Zjarri dhe pasioni i një letre që Honore de Balzak i shkruante konteshës polake Ewelina Hanska, qershor 1835.
Jam aq i çmendur për ju e më shumë se kaq nuk mund të jem. Nuk të arrij të mendoj as dy gjëra të vetme, pa ju menduar edhe juve ngatërruar mes tyre.
Nuk arrij të mendoj asgjë tjetër veç jush. Megjithëse përpiqem të qëndroj, imagjinata më çon gjithnjë te ju. Ju përqafoj, ju puth, ju përkëdhel dhe mijëra përkëdhelje dashurie pushtojnë qenjen time.
Mund t’ju them se do jeni gjithnjë e pa diskutim në zemrën time. Brenda saj ju ndjej në një mënyrë kaq të këndshme. Por, Zot, ç’do të ndodhë me mua nëse ju më hiqni dashurinë tuaj, qëllimin e ekzistencës sime? Ky është mendimi më i tmerrshëm i vetmisë që më tmerron këtë mëngjes.
Ngrihem papritur duke i thënë vetes: “Do shkoj te ajo!” Por ulem përsëri i shtrënguar nga detyrimet që kam. Brenda meje kam një konflikt të frikshëm. Kjo nuk është jetë. Nuk jam ndjerë kurrë kështu. Më keni gllabëruar plotësisht.
Sa herë mendoj për ju ndjej një gëzim prej të çmenduri. Shoh e rishoh një ëndërr aq të bukur sikur në një moment të vetëm arrij të jetoj një mijë vjet. Ç’tmerr i vërtetë!
Pushtuar nga dashuria që më ka hyrë në çdo por, e duke jetuar vetëm për dashurinë, e shoh veten të konsumuar nga dhimbja e si të mbështjellë në një rrjetë merimange.
Eva ime e dashur, ju nuk e dinit. E mora letrën tuaj. E kam këtu para dhe po ju flas njësoj si t’ju kisha edhe ju këtu. Ju shoh njëlloj si dje, të bukur, çmendurisht të bukur!
Mbrëmë i përsërisja vetes pa pushim: Ajo është e imja! Ah! Nuk besoj se engjëjt në parajsë janë më të lumtur sesa isha unë dje! / Nga Albert Vataj / KultPlus.com
Sot janë bërë 173 vite nga vdekja e shkrimtarit francez, Honoré de Balzac, shkruan KultPlus.
Honoré de Balzac lindi si Honore Balzac në Tours më 20 maj të 1799. Në moshën 8 vjeçare mamaja e tij e dërgoi të studionte në oratorin e Vendôme, ku për 6 vjet studioi shumë léndé, dhe ku nxjeri në pah talentin e tij në letërsi. U regjistrua në fakultetin e jurisprudencës, dhe në të njëjtën kohë punonte në një zyre noterie. Në moshën 20 vjeçare zbuloi dhuntinë e tij për të shkruajtur.
Për 20 vjet ai arriti të bënte 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, të gjitha këto të bashkuara në një vepër të vetme me titull “La comédie humaine” (Komedia njerëzore) dhe të ndara në Scènes de la vie privée (Skena të jetës private), Scènes de la vie de provence, Skena të jetës në provincë) Scènes de la vie parisiennne (Skena të jetës parisienë). Bëhet fjale për një analizë të jetës shoqërore dhe private në një Francë në zhvillim e sipër, epoka e “monarkisë borgjese” të Luigjit Filipit.
Në 1834 Balzac pati idenë që të shkrinte të gjitha krijimet e tij në një vepër të vetme monumentale, një afresk i vërtete mbi shoqërinë francezë të asaj kohë nga perandoria e parë deri në monarkinë e korrikut, kështu publikoi të famshmen Komedia njerëzore.
Fillimisht vepra duhet të përmbante 150 romanca të ndara në tre vija kryesore : Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i parë përbehej nga vepra të përfunduara prej kohësh dhe ishte i ndare në 6 skena të cilat përfaqësonin jetën : private, provincës, parisienë, politike, ushtarake dhe fshatit.
Romancat duhet të përmbanin rreth 2000 personazhe, sepse dëshira e tij ishte të krijonte një rrjet ngatërresash midis vëllimeve të ndryshme. Vetëm 2/3 e projektit u realizua. Episodet më të famshme janë : Xha Gorio (1834-35), Evgjéni Grande (1833), Kusherira Betë (1846), Iluzione të humbura (1837-1843).
Përfaqësuesi më i madh i realizmit në Evropën perëndimore. Balzaku dominon gjithë shekullin e XIX. Gazetar, industrialist i munguar, krijues i afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e një shoqërie së cilës ai përfundon duke iu imponuar, Balzak përzihet me “fëmijën e shekullit” duke kontribuar në krijimin e një miti : një burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë edhe ëndërrimtar, i plagosur nga kontradiktat e jetës moderne. Në qoftë se Balzaku shpallte dy të vërtetat e tij, fronin dhe altarin, Hygo dallonte tek ai një shkrimtar revolucionar ; ndërsa bashkëkohësit e tij e merrnin për realist, Bodler e përshëndet si një vizionar të mrekullueshëm. Vepra e tij përshkohet nga tensione dinamike dhe kritike. Ajo jeton : Është ky kompleksitet i pabesueshëm që e bën Komedinë hyjnore një vepër madhore me përmasa botërore.
