Me iniciativën e shoqatës “Hora e Skenderbeut”, mërgimtarët shqiptarë kanë ndihmuar në financimin e realizimit të shtatores së Gjergj Kastriotit Skenderbeu, shtatore që do të përurohet më 30 gusht në Horën e Arbëresheve, shkruan KultPlus.
Kjo shtatore është punuar nga Gëzim Muriqi, ndërkohë, organizatorët kanë bërë të ditur për KultPlus se shtatorja tashmë ka arritë në Itali dhe se trasnporti i shtatores është mbështetë nga presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani.
“Dhurata për arbëreshët bëhet në shenjë mirënjohjeje për kontributin e tyre në ruajtjen e gjuhës, kulturës e traditës arbërore për më shumë se pesë shekuj. Po ashtu arbëreshët kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm gjatë luftës në Kosovë më 1998-1999, kur ata hapën dyert e zemrat për kosovarët, të cilët ishin të dëbuar dhunshëm nga forcat serbe, gjatë zbatimit të planit të gjenocidit”, thuhet në njoftimin e organizatorëve.
Kjo shtatore do të vendoset në sheshin përballë bashkisë në Horën e Arbëreshëvet (Piana degli Albanesi) në Sicili. Inaugurimi i saj do të bëhet më 30 gusht 2024, që përkon edhe me datën e themelimit të qytetit i cili daton nga viti 1488.
Shoqata „Hora e Skënderbeut“ falënderon të gjithë mërgimtarët, shoqatat, klubet, e bizneset e shumta të cilët me kontributin e donacionet e tyre kanë bërë të mundur që të jemi shumë afër realizimit të këtij projekti./ KultPlus.com
Hora e Arbëreshëve, komuniteti arbëresh i cili ka ruajtur më me fanatizëm dashurinë për origjinën, sot feston 543-vjetorin e lindjes.
Hora ose siç njihet ndryshe “Piana degli Albanesi”, afër Palermos në Sicili është themeluar më 30 gusht të vitit 1488.
Ky vendbanim arbëresh, ruan me shumë dashuri gjuhën, traditat dhe simbolet kombëtare.
Hora Arbëreshe ka mbi 6.500 banorë dhe njihet edhe si kryeqendër e arbëreshëve, që dha figura të famshme që nga periudha e Rilindjes, siç ishin poeti Zef Skiroi, gjuhëtari Lekë Matrënga, studiuesi e filozofi Dhimitër Kamarda etj.
Banorët e Horës edhe sot e kësaj dite ruajnë pothuajse të paprekura gjuhën dhe traditat kulturore, megjithëse të parët e tyre u shpërngulën në ishull rreth 1480-ës, kur osmanët sulmuan trojet shqiptare.
Aktualisht Bashkia e Horës përdor dokumente zyrtare dygjuhësore: shqip dhe italisht, në bazë të ligjit për mbrojtjen e pakicave etnike dhe gjuhësore në Itali.
Ndërsa flamuri kombëtar valëvitet në shumë objekte private e publike, përfshirë edhe godinën e Bashkisë së Horës. Në këtë lokalitet të madh arbëresh, krahas bustit të Skënderbeut, gjendet edhe shtatorja e Shën Terezës, që paraqesin pikat më të frekuentuara të vizitorëve. / KultPlus.com
Hora e Arbëreshëve, komuniteti arbëresh i cili ka ruajtur më me fanatizëm dashurinë për origjinën, sot feston 543-vjetorin e lindjes.
Kur vepra e artit kalon pragun gri që i paraprin zbarkimit të saj në publik, lind gjithmonë një debat në të cilin mund të marrë pjesë potencialisht kushdo që e has rastësisht ose i thirret të shprehë një mendim. Vepra e artit në fjalë është murali i majolikës që përshkruan të nderuarin dhe shërbëtorin e Zotit At Giorgio Guzzetta.
Edhe në këtë rast, banorët e Horës nuk u lejuan që të shprehnin mendimin e tyre, qoftë pozitiv apo negativ, për shijen dhe veprën e artistit, të kontekstualizuar brenda kornizave të shenjta dhe ideologjike të Eparkisë. Ditët e fundit në rrjetet sociale muralja është bërë shënjestër e postimeve të qytetarëve të Horës në të cilat para së gjithash kritikohet stili që nuk i përket traditës arbëreshe dhe vendi i papërshtatshëm ku është vendosur vepra.
Me anë të komenteve, studiuesit e artit dhe ekspertët gjithashtu shprehën zhgënjimin e tyre. Me pak fjalë, jam i mendimit se mozaiku nuk është i denjë për të mbuluar, qoftë edhe pjesërisht, murin e jashtëm të një kishe shumë të vjetër. Në fakt, mes një postimi dhe tjetrit, ka nga ata që folën për zemërim kundër fasadës së Madonës të shekullit të shtatëmbëdhjetë dhe ata që hodhën dyshime mbi përfshirjen aktuale të Departamentit të Trashëgimisë Kulturore në lidhje me vendimin për vendndodhjen e puna.
Sipas të tjerëve, për të kontribuar në kujtimin e të nderuarit, ka mjaftuar statuja e ekspozuar prej disa vitesh në shesh, sipas të tjerëve preferohet një mozaik apo një vepër e artit bashkëkohor, por e vendosur në një vend tjetër. Megjithatë, nuk munguan postimet nga ata që thonë se e vlerësojnë punën, duke pretenduar se e konsiderojnë të denjë për të përfaqësuar Shërbëtorin e Zotit.
