Etiketë: Ibrahim Berisha

Kumbulla dhe dritarja

Posted on by Kult Plus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Pamja e përhapur e kumbullës, vërejtur nga krahu i majtë i dritares së Spitalit të Mushkërive në Pejë, nuk ndryshonte.

Gjithë kohën ajo ishte përhapje e çmalljes.

Artani kollitej dhe djerësinte, por nuk largohej nga dritarja.

Kurora e gjelbër, bukuria rrethuese e kodrave dhe zërat e herëpashershëm të fëmijëve, mbulues të atij trupi që premtonte begati, motivonin dëshirën për të qëndruar përballë katërkëndëshit të drunjtë, për të shikuar më tej xhamave të dritares, brenda të cilëve, e pushtetshme, kish zënë vend sëmundja e stërgjatur.

Ulu se lodhesh, flet kujdesshëm infermierja. Nesër ke fotografinë me rreze rëntgen.

Po, përgjigj ai.

Doktori brengoset se rri gjatë në dritare, thotë infermierja.

Është një kumbull atje, përgjigje.

Mund të jetë ora njëmbëdhjetë e mëngjesit, kur i sëmuri, fëmija trembëdhjetë vjeç, Artani, zë pozitën e përsëritur; shikon atë pamje, kumbullën që e luhasnin lehtë erërat e stinës.

Por, befas sheh dy veta te kumbulla.

Ata sillen rrotull trungut dhe me zemërim përqapin lartësinë e bukur të kurorës. Nuk pushojnë as pas një ore së godituri trupin e saj të njomë.

Në mesditë, lartësia dhe gjatësia e gjelbër, nënshtrohet plotësisht. E shkulin, pastaj të prerë, e lënë shtrirë mbi dyshemenë e gjelbër të tokës.

Ende në dritare?

E prenë kumbullën, i tha Artani infermieres, kur i solli ilaçet e drekës.

Fëmijët më nuk do të luajnë afër kumbullës dhe as zogjtë nuk do të zbresin dehshëm nëpër kurorën e saj të gjelbër e rrumbullake, mendoi.

Sa mbaron terapinë, zuri pozitën e përsëritur; shikon atë pamje, kumbullën që luhatet lehtë nga erërat e stinës. Njësoj, sikur para shkuljes së trungut nga ata dy të dëshpëruar këmbëngulës.

Rri vazhdimisht në dritare, i tha infermierja sa hapi në mëngjes derën e dhomës.

E prenë, por ajo është aty, tha Artani.

Kumbullën, e shikon, e pyeti ajo.

Po, përgjigjet Artani.

E shikon gjithë ditën.

Ia shikoj kurorën, tha.

Aty është, por nuk duket, thua?

Ka shumë gjëra që nuk duken, por janë.

Po, u dorëzua infermierja. Po, tha.

Atje është, bëri me gisht drejt në hapësirë.

Sigurisht, tha infermierja.

Kur erdhi vjeshta, të gjitha pemët lëshuan gjethet poshtë.

Infermierja hyri në dhomën që kish dy javë pa pacientin.

Tërhoqi perdet dhe hapi dy krahët e dritares.

Çfarë shikon, e pyeti doktori, që pa në dhomë infermieren në dritare. Shikon vazhdimisht sikur voglushi, pacient.

Është një kumbull atje, tha infermierja.

Doktori u afrua, pa me kurreshtje.

Nuk duket, tha ai.

Ka shumë gjëra që nuk duken, por janë, tha me zërin e lëkundur infermierja. /KultPlus.com

Zogu i soliterit

Posted on by KultPlus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Soliteri u përmbyt pak pas orës tetë.
Sipër gërmadhës, era frynte, si një gjysmë murlan i keq, i cili endej nëpër ajrin e angusht, që nuk kish lëvizë dy javë të plota.

Kur humbi shpresa e fundit se kishte ndonjë frymë të gjallë për të dalë nga rrënoja, zogu i plotë, u ra shpatullave, që andej bataniave të shtrira shkretë mbi tela unazorë dhe eci me këmbët e holla e të verdha, duke treguar trupin e zhveshur e të gjakosur, pa pupla.

Vazhdonte të ngrihej pluhuri si një dëshmitar, i cili nëpër rrugën veriore, ndërronte gjendjen plotësisht, ndërsa zogu ende bënte udhëtim të vështirë, duke shkuar më larg, ndërkohë që kalimtarëve të habitur u futej në kokë kaosi i rrënimit, i vërejtshëm edhe nëpër lëvizje nervoze të punëotrëve që prisnin në këmbë; punëtorët kishin qëlluar dëshimtarë të pamjes sëmëëparshme ime zogun, ajo iu shndërrua në trishtim, ngjyrosur me cermoninë fatale të shpendit, që ende pandehte se kishte pupla me ngjyrë veneze, dhe nxitonte të ecën dhe t’i shkundë krahët fluturues, të cilët ishin tashmë shpatulla të gatshme për fërgim.

Pluhuri nuk e lejoi qoftë edhe një njeri t’i hapte sytë serbez, ekzistonte ngjyra e tij e ftohtë, e cila derdhej grimca e xixa nëpër vija të holla për të mbërri deri në dritaret të drunjta në soliterët e vjetër afër; edhe aty, nëpër trarë betoni, në tjegulla të plakura përplasur e thyer copë – copë, por gjithkah, tashmë treguese e boshësisë, te gjendjes së re, që nuk kish qenë dhe as që paramendohej të bëhej e tillë vetëm disa minuta më parë.

Përmasat inerte kishin rënë mbi themelin e vet. Të porsandodhurit e parë aty panë një zhdukje të shpejtë e masive të gjësendeve, por nuk u rrekën e as nuk u nxitën qoftë me një gjest, të ndërronin sadopak gjendjen.

Qentë ikën frikësuar deri në palcë, një nga një, pa u hetuar dhe pa shikuar fare prapa.

Edhe dhembja për gjendjen e mëparshme, më shumë ishte shqetësim për të papriturën e ardhshme; tashmë në kokë u mbetej fotografia e soliterit pesëkatësh i ndërtuar më 1947 për milicët dhe administratorët e taksave; nuk ishte i zhurmshëm asnjëherë, as në zhegun e verës dhe as në acarin e dimrit.

Nga andej kishte vite nuk lëvizte dhe as nuk ndërronte asgjë, por sikur të ishte krijuar baraspesha e rrejshme e përsëritjes së plotë paqësore.
Pluhuri mënjanohej në ajër, siç ndodh nëpër punishte, i përhershëm dhe i padëshirueshëm, i gjysmëhumbur, për të fshehur gjurmë, që duken të prera nëpër copa xhami vezulles ende, nëpër trupa të imagjinuar njerëzor pak të vërshëllyer; gjest i dukshëm i gishtit të fëmijës, i cili kërkon edhe në atë rrënim, kthimin brenda, hapësirën e sigurt të dhomës që ka mundur si përherë të zbardhë pjesën e trupit të madh e të qetë të soliterit, kthyer në një grumbull pikëllues të kujtimeve të klientëve të kafenesë “Drita”.

Përballë, kamarierët ende tundnin kokën nga frika e zhurmës rrënuese, ende nuk shërbenin, megjithëse kishte kaluar një gjysmë orë e plotë nga çasti i hatashëm; ndonjërit nga ata picërrakë, pasi secili linte përshtypjen e njeriut të pahetueshëm e të pafuqishëm, donte ujë. Ai, kaherë mungonte në kroje, andaj, kënaqësia mbetej vetëm në cermoninë e heshtur të pritjes, duke dëgjuar nga kaseta muzikën e bendit “Kuadratet e verdha”.

Prej nga ai zog? Kuzhinieria e kafesë “Drita”, Lule Halimi, me bindje u thoshte nga përpara derës kurreshtarëve, duke shikuar kah rrënojat: Ka pasur çerdhen në ndonjë plasë të soliterit. Shihni si sillet rrotull. Zogjtë e vegjël i kanë mbetur brenda dhe shpreson se do t’i nxjerrë nga andej. E njoh, e kam parë shpesh kur fluturonte i lirë.

Zogu kish dhjetë herë që bredhte me pakënaqësinë e kërcënuesit, sillej i lodhur dhe i pashpresë përreth gërmadhës ku mund ta kishte një çerdhe të vogël, por të vërtetë; nëpër brendinë e gjetheve të thara, pikërisht në barin dhe në puplat e veta të shtrira me kujdes dikur, zogjtë e vegjël, mund të jetë se nuk kanë ende tri ditë jetë, janë pajtuar përgjithmonë duke mbyllur sytë e shterur me therje, ngjashëm me futjen e majës së thikës që porsa del nga këllefi i lëkurës.

Derisa një grup fëmijësh vrapon përreth gërmadhës,janë fëmijë, ndoshta janë pikërisht fëmijë me kënaësi të mëdha, kërcënimi i zogut në brendinë e gjetheve, sikur vulos katastrofën; ia humb atij shpendi të vogël mundësinë për t’u futur në çerdhe brenda hijes së rrënuar të soliterit, ku pandehë se e ka shtëpinë jo aq të madhe të voglusheve, të mbështjellur ngurtë e përbashkët me fund të paimagjinueshëm.