Një familje e ftohtë i ati i Balzakut, Bernard François Balssa, funksionar perandorak, bir i revolucionit francez, u martua në moshën pesëdhjete një vjeçare me një nëntëmbëdhjetë vjeçare : kjo histori e vërtetë mund të shërbente si pikë fillimi për një roman balzakian. Në fakt, Honore nuk do të pushojë së treguari për gratë e “keqmartuara”, për dramat e jetës private dhe për divorcet e shpeshta të çifteve. Një babai liberal, besimtar i idealeve progresiste të kohës, i përgjigjet një mama, që i do padyshim pak fëmijët e saj dhe që mbyllet në trishtimin e një jetë të vetmuar.
Fillimet e një shkrimtari ishte dëshira e të atit që Honore të bëhej noter. Por më të mbaruar studimet për drejtësi, ai zgjedh të bëhet shkrimtar, vendos të jetë bir i veprave të tij. Në atë kohë i riu Balzak ishte i majtë dhe ishte vënë në dukje për materializmin e tij. Nga pamundësia ekonomike Balzaku merr me qira një papafingo në rrugën Lesdiguieres dhe i futet punës. Në fakt kjo eksperiencë rigjendet në disa nga romanet e tij. Në moshën 20 vjeçare Balzaku njohu jetën e një studenti të varfër dhe një krijuesi në kërkim të identitetit të tij. Për t’ia dalë mbanë në letërsi në vitet 20 të shekullit XIX duhet të shkruaje drama, histori ose poezi./KultPlus.com
“Ajo ishte e gatshme të mohonte ekzistencën e hapësirës dhe kohës, më shumë se sa ta pranonte se dashuria mund të mos jetë e përjetshme.” – Simone de Beauvoir
“Është e lehtë të biesh në dashuri. Pjesa e vështirë është gjetja e personit që do ta shkaktonte atë.” – Bertrand Russell
“Në dashuri, ne shpesh e dyshojmë atë që më së shumti e besojmë.” – François de La Rochefoucauld
“Secila dashuri, sa do qiellore që mund të duket, rrënjët e saj i ka në instiktin seksual.” – Arthur Schopenhauer
“Dashuria është emri për përpjekjen tonë për plotëni; për dëshiron tonë për të qenë komplet.” – Plato
“Gravitacioni nuk është përgjegjës që njerëzit bien në dashuri.” – Albert Einstein
“Oh, dashuria nuk është këtu për të na bërë të lumtur. Unë mendoj se ajo ekziston për të na treguar se sa shumë mund të durojmë.” – Herman Hesse
“Sa më shumë që ke sukses në dashuri, aq më shumë do të bindesh në ekzistencën e Zotit dhe në pavdekshmërinë e shpirtit.” – Fyodor Dostoevsky
“Dashuria e vërtetë nuk e njeh thellësinë e saj deri në momentin e ndarjes.” – Kahlil Gibran
“Dashuria është një gjendje në të cilën njeriu i sheh gjërat ashtu siç ato nuk janë.” – Friedrich Nietzsche
“Dashuria pushton çdo gjë, prandaj le ti nënshtrohemi dashurisë.” – Virgil
“Ata që është më së vështiri për t’i dashuruar, kanë më së shumti nevojë për të.” – Socrates
“E dini që jeni të dashuruar kur nuk mund të flini, sepse më në fund realiteti është më i bukur se sa ëndërrat e juaja.” – Dr. Seuss
“Kur dashuroni, ju dëshironi të bëni diçka për të. Dëshironi të sakrifikoni për të. Dëshironi ti shërbeni asaj.” – Ernest Hemingway
“Një grua e njeh fytyrën e burrit që e dashuron, ashtu siç detari e njeh detin e hapur.” – Honore de Balzac / KultPlus.com
“Journal des débats politiques et littéraires” ka botuar, të dielën e 19 marsit 1848, në faqen n°3, letrën e Honoré de Balzac në lidhje me kandidaturën e tij për deputet në Asamblenë Kombëtare franceze, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
— Z. H. de Balzac prezantohet si kandidat në Asamblenë Kombëtare.Këtu është letra në të cilën ai njofton se po bashkohet me radhët :
“Zotëri,
Disa persona që më nderuan duke menduar për mua për postin e deputetit në Asamblenë Kombëtare, prita që numri i tyre të ishte mjaft i konsiderueshëmdhe që emri im të futet në lista në mënyrë që të mos tatohet për mëndjemadhësi (përbuzje),duke deklaruar se nëse funksione të tilla më besoheshin, do t’i pranoja.
Rëndësia e rrethanave, solemniteti i debatit, madhësia dhe qëndrueshmëria e perandorisë që do të themelohet, pas pesëdhjetë e tetë vjet përpjekjesh, nuk lejojnë asnjë përfaqësues të zgjedhur të largohet nga një mandat i tillë, në një kohë kur Franca thërret të gjitha forcat dhe inteligjencat e saj.”
Honore de Balzac u lind në Turs (Francë) më 20 maj 1799. Balzacu është një nga themeluesit e realizmit në letërsinë evropiane.
Ka qenë gazetar, industrialist i munguar, krijues i afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e një shoqërie, së cilës ai përfundon duke iu imponuar. Për bashkëkohësit ishte thuajse një mit: burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë, ëndërrimtar, i plagosur nga kontradiktat e jetës moderne.