Murali u përurua të dielën më 28 nëntor 2021 nga peshkopi, Giorgio Demetrio Gallaro, në prani të papadëve të Eparkisë së Piana degli Albanesi dhe Administratës Bashkiake. Sapo u zbulua murali, Eparku falenderoi artisten, pra Gigi Vaiana e Palazzo Adriano.
Midis gjykimeve kritike dhe estetike, kur një vepër arti bëhet publike, ajo i nënshtrohet automatikisht gjykimit të përdoruesve. Atëherë nëse lidhet me identitetin dhe historinë e një komuniteti, atëherë pyetja bëhet edhe më delikate. Duke qenë se nuk ka universalitet mendimesh dhe vlerësimesh, kushdo që gjendet përballë muralit do të ketë të drejtë të shprehë gjykimin e tij estetik në bazë të shijeve të veta. Prandaj, do të jetë legjitime të thuash “më pëlqen” ose “nuk më pëlqen”. Megjithatë, ata që kanë aftësi në art dhe janë të vetëdijshëm për atë që po flasim, do të mund t’i japin jetë një gjykimi më të saktë dhe më të synuar. Me pak fjalë, më pak e improvizuar.
Pikërisht për këtë arsye u konsultuam me profesorin Mario Basile, profesor dhe ekspert i Historisë së Artit, i cili në lidhje me veprën e Vaianës deklaroi: “Dua të them vetëm se sensi i përbashkët i artit dhe shijes po ndjek një pak rënien e përgjithshme kulturore ku mbizotërojnë sinteza të thjeshta, banale që nuk shkojnë përtej një ikonografie të aksesueshme për të gjithë pa asnjë përpjekje kritike. Babai i portretizuar i cili qëndron si një superhero me arkitektura të theksuara me perspektiva të pamundura të arkitekturës lokale duket më shumë si një poster i filmit të fundit të Marvel. Do të thosha një përzierje e keqe mes komunikimit të një popi komercial me ikonografinë e përkryer, false dhe fanatike të Padre Pios kombëtare. Për mua është një produkt joartistik i punuar me dorë. Një kolazh fotografish të marra me një goditje grafike. Nuk ka përpjekje krijuese, por thjesht ekzekutim grafik. Së fundi, nëse marrim parasysh traditën e madhe arbëreshe të ikonografisë së shenjtë, të studiuar mirë, të kapur në simbolikë komplekse, por në të njëjtën kohë të pasur me kuptime morale, atëherë prishja e këtij produkti është totale, sepse nuk ka të gjitha këto”.
Një mendim tjetër është Papas Jani Pecoraro, pastor i Katedrales së Piana degli Albanesi.
“Unë e mbroj punën. Më pëlqen goditja. E verdha merr edhe ngjyrën e fasadës së kishës. Figura e babait tonë përshkruan kishat ku ai jetoi dhe punoi. E dimë që një vepër arti është gjithmonë objekt gjykimi, e rëndësishme është që ato të jenë të arsyetuara dhe jo të lira. Ngjyrat nuk janë të shënuara siç thonë disa. Natyrisht, vepra nuk riprodhon stilin e artit të shenjtë arbëresh. Nuk bëhet fjalë për ikonat. Në vend të majolikës mund të ketë një statujë ose një vepër të artit bashkëkohor si ato të krijuara nga Sebastiano Renda ynë. Mendoj se ajo që harrojmë është të jemi përballë personazhit më të madh të arbëreshëve të Siçilisë, të njohur si të nderuar. Në fund, dua të nënvizoj se vendosja e muralit u bë pas lejes së dhënë nga Departamenti i Trashëgimisë Kulturore. Dhe gjithsesi, nëse dikush pretendon se muralja duket si poster, atëherë është e drejtë që vepra të jetë vendosur jashtë kishës, që të vërehet nga kalimtarët. Sepse posterat kanë lindur për të tërhequr njerëzit. Të paktën për këtë nuk gabojmë”.
Në këtë pikë, këndvështrimi i autorit mungon. Por për të plotësuar artikullin kemi kontaktuar edhe me të. Sipas Gigi Vaiana, ideja për t’i kushtuar një panel majolica kushtuar Atit Giorgio Guzzetta kishte ardhur nga peshkopi Giorgio Demetrio Gallaro, i cili kishte filluar të interesohej për të gjetur një artist vendas që mund ta bënte atë.
“Duke u konsultuar me njerëz të ndryshëm doli emri im”, tha Vaiana, një mësuese arti në pension nga Palazzo Adriano, e cila është pjesë e Eparkisë së Horës së Arbëreshëve. “E pyeta veten: pse unë?”
Dhe çfarë u përgjigjën?
“Si djalë isha i njohur për pikturat dhe ekspozitat që ndoqa; për punë të dedikuara për vendin tim; për panelin e majolikës në kujtim të filmit “Nuovo Cinema Paradiso” dhe gjëra të tjera për Pro Loco-n dhe Bashkinë.
Dhe kështu, në muajin prill, mora kërkesën për të përgatitur një skicë në lidhje me panelin që do të bëhej në fotoqeramikë nga një kompani vendase dhe që do të përfaqësonte At Guzzetta-n i rrethuar nga kishat e ndryshme ku ai kishte punuar. Nga Piana mora disa foto me piktura dhe skulptura që portretizonin fenë dhe gjithashtu ato të kishave në fjalë. Pikturat me portretin e tij, në të vërtetë, ishin shumë të errëta dhe ballore, ndërsa unë mendoja për një pozë më anësore”.