Ndërkohë erdhën shumë makina dhe shumë punëtorë filluan heqjen e copave interte, por asnjëri, as nga kurreshtarët shikues, përveç kuzhinieres, nuk përmendi zogun dhe ecjen e tij përreth, derisa ai qëlloi një hekur me trupin e zhveshur lëshoi një klithmë shpendi të padëgjuar ndonjëherë dhe pastaj nuk u duk më. / KultPlus.com

Tregim: Mëkati dhe pendimi i arsyeshëm

Posted on by KultPlus

Shkruan: Ibrahim Berisha

Mëkati dhe pendimi i arsyeshëm

Ndodhi Iblisi të mashtrojë, joshi të bëjë mëkat Hava, por mëkati i saj krijoi botën humane, bota a është mëkat, njeriu nga mëkati është krijuar, disa kemi me pak e më të mëdha e disa më shumë e më të vogla; mëkati mësoi për t’u penduar, njeriu dhe mëkati u bënë bashkë, në fillim nuk kishte mëkat, Perëndia i krijoi të gjitha, njeriun e krijoi në fund, e krijoi Iblisin-djallin nga zjarri, vendosi të krijojë edhe një krijesë nga balta së cilës të gjithë iu përkulen, të gjithë e pranuan, djalli refuzoi përkuljen, ky si mbret refuzoi-unë nga zjarri jam s’i përkulem atij nga balta, i pari djalli bëri mëkat te perëndia, refuzoi të përkulet, Iblisi armik i hapur i njeriut, pastaj hakmarrja ishte e pamëshirshme, më jep kohë mu’ – i thotë Perëndisë – deri në ditën e fundit a në ditën e kiametit, i bëj për vete – i thotë Perëndisë, – me ty nuk do të mbesë as një njeri, Perëndia i thotë – të gjitha çka i bënë për vete do t’i do t’i marrësh, si djalli dinak Iblisi filloi nga Ademi dhe Hava, kanë qenë vetëm ata dy njerëz në botë të botëve, po Ademi nuk ishte lodër e lehtë, Ibilisi iu qas pastaj Havës, e gjora, djalli e mashtroi, ajo kafshoi e hëngër një nga pemët e ndaluara (Bibba e përcakton mollë, Kur’ani frut), mollën e ndaluar, mëkati fillon jo nga fruti por nga kafshimi, krejt jeta është mëkat mbas ngrënies së një kokrre, mëkati armiqësia dhe ndëshkimi vërshojnë si shiu si bora si zjarri, burri dënohet të punojë krejt jetën e tij për një kafshatë goje, gruaja të mbajë fryt në bark nëntë muaj pasi e hëngri frutin e ndaluar-shtatzënë, po mos ta kish hëngër a kish me pas mëkat, a kisha me qenë unë a kishe me qenë ti, po t’mos ishte mëkati në këtë botë do t’ kishin mbet bashkë përherë vetëm Ademi dhe Hava, do t’

jetonin në paqe jo si burrë e grua e bashkëshortë, por si mashkull dhe femër pa u ndjerë, pa mëkat dhe pendim, pa gjykim dhe ndëshkim.

Ps. Molla ndalohet pasi është pema e sherrit, pasi me kafshimin e saj fillon zbulimi i çdo gjëje, Iblisi shërbehet me ato trillimet e tij, provon te Ademi po ai i vendosur dhe i bindur me fjalën që ia kish dhënë Perëndisë e sheh se nuk po bindet, atëherë fillon me gruan dhe ajo e gjora luhatet, Zoti na ruajt nga mashtrimet, – i thotë Havës, – nëse han nga kjo pemë ti do bëhesh udhëheqëse e do ta mposhtesh Perëndinë, dëshira e madhe të udhëheqë dhe të bëhet e mençur, e zbret në mëkat, me frytin zihet shtatzënia, mollën e sherrit, mbasi e ha vet Hava, i thotë Ademit provoje, ai djalë i urtë e kafshon mollën; Ademi kërkon falje, Perëndia e fali por nuk e fali krejt, Ademi nuk ka bë mëkat edhe pse gaboi, e dëgjoi Havën, po Perëndia i ndëshkoi të dy, bashkëshortë – i solli në tokë dhe u tha se këtu do jetoni për një kohë, do të hani shumë mollë; kështu edhe vdekja që ne e bartim me vete që nga dita e lindjes erdhi bashkë me ata, ajo e fundme vjen dhe na merrë bashkë me mëkatin dhe pendimin tonë të arsyeshëm; edhe kështu ndodh përsëritja e ardhshme.

Kënga e fundit

Posted on by KultPlus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Melodi ish, por nuk kapej lehtë. Vinte nga veriu, që mund të ishte larg sa të hidhje një gur me gjithë forcën e të rriturit trupfortë. Por edhe kjo ishte vetëm hamendje. Në atë karrige ku po qëndroja për të humbur kohën kot, një të diele prilli, ende mirë pa marrë frymë gjallësia e bimëve, dëgjoja dhe vëzhgoja hutuar se nga po vinte ai zë.

Nuk kishte shtëpi tjetër më afër se dykatëshja, muret ngjyrë e kaltër dhe tjegullat e gjelbër. Aq më keq, më bëhej se ishte një fije e hollë audio, që herë ngjante në vaj e herë në këngë. Kisha hamendje në ish zë që vinte nga radioja “Melodia” se të tilla ishin aparatet në gjithë qytetin tonë, apo vinte nga gramafoni, nga pllakat e zeza që silleshin duke prekur gjilpërën e hollë të ndonjë aparati të vjetër. Binda veten ishte zë gramafoni se këputja e melodisë, që vinte në trajtën e zhurmës së shkëputshme, ndodhte për shkak të pluhurit që kish mbushur vijat e hollë, ku fshihej rikrijimi i këngës.

Cila melodi a këngë mund të ishte kjo? Mbasi, zhurma që kapej pjesërisht, dukej melodi, mendja lehtë të thoshe, ajo shtëpi e vetmuar sërish kishte aktivizuar gramafonin, dhe ndonjë melodi të traditës folklorike mbushte hapësirën e ftohët në dhoma e korridore. Dilte pwrtej, nw hapwsirw.

Ti nuk njeh askend kwtu, pse nisesh, mendova.

E ndoqa me hapa të vegjël zërin, por nuk arrija të dalloj tekstin e këngës, po melodia më bëhej gjithnjë e më e pashkëputshme, kështu pak nga pak edhe e njohur. Kur iu afrova shtëpisë, që ishte e mbështetur për dy kurora të mëdha frashri, më frikësoi dera që ishte krejt e hapur. Mas zamani ra lezeti, për herë të parë kuptova fjalët e këngës, e cila vazhdonte me tregimin për sëmundjen dhe humbjen e shpresës për jetë. Si s’u gjet derman për mu, qëndroja te dera dhe isha i trishtuar, mbasi kënga nuk përcillej me instrumente, po këndohej vetëm me zë të thatë. Zëri më bëhej aq i thatë sa më ngjante në erën e shkretëtirës që lëshon ndonjë fishkëllimë sa për të tundur bjeshkët e rërës. Rri këtu deri sa të përfundoj kënga, urdhërova veten, për të hequr edhe hamendjen që po më përcillte që nga dëgjimi i timbrit të parë. Trëndafilin e shtrëngova, prapë në shtëpi nënës me i shku’, thoshe fjalët këngëtari. Nga zgjatja e afshët e zërit, më bëhej se djali që këndonte fshihej mbrapa ndonjë dritareje, prej nga shpërndante copëzat e fjalëve të dhimbshme. Tash, e kuptova se nuk ishte gramafon as radio, po një burrë i vetëm këndonte brenda shtëpisë, e cila për një kilometër së paku, nuk kishte shoqe tjetër përreth. Mos ma thuaj nanës atë fjalë, se nuk ka nana tjetër djalë, vazhdoi djali

këngën e tij, që hapej nga dritaret e shtëpisë dykatëshe. Jehona e zërit më jepte kurajo të mendoj se ai ishte në katin e dytë. Hypi hoxha në minare, dilni shokë se unë kam vdekë.

Oh, thashë, oh çfarë hidhërimi i plotw, i papërmbajtur.

Pushoi pastaj zëri, dhe nuk kisha tjetër alternativë, pos të prisja. Prita, mund të ishin bërë tre minuta, por mbasi thirra disa herë: këngëtar, o këngëtar, dhe nuk mora përgjigje, vendosa të hyj në shtëpi. Gjithnjë pa u ndalur duke thirrur: këngëtar, o këngëtar. Askush nuk ishte në katin e parë, kërkova dhe shikova i befasuar, po nuk dukej se aty të kishte qenë njeri ka kohë. Pluhur, gjëra të vjetra, shpërndarë parregullt, erë e rëndë, kjo ishte e tëra në atë brendësi pushtuese. Nëpër rraqe, e mbeturina hipa shkallët, kërkova nëpër tre dhomat, pastaj edhe në banjo, e cila binte ndërmjet shkallëve dhe dhomës pa derë.

O këngëtar, këngëtar, nuk praja së thirruri.

Këngëtar, o këngëtar, dëgjova për herë të parë zërin që vinte nga jashtë dera. Ishte njw zw i panjohur.

Pse thërret me kaq frikë, pyeta pa mundur të përcaktoja në ishte i ri apo plak ai që po thwrriste. Kur ke frikë mos lësho zë, mos bëzaj, rri strukur në trishtimin e vetvetes, mendova.

Këngëtar, u qas përsëri zëri nga jashtë. U arsyetua: Nuk të shoh, por më solli zëri këtu dhe fjalët e dhimbshme që dalin nga këto dritare, e mbushin hapësirën me melodi pikëlluese.

Ishte nga gramafoni apo radioja, po nuk shoh këtu të ketë pasur ndonjëherë rrymë elektrike.

A je ti këngëtari, pyeti ai që po ngjite shkallët.

Asnjë përgjigje nuk dhashë. Unë nuk isha këngëtari, nuk më përkiste mua të flisja në emër të tjetërkujt.

Pse pret kot përgjigje, qortova heshtur. Në fund të fundit kush je t’i për të tw dhënë përgjigjen.

Kisha mbështetë fytyrën në dërrasën e majtë vertikale të dritares, po shihja figurën e njeriut që thërriste pak më parë: Këngëtar, o këngëtar!

Nuk paska pasur njeri, por unë paskam kënduar, thashë pasi hapa sytw.

Kalimtari iku i frikwsuar, tha: Çudi, nuk paska njeri!

Ndërsa shikoja hapësirën e gjerë përpara ia kisha lakminë vendosmërisë së tij për të ikur nga këtu sa më shpejt.

Gjynah kaq i ri, thosh ai duke u larguar. Vetëm pak çaste më parë, këndonte. Mbështetur duart në dërrasën e thatë të dritares, nuk shqitja shikimin nga figura që ndërsa ikte bëhej më e largët dhe më e vogël.

Nga libri në dorëshkrim me tregime “Aroma e pluhërit” / KultPlus.com

Udhëzime për shtëpiakë

Posted on by KultPlus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Gjysmë ore prita përpara derës. Pastaj zbrita shkallët dhe dola në oborr.