Kryevepra e tij është Komedia Hyjnore, që përshkruan jetën e shoqërisë franceze pas rënies së Napoleonit. Kjo vepër përbëhet nga 90 romane dhe novela dhe përfshinte më shumë se 2000 karaktere, personazhe nga të gjitha klasat dhe profesionet. Romanet kryesore të tij janë: “Luis Lambert”, “Evgjeni Grande”, “Në kërkim të absolutes”, “Xha Gorio”, “Iluzionet e Humbura”, “Kushërira Betë” dhe “Kushëriri Pons”.
Më poshtë kemi përmbledhur disa nga thëniet e tij më të mençura:
“Femrat, kur nuk dashurojnë, e kanë gjakun e ftohtë si atë të një avokati të vjetër.”
“Shpirtrat e mëdhenj mezi besojnë se ka në botë ligësi dhe mosmirënjohje.”
“I pasur bëhesh, elegant lind.”
“Zgjuarsia është leva me të cilën mund të lëvizësh lëmshin e tokës.”
“Mos vallë dashuria hap në zemër shtigje ku të pëlqen të rikthehesh?”
“Kush di të lajkatojë, di edhe të shpifë.”
“Zakonet që ka njeriu në rini, shfaqen me më shumë forcë në pleqëri.”
“Vullneti i dashnorëve mposht çdo pengesë.”
“Veshja është të shprehurit e shoqërisë.”
“Zemra juaj është një thesar, por po e shpenzuat në një herë të vetme, morët fund.”
“Njerëzit shpirtmëdhenj janë zakonisht tregtarë të pazot.”
“Shpotia vyshk zemrën dhe tret çdo ndjenjë.”
“Mospërfillja është si i ftohti i poleve; ngrin gjithçka.”
“Të pakuptueshmit ndahen në dy kategori: femrat dhe shkrimtarët.”
“Njeriu superior nuk ndjek hapat e askujt.”
“Çelësi i të gjitha shkencave është pyetja.”
“Zemra e një nëne është një abis në fundin e të cilit gjendet gjithmonë një falje.”
“Policia trillon më shumë nga ç’zbulon.”
Qeveria që kupton interesat e të gjithëve është gjë e zakonshme. Qeveria që i parashikon është qeveri e madhe.
Besoni çdo gjë që dëgjoni mbi botën, asgjë s’është aq e keqe sa për të qenë e pamundur.
“Secila orë e humbur gjatë rinisë është një rrezik palumturie për të ardhmen.”
“Opinioni publik është më e llastuara e prostitutave.”
“Sovrani duhet t’i falë gabimet, jo t’i harrojë.”
“Vetëm dashuria e fundit e një femre mund të kënaqë dashurinë e parë të një mashkulli.”
“Të varfrit apo të pasurit, kurrë nuk kanë para për nevojat e jetës, por për kapriçot e tyre i gjejnë përherë.”
“Një natë dashurie është një libër i palexuar.”
“Koha është tërë kapitali i njerëzve që s’kanë tjetër pasuri përveç mençurisë së tyre.”
“Femrat do të ishin për t’u qarë hallin, po të dilnin fajtore për çdo dëshirë që na ngjallin.”
“Privilegji i të qëndruarit, kudo, si në shtëpi të vet, u përket vetëm mbretërve, kurvave dhe hajdutëve.”
“Gjeniu u ngjason të gjithëve, kurse atij askush.”
“Popullit i duhen dhënë festa të zhurmshme. Budallenjtë i duan festat e zhurmshme dhe turmat përbëhen nga budallenjtë.”
“Fama është helm që duhet marrë me doza të vogla.”
“Nëse drita është dashuria e parë e jetës, a nuk është dashuria drita e zemrës?”
“Koprracia fillon aty ku varfëria mbaron.”
“Ka një jetë të tërë në një orë dashurie.”
“Dashuria është poezia e shqisave.”
“Burokracia është një mekanizëm gjigant i vënë në lëvizje nga pigmei.”
“Nuk është skandaloze që disa bankier kanë përfunduar në burg, skandaloze është se gjithë të tjerët janë të lirë.”
“Një bashkëshorte është një skllav që duhet ditur si të vihet në fron.”
“Një shoqëri ateistësh do të shpiknin menjëherë një fe”.
“La Revue politique et littéraire” ka botuar, më 5 dhjetor 1903, në faqet n°4 dhe 5, letërkëmbimin e Honoré de Balzac me nënën e tij, në fund të gushtit dhe fillim të shtatorit 1849, gjatë kohës kur gjeniu francez ndodhej në Ukrainë.
Z. H. de Balzac, në Kështjellën Wierzchownia (Verkhovnia), Ukrainë.
Paris, 20 gusht 1849. Si, biri im i dashur, akoma dy muaj e gjysmë pa të parë ty ? Unë po filloja të isha e lumtur për ardhjen tënde, dhe ne ende duhet të presim ! Përveç kësaj, ajo që ti më tregon për shëndetin më gëzon. Oh, po, duhet ta ndjekësh dietën tënde, saktësisht, dhe deri në fund. Sa e lumtur për mua që e di që ti do të jesh shëruar plotësisht në një kohë të shkurtër ! Nuk ka fjalë për të shprehur mirënjohjen time për të gjithë kujdesin që miqtë e tu të kanë dhënë. Vetëm mund ta kuptojnë atë që ndiej dhe jo ta shprehin. Do të doja që të jepja nga ekzistenca (jeta) ime atyre që më shpëtuan dhe më mbajtën gjallë birin tim të dashur !