Si u zgjidh?
“Fatmirësisht, mes fotove kishte edhe ato të një relievi të lartë të bustit të Priftit, të marra nga këndvështrime të ndryshme, nga ku arrita të marr portretin e tij të shkurtuar. Duke qenë se isha i lirë të zgjidhja stilin me të cilin do t’i qasja kësaj vepre, përgatita disa skica për të vendosur të gjithën, duke zgjedhur një pozë bekimi ndërsa me dorën e majtë mbante një libër të shenjtë. Rreth figurës, sikur të kishte origjinën prej tyre, vendosa kishat e Odigitria, San Giorgio dhe San Demetrio di Piana; pastaj atë të Shën Ignatit të Palermos dhe atë të Carmine të Partinikos dhe i dërgova gjithçka peshkopit për të mësuar nëse po shkoja në drejtimin e duhur”.
Çfarë ju përgjigj peshkopi?
“Ka pasur shkëmbime të ndryshme me email në të cilat kam marrë disa indikacione për gjëra që nuk i kisha marrë parasysh, si pozicioni i saktë i dorës së bekimit, i cili kërkonte një qëndrim të saktë të gishtërinjve dhe një rregullim të ndryshëm të kishave rreth figurës. E hodha menjëherë idenë për ta trajtuar imazhin sikur të ishte një pikturë. Qeramika kërkon një dizajn preciz dhe nuancat tipike të lyerjes me vaj nuk do të kishin lejuar një rezultat të mirë dhe më pas kaluan vite që e kisha lënë mënjanë këtë teknikë”.
Mendova edhe për stilin e ikonave bizantine, por do të kishte dalë një gjë anakronike”.
Kishit një stil të veçantë në mendje?
“Më tërhoqi shumë stili Art Nouveau me dizajnin e tij të pastër dhe elegant që ishte në modë në fillim të viteve 1900 dhe më pas, duke qenë se vitet e fundit kisha krijuar ilustrime dhe vizatime të shumta precize që i afroheshin atij stili, vendosa të përdor. atë për vizatim përfundimtar.
Fillova të studioja një kornizë Art Nouveau për të mbyllur të gjithë figurën dhe kishat, por pas disa përpjekjesh hoqa dorë sepse rrotullat elegante të atij stili nuk lidheshin mirë me temën. Prandaj vendosa të zgjedh një dekorim më klasik me forma bimore. Figura e At Guzzetta-s është konturuar në mënyrë të saktë dhe me një skicë të errët për të rritur format e saj, si dhe kishat, të vizatuara në mënyrë të saktë dhe të theksuara me një goditje të errët.
Duke ditur teknikën e qeramikës, e dija që skica ishte e rëndësishme për të nxjerrë në pah subjektet e vizatuara”.
Keni hasur në ndonjë vështirësi?
“Po, me kishën e S. Ignazio në Palermo, e cila me stilin e saj barok plot kolona, korniza, maja dhe rrotulla, më vuri në provë durimin, duke më angazhuar për disa ditë.
Pasi përfundoi përfundimi, ia dërgova Peshkopit që ta riprodhonte në majolikë, duke përsëritur se ishte dhurimi im (absolutisht falas) për Dioqezën, duke pasur parasysh lidhjen emocionale që më lidh me territorin”.
Çfarë menduat kur ju dërguan fotot e inaugurimit?
“Unë u mahnita nga saktësia me të cilën ishte bërë paneli dhe përgëzova qeramistin Maurizio Gannuscio nga Bisacquino, i cili ishte i interesuar për fotoqeramikën”.
Çfarë dëgjoni për gjykimet, pozitive dhe negative, të marra?
“E di që ka pasur shumë lavdërime për këtë punë, por edhe shumë kritika dhe komente negative. Nga këndvështrimi im më duhet të them se, duke ju falënderuar për komplimentet, i konsideroj kritikat shumë më të dobishme dhe interesante, pasi na lejojnë të kuptojmë çdo gabim të bërë dhe mënyrën e të menduarit të njerëzve”.
Po komentet negative?
“Janë të mirëseardhur nëse vijnë nga njerëz kompetentë, përndryshe nuk kanë kuptim… dhe pastaj, siç më pëlqen të mendoj në këto raste: Nuk gabojnë kurrë vetëm ata që nuk bëjnë asgjë…”
Një mjeshtër i dramaturgjisë, student i të cilit unë isha në akademinë Silvio d’Amico, besonte se një anë themelore e personazhit që nuk duhet të fshihet kurrë brenda një artisti, është ajo e guximit. Guxoni të prezantoni punën tuaj para publikut dhe të përballoni çdo kritikë dhe gjykim negativ që mund ta shtyjë një artist të braktisë rrugën e tij krijuese. Në vend të kësaj, komplimentet janë të lehta për t’u menaxhuar. Në çdo rast, artisti duhet të jetë gjithmonë i gatshëm të mbrojë veprën e tij, veçanërisht nëse ajo ka një kuptim të saktë që ai e konsideron të një rëndësie jetike. Edhe nëse komisionet janë tjetër gjë./filodirettomonreale.it / KultPlus.com
Bar “Shqjpëria” në Horën e Arbëreshëve ka qenë një nga vendet më popullore të katundit arbëresh, ku specialitet ka qene embëlsira që ka bërë të njohur gastronominë vendase në gjithë Italinë e më gjerë.
I konsideruar jo vetëm si një vend ku mund të bliheshin dhe konsumoheshin embëlsira ai ka qenë dhe një pikë takimi për komunitetin dhe aktivitetet e tij.
