Dosja e Kadaresë shkakton debate, kërkohet publikimi

Publikimi i 101 dokumenteve të periudhës komuniste mbi Ismail Kadarenë, të klasifikuara si “tepër sekrete”, kanë përfshirë në një debat të fortë protagonistët dhe jo vetëm.

Të dhënat e panjohura nga Arkivat e Sigurimit të Shtetit dhe Komitetit Qendror të PPSH-së, procesverbalet e mbledhjeve të Lidhjes së Shkrimtarëve, Byrosë Politike, kritikat, letrat…deri edhe akuza, spiunime apo denoncimet kundër shkrimtarit, përpiqen të zbardhin të vërtetat e raportit të regjimit me Ismail Kadarenë.

“Surpriza është pikërisht kjo. Nga këto dokumente vihet re që diktatura komuniste paska pasur një arkivol të hapur gjithmonë për Ismail Kadarenë”, u shpreh Henri Çili, transmeton Shqip.

Mes të gjitha dokumenteve, botuesi Henri Çili veçon dy.

“Shokuese kanë qenë dy dokumente të reja: dëshmia në gjyqin e Todi Lubonjës, e të birit të Fatos Lubonjës, si dhe dëshmia e Llambi Ziçishtit. Ismail Kadare ka qenë personazh qendror i këtyre gjyqeve dhe jashtëzakonisht i rrezikuar. Fatos Lubonja thotë që babai, pra armiku Todi Lubonja, vlerësonte vetëm Ismail Kadarenë ose librat e ndaluar i merrte te Kadareja”, shprehet më tej Çili.

Por këto fakte kanë shtuar oreksin e studiuesve, për të mësuar edhe më shumë mbi pozitën e Ismail Kadaresë gjatë viteve ’70-’80, sidomos në dritën e zhvillimeve dramatike që patën gjykimi dhe ndëshkimi i miqve të tij në politikën e kohës, ku spikasin proceset gjyqësore të liberalëve në kulturë, Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami, si dhe komplotistëve të Mehmet Shehut.

“E pamë të logjikshme që ta nisim këtë proces të hulumtimit të letërsisë duke marrë në qendër korpusin e një prej shkrimtarëve tanë më përfaqësues, siç është Ismail Kadare”, shprehet Alda Bardhyli, drejtoreshë e Qendrës Studimore “Kadare”.

Kjo do të kërkonte hapjen e dosjes së ndjekjes së Ismail Kadaresë nga Sigurimi i Shtetit dhe proceseve politike ku është dëshmuar për shkrimtarin.

“Ne i kemi kërkuar autoritetit të dosjeve, në bazë të ligjit të ri si studiues, të shohim Kadarenë në proceset politike të viteve ’70-’80”, shton Çili.

E ndërsa hapja e dosjeve pritet t’u japë përgjigje shumë pikëpyetjeve, lidhur me të shkuarën komuniste të shqiptarëve, duket se mes tyre do të hapë jo pak debate në të ardhmen./ KultPlus.com

Publikohen foto të fëmijërisë së Ismail Kadaresë (FOTO)

I veshur me një kostum të bardhë, pantallona të shkurtra dhe bluzë, djaloshi që nuk duhet të jetë më shumë se 4 vjeç sheh nga aparati fotografik.

Në duar mban diçka, ndërsa në kokë ka një qeleshe karakteristike të zonës. Duket sikur që fëmijë në fytyrë i është ravijëzuar një tis serioziteti, që paralajmëron atë çfarë fati kishte rezervuar për të.

Ky fëmijë është pikërisht shkrimtari Ismail Kadare dhe fotoja gjendet në odën e miqve në shtëpinë e tij në Gjirokastër.

Janë dy foto të shkrimtarit, të dyja të bërë në moshë të vogël. Në foton tjetër ai është ende vogëlush, dhe prindërit e kanë ulur në një karrige për të pozuar. Sërish i veshur me një kostum simpatik, fytyra i buzëqesh drejt kamerës.

Këto janë fotot e vetme të vegjëlisë së shkrimtarit në shtëpinë muze të tij në qytetin e Gjirokastrës, shkruan albeu.com./ KultPlus.com

Letrat e Lasgush Poradecit për Ismail Kadarenë

Lasgush Poradeci dhe Ismail Kadare kanë pasur dhe raporte miqësie. Përveç lidhjes me letërsinë, ata kanë ndarë bashkë dhe shqetësime të jetës nën diktaturë.

Në disa letra të shkruara në vitin 1978, shihet besimi që Lasgush Poradeci kishte tek shkrimtari Kadare, të cilit i kërkon ta ndihmojë dhe për emërimin e vajzës së tij Kostandina, mësonjëse në Pogradec.