Dje, mora një mijë e njëzet franga që më dha z. Souverain. I dhashë faturën time. Ai nuk donte të më ribënte faturën dhe ta paguante. Meqë njerëzit e Rothschild-ave kërkojnë dy fatura, z. Souverain nuk deshti kurrë të më jepte asgjë tjetër përveç asaj që po bashkangjis këtu.
Nuk dua ta vonoj as më së paku këtë letër, kështu që do të të tregoj shumë shkurt për shtëpinë. Ajo është në gjendje të mirë; jashtë, gjithçka është krejtësisht e freskët. Vazot janë vendosur. Kupola gri është në të gjitha stolitë e saj. Paillard ka vendosur gjithçka. Është e bukur, e këndshme dhe me shije. Në fund të muajit, ai do të sjellë zbukurimin e oxhakut të sallonit. Grohé duhet të japë atë që mbetet [të sigurohet nga vetë ai] këtë javë. Shpresoj që kur të mbërrish të mos kesh asgjë për të dëshiruar.
Z. Fessart e ka vënë në zjarr çështjen Hubert. Unë shpresoj gjithashtu se do ta gjesh të mbyllur [në këtë anë]. Z. Gavault të ka shkruar dje, kështu më tha znj. Gavault, të cilën unë shkova ta takoj, duke mos qenë në gjendje të kontaktoja burrin e saj. Administrata e Sauveur-it nuk ekziston më.
Z. Fessart më tha se kishte mjaft para për momentin. Atij do t’i mbeten edhe pak për momentin [me aferat në mbarim]. Ai do të më paralajmërojë në lidhje me çështjen Hubert. Ai mendon se do t’i duhen vetëm një mijë deri në 1.200 franga. Unë e kam paralajmëruar z. Souverain dhe, nga tre mijë frangat e mia, do të paguaj vetëm pjesën time, dhe unë do të pres, për të paguar pjesën tjetër, derisa të përfundojë çështja, në mënyrë që të arrij, nëse Souverain nuk mund të [siguronte] gjithçka, ose se do të duhej më shumë.
I dashuri im, nuk e njeh më nënën tënde, që nga koha kur nuk e ke parë ! Çfarë, ti më kërkon të kujdesem për punëtorët ! Por, i dashur, nuk po i lë asnjë minutë vetëm. Unë u detyrova, gjatë erës (aromës) së madhe të bojës, të flija tek Laura për dy netë dhe vija për një shëtitje gjatë ditës tek shtëpia jote. Qëndro i qetë. Sipas letrës tënde të fundit, unë do ta organizoj shtëpinë në mënyrë të përsosur dhe nuk do t’i braktis punëtorët.
Do të duhet të fërkosh sytë për t’u kthyer në Parisin tënd të vjetër. Për të të dhënë një ide, unë do të them se, në rrugën Richelieu, nga Bulevardi në Palais-Royal, – çfarë po them, mbretëror ! duhet thënë nacional, – ka tridhjetë e dy dyqane të mbyllura, dhe tregtarët që rezistojnë mbyllin në prag të natës, kështu që mbetet vetëm gazi që ndriçon mbrëmjen. Sidoqoftë, thuhet se ka pak gjallërim. Souverain-it i vjen keq. Ai më tha se ishte vetëm një botues në Paris që ende guxonte të rrezikonte veten, por vetëm që u paguante autorëve një të katërtën e vlerës së librave që u blen. Teatrot janë gjithashtu shumë të sëmurë; pa para, pa spektatorë !
Përveç hidhërimit duke të ditur të sëmurë dhe duke të mos parë, miku im, unë isha shumë e lumtur të di të qetë, pranë miqve të tillë të mirë. Ti do të kishe pasur pikëllim të vërtetë këtu.
Lamtumirë, i nderuari im Honoré. Tani do të numëroj ditët me padurim.
Nëna jote
Letra Nena E Balzak
Wierzchownia (Verkhovnia), 2 shtator 1849.
Nëna ime e dashur, Sot, unë kam shkruar shumë. Kështu që do të të tregoj pak gjëra, asgjë përveç asaj që është e nevojshme.
Shëndeti im kërkon të paktën një muaj tjetër të plotë trajtimi dhe nuk mund të nisem para datës 15 të muajit tjetër; kështu që, pasi duhet të paguash tetëqind franga më 1 tetor, për kamatën (interesin) e Damet, do të duhet t’i dërgoj. Pra, të paralajmëroj që z. Gavault do të marrë, disa ditë pas marrjes së kësaj letre, një shumë prej një mijë frangash, të cilën ai do të duhet të t’a japë. Teprica e tetëqind frangave do të duhet të vendoset në arkë (kasafortë).
Unë ndoshta do të jem në Paris në ditët e fundit të tetorit. Por nëse, për shkak të rrethanave të panjohura për mua, ardhja ime do të vonohej më tej, unë do të kujdesem të të dërgoj ato që do të jenë të nevojshme për shpenzimet e shtëpisë.