Merita çelësin ma hodhi nga dritarja. Prit, më tha ajo, provoje, nëse mund të hapet nga jashtë. E stresuar vazhdoi: Nga brenda nuk hapet.

Ajo lëvizte dhe shikonte e hutuar nga ballkoni. E, po nuk është e mundur çelësi, që është tamam i bagllëmës së vet, të mos rrotullohet, së paku aq sa ta hapë derën, mendova.

Prit, rri syçelë, se të humbë në atë barishtë atje poshtë, më tha.

Merita çelësin do ta hedh nga kati i pestë, por unë jam në një pozitë fare të palakmueshme pasi vendi ku duhet të pres, është i pjerrtë dhe i mbuluar me një barishtë të dendur, të egër. Ballkoni gjendet në pjesën e veriut dhe për oborrin mbrapa pallatit nuk kujdeset askush.

Sado nuk isha i sigurtë se çelsi nuk do të humbej në barë, dhe t’më duhej kohë për ta gjetur, i bindur thash: Mos më torturo, hidhe, këtu jam.

Atje je, por, mirë, tha.

Lëshoi atë copë të bardhë metali, mund të ishte mesing i përzier me ndonjë legurë, mund të ishte edhe nga material tjetër, por ai ra, ra ku unë nuk e saktësova mirë.

Shih në të majtë. Shih, edhe pak në të majtë.

Pastaj shih në të djathtë.

Në cilën rrënjë të barishtës, e pyeta lodhur e mërzitur.

Vështirë me gjetë, në barë, më tha fqinja Arta që shikonte nga ballkoni i katit të tretë.

Do ta gjej, i thash prerë.

Ndoshta, tha.

Preka thuaj çdo rrënjë bari me dorë pa më të voglin dyshim se do ta kem në dorë çelsin që më bëri fatkeq në këtë ditë me kaq vapë.

Më në fund, e gjete, tha gëzuar Merita nga ballkoni.

Sa mirë u bë, tha fqinja Arta, e cila nuk largohej nga ballkoni.

U nisa vrap për në banesë, arrita në katin e pestë, sa ktheva në anën e majtë, pashë numrin 24, saktësisht imja derë.

Provoj, por kot.

Del fqinji nga banesa afër dhe provon edhe ai, e ndihmon edhe gruaja e tij, por kot. Provo përsëri, e përsëri.

Ndodhin gjëra të tilla, tha fqinji, por është e pamundur të mos gjenden mënyrë për ta hapur derën.

I thotë gruas: Ne kemi një libër. Ma sjell guidën “Udhëzime për shtëpiakë”.

Pas pak, shfleton dhe saktësisht dëgjoj fjalët kur i lexon triumfueshëm: Kur s’ka tjetër zgjidhje: “…dera duhet të hapet me goditje të fortë”.

Kjo d.m.th. se dera duhet të thyhet, zonja Meritë, i thashë fqinjes, duke kërkuar që ta lexonte më me kujdes edhe një herë udhëzimin në rastet kur bllokohen bravat. Burri i saj mund ta kishte gabuar rekomandimin.

Dera duhet të hapet me goditje të fortë, shkruan, tha ajo.

Është e pamundur, thashë, nuk mund të godas derën time. Ajo do të thyhet. Kushton shumë.

Ndoshta nuk thyhet, por nëse do të hysh brenda, ne duhet t’u përmbahemi udhëzimeve, në fund, edhe duhet ta thyejmë, tha fqinji.

Je mjeshtër, e pyeta fqinjin.

Paj, nuk mbetem keq, përgjigji ai.

Gruaja e tij bërë me kokë, sikur tha, ashtu-ashtu.

Pasi pritëm edhe pesëmbëdhjetë minuta pa gjetur zgjidhjem ai ishte gati ta godiste bravën me lloz. Mu në këtë kohë, nga brenda dëgjoja zërin e gruas, por nuk ishte e qartë çfarë thoshte. Më bëhej se kërkontë ndihmë,

Kujdes, i thash. Ma thyen derën,

Mbyll sytë, më tha, fqinji.

Dëgjoj një krismë të fortë dhe një tjetër ende më të fortë që shpërndahet në tërë objektin.

Udhëzimi nuk jipte asnjë alterantivë, pyes frymëmbytur, kur shoh derën e çarë, me bravën e kacavarur dhe një vrimë afër saj çuditërisht të ngjashme me shputën e ariut.

Jo, përgjigji fqinja. Udhëzuesi nuk jipte ndonjë alternativë.

Fatkeqësi, ç’ më gjeti kështu, shfreva.

Ja çelësi, mbaje, por nuk të duhet asgjë, tha fqinja. Ky është i përfunduar. Dera tjetër do të ketë çelës të ri.

Gruaja qëndronte e pafrymë në korridorin e banesës: Hata, hata.

Mos, provova ta qetësoj.

E kisha gabuar çelësin, tha ajo.

Mbetëm pa derë, i thash, duke shikuar me urrejtje nga përballë kur po largoheshin fqinjët.

As nuk të falenderuan, sa mosmirënjohës, i tha gruaja burrit me zërin e ulët, kur ai po mbyllte derën e banesës së tij me dorën e djathtë, ndërsa në të majtën mbante guidën “Udhëzime për shtëpiakë”. / KultPlus.com

Ibrahim Berisha: Mjeshtrit dhe plaka (Tregim)

Posted on by KultPlus

Shkruan: Ibrahim Berisha

Tregim:
Mjeshtrit dhe plaka

Dymbëdhjetë ditë të qershorit mbasi ushtarët e Mjakëll Xheksonit hynë në Prishtinë, tetë kilometra më larg në perëndim, dhjetë metra buzë rrugës magjistrale dymbëdhjetëmetërshe të gjerë, u hapen gropat për ndërtesën e re. Ishte ara e Hasim Morqit, e shitur, nuk di kush sa e si. Pazari qe bërë tre vjet më parë, kur Morqi i fundit, plaku Ekul, la këtë vend.

Fshatarët e Melqit i thonin: Bunar. Aty u hapen gropa nga mjeshtrit, që mbasandej në ditën e tretë u zgjaten në formë kanalesh e rrjeta merimange. Përrreth, gjithë shtëpitë ishin të djegura. Trishtonin pa njeri dhe era e ngatërrueshme e drunjve të lagur nga shirat e qershorit, mbushte fushën që kishte nisur të bëhej e paprekshme me bar e therra drishti.

Ditën e katërt, kur tre punëtorë po endnin dërrasat anash kanaleve, një plakë e mbushur frymë e athësi thinjilli, u afrua, me zor uroi: “Puna e mbarë u kjoftë!

“Paq jetë të gjatë, moj plakë”, i tha kryesori i punëve, Argoni, djalosh që nuk e shikoi fare kujdesshëm të kërrusurit e gruas, e cila po ikte pa kthyer kokën anash, por duke e mbajtur fytyrën si të ngjitur me frymën e tokës.

“Dini gjë ju, apo nuk dini asgjë”, tha e nuk ktheu kokën mbas. “Apo, nuk dini asgjë”, tha përsëri pa kthyer kokën.

Të nesërmen, po në atë kohë, plaka erdhi dhe solli një shishe ujë, e pyeti: ”Pse e bani me kaq nguti?”.

“Jemi vetëm punëtorë, nuk dimë gjë”, tha Argoni, djaloshi që dje nuk e kishte shikuar mirë plakën. Tashti e pa dhe ndërsa ajo po ikte, e pyeti: ”Do të vish edhe nesër”.

“Nuk di”, përgjigji plaka. “Jam e vetme, dhe po të kem kohë, do t’u sjell prapë ujë”.

“Dini gjë ju”, tha duke ikur, kur dukej se nuk mund të kthente kokën më mbas, krejt njësoj sikur dje. Kur ajo humbi fare mbas ca shelgjeve, Argoni la mënjanë gozhdat që i rëndiste përgjatë dërrasave, të lidhura anash me bosh.

“Ju shqetëson ardhja e kësaj plake në këtë pikë dite? Janë dy ditë që vjen. E keni pikasur çfarë thotë. Dini gjë ju, dhe ikën. Nesër unë do të ikë porsa ta shoh, atje mbas rrugës, në fund të fushës”.

“Mos u bëj bestyt”, e qortoi Mekami. “Ajo na sheh, ende nuk ka njeri që merret me ndërtimin e shtëpive të djegura, e lëre më të ndërtojë një të re në fushën pa kufi. I duket plakës gjë e jashtëzkonshme. Unë them, rrimë. Nuk largohemi. Është e lënë dhe e shkretë. Flet kot”.

“Nuk di çfarë të them”, tha pa hedhur fare mënjanë sharrën. “Nuk di, por mirë thotë Argoni. Thua mirë edhe ti, Melir”, tha Demiri.

Kolona e KFORI-it, ushtarë të ngritur sipër kanatave të benzave, një kilometër larg, dukej se humbi në vapën që kish nisur të mbushte dyshemenë e dheut me të nxehtë dielli, i cili, djeg së pari koren e masandej edhe bimët. Është klimë kontinetale-mesdhetare në Fushë të Kosovës, por vera të thanë, me të nxehtë që nuk fillon kurrë në periudhë maj as në qershor dhe nuk përfundon kurrë në shtator as në tetor.

“Nuk di çfarë të them, pa mundur të përcaktojmë veprimin e saj të ardhshëm. T’i qahemi pronarit”, tha Meliri. Ndërroi mendje përnjëherë: ”Po, prapë them të presim”.

Kur ditën e tretë mjeshtrit u zunë me këndin e parë të themelit, nëse do të shkonte hark apo kënd, plaka mbërrini me shishen tjetër të ujit. Ishte shishë coca cole, plastikë, por e pastër. “Më doli edhe sot kohë dhe erdha, t’u sjell ujë”, ritmoi ajo si ditët tjera..

“Pse mundohesh kaq shumë, plakë e mirë”, i tha Argoni. “Ne duhet të vijmë dhe jo të udhëtosh ti kaq gjatë. Ajo shtëpia jote nuk duket fare nga këtu. Do të vijmë të shohim nëse ke ndonjë nevojë për meremtim. Mos u ngarko e mundo se ne pronari na sjell mjaft ujë dhe ushqime. Nuk na nevojitet asgjë”.

