fundit të shekullit XIX – e shtyrë tutje nga ndikimi regjisorial – lëvizte drejt paraqitjes së realizmit psikologjik dhe dramës moderne.
Njëri ndër shkrimtarët më të shquar që e kultivon këtë stil dhe i cili shpeshherë me të drejtë konsiderohet themelues i dramës moderne, është dramatisti norvegjez Henrik Ibsen. Ai qëndron i madh në teknikën dhe forcën dramatike që kanë veprat e tij dhe, mbi të gjitha, ai është dramatisti i parë që fut një mënyrë të re në të shkruarit e dramës. Me stilin e tij “përmbys” konceptin aristotelian për njësinë e veprimit, duke e zhvilluar konceptin e tij mbi veprimin e ekonomizuar.
Veprimi që çon në kundërveprim për të ndërtuar konfliktin në dramat e tij, zakonisht nuk ndodh në strukturën e fabulës, por ai ndodhet kryesisht në kundërthëniet dhe përplasjet e botës mendimore dhe emocionale të personazheve. Personazhet e Ibsenit janë njerëz me mish e gjak, me intelekt e me shpirt dhe nuk janë skelete a marioneta që kryejnë veprime sa për ta shtruar strukturalisht dramën apo thjesht për të ndërtuar situata dramatike. Drama e Ibsenit merret me pasojën, sepse veprimi klasik në të shumtën e herëve nuk ndodhet aty: ai tashmë ka ndodhur diku më parë, me pasojat e të cilit përsiaten personazhet të cilat artikulohen nëpërmjet dialogut depërtues, mendimeve të ashpra dhe psikologjisë së thellë të karaktereve.
Psikologjia e karaktereve në dramat e Ibsenit – p.sh. te “Armiku i popullit” (Dr. Stokman), te “Shtëpia e kukullës” (Nora), te “Jun Gabriel Borkman” (Borkmani), te “Heda Gabler” (Heda), te “Shtyllat e shoqërisë” (Konsulli Bernik) etj. – ngrihet në nivelin e personazheve të papërsëritshme, në nivelin e arketipeve njerëzore dhe njëkohësisht individumeve të papërsëritshme në gjithë dramaturgjinë botërore. Hulumtimi i botës njerëzore, i niveleve, nënniveleve dhe skutave më të errëta të shpirtit dhe mendjes së njeriut, si dhe guximi krijues i Ibsenit për të portretizuar dhe tipizuar personazhe të tilla në dramat e tij, sjell një frymë të re në dramaturgji, që provokon rishqyrtimin e vlerave njerëzore dhe artistike.
Në dramat e Ibsenit ndodh permutacioni në renditjen e të ashtuquajturave objekte të mimesit (imitimit-krijimit) aristotelian. Pra, nëse për teorikun e parë të artit, Aristotelin, Mythos (fabula, përralla) është objekti i parë për krijimin e një vepre dramatike, dhe pas saj është Ethosi, Persona (karakteret, personazhet), për Ibsenin personazhi është ai që zë vendin kryesor dhe qendror në një vepër drame. Personat, pastaj, duke vepruar e zhvillojnë objektin e dytë të mimesisit – fabulën.
Reduktimi i veprimit joverbal të personazheve dhe futja e veprimit verbal – gjegjësisht dialogut që ka karakter konfliktuoz, të debatit kundërthënës apo diskutimit – pa dyshim që shënon një hap të ri në teknikën e të shkruarit të dramës dhe në gjetjen e mjeteve të reja estetike për ta funksionalizuar dhe ndërthurur në mënyrë sa më organike strukturën me përmbajtjen e dramës.
Zakonisht, në dramat e Ibsenit konflikti i personazheve ndodh si pasojë e një veprimi joverbal të mëhershëm, i cili në dramë zhvillohet nëpërmjet veprimit verbal dhe situatave dramatike që përligjin dhe tipizojnë karakteret deri në portrete të detajuara. Pra, situatat dramatike zhvillohen si pasojë e konflikteve të karaktereve. Kjo ishte gjetja e Ibsenit; kjo ishte “përmbysja” çliruese e dramës dhe e teatrit. Shi për këtë, me këtë indukohet inaugurimi i rrugës për krijimin e lëvizjeve të tjera teatrore, të cilat do të shfaqen në skenën kulturore e letrare, në forma të ndryshme.
Këtë inovacion dhe këtë frymë çliruese që ka prurë Ibseni, qoftë në dramën e shkruar, qoftë në dramën e inskenuar (ai ka bërë edhe regji teatrore), e ka realizuar pasi është çliruar nga ambiciet dhe kërkesat e norvegjezëve për të krijuar “Dramën Nacionale”. Për të krijuar dramën nacionale norvegjeze – që do të përqafohej nga populli i tij – Ibseni do të ngelej i mbërthyer pas madhështive unikale të heroizmave dhe legjendave me bukuri të egra dhe me akull skandinav.
Përkundër shpirtit të tij krijues, gjatë kohës sa ishte drejtor i teatrit në Bergen (në moshën 23 vjeçe), pastaj edhe i Teatrit Kombëtar të Oslos (1857-1862), Ibseni nuk ia del të shkruajë diç që do ta merrte epitetin e dramës nacionale. Vetëm pas një viti – prej kur falimenton Teatri i Oslos (1863) – Ibseni boton “Pretenduesit”, që pastaj merr epitetin e dramës kombëtare. Në vitin pasues, më 1864, Ibseni përfiton një bursë të vogël shtetërore dhe mërgon në Romë të Italisë ku e kalon pjesën më të madhe të jetës së tij. Një pjesë të jetës së tij e kalon edhe në Dresden dhe Munih të Gjermanisë.
