Etiketë: ironia

Ironia e romanit satirik të Agollit

Posted on by Kult Plus

Tregimet e hershme të Dritëro Agollit u botuan dhe u ndaluan, sepse ai solli një erë të re dhe të çuditshme në letërsinë e kohës, ku personazhet e luftës nuk shiheshin të himnizuar, por njerëz si gjithë të tjerët me vese që shkelnin rregullat.

Më pas këto tregime u ribotuan më 1980, ndër to edhe “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”.

Romanet e Dritëroit fillojnë me “Komisari Memo” ku përsëri figura e komandantit Rrapo del në një këndvështrim të ri, i parë me një sy kritik. Po kështu edhe romani “Njeriu me top” trajton temën e luftës dhe të gjakmarrjes.

“Trëndafili në gotë” është roman me temë të përditshmërisë, por që nuk pati shkëlqimin e romaneve të tjerë, dhe nuk i shpëtoi skematizmit të realizmit socialist.

Romani që e bëri të njohur edhe jashtë kufijve, megjithëse roman i realizmit socialist, ishte “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”, një roman satirik. Më pas boton romanet “Dështaku”, “Arka e djallit” etj.

Romani “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”

Fillimisht romani është botuar në vitin 1973 në revistën “Hosteni”, më pas u botua i plotë. I përket periudhës së dytë të shekullit XX. Agolli është i pari shkrimtar në letërsinë shqipe që krijoi një vepër me strukturë dhe përmbajtje tërësisht satirike, që godet hierarkinë e pushtetit në socializëm. Bazohet mbi raportet e kundërshtisë midis paaftësisë dhe madhështisë.

Lloji

“Shkëlqimi dhe rënia e Shokut Zylo” është cilësuar si roman satirik. Ai është i ndërtuar tërësisht mbi figurën e ironisë duke kaluar deri në grotesk.

Tematika:

Tema kryesore në këtë vepër është ajo e demaskimit të dy dukurive më negative të socializmit, paaftësinë e drejtuesve në pushtet dhe megalomaninë e madhështinë e tyre të rreme. Kjo temë është universale, për çdo kohë e për çdo vend.

Titulli i romanit:

Titulli i romanit ndërtohet mbi një kundërshti të madhe, shkëlqimi dhe rënia e personazheve.

shkëlqimi– vjen nga folja shkëlqej që do të thotë, që lëshon dritë të fortë e të qartë, dallohet për vetitë e mira, shquhet mbi të tjerët për cilësitë e larta etj.

rënia– vjen nga folja bie dhe do të thotë, ecje drejt shkatërrimit të përgjithshëm, ulje e shkallës së zhvillimit ose e vlerave morale. Kuptimisht e kundërta e shkëlqimit. E kështu, duke qenë se shkëlqimi ishte i rremë, si pasojë do të vinte rënia.

shoku– fjala “shok” në socializëm kishte kuptim pozitiv si nga ana morale, ashtu dhe politike. Ajo përdorej në vend të fjalës zotëri dhe kishte për funksion të jepte barazinë mes njerëzve, drejtësinë dhe humanizmin, në dallim nga një shoqëri me skllevër dhe padronë.

Në roman fjala “shok” nënkupton të kundërtën e barazisë dhe respektit që përfaqëson kjo fjalë në të vërtetë, personazhi i tjetërsuar në zotëri, në epror.

Mjedisi

Zyra është pikërisht mjedisi që i bashkon të gjitha personazhet e cila shfaqet si qendra e burokracisë. Zyra është vendi që e përpunon dhe e tjetërson zyrtarin, që e kufizon dhe e mbyll nga jeta e gjallë dhe njerëzit.

Struktura

Dritëro Agolli e ka shkruar këtë vepër sipas strukturimit të veprave satirike botërore. Në qendër të romanit qëndron një çift heronjsh komik Zylo dhe Demka të cilët janë të pandashëm dhe nuk mund të kuptohen pa njëri-tjetrin. Kjo strukturë vihet re edhe tek Don Kishoti dhe Sanço Panço.

Karakteristikat e romanit “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”

Përmes romanit ‘Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo’, autori me mjeshtëri të rrallë vë në lojë përmes humorit dhe ironisë konformizmin dhe servilizmin, si anti vlera të pranishme në çdo shoqëri.Kronikë e karrierës së palavdishme të zyrtarit të shtetit socialist dhe pasqyrë e pozitës së mjerë të vartësit.

Ironia dhe sarkazma janë figurat kryesore.

Romani është ndërtuar mbi dyshen Zylo-Demkë, pasi lavdia e pamerituar e shokut Zylo është fryt i punës anonime të Demkës që i përgatit të gjitha fjalimet dhe raportet me të cilat shkëlqen Zylo. Dyshja Zylo-Demkë janë në varësi të njëri-tjetrit dhe mund të paralelizohet kjo dyshe me Don Kishotin dhe Sanço Pançon.

Kudo në roman mbizotëron Zyloja, i cili është një nga personazhet më të veçantë të patrajtuar më parë në letërsinë shqipe. Të gjitha personazhet janë në funksion të zbulimit të personazhit kryesor.