Megjithëse sëmundja është ndërprerë, si të thuash, mbetet ende të zbulohen vetë shkaqet e sëmundjes, sepse, në gjendjen aktuale, është e pamundur që të ec shpejt, të ngjitem, madje të flas me zë të lartë gjatë ecjes, pa mu marrë fryma. Është e vështirë të shërosh brenda disa muajsh një sëmundje që ka vite që ka filluar.
Sa për shpresat e mia, ato nuk po bëjnë ndonjë përparim. Jam duke u ndeshur me vështirësi të jashtëzakonshme, të panumërta që nuk mund të thuhen, por burimi i të cilave nuk është, sigurisht, në zemrat e njerëzve. Ai është vetëm në afera, aferat që janë për momentin në një situatë të keqe !
Sapo të jem në Paris, do të duhet të kthehem në punë, dhe me më shumë zell se në 1841, sepse puna ime duhet të më nxjerrë nga situata në të cilën ndodhem. Dhe çfarë ka ndryshuar ? Asgjë. Të gjesh veten para njëqind mijë frangave për të paguar ose para katërqind mijë, si në 1840, janë gjithmonë të njëjtat dhimbje, të njëjtat hidhërime, të njëjtat punë. Vetëm se jam në një pozitë më të mirë për të punuar. Unë kam më pak probleme (telashe). Por gjithashtu kam tre mijë e gjashtëqind franga interes për të shërbyer (paguar), pa llogaritur 1.200 frangat që shtëpia kushton në taksa, ujë, e harxhime, etj. Pastaj, ti. Duhen gjetur 6.000 franga para se të menduarit për të jetuar. Kështu që duhet të gjej një mijë franga në muaj, mesatarisht, sidomos tani që nuk mund të eci më. E gjitha kjo është e trishtueshme. Për të mos përmendur që kur të arrij atje do të duhet të shlyej rreth dhjetë mijë franga në llogari të papaguara, tezes (hallës) sime, etj. Unë e bëra dhe rregullova këtë djall shtëpie tre vite para kohe. Por kush mund t’i parashikonte ngjarjet ?
Gjithsesi, lamtumirë, Nëna ime e dashur! Jetoj me shpresën se je mirë. Një mijë dashuri dhe respekt për Laurën dhe vajzat e saj, të cilat nuk më shkruajnë më. Tani mund të them : shihemi së shpejti, sepse shpejt do të kalojnë dy muajt.
Pres një letër nga ti, dhe pastaj unë do të shkruaj, më gjatë, dhe ty dhe Laurës Një mijë përqafime të ngrohta. Honoré/ KultPlus.com
“Les Annales politiques et littéraires” kanë botuar, më 19 gusht 1900, në faqen n°10, dhe me rastin e 50-vjetorit të ndarjes nga jeta të gjeniut francez Honoré de Balzac, rrëfimin e një gjeniu tjetër francez, atë të Victor Hugo-së, në lidhje me prapaskenat e sigurimit të dy votave për Balzakun në Akademinë franceze, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Honoré de Balzac
Si i mori Honoré de Balzac dy vota kur u paraqit në Akademinë franceze
(Rrëfim i 2 marsit 1877)
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Po kaloja me makinë në rrugën Faubourg-Saint-Honoré, kur, përpara Elysée-së, pashë z. de Balzac që më bënte shenjë të ndaloja. Doja të zbrisja, por ai më ndaloi dhe tha, duke më prekur duart e mia:
— Dëshiroja të vij t’ju takoj. Ju e dini se jam kandidat për t’u bërë pjesë e Akademisë?
— Jo.
— Epo ! po ju a them. Çfarë mendoni?
— Unë mendoj se keni ardhur tepër vonë. Ju do të keni vetëm votën time.
— Unë dua veçanërisht votën tuaj.
— A jeni mjaft i vendosur?
— Absolutisht.
Balzaku u largua. Zgjedhjet tashmë ishin pak a shumë vendosur; shumë emra letrar mbështesnin, për arsye politike, kandidaturën e z. Vatout. U përpoqa të bëja propagandë për Balzakun; por u përplasa kundër ideve fikse (të ngulitura) dhe nuk arrita asnjë sukses. U mërzita pak që një burrë si Balzaku të merrte vetëm një votë dhe mendova se nëse do t’i siguroja një të dytë, do të krijoja në mendjen e tij një dyshim të favorshëm për secilin nga kolegët e mi. Si ta arrija këtë votë ?
Në ditën e zgjedhjeve, isha ulur pranë Pongerville-sit të shquar, njeriu më i mirë dhe e pyeta në mënyrë të papritur :
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
— Për kë votoni?
— Për Vatout, siç e dini.
— Unë di aq pak sa kam ardhur të ju kërkoj të votoni për Balzakun.
— E pamundur.
— Pse kjo?
— Sepse zarfi im është përgatitur i gjithi. Shikoni: Vatout.
— Oh! Kjo nuk prish punë.
Dhe, në dy gisht letër, me shkrimin tim më të bukur, shkruajta : Balzac.
— Dhe? më pyeti Pongerville.
— Epo, do ta shihni.