“Nuk kam fare shtëpi”, tha plaka. “Shtëpinë time nuk e sheh njeri, as që mund ta shoh. Doja t’ju bëj këtë të mirë. Nuk u sjell më as ujë. Paqi punë të mbarë. Por, dini gjë ju apo nuk dini asgjë”, tha dhe si’ç bënte edhe herë të tjera, la shishen fare në afërsi të themelit dhe më të kërrusur të pikëllueshme iku po në rrugën që erdhi.

Mund të thosh edhe diçka në mërmëritje, po nuk merrej. i trishtuar nga përditshmëria e fjalët e njejta të plakës, Meliri derdhi shishen me ujë se nuk kish guximin ta provonte. Tri ditë radhazi plaka sillte ujë, ndërsa Meliri e zbrazëte më larg themelit.

Kur po e prisnin ditën e katërt, anash themeleve të tërhequra me dërrasa, era që fryu fare pak, solli një gushë të fortë ere druri të djegur. Askush nuk lëvizte në rrugën, prej nga vinte kish tri ditë plaka. Një orë pritjeje, por ajo nuk erdhi.

“Është ngatërruar”, tha Argoni. “Do të vijë përsëri, këtë e ndjejë. Ajo mund të jetë e lënduar nga mospërfillja jonë, por do të vijë”.

“Dini ju gjë apo nuk dini asgjë, thosh ajo fjalët e fundit”, tha Meliri. “Dimë ne gjë apo nuk dimë asgjë?”.

“Lëmë punët sot”, tha i trishtuar Argoni. “Të ikim se ajo nuk do të vijë dhe një plakë aq e kërrusur dhe aq e vogël, nuk është e zakonshme”. Ndërsa ata po tubonin veglat, krejt në fund të rrugës, u duk hija e vogël e plakës që vinte.

“Ikim”, tha Meliri, “se po vjen dhe nuk mund ta durojë të thotë përsëri: “Dini ju gjë apo nuk dini asgjë”.

Loja

Posted on by Kult Plus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Fëmijët, të zdeshur deri në bel, të mbathur me atlete, nuk pranin me zërat e gëzuar. Pse të mos dilja edhe unë në oborr? Të shikoja, pa ambicien më të vogël, krejt anash, tollovinë e zhurme.

Zbrita shkallët duke menduar se zbuloja pasionin tim të hershëm – lojën. Shkela në një lëvore bananeje, por, për fat, u rrëzova lehtë, njëtrajtshëm. Rashë si bërrylash, pastaj rrotullimi i shpejtë më bëri t’i shpresoja shpëtimit pa farë lëndimi. Rrëshqita lehtë si letër, mbështeta dorën e majtë në betonin e mbushur shtresë tisi, i thashë vetes – jepi, tash. Është rrëzim i lakmueshëm për rrethanat, mendova. I dhashë përpara, duke shikuar nëse më kishte hetuar ndonjëri nga fqinjët. Askush nuk ishte në veranda, as në shkallë, as në dritare, por nuk mund të them me siguri, nëse u kisha shpëtuar të gjitha vrojtimeve përbuzëse – syve kureshtarë që nuk flenë plotësisht as natën, as në mëngjes, as në mesditë, as në mbrëmje dhe nuk të sjellin as dënim dhe as ndëshkim, por vetëm të shohin e kënaqen me pamjet e përsëritshme.

Në oborr nuk më ngushëlloi askush. Fort i shqetësuar, ndoshta nga shkaku i rrëzimit të pakëndshëm, nisa të anoj për njërin nga dy grupet e fëmijëve, të cilët luanin me top ndarë në dysh, plot klithma. Ekipet kishin nga katër veta. Mua më rrahu zemra menjëherë për fëmijët, porta e të cilëve binte në të majtë. Porta e ekipit kundërshtar nuk ishte rregulluar sipas normave, por ajo ikte disi tepër në të majtë, në vend që të ikte në të djathtë. Kryqëzimet e fëmijëve vazhdonin të ishin të shpejta, herë-herë urrejtëse. Në lojë vërejta dy vëllezërit Blata si luftonin njëri kundër tjetrit. Kjo nuk më bëri përshtypje, përderisa njëri nga ata dy binjakë, më i gjati e më i zbehti, shikoi nga prapa ku ishte porta e ekipit të tij, ku kisha zënë vend, sepse isha dhënë pas lojës, por pa lëshuar edhe ndonjë shenjë të plogësht përkrahjeje.

Ndërkohë, edhe tjetri Blatë, që ishte pakëz më i plotë, me gjatësi thuajse të njëjtë, por edhe me lëvizje si tjetri, shikoi prapa portës së ekipit ku përfundonte rrëmuja e lojës. Disi, u hutuan. Vraponin më lëngshëm, më trishtueshëm, pa mundur t’i iknin shikimit të herëpashershëm të vendit, thënë me zemër, ku po rrija, fare kot. Atëherë u shqetësova dhe për të mundur neverinë karakteristike që shkakton pritja, zgjata duart, në fillim përpara, pastaj anash dhe në fund në gjysmëhark. Duke i lëvizur majtas e djathtas, m’u soll gjithë hapësira. Binjakët më shikuan të shtangur, nuk e nganë më topin që ende e mbante përhershmërinë e lojës.

Vazhdova të qëndroj mu aty, disi sikur i dhënë e i longuar. Topi më qëlloi me forcë në fytyrë. Buza më plasi, nëpër plasë nisi të rrjedhë gjaku. Nisi me pika të rralla, pastaj ai gjak i ngrohtë, në vapë, u shtua dhe u shtua vazhdimisht për të zbritur përmes një vije të tmerrshme në qafë e në këmishë. Por, fëmijët luanin, ndërsa ata dy binjakët tashti kishin kthyer kokën anash, pa mundur të fshihnin gazin, në fillim të pazëshëm, por pastaj më të zëshëm dhe prore e më të zëshëm. U shtriva përtokë, në pluhur, pa më të voglin iluzion se do t’i shpëtoja mbulesës së njëtrajtësuar në sipërfaqe të trashë pluhuri e gjaku. Fëmijët lanë lojën, bërtitën, bërtitën prore e më pak, pastaj ikën pa shikuar pas oborrin e heshtur përnjëherë.

Fqinjët kishin mbyllur dritaret dhe ndonjëri kish lëshuar edhe roletat për t’u siguruar nga vapa dhe pluhuri. Zgjata dorën, preka fytyrën, u binda se gjaku kishte pushuar, andaj më duhej të provoja nëse më mbante forca të ngrihesha sërish. Por, pasi u binda se nuk kisha as më të voglën forcë, zgjata duart, në formë të një rrethi, sikur në rastin e parë, por këtë herë për të kërkuar ndihmë nga kushdoqoftë. Një vajzë e vogël, mund të ishte pesë vjeç, e shihja figurë të brishtë, qëndronte fare pranë, drejtoi topin nga unë dhe ma përplasi në fytyrë me gjithë forcën. Derisa nëpër trup rrokullisej ai rreth i plastikes, ajo më tha: eja të luajmë. Nuk lëviza, ndërkohë, ajo u largua në drejtim të hyrjes, duke humbur plotësisht në gjysmëhijen e parë të portës.

Nuk dëshiron askush të luaj me mua, tha, e fshehur provokueshëm prapa portës së hyrjes. La heshtjen e plotë, topin dhe trupin time në oborr. /KultPlus.com

Stacioni

Posted on by KultPlus

Tregim nga Ibrahim Berisha

Burri pesëdhjetëegjashtë vjeç nga fshati Kojskë e Lipjanit dhe djali njëzetenjë vjeç nga Kaçaniku, takohen një pasdite dhjetori në hyrje të stacionit të trenit në Zagreb. Përshëndeten, sikur njihen me vite.

Sa të pashë të njoha, thotë djali.
Burri habitet.
Më kupton, shpjegon djali, e dita se je nga Kosova.
Burri e heton me kujdes: disa muaj duhej të bridhje nëpër stacione trenash, për të takuar fytyrë të tillë të shkrirë. Burri dhe djali hynë në hollin e madh. Kacavarur në krahun e drunjtë të ulëses, djali lëshon valixhen e zhgufur. Në të djathtë ulet burri. Ai shikon djalin: „Eh, disa muaj duhet të bredhësh nëpër stacione trenash për të takuar fytyrë kaq të shkrirë“.

Më quajnë Sefë, i thotë burri djalit, pasi ai e pyet për emrin.
Nëpër muret e hollit shkruan: „Mos gjuani mbeturina!“, „Mos prekni xhamat!“, „Mos ndizni zjarr!“, „Informatat , majtas!“, „Biletorja, djathtas!“, „Gardëroba drejt!“.
E kam emrin Lul, flet. Për një kohë lëviz kokën, duke u munduar të kapë shkronjat nëpër muret e larta.

Jashtë bie shi. Shirat e dhjetorit në Zagreb formojnë atmosferë të mbytur, të paçiltër.
Je lagur, ftohesh, thotë burri.
Nuk më bën asgjë lagështira. Ka dy muaj jam gjithë i lagur, thotë djali.
I ri, tash, nuk e ndien.
Djali lëviz dorën mospërfillshëm.
Ndërkohë, ulëses i afrohen një plak e një plakë; ulen përballë burrit e djalit. Plaka çrrudh shaminë; flokët e thinjura i bien mbi kurriz. Plaku lexon gazetën kroate „Vjesnik“. Kur heq beretën, i del koka tullace.
Pini ju duhan? pyet plaku.
Jo, përgjigjet burri.
Unë kam vendosur të mos pi.
Unë nuk e pi fare, thotë djali.
Ju të dy nuk paskeni problem me duhanin. Është shtrenjtuar aq shumë, thotë plaka.
Aleks, e sheh mirë, këta nuk pinë duhan.
Siluetat kalojnë përballë karriges së drunjtë. Era e rëndë e tymit dhe e lagështirës mbas shirave të përditshme mbush hollin.
Këta, mu këta, vetëm kursejnë nga fitimet, thotë Aleksi. Këta janë të tjerë, janë jugorë.