Ka një mospërputhje të madhe midis tipareve reale të karakterit të tij dhe sjelljeve të jashtme, midis dëshirave dhe rezultateve që e bëjnë atë gjithmonë komik. Kjo pasi ai e mendon veten me më shumë vlera dhe merita seç ka në të vërtetë.

Gjuha e romanit është e mbushur me terma zyrtare dhe me slogane publike. Shpesh ai përdor edhe shprehje pompoze, shprehje letrare që janë shenja dalluese të megalomanisë së tij. Sloganet politike dhe frazeologjinë zyrtare, ai i përdor kudo, jo vetëm në mjedise pune, por kudo edhe në familje. / cbc.al / KultPlus.com

Këshilla për një poet të ri: Si të përdoret ironia

Posted on by Kult Plus

Përktheu Rrona Jaka

Viarexho afër Pisës (Itali), 05 prill 1903

Duhet të më falësh, i nderuar zotëri, që veç sot gjeta kohë t’i përgjigjem letres tënde të 24 shkurtit: nuk kam qenë mirë nga shëndeti, jo saktësisht i sëmurë, por më ka kapur një plogështi, një si grip dhe më ka lënë të paaftë për të bërë ndonjë gjë. Dhe në fund, kur gjithçka dështoi, m’u desht të udhëtoja në portin jugor, efektet benificiale të të cilit më kanë ndihmuar ta kaloj kohën. Por ende nuk jam krejt mirë, e shkruara është e vështirë, prandaj duhet t’i marrësh këto pak fjali sikur të kishte më shumë prej tyre.  Fillimisht dua ta dish se çdo letër nga ti, gjithmonë është kënaqësi, ti vetëm duhet të kuptosh sa u përket përgjigjeve, të cilat mbase, do të të lënë me duar të boshatisura; se fundi fundit, dhe sidomos në gjërat më të rëndësishme e më të thella, jemi tmerrsisht të vetmuar, dhe për një person të jetë në gjendje ta këshillojë, lëre më ta ndihmojë një tjetër, duhet të ndodhë një marrëveshje e madhe, një marrëveshje e madhe dhe e përbashkët, një konstalacion i tërë duhet të bijnë në ujdi që ajo të mund të realizohet sado pak. Ka veç dy çështje për të cilat doja të flisja me ty:

Ironia: mos e ler të të kontrollojë, veçanërisht në momentet jokreative. Në rastet kreative provo ta fusësh në përdorim si një mjet tjetër për ta kuptuar jetën. E përdorur me vend, e pastër siç është, nuk ka nevojë t’i turpërohesh pranisë së saj; dhe nëse ndjehesh shumë i afërt me të, nëse ke frikë që po të rritet intimiteti me të, atëherë kthehu te temat e mëdha dhe serioze, në raport me të cilat ironia bëhet e vogël dhe e padobishme. Kërkoje thelbin e gjërave: ironia kurrë s’mbërrin deri aty – e nëse rastësisht gjatë kësaj përballeni me diçka të jashtëzakonshme, zbuloni nëse kjo mënyrë e lidhjes me gjëra buron nga pjesa e domosdoshme e qenies njerëzore. Ngaqë nën peshën e temave serioze, ironia, ose zhduket (nëse është diçka e rastësishme) ose në të kundërtën (nesë vërtet të përket ty në formen amtare) merr forcë dhe kështu bëhet një mjet serioz duke zënë vendin e saj mes elementeve me të cilat je i detyruar ta krijosh artin tënd.

Dhe gjëja tjetër për të cilën doja të të flisja sot, është kjo: Mes gjithë librave që zotëroj, ka vetëm disa pa të cilët nuk mund të funksionoj, dy prej tyre i kam gjithmonë me vete, kudo që jam. I kam marrë me vete edhe tash: Biblën dhe librin e jashtëzakonshëm të shkrimtarit danez Jens Peter Jacobsen. Pyes veten nëse e njeh punën e tij. Janë të lehta për t’u gjetuar, sepse një numër i madh janë në dispozicion e të përkthyera mirë në Biblioteken Universale të Reclam-it. Mundohu të gjesh volumin e vogël “Gjashtë novelat” nga J.P. Jacobsen, dhe novelën e tij “Niels Lyhne” e filloje me tregimin e parë të këtij volumi i cili titullohet “Mogens”.  Do pushtohesh nga një botë e tërë gëzimi, nga madhështia e pakuptueshme e një bote të re. Jeto për një kohë me këto libra, mëso nga ta ato që vlen të mësohen, por mbi të gjitha duaji. Kjo dashuri do të të rikthehet mijëra e mijëra herë, dhe pavarësisht se ku të çon jeta, kjo dashuri, jam shumë i sigurtë, do të lundrojë përmes thurjeve të qenësisë tënde si një nga temat më të rëndësishme e gjithë përvojës, zhgënjimeve dhe gëzimeve tua.  

Nëse më duhet ta them se nga kush kam mësuar ndonjë gjë mbi natyrën e krijimit artistik, mbi thellësinë dhe përjetësinë e saj, ka vetëm dy emra që mund t’i jap: të J. P. Jacobsen-it, poetit të madh, dhe të Auguste Rodin-it, skulptorit që nuk i afrohet askush nga artistët e gjallë sot.

Gjitha sukseset në rrugën tënde!

Juaji,

Rainer Maria Rilke

Rrona Jaka/ KultPlus.com