Gjatë 27 vjetëve të mërgimit është rikthyer për vizita të shkurtra në atdheun e tij (1874 dhe 1885). Mërgimi i tij ishte notë proteste kundër gjendjes politike, sociale, morale, kulturore etj., që atëbotë mbretëronte në Norvegji.
Në vitet e para të mërgimit kishte shkruar poemë gjysmëdramatike “Brandi” (1866), e cila kishte korrur suksesin e një vepre popullore (ku portretizon norvegjezin “ideal”), ndërsa në vitin pasues, më 1867, boton dramën “Peer Gynti” në vargje të rimuara (në të cilën krijon portretin real të norvegjezit). Dy vjet më vonë vjen satira “Lidhja e të rinjve” (1869).
Rikthimi i parë i tij në atdhe e kishte trazuar shpirtin e krijuesit. Norvegjia, atdheu i tij, që identifikohej me dramën e tij, e kishte trishtuar deri në provokacion artistik, sepse, vetëm pas kësaj vizite, zëri i krijimtarisë ibseniane shpërthen si një vullkan, llava e të cilit me gjuhë flake paraqet gjendjen e mjerë sociale dhe katrahurën në të cilën ishte katandisur populli. Vullkani i parë vjen me “Shtyllat e shoqërisë” (1877). Konsulli Bernik, kryepersonazhi i dramës, një armator anijesh, është shtylla që e mbështet popullin dhe është shpirti i moralit dhe virtyteve njerëzore. Mirëpo, kjo shtyllë, me zhvillimin e dramës, del të ishte ngritur mbi themelet e gënjeshtrës, mashtrimit; si e tillë, ajo ishte e gjykuar që të shembej.
Vullkani tjetër i fuqishëm krijues ndodh në vitin 1879, me botimin e dramës sociale, të tipit familjar – “Shtëpia e kukullës”. Nora, gruaja e avokatit Torvald Helmer, kishte qenë e shtrënguar – për shkaqe ekonomike – që t’ia sakrifikojë fshehtas burrit nderin e saj, për të huazuar para që t’ia shpëtojë jetën duke e dërguar në shërim. Deri këtu drama merret kryesisht me pasojën e veprimit joverbal të Norës. Në momentin kur Nora ka mundësi ta rikthejë kredinë, ndodh kulmi shpërthyes: zbulimi i sekretit të saj. Me zbulimin e sekretit ndodh edhe zbulimi dhe tipizimi i karaktereve të personazheve, i Torvaldit, Norës, huadhënësit Krogstad etj. Në këtë fazë të dramës ndodh modeli i aksionit të skenës, sepse këtu nis shthurja e familjes dhe demaskimi i karaktereve. Torvaldi, që ishte portreti i figurës moraliste, del hipokrit dhe servil, ndërsa Nora, një idealiste e moralit, del grua që e sakrifikon edhe familjen (burrin dhe tre fëmijët) për lirinë e saj, për të qenë vetja, për ta ndjerë veten njeri.
“Heda Gabler” është dramë e karaktereve. Heda është personifikimi i së “keqes”, ndërsa Tea është personifikimi i së “mirës”. Megjithatë, personazhet personifikuese nuk kanë karaktere njëngjyrëshe, p.sh. të zezë (Heda) dhe të bardhë (Tea), apo nuk e personifikojnë djallin shkatërrimtar (Heda) dhe engjëllin shpëtimtar (Tea). Ato janë dy botë të kundërta, janë dy antipole që kanë pikën konfrontuese dhe pikën ku puqen në mes tyre. Personazhi i Hedës është një mozaik shumëngjyrësh: është një grua që kërkon aktin heroik përballë rivales së saj, që synon ta realizojë nëpërmjet hakmarrjes, e cila e godet vetë atë.
Fuqia vullkanike e dramës ibseniane arrin kulmin me dramën “Armiku i popullit” (1883). Vetë titulli i veprës është signifikativ: një popull e shpall armik një pjesëtar të tij, sepse ai ka guxuar ta shpallë një të vërtetë. Pa provuar analizimin e saj, është mirë të shkëpusim tri citate nga kjo vepër kolosale:
1. “Kam zbuluar se të gjitha burimet morale të jetës sonë janë të helmuara dhe që shoqëria jonë… është e themeluar mbi një pellg murtaje dhe gënjeshtre”.
2. “Shkurt, isha i verbuar nga lumturia… kur befas m’u çelën sytë. Atëherë vura re për herën e parë shtazërinë e pakufishme të qeveritarëve dhe krerëve tanë”.
3. “Jo, jo, nuk e demoralizon njeriun kultura, po shtazëria, varfëria…”.
Në fund, vetëm një pyetje: A nuk është aktual Ibseni, edhe pas një shekulli? /Telegrafi /KultPlus.com
Fjalët e Peshkop Nikolasit drejtuar Mbretit Skuleja përshtatur për shqiptarët
Do enden shqiptarët në kët’ jetë zvarrë, pa qëllim e pa vullnet; në zemër do të ken’ shpirtvogëlsi dhe për njëri-tjetrin armiqësi. Veç që të gjith’ një gjë do ken’ dëshirë: gjithçka q’është e madhe, q’është e mirë, me gur e baltë ngutas ta mbulojnë; turpin porsi nder do ta shikojnë dhe për flamur do mbajnë lecka pa vlerë….
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.
Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.
Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer Gynt, Shtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:
Romantike: Pretendentet per fronin, Katilina, Zonja Ingra e Ostrolit
Realiste: Shtepia e kukulles, Armiku i popullit, Shtyllat e shoqerise
Simboliste: Rosa e eger, Hijet, Hedda Gabler
Filozofike: Brand, Per Gynt.
Stili i autorit
Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë. /KultPlus.com