Nëpër xhamat e lagur, lëvizin pamjet tronditëse të makinave që ikin me ushtimë. Nga ulësja, pasi dera është e hapur, duket ndërtesa e mugët e Postës. Përpara saj, lokomotiva xhuxhe, e kaltër, të kujton një trung të madh lisi që rri vazhdimisht në shi, por nuk kalbet. Djali mbyllet, projekton rrugën deri në shtëpi me këtë lokomotivë. Lëviz timonin, shkel arat, malet dhe kalon urat mbi lumenj. Ngadalë ecën, por nuk arrin shpejt në shtëpi; kjo lokomotiva xhuxhe nuk të çon kurrë në shtëpi, mendon pasi e sheh se është vetëm një përfytyrim nga lodhja. Lokomotiva: një përkujtuese e revolucionit teknik.

Nga duhma e rëndë dhe numri i madh i atyre që hyjnë e dalin, i vjen të pështirë. Përsëri, disa çaste mbyll sytë. Udhëton me lokomotivën xhuxhe. Ndalet në një pus me baltë.
Sheshit matanë i kthehet emri i vet, Mbretit Zvonimir, thotë plaku. Gruaja e përcjell heshtur, pastaj kot i hidhet qortueshëm: lëre, lëre, kjo politika jonë këtu më ka ardhur. Prek majën e hundës.

Ti do të sëmuresh sigurisht, i thotë burri djalit.
Nuk kam të ftoftë, e kundërshton ai. Kam tepër nxehtë. Heq sakon.
Kur arrin treni?
Në ora pesë e pesëdhjetë minuta, nëse nuk vonohet.
Kemi ende shumë për të pritur.
Aleks, thirr plaka. Tash pi cigaren e katërt.
Si thua, ti shqiptar, thotë plaku.
Nuk them asgjë, përgjigjet burri.
Ju keni thënë mjaft këto vite, thotë plaku.
Ne nuk kemi thënë asgjë, përgjigjet burri.
Të ka rënë të dëgjosh për Jelaçiqin, pyet beftë plaku. Ndoshta nuk të ka rënë. S’ke faj, sepse edhe shumë kroatë nuk kanë dëgjuar për emrin e tij. Por tash e tutje, sigurisht do të dëgjojnë.

Lëri rehat njerëzit, e qorton plaka. E sheh si janë të lodhur.
Çka punon, e pyet burri djalin
Hap kanale. Muajin e fundit punova në Treshnjevkë, por nuk më paguan.
Rrezik nuk kishe?
Nuk ishte edhe pa rrezik, sqaron djali. Punoj dhjetë orë në ditë.
E shikon djali ai flet:
Në Hamburg punoj. E kam djalin ushtar në Zagreb. U ndala. Pikëllohet. I bie pamje e errët.
Domethënë në pesë e pesëdhjetë minuta, thotë burri.
Po, përgjigjet djali.

Plaku, pasi kotet ca çaste si fëmijë, duke mbështetur kokën tullace në krahun e plakës, hap sytë pandehshëm. Ende ashtu i pakëndellur, shpërthen: Edhe ne kemi të drejtë t’i këndojmë këngët tona kroate.
Ju shkoni në Kosovë?, pyet plaka.
Po, thotë burri.
Ne shkojmë në Vinkovc. Na pret vajza në stacion. Si thua, Aleks?
Kam telefonuar dy herë, e siguron plaku. Mos u merakos kot.
Nuk merakosem, vetëm pyes.
Burri nxjerr bukën, djathin dhe konservën nga një qese najloni.
Ia qet përpara djalit.
Urdhëro, i thotë.
Treni ekspres Munih – Lubjanë – Zagreb – Beograd – Fushë Kosovë – Shkup – Selanik, vonohet një orë e njëzet minuta, njofton spikerja.

Në mëngjes arrijmë, thotë burri i lënduar në shpirt.
Djali nuk thotë asgjë, vetëm ha.
Djali juaj, pyet plaka.
Burri buzëqesh. Nuk thotë po as jo.
E dija, thotë plaka. Ngjani kaq shumë në njëri-tjetrin. E sheh sa shume ngjajnë, i kthehet plakut.
Duket, s’ke pse më thua, thotë plaku. Këta të gjithë ngjajnë në njëri-tjetrin!
Porsa të hyjmë në tren, shtrihemi e flemë, i thotë burri djalit.
Unë nuk mund të fle në tren, kurrë nuk më zë gjumi, përgjigjet djali.

*Zagreb:1987. / KultPlus.com

Skllavi: Nuk është fjala vetëm për film

Posted on by KultPlus

Ibrahim Berisha

E kishte kuptuar drejt, ishte dhe do të mbetej vetem një kartë bixhozi në dorën e pronarit. Skllav dhe asgjë më shumë.

…

Filmi është vetëm një faqe e vogël e së vërtetës së François Vatel. Filmi po me titull: Vatel. Ai kishte qenë një personazh  real, kryekuzhinier,  i cili në prillin  1671 do t’u dilte zot 2000 mysafirëve të ftuar në kështjellën Chantilly. Në rolin e kryekuzhinierit në kështjellën e princit burbon Condé, ai do të bënte mrekulli kulinare.

Kur Louis XIV po qëndronte në atë gazmend në Chantilly, Vatel duke qenë në një rol shumë delikat, duke ndjekur edhe parimin e kahershëm prej shërbëtori të përkushtuar, bëri gjithë çfarë mund të bënte për të mrekulluar një mbret nga më të njohurit e gjithë historisë së Francës.

Pas tri ditë të pritjes së mrekullueshme që iu bë mbretit dhe korit të tij, duke përgatitur hajet më të jashtëzakonshme dhe duke organizuar spektaklet që nuk ishin provuar deri atëherë në Francë, por gjithnjë nga pozita e shërbëtorit, Vatel përfundon i vetmuar dhe i ngrysur në dhomën e tij. Thënë më shkurt: I dërrmuar dhe i pashpresë.

Peshku nuk po vinte për drekën e fundit.

Kur ai ishte në orën më të madhe të shkëlqimit, duke kaluar edhe një dashuri të madhe dhe të ndaluar me një zonjë nga ekspedita e Mbretit, ata që duhej të sillnin peshkun, nuk po dukeshin askund. Si do t’u dilte përpara duarthatë Princit dhe Mbretit? Vatel nuk e humbë ekuilibrin duke mos shkelur kufirin e rëndë ndërmjet Pronarit dhe Skllavit.

Tashmë edhe dashuria mahnitëse treditore e kryekuzhinierit me zonjë të oborrit mbretëror, nuk kishte si të ecte ndryshe, pos përmes një përfundimi të vështirë.

Vatel nga minuti në minut po i  komplikohej puna pasi pikërisht në drekën e fundit solemne, për Mbretin,  furnizuesit nuk po sillnin peshqit, gaforret dhe guacat, gjithë çfarë do t’i mundësonte atij të bënte edhe një drekë të mrekullueshme dhe lamtumirëse  për mysafirin më të lartë.

Duke mos përballuar përgjegjësinë e skllavit, po edhe për shkak të dashurisë së pamundshme me Anne de Montausier, ky një kuzhinier dhe ajo një oborrëtare, dy pika të patakueshme statusesh sociale dhe, dështimit në orën më të rëndësishme të jetës së tij, ai s’hamendet të tërheq derën dhe të kyçet për t’ mos dalur nga aty.

Trokitja në derë nuk ia ndryshon mednjen. Trokitja sillte dy lajme: i vinte dekreti i Mbretit Luis XIV se ai do të merrte postin e kryekuzhinierit në oborrin mbretëror. Ai do të bëhej shërbëtor i mbretit pasi në lojë letrash Princi Condé, e kishte humbur bastin. Basti kishte qene,  nëse fiton Mbreti, atëherë duhej dhënë kryekuzhinieri. Mbreti e priste nisjen në udhëtimin e tij, që kishte vendosur ta bënte, pa e ngrënë  drekën.

Lajmi tjetër që do t’i njoftohej: Arriti, peshku!

Lajmet nuk kishin vlerë pasi Vatel tashmë si një pronë e humbur kënaqësie në bixhoz, nuk do të përballonte jetën edhe mëtej të një skllav besnik, deri kur Mbreti do ta humbte dikund po në lojë letrash sikur edhe e fitoi. E kishte kuptuar drejt, në jetën e tij, ishte dhe do të mbetej vetem një kartë bixhozi në dorën e pronarit, skllav dhe asgjë më shumë./KultPlus.com

Memorizimi: Personalizimi dhe protagonizmi

Posted on by KultPlus

Jo secili kujtim personal mund të bëhet histori kolektive. Por krizat e shoqërisë janë raste historike për të personalizuar të kaluarën dhe në emër të saj, për të keqpërdorur të sotmen. Edhe për të shndërruar historinë në histeri.

Shkruan: Ibrahim Berisha

Protagonistët, qofshin ata dëshmitarë të drejtpërdrejtë të ngjarjeve, krijues apo vrojtues të tyre, kur dalin të komunikojnë me publikun ndërtojnë variantin e vetëdëshirueshëm, i cili domosdoshëm, rrëfimtarin e vë në rolin qendror, rreth të cilit duhet të sillet gjithçka. Një tendencë kjo e mundshme për ndryshimin e epiqendrës së ndikimit dhe rolit personal në të kaluarën, për të ndërtuar ndikimin e padiskutueshëm në të sotmen.  Ndodh kështu ndryshimi i roleve historike: personalja e përgjithshmja. Thënë me fjalët e shkrimtarit dhe aktivistit amerikan, James Baldwin, njerëzit janë të robëruar nga historia dhe historia është e robëruar nga ata. Një robëri e dyfishtë kjo që flet për pamundësinë e çlirimit nga mashtrimi i konvertuar në krenari fiktive.