Por mbi të gjitha ka qenë popullor për Cannolin (Kanojët) embëlsirwn e famshme të Horës së Arbëreshëve.
Cannoli është lloj brumi i mbushur brenda, një ëmbëlsirë e famshme në Horën e Arbëreshëve. Sekreti i kësaj recete është brumi në formë pite, dhe përzierja e kripës me të ëmblën. Mbushet brenda me riçota (gjizë e ëmbël) dhe çokollatë.
Në Siçili kjo ëmbëlsirë shërbehet në çdo bar e restorant, e veçanërisht mes Horës së Arbëreshëve është më e preferuara. Eshtë simboli i tradites arbëreshe. /dsh/ KultPlus.com
Në mëngjesin e 6 janarit në Horën e Arbëreshëve, kremtohet çdo vit festa e ujit të bekur, njohur ndryshe si Epifania, festa që përkujton vizitën e Magjistëve tek foshnja Jezus.
Kjo festë fetare karakterizohet gjithashtu nga simbolikat e thella të ritit Bizantin, dhe për këtë arsye nga këngët që shoqërojnë të gjithë funksionin fetar, nga parada e grave me rrobat tradicionale të qëndisura me ar, me bekimin e ujërave, me fluturimin e një pëllumbi të bardhë dhe me shpërndarjen e portokallit për besimtarët.
Festa, në fakt, zhvillohet përgjatë katër momenteve kryesore:
Peshkopi dhe priftërinjtë kremtojnë liturgjinë Eukaristike në katedrale, duke përkujtuar me këngën “Në Jordan” zbritjen e Shpirtit të Shenjtë në Jordan, ditën e pagëzimit të Krishtit.
Parada e grave me kostum tradicional. Përfaqësuesit e Eparkisë ecin në rresht të shoqëruar nga besimtarët dhe vajzat e veshura me veshje tradicionale, drejt burimit të “Tri kanolive” në sheshin kryesor të qytetit.
Hedhja e kryqit: Peshkopi hedh kryqin e gdhendur në dru tre herë në ujin e burimit, duke mbajtur shandanin me tre qirinj dhe një degëz rue me dorën tjetër, ndërsa nga çatia e Kishës së Odigitria lëshohet një pëllumb i bardhë.
Shpërndarja e portokalleve: Portokallet janë zhytur gjithashtu në të njëjtin shatërvan, të cilët më pas u shpërndahen banorëve të fshatit dhe vizitorëve.
Nëse simbologjia e pëllumbit kuptohet lehtësisht, një mjegullnaje e vërtetë e kuptimeve ekziston rreth simbolizmit të portokalleve. Në fakt, portokallët i referohen një simbolologjie komplekse dhe shumë të gjerë të kuptimeve, e cila lidhet me:
rilindjen e natyrës pas periudhës së ftohtë të dimrit, gjithashtu e nënkuptuar në ritin e pagëzimit;
pastërtine e vajzave që parakalojnë me shporta me portokall: lulet e portokallit, në fakt, konsiderohen simbol i dëlirësisë dhe përdoren si zbukurime me lule për dasma, pikërisht për të treguar pastërtinë e nuses;
pjellori dhe dashuri: sipas mitologjisë greke, në fakt, paja e Junos, e cila u martua me Jupiterin, përbëhej nga disa fidanë frutat e të cilave ishin globe të mrekullueshme të arta, domethënë portokalle, simbol i pjellorisë dhe dashurisë. Jupiteri i shqetësuar se hajdutët mund t’ia vidhnin atë dhuratë të çmuar, ai i ruajti ata me një kopsht të jashtëzakonshëm të ruajtur nga nimfat.
bollëk, pjellori dhe gjallëri: forma sferike e portokallit, në fakt, lidhet me simbolikën e rrethit, arketipin e “qendrës” nga e cila gjithçka mund të zgjerohet dhe rritet.
Ky element i fundit është sigurisht i rëndësishëm dhe i pasur me kuptim, sepse kujton idenë se Hora e Arbëreshëve (Piana degli Albanesi) është qendra e universit shoqëror, mitik dhe psikik të ish-të mërguarve shqiptarë, nga e cila gjithçka mund të lindë, në të vërtetë të rilindë, rritet dhe zgjerohet.
Prej datës 30 gusht po vijojnë aktivitet e programuara për të festuar 533 vjetorin e Horës së Arbëreshëve.
Aktivitetet janë realizuar në dy vende në Horën e Arbëreshëve në Siçili dhe në Cerzeto në Kalabri.
Agjencia Kombëtare e Diasporës vazhdon aktivitetet në komunitetin Arbëresh në Itali. AKD në bashkëpunim me komunën Cerzeto në Kalabri dhe me mbështetjen e Ministrit të Shtetit për Diasporën sot do të zhvillojë aktivitetin “Udhëtimi i Zemrës”, ku do të zhvillohen takime me përfaqësues të këtij komuniteti dhe do të diskutohen çështje me elementë kulturor, antropologjik, historik që bashkojnë veçoritë midis Italisë dhe Shqipërisë ndër shekuj.
Pjesë e këtij eventi, do të jetë dhe organizimi i një koncerti artistik “Tinguj jete midis tokës dhe detit”, me veprat e kompozitorit Aulon Naçi, me ndërthurje të muzikës klasike, instrumenteve dhe poezive arbëreshe.
E pranishme në aktivitet, Drejtoresha e Studimeve në QSPA ka kontribuuar në përzgjedhjen e materialeve letrare që do të interpretohen sot.