Përmbaruesi, i cili po mblidhte votat, na u afrua. Unë i dhashë një nga zarfat që kisha përgatitur. Pongerville nga ana e tij zgjati dorën për të hedhur emrin e Vatout në kuti; por një goditje miqësore në gishta e bëri letrën të bjerë për tokë. Ai e shikoi atë, dukej i pavendosur dhe, ndërsa unë i ofrova zarfin e dytë në të cilin ishte shkruar emri i Balzakut, ai buzëqeshi, e mori dhe e dërgoi me hir të mirë.
Dhe ja pra sesi Honoré de Balzac mori dy vota në Akademinë franceze!”
“Askush nuk e dashuron një femër thjesht se është e bukur apo e shëmtuar, budallaqe apo inteligjente. Ne dashurojmë sepse thjesht dashurojmë”.
“Një ditë ke për të kuptuar se ka më shumë vlerë lumturia e dikujt tjetër, sesa lumturia jote”.
“Një bashkëshort i mirë nuk bie asnjëherë të fle i pari në darkë dhe as zgjohet i fundit në mëngjes”.
“Sa më shumë dikush të gjykojë të tjerët, aq më pak dashuron ai person”.
“Është e thjeshtë të ulesh dhe të presësh lajme. Vështirësia qëndron tek fakti se duhet të çohësh dhe të realizosh veprime”.
“Një nënë që është nënë e zonja në rolin e saj, nuk është asnjëherë e lirë”.
“Dashuria është një lojë, ku gjithmonë do të jetë dikush që do të mashtrojë”.
“Vetmia është e këndshme, por secili ka nevojë për dikë që t’ia thotë këtë gjë”.
“Gjithë lumturia varet nga kurajoja dhe puna”.
“Është absurde të mendosh se si dikush nuk mund ta dojë një femër përgjatë gjithë jetës. Është njësoj si të mendosh se një artist i mirë ka nevojë për disa violina që të ekzekutojë një melodi”.
Në këto ditë karantine, kur virusi Covid-19 është përhapur anembanë botës, qëndrimi brenda shtëpisë është mundësi e mirë për t’u rikthyer te leximi. Dhe kalimi i kohës duke lexuar libra është gjithmonë zgjedhje e mirë.
KultPlus-i vazhdon me rekomandimet për të gjithë juve që jeni të interesuar t’i rrekeni leximit dhe ta shfrytëzoni këtë kohë për t’i zgjeruar njohuritë tuaja.
Honoré de Balzac ishte një shkrimtar francez i shekullit të 19-të. Balzaku ishte frekuentues i rregullt i salloneve, dhe shumë i apasionuar si pas jetës mondane ashtu dhe pas grave fisnike të oborreve të ndryshme, të cilat i përshtateshin më se miri snobismit të tij. Megjithëse ishte vazhdimisht i persekutuar nga njerëz të cilëve u detyrohej para, Balzac për një farë kohë arriti të realizonte ëndrrën e tij për të qenë njëri i pasur. Balzac pati idenë që të shkrinte të gjitha krijimet e tij në një vepër të vetme monumentale, një afresk i vërtete mbi shoqërinë francezë të asaj kohë nga perandoria e parë deri në monarkinë e korrikut, kështu publikoi të famshmen Komedia njerëzore.
Fillimisht vepra e tij duhet të përmbante 150
romanca të ndara në tre vija kryesore: Studim zakonesh, studim filozofik e studime
analitike. Grupi i parë përbehej nga vepra të përfunduara prej kohësh dhe ishte
i ndare në 6 skena të cilat përfaqësonin jetën : private, provincës,
parisienë, politike, ushtarake dhe fshatit. Përfaqësuesi
më i madh i realizmit në Evropën perëndimore. Balzaku dominon gjithë shekullin
e XIX. Gazetar, industrialist i munguar, krijues i afërsisht njëqind romaneve
në 20 vjet, figurë brilante e një shoqërie së cilës ai përfundon duke iu
imponuar, Balzak përzihet me “fëmijën e shekullit” duke kontribuar në krijimin
e një miti : një burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë edhe
ëndërrimtar, i plagosur nga kontradiktat e jetës moderne. Në qoftë se Balzaku
shpallte dy të vërtetat e tij, fronin dhe altarin, Hygo dallonte tek ai një
shkrimtar revolucionar ; ndërsa bashkëkohësit e tij e merrnin për realist,
Bodler e përshëndet si një vizionar të mrekullueshëm. Vepra e tij përshkohet
nga tensione dinamike dhe kritike. Ajo jeton : Është ky kompleksitet i
pabesueshëm që e bën Komedinë hyjnore një vepër madhore me përmasa botërore.
“Xha Gorio” është një nga romanet e tij më të njohura dhe më të lexuara
në botë. Në këtë vepër
Balzaku trajton një temë me tematikë shoqërore që prek shtresat e ulëta të
popullsisë që si gjithmonë lidershipit shtetëror dhe aristokracisë nuk
interesohen fare për to . Ngjarja vendoset në “Pensionin familjar”
pronë e trashëguar e zonjës Voker e cila jetonte pa të shoqin e vdekur prej
disa vitesh tashmë. Një atmosferë mortore kishte mbuluar Parisin tashmë.
Atyre ditëve ndërroi jetë edhe Xha Gorio dhe Eugjeni nuk i realizoi ambiciet e
tij për të qenë i pasur mirëpo gjeti diçka më tepër se ç’kërkone. Ai gjeti
Delfinën, ndërsa për varrimin e Xha Gorioit morën pjesë shumë pak persona dhe
asnjëra nga vajzat e tij nuk ishte aty. Delfina kishte mbetur pa vetëdije ,
kurse Anastasia nuk do të shkonte për të mos iu prishur grimi dhe teni i
fytyrës, me arsyetimin se nuk e lejonte i shoqi.