Variantet e zgjedhura për “interpretim” në të tilla rrëfime pasohen me kronologjitë, të cilat përjashtojnë mundësinë për të vërtetuar dëshminë. Evokimi e pragmantizon historinë jocilësore, ngase nuk respekton kriterin e vërtetësisë dokumentare. Të tilla memorime me tepër përngjajnë në miksturë proverbash, legjendash, gojëdhanash dhe afshesh romantike, të cilat duan të formojnë kultin dhe mitin e rrëfimitarit apo protagonistit referencial. E kuptueshme, ndërtuesit e historive të tilla, ushqehen me copëza të vogla të të pavërtetave. Pretendohet se gjysmë të vërtetat janë mjet më se i mjaftueshëm që i ofrohet publikut. Por, nga kjo nuk duhet pritur falënderimin. Në këtë kontekst, po t’i referohemi Benjamin Franklin,gjysmë e vërteta shpesh është një rrenë e madhe.

Kjo pamje është shumë e pranishme, e vërteta, në botimet në Kosovë jo vetëm mbas vitit 1999, si pretendohet shpesh. Personalizmi i historisë strukturoi përmbajtjet kryesore të promovimit dhe propagandimit të liderëve, lidërthëve, personaliteteve strukturore, madje edhe të shumë ngjarjeve të ashtuquajtura dhe të vërteta historike. As në botimin e varianteve të zgjedhura të ngjarjeve dhe proceseve të këtyre decenieve të fundit, tregime plot këto, nuk plotësohet kriteri kritik, ai që është më themelori, në mënyrë që një rrëfim të bëhet i qëndrueshëm, mbase i besueshëm, paraprakisht duke pasur një hulumtim të plotë që mund të vërtetojë e faktojë saktësinë e të publikuarës. Kështu publiku në këto vite të fundit ka lexuar e dëgjuar shumë variante për një ngjarje, duke mos mundur assesi ta përcaktojë cilësinë dhe sasinë e kontekstit të së vërtetës. Ky është grepi joshës: pas historive të vogla a të mëdha, pasojnë fjalët, rrëfimet. Fjala komunikon një kuptim, qoftë e shkruar apo e folur, por nuk domethënë se ajo është një e shprehur e vërtetë. Njëjtë është edhe me dokumentin, që duhet lexuar dhe kuptuar saktësisht. Të gjitha dokumentet nuk thonë të vërteta.

Edhe gjithë procesi i decenieve të fundit në Kosovë, krijoi shansin e madh, ai që ka diç për të thënë apo ai që dëshiron diç të thotë, të duket në publik me variantin e historinë e interpretimit personal. Të ndodhurat personale paraqiten si ngjarje kolektive. Në këtë frymë shprehur, me mendimin e antropologut Richard Jeninks,ekaluara reflekton individualen si kujtim, ndërsa kolektiven si histori. Do kuptuar se jo secili kujtim mund  bëhet histori kolektive. Por ajo leht deformon në histeri.

Është andaj e natyrshme për publikun shqiptar vërshimi i evokimeve, dorëshkrimeve dhe dëshmive,  intervistave, vetintervistave etj., të cilat inkorporojnë në mënyrë mekanike fragmente të rrëfimeve, të cilat qëndrojnë ndërmjet synimit mirëkuptues për të glorifikuar diçka edhe të tendencës nënçmuese për të krijuar  iluzion të zgjatur, qoftë për veten-autorin, qoftë për ngjarjen. Në të tilla rrëfime mund të vërehet se kujtimi kolektiv duket një shfaqje që mbetet në suazat e post-traumës personale. Ato mund të jenë edhe me përvojat e pakëndshme që nuk pranohen si reale, të ndodhura, por të riorganizuara për të arritur efektin, qoftë edhe përkohësisht. Në të tilla rrëfime, mashtrimi mbulohet me të pavërteta dhe gjysmë të vërtetat, të cilat nuk i beson as vetë subjekti rrëfyes si të vërteta të plota, ndërsa këtë nuk e beson as vetë shkruesi, i cili nuk synon vërtetësinë, por plotësimin e kërkesës së rrëfimtarit-kryeprotoganistit për t’u paraqitur në dritën më të madhe. D.m.th. një hero i përkohshëm, por i papërsëritshëm.

E pavërteta publike, shtetërore (komuniste) ka një përvojë solide, pasi ishte instrument i ushtrimit të pushtetit të përditshëm. Ajo nuk është sall biprodukt i kulturës popullore të njerëzve siç rëndom interpretohet, por është skemë e vendosur mbi komunikimin publik të shoqërisë, pastaj e ushqyer me paramendim për mbajtjen e një gjendje të caktuar.

Në këtë sens, ka pasur shumë histori të ideologjizuara, shpifje e glorifikime personazhesh, data të ndryshuara, mashtrime rrëfimtarësh, fshehje e prerje fotografishë, retushime dhe dizejnime, rishkrime CV-ish, humbje dokumentesh e faktesh dhe jo pak madje edhe halucinacione. Rrëfimtarët she protagonistët në këto memorizime nuk paraqiten ata që ishin dhe ashtu siç ishin, me të mirat dhe të këqijat, por si figura perfekte, të pagabueshme dhe rrezatuese. Në rrëfimet e instrumetuara fshehen të gjithë ngjarjet, proceset, të cilat nuk i ndihmojnë ndërtimit të figurës krejtësisht reale të protagonistit kryesor, i cili për të shkëlqyer, ngjyroset krejt me të bardhë. Edhe kur nuk ka një kundërshtar, ai krijohet dhe ngjyroset me më të zezën për të nxjerrë pamjen e protagonistit-vetvetes krejt të bardhë. Amputimi e konspiracioni duket sikur përcjell dramën memorizuese.

Në jo pak paraqitje “publicistike” e “fejtonistike” nga protogonistë sporadikë, periferikë, po e mundshme edhe thelbësorë, nuk ofrohen fakte-dokumente, të cilat janë të vetmit dëshmues të së vërtetës, lidhur me një ngjarje, një proces a një person a personalitet. Dokumenti lë mundësinë që të përmbyten të gjitha variantet e zgjedhura të rrëfimtarëve, pavarësisht se në një periudhë krize të komunikimit, ai kërkon së paku fjalë të besueshme.Kur vërshojnë glorifikimet dhe kontrakturat mistifikuese personale, është e kuptueshme, se pason heshtja e qasjeve, shkrimeve dhe paraqitjeve kritike.

Mbase kështu duket të jetë më mirë, qoftë edhe përkohësisht, për t’mos shkatërruar iluzionin e të funksionuarit të paqes publike.

Paraqitjet e tilla në të parë rastësore, por në esencë të paramenduara, natyrisht për një kohë jo të shkurtër, mundësojnë amnistinë keqpërdoruese të së kaluarës dhe krijojnë konfuzionin, okupimin mbase edhe burgosjen e realitetit të dikurshëm për nevoja të të sotmes. Kjo e rigjallëron historinë romantike që është shumë e pasur dhe padrejtësisht, madje e mbulon ende jo pak me pluhur historinë kritike, mbetur kjo dukshëm edhe sot e kësaj dite peng i saj. A nuk e ka thënë moti këtë aq thjeshtë filozofi Fridrih Hegel: Historia ka tendencën e përsëritjes: herën e parë si tragjedi, herën e dytë si farsë. E mundur kaq lehtë të vazhdohet të luhet një lojë e tillë humoristike? Kjo e dyta farsa, pra. Mbase po, edhe pse e pabesueshme dhe e pajustifikueshme, pikërisht për shkak të përsëritjes së historisë si farsë e krenare, ku e vërteta, farsa janë ata që duan të jenë historia vetë. Express / KultPlus.com

Ne jemi popull, ne jemi një popull

Posted on by KultPlus

Brohoritja “Ne jemi popull” e thoshte në mënyrën më brutale përmasën e dhunës shtetërore mbi identitetin e qytetarit gjerman. Brohoritja tjetër vetëm pas disa ditëve: “Ne jemi një popull”,  thoshte realitetin tjetër, se shteti nuk mund të krijojë identitete të reja kombëtare, edhe pse rrethanat dhe gjendjet shoqërore mund të jenë dedikuese.

Shkruan: Ibrahim Berisha

Në tetor të vitit 1989 Partia Komuniste e Gjermanisë kishte organizuar një varg mitingjesh, në të cilat, zotëronte platforma e kundërvënies së shtetit gjermanolindor kundër shtetit gjermanoperëndimor. Kundërvënia dhe acarimi, për habi, nuk frenohej vetëm brenda kornizave politike dhe shtetërore, por ajo prekte edhe esencat nacionale. Në Lajpcig (Gjermani Lindore), në këtë kohë, parulla kryesore e brohoritur në mitingun e detyrueshëm politik e shtetëror të gjermanolindorëve ishte: ”Ne jemi popull”. Nënkupto: Ne jemi komb (Tjetër) jo sikur gjermanoperëndimorët.

Më 9 nëntor 1989, rreth orës 19, nisi rënia e Murit të Berlinit, që ishte ndërtuar në vitin 1961 për t’i ndarë gjermanët “komunistë” nga gjermanët “kapitalistë”. Mijëra gjermanolindorë shpërthyen Murin e fuqishëm që ishte një simbol i ndarjes jo vetëm brendagjermane, por edhe i dhimbjeve dhe i shumë tragjedive të kombeve evropiane, të bëra që nga instalimi i krimit sovjetik në Evropë.

Vetëm disa ditë pas rrënimit të Murit të Berlinit, në tubimet masive në pjesën e Gjermanisë Lindore, manifestuesit e njëjtë, edhe në Lajpcig, thirrnin: “Ne jemi një popull”.

Realiteti ideologjik-politik, për rreth 50 vjet, kishte krijuar presionin e madh mbi gjermanët e pjesës lindore, që ata të mos guxonin hapur të deklaroheshin lidhur me identitetin e tyre. Brohoritja  “Ne jemi popull”  e thoshte në mënyrën më brutale përmasën e dhunës shtetërore mbi identitetin e qytetarit gjerman. Brohoritja tjetër vetëm pas disa ditëve: “Ne jemi një popull”,  thoshte realitetin tjetër, se shteti nuk mund të krijojë identitete të reja kombëtare, edhe pse rrethanat dhe gjendjet shoqërore mund të jenë dedikuese.