Kujtojmë se gjatë ditës së parë Drejtoresha e AKD, Sonila Hysi zhvilloi një takim me Kryetarin e Bashkisë “Hora e Arbëreshëve”, Rosario Petta, si dhe me përfaqësues të përfaqësisë diplomatike.Gjithashtu morën pjesë në meshën e zhvilluar në gjuhën shqipe. Një ekspozitë me botime të Qendrës Studimore për Arbëreshët shfaqi interes ndër komunitetin arbëresh. Gjatë ditës Drejtoresha Ekzekutive e AKD, Sonila Hysi u mirëprit sot nga Kryetari i Bashkisë së Palermo Prof. Leoluca Orlando. / KultPlus.com
Sot kremtohet dita e themelimit të ngulimit arbëresh në Siçili, “Piana degli Albanesi”, ndryshe në arbërisht “Hora e Arbëreshëvet”. Kjo komunë u themelua më 30 gusht të vitit 1488 nga një grup shqiptarësh nga viset shqiptare, kryesisht nga Himara, të cilët e braktisën vendlindjen për shkak të luftës. Në kërkim të lirisë, ata u vendosën përtej detit Adriatik, në Itali.
Çdo 30 gusht përkujtohet si një ngjarje e shënuar për këtë komunitet. Festimet kanë nisur paraditen e sotme me liturgjinë hyjnore, një pjesë e së cilës është mbajtur në gjuhën shqipe.
Të pranishëm në kremtimet e 533 vjetorit të Horës së Arbëreshëve janë edhe përfaqësues nga Agjencia Kombëtare e Diasporës, institucioni i cili ka përgatitur një kalendar aktivitetesh me rastin e këtij përvjetori , si koncertin artistik “Tingujt e jetës midis tokës dhe detit”, me pjesëmarrjen e artistit shqiptar z. Aulon Naçi, kompozitor dhe pianist, ekspozitë e botimeve të QSPA etj, transmeton KultPlus.
Historiku
Arbëreshët e parë të Horës së Arbëreshëve, që në fund të shek. XV lanë Shqipërinë e pushtuar nga Perandoria osmane që donte të impononte jo vetëm kulturën e saj por dhe fenë muslimane.
Kështu, arbëreshët e krishterë nga përkufizimi, për hir të rrënjëve të tyre lanë vendet ku ishin rritur dhe ku kishin jetuar prej shekujsh në kërkim të një territori ku të mund të vazhdonin të ishin ata që ishin.
Më pas kaluan detin dhe arritën në brigjet e Pulias. Ata vazhduan udhëtimin e tyre për në Siçili, në një vend të largët ku të mos arriheshin nga turqit. Sipas një legjende mërgimtarët sollën me vete një pikturë të Madonna Odigitria.
Pas ecjes rraskapitëse prej javësh, ata ndaluan në jug të Palermos në rrëzë të një mali për tu freskuar. Ata panë me habi që piktura e Zojës kishte lënë një brazdë të thellë në gurin ku ishte vendosur. Për arbëreshët kjo ishte një shenjë nga qielli. Vendi ishte zgjedhur nga Mbrojtësi Hyjnor.
Aty mund të themelonin vendin e tyre. Por në fakt, ata shkuan në Monreale për të negociuar me Kryepeshkopin, pronarin e atyre territoreve dhe më 30 gusht 1488 ata nënshkruan Kapitullin e Themelimit. Kapitujt e e Themelimit të Horës së Arbëreshëve ishin 16. Shqiptarëve iu dha privilegji të jetonin sipas ligjeve dhe zakoneve në fuqi në qytetin Monreale.
Atyre iu dha një sasi toke për të punuar dhe një tjetër sasi e konsiderueshme për të ndërtuar shtëpitë e tyre. Arbëreshët ishin të lirë të lëviznin dhe të linin territorin e dhënë atyre pa asnjë ndëshkim dhe të merrnin armë me vete.
Ata gjithashtu mund të bënin gjueti dhe të ruanin kultin e tyre, i cili bazohej në ritin bizantin. Menjëherë më pas arbëreshët ndërtuan një kishe, pikërisht atë kushtuar Madonna Odigitria, në të njëjtin shteg ku kishte ndodhur mrekullia e pikturës.
Edhe sot shenjtorja është një destinacion pelegrinazhi, sidomos 15 ditët e para të gushtit, kur besimtarët shkojnë atje para lindjes së diellit për të admiruar lindjen e diellit gjatë lutjes. / KultPlus.com
Pas një ndërpreje thuajse dy vjeçare, në Horën e Arbëreshëve do të jehojë kënga dhe vallja shqiptare.
Kësaj radhe Festivali i XXXIX- të, do të zhvillohet përmes një koncerti me grupe dhe solistë eminentë arbëresh, kësaj të shtune, më 21 gusht 2021, në orën 20:30.
Festivali do të zhvillohet në Shën Mitër, siç njihet San Demetrio Corone nga shqiptarët, në këtë qytezë me peshë sa kulturore e arsimore aq edhe e historike, jo vetëm për arbëreshët, por edhe për mbarë shqiptarinë, me që aty veproi me shumë sukses kolegji i mirënjohur Shën Adriano (1794) e ku ligjëroi edhe poeti ynë i madh rilindës Jeronim De Rada. Po aty pati nxënës edhe nga Shqipëria, që do të bëheshin më vonë emra të njohur të lëvizjeve kulturore e atdhetare.