Dihet që Lasgushi bëri një jetë të tërhequr në qytetin e tij të lindjes duke iu përkushtuar vetëm letërsisë. Në këto letra shihet besimi dhe vlerësimi që dy figurat e rëndësishme të letrave shqipe kanë për njëri tjetrin.

Ismail Kadare e ka treguar raportin me poetin në librin “Ftesë në studio”, dhe vlerësimin për qëndrimin dhe vargjet e tij në korpusin e letrave shqipe.

Tiranë, nëntor 2002
Letra e parë
Merr: Ismail Kadare
Pogradec, 8 korrik 1978

I dashur Kadare

Nuk di ç’u bë me emërimin e çupës sime (Kostandina Gusho) si Mësonjëse në Pogradec pasi u fjalosmë në Tiranë më 25 maj. Në mbrojtjen e Diplomës në letërsi ajo mori notën 9. Pas dëshirës sime, e cila është një nevojë imja e madhe (fort shumë e madhe siç të fola në Tiranë), më gëzove dhe mora një kurajë që në dëshpërimin tim më the përnjëherësh do t’i thuash Ministrit. Mora kurajë meqë unë këtu në Pogradec ku ri për shëndet në shtëpi të babajt ku kam lindur jam i vetëm pa asnjeri familjeje dhe pa asnjë shërbim prej asnjeriu. Merre me ment sa keq, në ç’nevojë të madhe jam, fort shumë të madhe jam.

Këtu në Pogradec Mësonjësja e letërsisë Ana Jovan duke i vdekur bashkëshorti u transferua me kërkesën e saj për në Shkodër ku ka prindërit shkodranë. Posti i Ana-s si Mësonjëse letërsie mbeti në Pogradec vakant. Lutem folë ku duhet, që të destinohet për Kostandinën ky post vakant, duke u emëruar ajo provizorisht Mësonjëse për në Pogradec pa ia hequr pasaportizimin prej Tirane- ashtu siç është praktika e administratës, sikundër praktikisht që dërgohen provizorisht, që transferohen provizorisht nëpunësit për në tjetër vend, për në tjetër post pa jua hequr pasaportizimin prej vendit origjinar, prej postit origjinar. Shtoj se këtu në Komitetin ekzekutiv Kryetari (që vendos për transferimet) me pranoi me gatishmëri për dëshirën dhe nevojën time, dhe pret pa kundërshtim – Shkresën e Ministrisë.
Të fala edhe të përqafoj
Lasgushi Poradeci,
—————

Letra e dytë
Pogradec, 1 Shtator 1978

I dashur Kadare,

Sot në mëngjes më 1 Shtator vajta në Komitetin ekz., pyeta Shefin e Kuadrit të Arësimit, Nella Çobanin: pse nuk m’a emëruat çupën në Mbledhjen e caktimit të Kuadrit, kur se më kini pritur gjer më sot kaq mirë, më kini thënë se do t’a emëroni edhe në një vend sa më të mirë?

Shefi i Kuadrit më tha: Në mbledhjen e djeshme muarmë në shqyrtim më parë emërimin e çupës suaj, por me qenë se s’kishin ndonjë Shkresë ose ndonjë Telegram nga ana e Ministrisë së Arësimit, ndonjë Dokument nga ana e Ministrisë mbi të cilin të bazohemi për emërimin – nuk mundim të vendosim për emërimin. Po të na bëjë Ministria qoftë edhe një telegram që: emëroj aty në Pogradec si Mësonjëse vajzën e Lasgush Poradecit, neve e emërojmë menjëherë duke patur ku bazohemi në një Shkresë zyrtare, në një dokument zyrtar, sepse edhe telegrami është për neve një bazë zyrtare, një Shkresë zyrtare, një dokument zyrtar. Ne s’kemi këtu në Komitet kompetencë që të bëjmë asnjë emërim pa urdhërin e Ministrisë së Arësimit.

Kështu më tha, Kadare, sot në mëngjes më 1 Shtator Shefi i Kuadrit të arësimit.
Lutem, le të bëjë Ministria një telegram – telegram sa më urgjent për emërimin e çupës sime, Konstandina Gusho, si Mësonjëse në Pogradec, le t’a bëjë Telegramin sa më urgjentisht, meqë shkollat sot më 1 Shtator filluan, dhe mua këtu në Kuadër, sot më thanë që i kanë ruajtur cupës sime një vend vakant, vend të krijuar duke nxjerrë në prituni, me të drejtë rroge, një Mësues shumë të merituar po që vuan prej vitesh nga nervat e tronditura gjatë shërbimit të tij ushtarak nënëdetësor.