Honoré de Balzak ka analizuar në mënyrën më të qartë
jetën sociale dhe ndryshimet klasore të Francës së shekullit 19, duke e parë
dhe paraqitur jetën parisiene me një vështrim prej guximtari pa asnjë zmbrapsje
për t’i përplasur fytyrës realitetit sjelljen dhe moralin e sistemit të Francës
të asaj kohe. Ai bëri analizën më realiste të vendit dhe kohës kur jetoi pa i
tërhequr grushtet kurrë duke ravijëzuar mbi të gjitha se “qerrja e civilizimit,
ashtu si qerrja e një kamioni të rëndë, ndërpritet thuajse lehtësisht nga një
zemër që shtypet nga të tjerët në rrugën e saj. Ajo shpejt thyen këtë pengesë
në timonin e saj dhe vazhdon kursin e rrugës triumfuese”.
Tragjedia e “Xha Gorioit”
Është ky një reflektim i zymtë me të cilin Honoré de Balzak fillon tragjedinë e tij të zemrës “Xha Gorio”. Në periudhën e post-Napoleonit në Paris, qyteti në të cilën Balzak jetoi, kishte shumë nga tiparet e ditëve aristokratike para revolucionit që përfshiu largimin e Luigjit XVI. Gjatë asaj kohe supozohej se tri shtresat nuk ekzistonin formalisht, por megjithatë nuk ishte një sistem i ngurtë kastash të shumta me fuqi në vend. Të gjithë kishin pozicionin e tyre. Dhe pozita sociale ishte ajo që kishte një rëndësi të madhe në këtë botë, mbi të gjitha sallonet luksoze dhe njerëzit që hynin në to dhe që gjykoheshin duke iu referuar rrethanave, pavarësisht revolucionit. Nëse dikush nuk ishte një anëtar i denjë i klasës së lartë, ai ishte krejt pa vlerë, duke bërë që jeta e njërit apo vdekja, lumturia ose mungesa e saj ishin pa pasoja. Një njeri si “Xha Gorioi ” që është edhe titulli i romanit, është si ajo qerrja e rëndë nga e cila Balzak flet i pamëshirshëm gjatë gjithë rrugës që do të lëvizë duke paralajmëruar në çdo centimetër që bën padrejtësinë e klasave. /KultPlus.com
Honoré de Balzac ishte një shkrimtar francez i shekullit të 19-të. Për 20 vjet ai arriti të bënte 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, të gjitha këto të bashkuara në një vepër të vetme me titull “La comédie humaine” (Komedia njerëzore) dhe të ndara në Scènes de la vie privée (Skena të jetës private).
Në vijim mund të lexoni disa thënie të veçanta për femrat nga kryevepra e Balzak, “Komedia njerëzore”
“Thonë se njerëzit janë të egër, edhe tigrat gjithashtu; por, as mizoritë e tigrave, as të nepërkave, as të diplomatëve, as të përfaqësonjësve të ligjës, as të xhelatëve, as të mbretërve nuk mund të krahasohen me dashurinë plot vrer, me ligësinë e ëmbël, me përbuzjen barbare që tregon një femër kundrejt një tjetre, kur njëra e quan veten më të bukur, më të lartë nga fisi e nga pasuria se tjetra, sidomos kur bëhet fjalë për martesë dhe për epërsi; me një fjalë, mizoritë që përmendëm, nuk mund të krahasohen me rivalitetin që kanë gratë midis tyre”.
“Gratë, pasi e kanë transformuar një burrë në qengj, arrijnë gjithnjë ta bindin se është luan dhe se ka një karakter të hekurt”.
“Ka disa femra që, kur ndahen, venë dhe gjejnë menjëherë një tjetër, shpesh ia rrëmbejnë nga duart dikujt, me gjasa kundërshtares. Këto femra ose e vrasin të dashurin e tyre, fizikisht apo moralisht, ose e degdisin në fund të botës; këto gra i ka rrëmbyer dallga fisnike e pasionit që shfaqet tek to më i fortë se çdo ndjesi drejtësie njerëzore; kjo ka bukurinë e saj. Ka femra të tjera që, kur gjenden ballë përballë me fatkeqësinë e ndarjes, humbjes së një dshurie, ulin kokën dhe vuajnë në heshtje; të gjithë thjesht ecim në rrugën drejt vdekjes, por këto femra ecin drejt saj gjysmë të vdekura, të ndrydhura, qajnë dhe ndihen fajtore, ato luten për njeriun që u shkaktoi dhimbjen dhe e kuptojnë atë deri në çastet e fundit të jetës; kjo është dashuri, dashuria e vërtetë, dashuria e engjëjve, që ka dhimbjen si ushqim dhe prej dhimbjes vdes”.
“Rrudhosja e lëkurës është një fakt i pashpjegueshëm, e prapë së prapë i natyrshëm, i cili qysh nga krijimi i botës, i ka hedhur në dëshpërim mjekësinë dhe gratë”.