Shën Mitri apo San Demetrio Corone është një ndër qendrat më të rëndësishme të komunitetit arbëresh, edhe nga fakti se ka ruajtur gjuhën, zakonet, kulturën, ritet fetare dhe identitetin etnik të tij. / KultPlus.com
Edhe këtë vit janë miratuar fondet për ruajtjen e kulturës dhe historisë në Bibliotekën G.Schiro në Horën e Arbëreshëve.
Pjesa më e madhe e këtyre fondeve do të shkojnë për të zgjeruar librin dhe trashëgiminë multimediale të bibliotekës historike arbëreshe.
Pas kërkesës për kontribut, të datës 16 shkurt 2021 nga Administrata Komunale e Horës në Departamentin Rajonal të Trashëgimisë Kulturore dhe Mjedisore, Biblioteka G. Schirò do të marrë një kontribut prej 5,000 eurosh të dhënë në përputhje me Ligjin Rajonal të 20 Shtatorit 2006, që lidhet me “Transferimin e burimeve të zakonshme tek autoritetet vendore për krijimin, funksionimin dhe zgjerimin e bibliotekave. Pjesa më e madhe e financimit do të përdoret për të rritur trashëgiminë e librit dhe multimedias.
Kryebashkiaku Rosario Petta tha: “Edhe këtë vit, financimi për mbikëqyrjen e trashëgimisë kulturore për bibliotekën tonë u arrit të sigurohej.
Kjo është gjithashtu pjesë e veprimeve programatike dhe planifikuese që synojnë forcimin dhe rritjen e institucionit tonë, në rastin konkret të librit të çmuar dhe trashëgimisë kulturore që mbahet në bibliotekën tonë komunale.
Falë zyrave që ndoqën procedurat për angazhimin e tyre dhe qëllimin e ndjekur, edhe një herë për komunën tonë dhe për përdoruesit që do të gëzojnë shërbime të mëtejshme përmirësimi” /diasporashqiptare/ KultPlus.com
Në vitin 1968 në Horën e Arbëreshëve u oganizua Kongresi Ndërkombëtar i Studimeve Shqiptare, Shumë personalitete u mblodhën më 28 nëntor dhe 1 dhjetor 1968.
Në foto shihen një grup kongresmenësh në një vizitë në Horën e Arbëreshëve në Institutin SS Salvatore dei Padri Basiliani./ KultPlus.com
Kanë kaluar 533 vjet nga themelimi i komunitetit Arbëresh në Horën e Arbëreshëve. Data e raportuar nga Kapitujt e Fondacionit është ajo e 30 gushtit 1488.
Vetë Pieropaolo Pasolini, gjatë një konference të mbajtur në Leçe në tetor 1975 mbi marrëdhëniet midis shkollave dhe pakicave gjuhësore, përcaktoi atë të arbëreshës një mrekulli antropologjike që duhet ruajtur, për më shumë se gjysmë mijëvjeçari, identiteti i tyre specifik, gjuha dhe riti grek në primis.
Të mërguarit shqiptarë të larguar nga Ballkani për shkak të përparimit të Perandorisë Osmane, arritën në Siçili në territoret që i përkisnin Kryepeshkopit të Monreale. Prandaj arbëreshët duhej të negocionte me Mons. Nicolao Trulenchi, Guvernator i Kryepeshkopatës dhe Prokurori i Përgjithshëm i Card D. Giovanni Borgia, për të marrë koncesionin e feudomave, akti përfundimtar i të cilit, gjithashtu përfshin Kapitujt Themelues të Komunës së re, dhe është përcaktuar nga noteri Nicolò Altavilla dhe është aprovuar nga palët më 30 gusht 1488 në Monreale.
Historia
Arbëreshët që morën pjesë në atë akt ishin: Giovanni Barbato, Pietro Bua, Giorgio Golemi, Giovanni Schirò, Giovanni Macaluso, Tommaso Jani, Antonio Troja, Matteo Mazza, Teodoro Dragotta, Giorgio Burlesci, Giovanni Parrino, Giorgio Ipsari, Giovanni Br Canniti .
Shqiptarëve të Siçilisë iu besuan çifligje të mëdha sipas koncesioneve të veçanta dhe private dhe, vetëm më vonë, kur ndonjë parashikim i kthimit u bë i pamundur, u mendua të stabilizonte praninë e tyre në ishull duke nënshkruar 16 Kapituj të Fondacionit.
Si përmbledhje, shqiptarëve iu dha privilegji për të jetuar sipas ligjeve dhe zakoneve në fuqi në qytetin Monreale: Kryepeshkopi dha 15 pjesë toke për mbjellje dhe 800 të tjera në mënyrë që arbëreshët të mund të ndërtonin shtëpitë e tyre; të ishin në gjendje të lëviznin lirshëm me armë dhe të largohet nga vendi i dhënë atyre pa asnjë dënim. Ata ishin gjithashtu në gjendje të ruanin kultin e tyre i cili bazohej në ritin grek; bluaj grurin në mullinj (Jato dhe Malvello) të Dioqezës së Monreale, pasi ata nuk mund të ndërtonin një pa lejen e Kryepeshkopit.
Por, në fund të tre viteve, ata nuk kishin parashikuar as ndërtimin e shtëpive të tyre ose kultivimin e tokës, dhe arbëreshët ishin të detyruar të braktisnin feudet e dhëna.