“Ne jemi popull”, kjo ishte një parullë politike që është instaluar në po sigmat e njëjta të ideologjike (të sovjetizmit), edhe për pjesën e kombit shqiptar në Kosovë. Ka pasur edhe shqiptar, por fare pak, madje edhe në gafën kulturore, të cilët i kanë rënë borisë së tillë, mu sikur tendencat sovjetike.

E vërteta, sot në forma më të brishta, mund të ndeshet rezonime, se ne jemi popull-komb, pse ne kemi shtetin, prandaj jemi popull-komb  (pak a shumë i veçuar nga pjesa tjetër në Shqipëri dhe në rajonet tjera). Qasja e tillë, jo vetëm që nuk ka ndonjë tregues favorit në realitetin, por si e tillë nuk mund të ketë tregues as në teoritë për krijimin e shteteve dhe kombeve.

Ne jemi një popull, kjo është e vërteta. Siç ishte e vërteta gjermane që pas orës 17 të 9 nëntorit të vitit 1989. Jeta në sisteme dhe shtete të ndryshme, me presione dhe tragjedi të mëdha, ka ndikuar në ndërtimin e koncepteve të ndryshme ndërmjet pjesëve të kombit, veçmas në fushë të kulturës dhe të vetëdijes politike. Por tragjeditë dhe dhuna në Evropën e shek. XX nuk e kanë ndryshuar thelbin identitar të kombeve.

 Shqiptarët esencialisht nuk kanë pasur probleme të mëdha të identiteteve dhe të identifikimeve në asnjë nga hapësirat e saj. Madje, probleme sa i përket esencave kombëtare nuk ka pasur, përveç ato që janë ngritur mbi ideologjinë, si praktika totalitare dhe së voni mbi përfitime financiare duke luajtur role individuale apo kolektive pa teatër, siç do të thoshte antropologu, Goffman.

Duket tashmë çiltër, politikat nuk mund të krijojnë as edhe tendencë të ndarjes së kombit shqiptar. Logjika e tillë e imponimeve për realitete të reja kombëtare në Kosovë nuk ka pasur fat as sukses. Në letrat administrative edhe të ndërkombëtarëve ky thes identitar shkruhet “multikulturalizëm”. Tendencë e dështuar e  fuzionit mekanik.

Variantet e brendshme kulturore ende do të jetojnë për t’na kujtuar kombin e fuqishëm evropian, si u ça nga forca për të krijuar imponueshëm vija dhe tendenca artificiale identitare.  Ky realitet ende jeton në kujtesën e freskët të njerëzve që e kanë provuar presionin e mbijetesës identitare. Ashtu si është memorizuar: Në njërën anë pjesa e kombit “atdhetar”’ të çiltër”, “të guximshëm” etj., ndërsa në anën tjetër pjesa e kombit “tradhtar”, “të fëlliqur”, “frikacak”.  Apo e kundërta, në njërën anë  pjesa e kombit  “punëtor”, “socialist” ,“të ndershëm”,”të urtër” etj., dhe në tjetrën pjesa e kombit “papunëtor”, ”kapitalist ”, “të korruptuar”, “ të pandershëm”, “arrogant” etj. Propagandat  politike, ndarjet ideologjike dhe administrative të provuara për t’u imponuar dikur, mund të kenë ambicie të ridizajnimit duke i mbajtur të gjalla komponentët e atyre tendencave të mundura nga identitetet kolektive. Me gjuhën e Konicës thënë, kjo luftë ndërmjet “mondialistëve” dhe “provincialëve” është një formë e  përkufizimit në hapësira që projektohen të rikthehen sado që ato u rrënuan duke lënë mbas pasoja të mëdha.

Kur u rrënua Muri i Berlinit, shqiptarët panë më afër mundësinë e rrënimit të murit të tyre, që ishte ngritur me kufirin tragjik, edhe për të ndarë edhe për të ndryshuar identitete gjeografike, shtetërore dhe kombëtare.

Ne jemi popull dhe ata janë popull, në vend se Ne jem një popull, është kujtesa e gjallë për modelin provokues të rigjenerimit të problemeve dhe të kaosit brenda tërësisë, i cila, mu për shkak të preferencave, në esencë, totalitare të individëve politikë, edhe mund të vazhdojë të jetojë në formë dhe përmbajtje, nëse jo aktive, atëherë të fjetur.

Gjermanët që nga 9 nëntori kanë brohoritur: “Ne jemi një popull”. Që nga ajo ditë edhe kanë punuar si një popull. Leksion për të mësuar edhe shqiptarët. Express / KultPlus.com

Libri i Ibrahim Berishës “Death of Colony” botohet në SHBA

Posted on by KultPlus

Libri i sociologut Ibrahim Berisha, “Death of Colony” që u editua (tetor, 2019, f.342) nga Shtëpia Botuese Jalifat Publishing, Houston, USA në gjuhën anlegeze, vë në fokus kolonizimin e Kosovës nga shteti serb, pasojat e këtij kolonizimi dhe ndryshimet strukturore sociale, ekonomik dhe kulturore të popullit shumicë, shqiptar. Ky libër është zgjerim i literaturës për studimet koloniale duke futur përvojën Kosovë: Serbi-Jugosllavi, Shqiptaro-Serbe. Kosova ishte koloni e harruar, e braktisur, e izoluar, e fshehur në Evropë.

…

Libri ”Death of Colony” përmes argumenteve dhe analizës sociologjike, ekononmike dhe kulturore, do të krijojë një pamje më të qartë për Kosovën, por edhe për marrëdhëniet e shqiptarëve me serbët. Kosova ishte koloni e harruar, e braktisur, e izoluar, e fshehur në Evropë. Vdekja e kolonializmit qe e vështirë, por ndodhi në fund të shekullit XX, pas një tragjedie ku pësuan masivisht civilët shqiptarë, por, të cilën për ta ndaluar atë dhe spastrimin e plotë, u përfshi edhe bashkësia ndërkombëtare duke ndërhyrë ushtarkisht.

Libri ka në fokus mendësinë dhe praktikën koloniale të Serbisë në Kosovë gjatë shekullin XX. Politikat koloniale dhe krimet për territore dhe spastrime masive etnike në periudha krize a komode, shfrytëzimi, diskriminimi masiv sistemor dhe i strukturuar ndaj shqiptarëve të kolonizuar, prodhuan efekte të shumta sociale, politike, ekonomike, demografike, kulturore, arsimore etj., të cilat janë hulumtuar dhe analizuar në këtë studim multidisiplinar.

Kolonia Kosova në shek.XX, është matematikë e veçantë me shumë projekte dhe praktika, e një shteti në Evropë që do ta shtrijë sovranitetin në hapësirë të huaja pa zgjedhur mjete, duke ndërtuar një herësh sisteme propagande funksionale: paraqitje e krimit dhe dhunës shtetërore si mbrojtje dhe reagim të viktimës që ka Mision të Shenjtë në Portën ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit.

Politikat koloniale, bazuar në argumentime shumëburimore, janë potenciale të harmonizuara: Shtet, Kishë Ortodokse Serbe dhe institucione shkencore dhe kulturore. Autori thekson se shkrimi i librit është i motivuar edhe nga përvojat personale dhe kolektive e shqiptarëve, të cilët janë përballur me pasojat e këtij sistemi.

Është rezultat i një pune të gjatë 20 vjeçare, i konsultimit me burime përkatëse,veçmas me burime primare serbe dhe jugosllave që prodhuan dhe arsyetuan politikat koloniale. Janë shfrytëzuar burime arkivore, literaturë, dokumente, të dhëna statistikore, media, etj.

Praktika koloniale në Kosovë, përbën një përvojë specifike kolonializmi. Kolonializmi kryesisht shikohet si dominim i Botës së Tretë nga Bota e Parë, apo sundim i popujve “në stad më të lartë të civilizmit” dhe të zhvillimit ekonomik ndaj atyre më pak të civilizuar “barbarë” apo “të egër”.

Por për dallim nga praktikat koloniale në pjesët tjera të botës, në Kosovë përpos eksploatimit ekonomik dhe shkatërrimit të vendbanimeve, planet shtetërore janë shumë më të gjera. Veçantia kryesore është plani për zhvendosjen totale të popullsisë me qëllim të ndryshimit demografik. Përpos shfrytëzimit ekonomik e material, plani kolonial serb ka synuar të ndryshojë historinë bashkë me të ardhmen.

Në anën tjetër pasojat e kësaj politike ishin të rënda. Se çfarë prodhoi kolonializmi në Kosovë, do referuar vetëm një fakti që gjendet në libër. Shkalla e zhvillimit ekonomik në Kosovë në vitin 1945 ishin të barabarta me atë në Mal të Zi dhe Maqedoni. Për shkak të politikave ekstreme koloniale edhe në Jugosllavinë Komuniste, që shikohet si “periudhë e barazisë së Kosovës me njësitë tjera federale”, në vitin 1988, zhvillimi ekonomik në Mal të Zi dhe Maqedoni ishte 3.6 herë më i lartë se në Kosovë.

Libri ka shkoqitur në shumë fusha pabarazinë dhe diskriminimin e shqiptarëve prodhuar nga trajtimi i Kosovës si koloni klasike e Serbisë dhe Jugosllavisë.

Kosova në gjithë periudhat e të qenit shtet të Serbisë dhe Jugosllavisë ka qenë rajoni më i diskriminuar dhe si pasojë më e pazhvilluara jo vetëm ekonomikisht, por edhe në aspektin e superstrukturës. Ajo është izoluar në mënyrë që shqiptarët të mbesin jashtë ndryshimeve socio-ekonomike dmth pa identitetin e tyre të vërtetë historik, nacional, kulturor.  Prehja në mite, në të kaluarën, më folklor, identitet të përbashkët, ka ofruar një siguri se identiteti kombëtar shqiptar po mbahet, se tiparet kulturore shqiptare nuk po shkrihen. Është krijuar diferenca me politikat koloniale shtetërore. Shqiptarët e përjashtuar nga shteti kanë pasur një hapësirë të ngushtë të mbijetesës dhe njëherësh  mundësinë e vogël të rrisin mobilizmin dhe hegjemonizmin nacional.