“Ç’i shtyn gratë të shohin në shumë raste vetëm të metat te një njeri i talentuar dhe vetëm cilësitë te një budalla? Sepse ato kanë simpati të madhe për aftësinë e budallait për të qenë pa problem lajkatar, e si i tillë ai i lëvdon gratë pa menduar fare nëse është e vërtetë lëvdata, ai ua fsheh të metat e tyre. Kurse njeriu i talentuar ndjehet superior, për fat të keq ai nuk ia jep askujt kënaqësinë për t’i kompensuar nëpërmjet fjalëve të tij të metat e veta”
“Zemra e një nëne është një humnerë, në fund të së cilës gjendet gjithnjë falja”. /KultPlus.com
Honoré de Balzac për konteshën Evelina Haska (qershor, 1835)
Engjëlli im i dashur,
Unë jam gati i çmendur për ju, për aq sa dikush mund të jetë i çmendur: Unë nuk mund të sjell së bashku dy ide, pa u futur ju në mes. Tashmë, nuk mundem të mendoj më për asgjë veç jush. Me gjithë veten time, imagjinata ime më mbart mua tek ju. Unë ju shtrëngoj, ju puth e ju përkëdhel me një mijë përkujdesje. Sa për zemrën time, aty do të jeni gjithmonë. Kam një ndjesi të këndshme tuajën atje. Por, o Perëndia ime, çfarë bëhet me mua, nëse ju më keni privuar nga arsyeja ime? Kjo ide, më tmerron këtë mëngjes. Çdo moment, ngrihem dhe i them vetes: “Unë do të iki atje!”. Pastaj ulem përsëri, i shtyrë nga ndjenjat e detyrimeve të mia. Ka një konflikt të tmerrshëm. Kjo nuk është jetë. Unë kurrë më parë nuk kam qenë kështu. Ju keni përlarë gjithçka. Ndihem i pamend dhe i lumtur, sapo e lë veten të mendojë për ju. Vërdallosem në një ëndërr të këndshme, në të cilën në një çast të vetëm jetoj sa për një mijë vjet. Çfarë situate e tmerrshme! I mbuluar me dashuri, duke e ndjerë dashurinë në çdo pore, duke jetuar vetëm për dashurinë, dhe duke parë veten të konsumuar nga brengat e i kapur nga një mijë rrjeta merimangash. Oh, e dashura ime Eva, ju nuk e dini. Kapa letrën tuaj. Ajo është atje para meje, dhe bisedova me ju si të ishit këtu. Unë ju shoh, siç kam bërë dje, të bukur, befasisht të bukur. Dje, gjatë gjithë mbrëmjes, i thashë vetes: “Ajo është e imja!”. Ah! Engjëjt nuk janë aq të lumtur në parajsë, sa ç’isha unë dje! / KultPlus.com
Honore de Balzac
“Askush nuk e dashuron një femër thjesht se është e bukur apo e shëmtuar, budallaqe apo inteligjente. Ne dashurojmë sepse thjesht dashurojmë”.
“Një ditë ke për të kuptuar se ka më shumë vlerë lumturia e dikujt tjetër, sesa lumturia jote”.
“Një bashkëshort i mirë nuk bie asnjëherë të flejë i pari në darkë dhe as zgjohet i fundit në mëngjes”.
“Sa më shumë dikush të gjykojë të tjerët, aq më pak dashuron ai person”.
“Është e thjeshtë të ulesh dhe të presësh lajme. Vështirësia qëndron tek fakti se duhet të çohësh dhe të realizosh veprime”.
“Një nënë që është nënë e zonja në rolin e saj, nuk është asnjëherë e lirë”.
“Dashuria është një lojë, ku gjithmonë do të jetë dikush që do të mashtrojë”.
“Vetmia është e këndshme, por secili ka nevojë për dikë që t’ia thotë këtë gjë”.
“Gjithë lumturia varet nga kurajoja dhe puna”.
“Është absurde të mendosh se si dikush nuk mund ta dojë një femër përgjatë gjithë jetës. Është njësoj si të mendosh se një artist i mirë ka nevojë për disa violina që të ekzekutojë një melodi”.
“Askush nuk e dashuron një femër thjesht se është e bukur apo e shëmtuar, budallaqe apo inteligjente. Ne dashurojmë sepse thjesht dashurojmë”.
“Një ditë ke për të kuptuar se ka më shumë vlerë lumturia e dikujt tjetër, sesa lumturia jote”.
“Një bashkëshort i mirë nuk bie asnjëherë të flejë i pari në darkë dhe as zgjohet i fundit në mëngjes”.
“Sa më shumë dikush të gjykojë të tjerët, aq më pak dashuron ai person”.
“Është e thjeshtë të ulesh dhe të presësh lajme. Vështirësia qëndron tek fakti se duhet të çohësh dhe të realizosh veprime”.
“Një nënë që është nënë e zonja në rolin e saj, nuk është asnjëherë e lirë”.
“Dashuria është një lojë, ku gjithmonë do të jetë dikush që do të mashtrojë”.
“Vetmia është e këndshme, por secili ka nevojë për dikë që t’ia thotë këtë gjë”.
“Gjithë lumturia varet nga kurajoja dhe puna”.
“Është absurde të mendosh se si dikush nuk mund ta dojë një femër përgjatë gjithë jetës. Është njësoj si të mendosh se një artist i mirë ka nevojë për disa violina që të ekzekutojë një melodi”.