Ajo e shqiptarëve të Italisë është një histori e shkëlqyer e integrimit, pasi ata kanë treguar se dialogu, shkëmbimi kulturor dhe bashkëjetesa paqësore e popujve të ndryshëm është i mundur. Sidoqoftë, ishte një periudhë në të cilën shqiptarët themelues të Horës nuk dëshironin, menjëherë, të rrezikonin që kultura e tyre të ishte “ndotur” nga ajo e ishullit dhe në vitet e para të themelimit të kolonisë së tyre (1488), ata i ndalonin hyrjen njerëzve nga qendrat e tjera fqinje.
Arbëreshët nuk bëjnë asgjë tjetër përveç se theksojnë ndryshimin e tyre krahasuar me komunitetet e tjera siciliane sepse ata përdorin simbole dhe rituale të ndryshme, por mbi të gjitha gjuhën e cila është elementi që shfaqet drejtpërdrejtë. Ekskluzivisht një herë në vit, gjatë pesë ditëve të festimeve për nder të Virgjëreshës, arbëreshët lejonin hyrjen e siçilianëve.
Vetëm nevoja për fuqi punëtore bëri një përjashtim autarki kulturore dhe lejoi disa familje për të lëvizur në Horë me detyrimin, megjithatë, për të mësuar gjuhën dhe për të miratuar zakonet dhe ritin fetar.
Në fillim, pra, ajo që i lejoi arbëreshët të ruanin zakonet e tyre kulturore ishte një lloj mbylljeje ndaj tjetrit. Marrëdhënia me tjetërsinë, e përfaqësuar nga kultura siçiliane, bëhet e domosdoshme vetëm kur është thelbësore të hapet sepse ekziston nevoja për fuqi punëtore.
Prandaj, identiteti kolektiv ka lejuar përcaktimin e kufijve të grupit arbëresh, domethënë, për ta identifikuar atë dhe për ta dalluar nga komunitetet e tjera në tokën siçiliane dhe për të ndërtuar një të tashme të rrënjosur në një të kaluar nga e cila të nxjerrë të ardhmen. Prandaj, sfida e vërtetë e arbëreshëve sot është të mbetet e tillë duke privilegjuar dialogun, shkëmbimin kulturor dhe respektin për kulturat e tjera./mariocaliva/ KultPlus.com
Televizioni Italian “Rai 3” nëpërmjet një reportazhi sjell në kujtesë historinë qindra vjeçare të arbëreshëve që jetojnë në jug të Italisë.
“Duke udhëtuar në jug të Italisë, ndeshemi me një terren ku na pret një melodi ndryshe, sepse jemi pikërisht në Horën e Arbëreshëve. Për një moment mund të duket sikur jeni në Tiranë, ose Durrës. Jemi në fakt në Horën e Arbëreshëve, një nga komunitetet më të mëdha arbëreshe në Itali për nga historia, kultura dhe tradita. Sapo mbërrijmë menjëherë shikimi të mbetet tek flamuri shqiptar në sheshin qendror dhe tabelat sinjalizuese, të cilat kudo i gjejmë në dy gjuhë, italisht dhe shqip. Ende sot këtu flitet një dialekt shumë i ngjashëm me gjuhën e të parëve, e njëjta me shqiptarët që u transferuan shekuj për parë, duke ikur nga sundimi Osman. Në Horën e Arbëreshëve sot mësohet ende gjuha arbëreshe. Ky vend është një atraksion turistik për të gjithë ata që vizitojnë Sicilinë dhe duan të zbulojnë një vend që mbart në vete shumë histori.
Graciano dhe Giorgo janë dy vëllezër banorë në Horën e Arbëreshëve. Prej vitesh çojnë përpara një traditë të vjetër familjare në krijimin e bizhuterive. Ata krijojnë bizhu që ruajnë tradicionalen dhe ndërthuren në të njëjtën kohë me modernen. Bizhuterinë janë vërtet objekte arti, dhe sot artizanët po përgatisin një bizhu që do të përdoret në veshjet tradicionale arbëreshe. Me durim dhe pasion dy vëllezërit kujdesen për çdo detaj gjatë procesit punës. Veshjet arbëreshe kanë një elegancë që nuk njeh kohë. Janë veshje që ende sot përdoren në ceremoni të veçanta. Me këtë veshje prezantohet historia e gjatë e këtij populli që ruan me fanatizëm traditat e origjinës.
Hora e Arbëreshëve është shumë mikpritëse për vizitorët. Për të qenë sa më të ëmbël, ata i ofrojnë ëmbëlsirën tipike, Kanoli. Luca di mirë se sit ë përgatisë një ëmbëlsirë kaq të shijshme, tradicionale e arbëreshëve.
Historia e përcjell përmes artit është shumë e rëndësishme në këtë komunitet, Giusepe i ka kushtuar jetën e tij artit të ikonave mitike. Afreskot e kishës të mahnisin dhe nuk mungon as shqiponja dy krenare. “Ne jemi shumë të lidhur me ritin tonë dhe ritet tona fetare nuk ndryshojnë nga ortodosket”, tregon prifti.
Pasi dalim nga kisha, kthehemi sërish tek Pastiçeria e Lukës për të shijuar ëmbëlsirën tradicionale, Kanoli. Pasi brumi ka qendruar për një kohë të caktuar, Luca është gati të përgatisë kanolit./ KultPlus.com
Në muajin prill të çdo viti, komuniteti arbëresh i “Piana degli Albanesi” kremton festën e San Giorgio-s, ose të Shën Gjergjit.