Këto hapsira lokale kulturore, etnikisht homegjene, mund të shihen si zona të çlirimit nga hegjemonizmi edhe shtrengesat ideoleogjike të sistemit komunist, nga të cilat,  shqiptarët janë ndjerë të përjashtuar dhe të rrezikuar. Kështu janë ndërtuar skuta aktive të refuzimit edhe rezistencës. Kjo ka pasur pasoja, gjë  që vërehen edhe sot e kësaj dite, në zhvillimin e  intelektual, kulturor,  politik.

Ky libër është zgjerim i literaturës për studimet koloniale duke futur përvojën Kosovë: Serbi-Jugosllavi, Shqiptaro-Serbe, e cila paraqitet shpeshherë e shtrembëruar dhe, ka dhe do të ketë, shumë për të thënë në mënyrë që në shekullin XXI të tejkalohet mendësia dhe komoditeti kolonial i kolonistëve serbë dhe i shtetit të Serbisë.

Autori Berisha duke folur për librin “Death of colony” në revistën sociologjike ndërkombëtare “Globaldialogue”, ka thënë: Janë dy specifika në modelin kolonialist të Kosovës. Së pari, për të qartësuar situatën më duhet të them se dallon kolonialisti, ashtu si dallon i kolonizuari. Në ç’kuptim? Për shembull, kolonialisti dallon në narracionin mbi të cilin e ndërton procesin e kolonializmit si dhe qëllimet (the ends) mbi të cilat e projekton atë.

Kolonializmi i shtetit serb në Kosovë, i shfaqur hapur nëpër elaboratet të cilat i diskutoj në liber, më përpara se i ndërtuar në interesa ekonomike, politike ekspansioniste, edhe pse këta janë natyrisht presente, niste nga një mit. Një gjë e tillë dallon ta zëmë nga qëllimi kolonial që i bëri Franca Algjerisë, Anglia Indisë, apo Belgjika Kongos. Dërgimi i ushtrisë në territoret e pushtuara nga shtetet evropaine, nuk ka ndodhur bazuar në një mit, apo ndodhi të projektuar historike, sikur ai i serbëve mbi Kosovën, përmes Betejës së Kosovës në 1389. Ky është një dallim kyç si e sheh kolonizatori të kolonizuarin.

Kjo e vë modelin kolonialist të Kosovës në një stad më kompleks. Përderisa, në rastin e parë kolonizimi ishte një interes politik dhe ekonomik, në rastin e Sërbisë, ishte ‘korigjim i historisë’, marrje territori. Dhe ky dallim në mes modeleve shihet edhe sot. /KultPlus.com

Aktori Abdurrahman Shala – eprori i dikurshëm i një burgu në Prishtinë, që ndali vrasjet e shqiptarëve!

Posted on by Kult Plus

Në librin ‘Vdekja e kolonisë’, shkrimtari Ibrahim Berisha sjell detajet të panjohura të aktorit të madh shqiptar, Abdurrahman Shala.Shala, në fund të Luftës së Dytë Botërore, si partizan dhe si epror në një burg të Prishtinës, kishte ndal rutinën e vrasjes së shqiptarëve.

Këtë detaj, e sjell studiuesi Bajram Mjeku.

“Abdurrahman Shala, si ishte ndryshe?

Janë pak njerëz në Kosovë, të cilët aktorin e madh kosovar Abdurrahman Shala e njohin ndryshe. Siç ishte brilant në disa role filmi e dramash, ishte dinjitoz edhe në dramën e Luftës së Dytë Botërore.

Në librin ‘Vdekja e kolonisë’, shkrimtari Ibrahim Berisha shkruan për guximin e madh të Abdurrahman Shalës, i cili ua shpëtoi jetën qindra shqiptarëve nga partizano-çetnikët në fund të Luftës së Dytë Botërore. Fragmentin emocionues nga ky libër, po e sjell të plotë.

‘Nëpër burgjet e improvizuara sikur ai ku tash ndodhet Rilindja në Prishtinë afër Kuvendit të Kosovës, shqiptarët nuk regjistroheshin. Ata në një dhomë shënoheshin vetëm si numër. 20 veta, 22 veta e kështu me radhë. Aq sa pushkatoheshin natën, aq silleshin në mëngjes. Numri ishte gjithnjë i njëjtë.

Kjo kishte ndodhur disa muaj edhe në Prishtinë, derisa në këtë burg këtë masakër e kishte ndërprerë Abdurrahman Shala, i cili ishte sjellë epror. Ky që do të jetë artist më vonë, kishte shpëtuar qindra jetë, pasi që ditën e parë kur erdhi bëri regjistrat me të burgosurit.

Rexhep Bollogoshi që kishte jetuar deri në vitet tetëdhjetë më kishte rrëfyer: ‘Erdhën me uniforma, si përherë natën vonë. Në dhomë ra vdekja. Emrat që aty thirreshin, do të thoshte se atë natë ata bëheshin emra të vdekurish. Thirri emrin tim. M’u zu fryma. Nuk munda të flas as po as jo. Që atë çast unë isha i vdekur. Ishte një me emrin… I trishtuar, kishte menduar se gardiani thirri emrin e tij. Luftova kot me veten. Të ngritem dhe të them unë jam Rexhep Bollogoshi. Nuk mundja. Atë e morën në vend timin se ish i hutuar dhe kishte menduar se thirrën emrin e tij. Nuk u kthye kurrë më, unë mbeta gjallë, jetoj…’.

Rezak Shala, vëllai i Abdurrahmanit ishte po aq dinjitoz. Pas demonstratave të vitit 1968 në Kosovë, ishte i pari që në forumet më të larta politike, publikisht kërkoi statusin e Kosovës Republikë.

Me lexuesit e mi dhe studentët e gjeneratës së viteve tetëdhjetë, dua të ndajë një kujtim që nuk harrohet kurrë. Shërbimi Sekret serb, përmes mënyrës së lashtë, shpifjeve ‘vesh më vesh’, mbillte dezinformata se ishte Rezak Shala gardiani, i cili në vitin 1968 mbrapa perdeve pengoi statusin e Kosovës Republikë!

Abdurrahman Shala u lind më 25 tetor të vitit 1922 në Vushtrri dhe i përket gjeneratës së parë të kinematografisë kosovare. Ishte aktor, producent e skenarist filmi. Ishte drejtor i parë i studios së parë filmike ‘Kosovafilm’ dhe themeloi e udhëhoqi disa vjet Unionin e Artistëve të Filmit të Kosovës (UAFK).

Abdurrahman Shala ndërroi jetë më 9 mars të vitit 1994. Presidenca e Republikës së Kosovës në vitin 2014 e dekoroi me urdhrin: Medalja Presidenciale e Meritave”, ka shkruar Mjeku. /Telegrafi/KultPlus.com

“Urtia e Pafuqishme“, vepra më e re e Ibrahim Berishës

Posted on by KultPlus

Sociologu Ibrahim Berisha publikoi librin më të ri me ese sociologjiko-kulturologjike, me titullin “Urtia e Pafuqishme”. Libri u botua nga Shtëpia Botuese “Artini” në Prishtinë, dhe ka 190 faqe. Është ndërtuar në katër kapituj, në të cilët shkruhet për shoqërinë e Kosovës mbas vitit 2000. Rishfaqje dhe shfaqje të temave socio-kulturore që tregojnë paradokse dhe funksione të konstrukteve inerte të legjitimuara si dinamike, të cilat jetojnë duke qëndruar ndërmjet pushteteve informale, më shumë se sa atyre formale.

Në fokus është vënë intelektuali që shpreh pjesën aktive të sistemit të deformuar formal-publik, duke qenë edhe vetë pjesë e korrupsionit etik në shërbim të politikës informale, por edhe duke shfrytëzuar aktivisht këtë deformim “demokratik”. Në këtë frymë, transformimi dhe tranzicioni shoqëror dhe politik, rikonfiguron profilin sistemor të të privilegjuarve adminsitratorë, të cilët bashkohen në aspiratën e fiseve politike me ato intelektuale për t’u fshehur pas turmës që është streha mbuluese e aksioneve dhe misioneve “të shenjta” . Natyrisht se konfliktet ndërmjet tradicionales joekfektive dhe modernes së paasimiluar, prodhojnë praktikat e formatizuara të totalitares në autoritare, duke treguar se urtia para pushteti dhe forcës është e pafuqishme, e parëndësishme dhe e pavlerë. Elitat dhe elitarët në ambient të tillë social-publik janë forcë e pushtet dhe jo urti e pushtetshme.

Autori në ese shkruan edhe për shoqërinë e adoptuar me komunikimet, në të cilat të pavërtetat jetojnë dhe konsumohen si të vërteta, janë të akomoduara dhe të konsoliduara tashmë si kiç-histori, që i shërbejnë kiç-realitet, gjithë kjo përmes momorizimit të të pandodhurave. Në gjithë këtë përballje dhe vlim social e kulturor, sipas Berishës, ka ngadhënjyer komunikimi ceremonial për të zënë jo pak hapësirat formale e të varfëra ekstremisht, që nga Parlementi dhe jo rrallë, deri te “konferencat shkencore”. Janë ngritur lista-agjenda temash të paqena agresive, konfliktuoze, që nga ajo kombi a feja, pa u thelluar në përmbajtjen dhe identifikimin e koncepteve dhe praktikave që prodhohen nga përdorimi i krizës për të nxitur dhe ushqyer kaosi identitar.

Janë këtu edhe esetë për mundjen e dialogut demokratik nga monologu autoritar, tabu-temat dhe konformizmi si kulturë dominuese e komunikimeve publike. Autori u referohet burimeve relevante shkencore kur trajton temat, madje nisur që nga filozofët antikë, siç është rasti me esetë Dituria sokratike dhe Katoni i Republikës Ireale.

Libri është një risi në fushën e esesë sociologjiko-kulturore dhe do të gjejë lexuesin e tij pse bënë fjalë pikërisht për këtë lexues të urtë e kërkues që aspiron të bëhet dominues në shoqërinë e të lirëve, e cila kalon nëpër proces sa dinamik, po aq edhe dramatik të strukturimeve sociale e kulturor./KultPlus.com