Unë po përsëris, që, më parë se nga çdo gjë tjetër, Ministria të dërgojë këtu një telegram, në mbështetjen e të cilit Kuadri i Pogradecit të mund të bëjë pa vonesë emërimin. Pastaj, pas dërgimit të telegramit, Ministria le të kërkojë Dosjen e studentes së diplomuar Kostandina Gusho në Seksionin e arësimit të komitetit ekz. të Tiranës, për t’a dërguar Ministria Dosjen këtu në Pogradec; ose, në qoftë se Dosja dërgohet prej vetë Seksionit të Arësimit të Komitetit ekz. të Tiranës, le t’a dërgojë këtu Dosjen Komiteti ekz. i Tiranës.

Unë, i dashur Ismail, po e dërgoj çupën në Tiranë në datën 2 Shtator, ditë e Djelë, ka këtë letër, për t’jua dhënë juve çupa letrën në dorë që sot të Djelën me këto shpjegime të hollësishme nga ana ime, shpjegime të cilat edhe nuk janë të nevojshme pas fjalimeve tona këtu në Pogradec, veç se ato janë shprehje e shqetësimit tim, e shqetësimit tim të madh si edhe e shpresës sime të madhe (shpresës absolute) për emërimin e çupës pas ndërhyrjes sate kaq mirëdashëse për mua.

Me dashuri dhe mirënjohje të përqafon Lasgushi.

S’më kujtohet çfarë stine ishte…

Poezi e shkruar nga Ismail Kadare.

S’më kujtohet çfarë stine ishte
Sdi përse qëlloi që u ndamë
Di se ditët e mia, pa ty ishin
Të turbullta si në gjendje nokdauni.

Pa ty ishin lajmet e mbrëmjes,
Evropa,
Dimri mbi Azi.
Pa ty,
Stolit vjeshtor diçka i mungonte
Dhe pishinës në periferi.

Diçka i mungonte të shtunës
Po bota kish mbetur po ajo
Po ata qenë të pushkatuarit e komunës
Dhe kufijtë shtetërorë po ato.

Ti atëherë atë vajzë lëre
Siç e leme cigaren me zor

Që të dëbosh nikotinën e verdhë
Nga shpirti dhe nga gishtat e tu,
Që peizazheve të jetës tënde
Hëna të bjerë si dikur.

Kadare: Shqiptarët gjithmonë i kanë pranuar të gjitha fetë

Shkrimtari shqiptar Ismail Kadare është aktivizuar së fundmi me intervistat e ndryshme dhe me deklarata mbi zhvillime të ndryshme në Shqipëri e Kosovë.

WELT-i gjerman e ka intervistuar shkrimtarin shqiptar rreth çështjeve të ndryshme, përfshirë këtu edhe tolerancën fetare e cila tek shqiptarët gjithmonë është shumë e pranishme.

“Po, harmonia fetare ndër shqiptarë ka ekzistuar gjithmonë. Gjatë periudhave të ndryshme historike: në sundimin osman, në fashizëm, në mbretëri, në komunizëm madje, kur toleranca fetare dukej e largët, në Shqipëri gjithmonë ka qenë e pranishme. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, hebrenjtë gjetën tek ne strehimin dhe shpëtimin” tregon mes tjerash në këtë intervistë shkrimtari Kadare.

Kur është pyetur se pse iku në Francë, ai tha se nuk mund ta duronte regjimin e Ramiz Alisë dhe se asokohe ka pasur njerëz që mendonin se Ramiz Alia ishe një Gorbachev shqiptar.

“Në regjime totalitare, letërsia lulëzon dhe merr formë. Njëjtë ka ndodhur edhe me mua. Sa i përket çmimit Nobel, unë nuk ndihem keq. Bota letrare merret me kritikën dhe me vëmendjen ndaj autorëve në çdo periudhë të vitit kur ndahet çmimi. Më duket si kohë e Krishtlindjeve” tregon Kadare kur pyetet për Nobelin dhe kur intervistuesi aludon se ai nuk e ka marrë Nobelin për Letërsi për faktin se nuk e ka kundërshtuar aq sa duhet sistemin komunist.

Helena Kadare, gruaja e tij, për të ka qenë shoqëruesja më e mirë.

“Pa ndihmën e saj, cdo ditë e jetës sime do të ishte e vështirë. Ajo gjithmonë është lexuesja ime e parë dhe kjo ka rëndësi të madhe për shkrimtarin. Ajo më ka ndihmuar edhe në draftet finale të veprave të mia” tregon Kadare për WELT, në një intervistë voluminoze ku ai flet edhe për dosjet që kërkoi të hapeshin pas komunizmit por edhe ku flet mbi Erdoganin dhe deklaratën e tij se Kosova është Turqi.
“Nuk i kam besuar vetes dhe as syve të mi kur lexova se ai ka thënë diçka të tillë” shton Kadare për fund. / KultPlus.com