23 prilli është dita që i mbledh arbëreshët në Kishën e San Giorgios, në të cilën besimtarët marrin bekimin me Relikten e Shenjtë. Kulti i San Giorgio-s është një traditë popullore që paraqitet me relikten e një kalorësi përballë dragoit, simbol të së keqes, i cili është përhapur që nga viti 1000 dhe është konsideruar gjithnjë shenjt mbrojtës i kalorësve, ushtarëve etj., që thirret kundër murtajës, gjarpërinjve helmues dhe kundër së keqes në përgjithësi.
Për të dytin vit radhazi, komuniteti i Horës së Arbëreshëvet, për shkak të pandemisë, do të kufizohet vetëm me ritet kishtare dhe nuk do të organizojë festimet tradicionale. Këtë fakt e pohon edhe Z. Vito Fiorenza, President i Komitetit të San Giorgios në “Piana degli Albanesi”, i cili flet edhe për traditat dhe mënyrën sesi përcillet kjo festë nga brezi në brez.
Njëherësh, ai thekson se sërish këtë vit “me të gjithë vullnetin tonë të mirë nuk mund të organizojmë asgjë, përveçse të marrim pjesë në ritet e ndryshme festuese, që do të zhvillohen në Kishë, duke respektuar distancat dhe masat e duhura”. /diasporashqiptare/ KultPlus.com
102 vjeçarja ka udhëtuar nga Hora e Arbëreshëve për të kryer vaksinën anti-COVID. Maria Riolo është gruaja më e moshuar që është vaksinuar sot në “Fiera del Meriterraneo”.
Në tetor mbushi 102 vjeç dhe këtë javë me shumë dëshirë ka kryer dozën e parë të vaksinës. Shumë e vendosur dhe me buzëqeshje pas injeksionit të vaksinës, Maria Riolo u ka kënduar disa këngë antike arbëreshe mjekësve të qendrës, të njëjtat që i pëlqen të këndojë kur ka dhimbje nyjesh. “Unë kurrë nuk ankohem – tha ajo pas vaksinës -, vaksinën nuk e ndjeva aspak”, tha ajo.
Prej muajsh nuk kishte dalë nga shtëpia dhe marrja e vaksinës Pfizer ishte një mundësi e mirë për të marrë edhe pak ajër.
“Për ne është një ditë e rëndësishme – shpjegon djali saj Vito Ciulla -. Ne pamë që personeli ishte shumë profesional. Për fat të mirë, nëna është mirë me shëndet, dhe vaksina do ta mbrojë më shumë atë.” / Diaspora Shqiptare / KultPlus.com
Mozaiku i Theofanisë u krijua nga mjeshtri Spiridione Marino për t’u integruar në pasurinë historike të tre kanolive që ndodhen në sheshin kryesor të Horës së Arbëreshëve.
Në fakt, ky mozaik nuk është futur asnjëherë në listën e veprave që duhet të ruhen me kujdes dhe më pas është ekspozuar në hyrje të Muzeut Barbato. Është ndërtuar në një strukturë hekuri mbi të cilën ishin vendosur të dy panelet. Me kalimin e viteve, pesha e paneleve filloi të ndryshojë qëndrueshmërinë e strukturës e cila filloi të dëmtojë panelet e mozaikut.
Vetëm në vitin 2017, nën drejtimin e Salvatore Vasotti, në bashkëpunim të ngushtë me Zëvendës Kryetarin e Bashkisë Giorgio Stassi, u miratua vendosja e dy paneleve në murin e djathtë në lidhje me hyrjen e muzeut.
Ishte një operacion shumë kompleks i bërë i mundur vetëm falë ekspertizës së Giorgio Lo Greco dhe ndihmës së vullnetarëve si Nicola Cutrono. Mbështetja e stafit të kujdestarisë së muzeut ishte vendimtare, e cila lehtësoi këtë ndërhyrje në një mënyrë të jashtëzakonshme.
Falë kësaj iniciative, sot ju mund të shijoni bukurinë e kësaj vepre me shpresën se një ditë do të vendoset në shatërvanin ku është projektuar./ Diaspora shqiptare/ KultPlus.com
Dy të rinj nga Kosova me banim në Zvicër, kanë udhëtuar në Horën e Arbëreshëve për ti bërë premtimin e dashurisë njëri-tjetrit. Ka qenë dëshira e madhe e tyre për tu njohur nga afër me kulturën arbëreshe çka i ka shtyrë dy të rinjtë shqiptarë të udhëtojnë shumë kilomentra larg.
Alma dhe Milazim përveç dëshirës për të njohur vendin, dëshironin përvojën e plotë arbereshe ndaj edhe kanë kërkuar të vishen me kostumet tradicionale arbëreshe.
Alma veshi fustanin të cilin e mbajnë shumë vajza arbëreshe dhe Milazimi kostumin e djemve. Ky udhëtim dhe propozimi në Horën e Arberëshëve, ishte një ëndërr e bërë realitet për vajzën shqiptare.
“Një emocion i madh për mua, falënderoj përzemërsisht arbëreshët që na ndihmuan pa hezitim. Siguruan këtë veshje të bukur, dhe serenatat e magjishme” është shprehur arbëreshi Giorgoi që ndihmoi çiftin në këtë eksperiencë.
Një përvojë e bukur e paharrueshme për një çift shqiptar që edhe pse jeton në Zvicër nuk harron origjinën dhe mban gjallë dashurinë për kulturën dhe traditat. Arbëreshët u treguan të gatshëm për tja bërë edhe më të bukur këtë ditë dy të rinjve./diasporashqiptare/ KultPlus.com
