Isopolifonia shqiptare është pjesë në listën e pasurive botërore të mbrojtura.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro dhe Audrey Azoulay, Drejtoreshë e Përgjithshme e UNESCO-s, vizituan Muzeun e ri Etnografik, në Gjirokastër, ku krahas shumë asetve kulturore spikat edhe isopolifonia.
“Nga Vjosa në Gjirokastrën e UNESCO-s ku ç’të shohësh më parë, por sigurisht nuk mund të mungonte një vizitë në Muzeun e ri Etnografik, aset i kulturës sonë kombëtare dhe një pikë e re turistike në qytet”, u shpreh Kumbaro.
Ministrja bëri të ditur se, “përpara se t’i dorëzohej “Çelësi i Qytetit” nga kryetari i bashkisë Flamur Golemi dhe me mirënjohjen e gjithë gjirokastritëve, kishim edhe një surprizë të bukur për Drejtoreshën e Përgjithshme, Audrey Azoulay, që jo veç e dëgjoi, por edhe e këndoi isopolifoninë, që po ashtu bën pjesë në listën e pasurive botërore të mbrojtura”./atsh/ KultPlus.com
“Polifonia te trashëgimia” ishte aktiviteti i organizuar nga Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër, në shkollën 9-vjeçare “Asim Zeneli”, ku së bashku me ekspertin e trashëgimisë kulturore Shkëlqim Guce u fol për isopolifoninë, historinë, ndarjen sipas krahinave dhe më e rëndësishmja, përcjelljen e saj në breza.
Embëlsia e këtij aktiviteti ishin fëmijët të cilët interpretuan këngë dhe valle folklorike.
Në fjalën e tij për nxënësit, drejtori i DRTK Gjirokastër, Ardis Duka tha se fëmijët janë ata që na mësojnë vlerën që ka koha dhe mënyrën si duhet ta shfrytëzojmë atë, duke mbushur ditët tona me vlera të tilla si elementet kulturore të vendit tonë të cilat i kemi të shumta dhe na pasurojnë si komb.
“Ne jemi gjithmonë këtu për ju dhe mbështetje të talentit tuaj”, u shpreh Duka duke falënderuar për bashkëpunimin e vazhdueshëm dhe krahun mbështetës të këtyre fëmijëve, drejtuesin e shkollës, Astrit Ismaili si dhe gjithë stafin pedagogjik të shkollës dhe prindërit e fëmijëve.
“Isopolifonia popullore shqiptare” është në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë jomateriale të njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO, që prej 25 nëntorit të vitit 2005./atsh/ KultPlus.com
Bashkia e Gjirokastrës ka organizuar një sërë aktivitetesh, në 16-vjetorin e përfshirjes së isopolifonisë shqiptare në UNESCO.
16 vjet më parë, në 25 nëntor 2005, isopolifonia popullore shqiptare u shpall “Kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzimit”, e mbrojtur nga UNESCO. Ndaj kjo datë është një ditë historike, për mbarë trashëgiminë kulturore shqiptare, por dhe për vetë Shqipërinë.
Në aktivitetet e organizuara nga bashkia është promovuar isopolifonia dhe vlerat e traditës popullore, folklorit, veshjeve dhe kostumeve popullore.
Kryetari i bashkisë, Flamur Golemi tha se “në muajin korrik festuam 16-vjetorin e përfshirjes së Gjirokastrës së gurtë në Listën e Trashëgimisë Kulturore Botërore, çka ka mundësuar një kujdes të vazhdueshëm në vite për restaurimin dhe rijetëzimin e vlerave arkitektonike të trashëguara në breza si dhe promovimin e qytetit, për zhvillimin e suksesshëm të turizmit”.
“Prej 16 vitesh edhe isopolifonia jonë popullore, kjo vlerë e jashtëzakonshme e folkut shqiptar është vendosur në vendin që meriton, në listën e kryeveprave të botës shpirtërore të njerëzimit, duke mundësuar pasurimin dhe mbajtjen gjallë të saj, si një ndër simbolet e rëndësishme kombëtare”, theksoi Golemi.
Kryebashkiaku Golemi u shpreh se “do të vazhdojmë të mbështesim promovimin dhe transmetimin në breza të folkut, etnografisë, veshjeve tradicionale sepse vlerat e traditës sonë popullore janë një aset i paçmuar kombëtar por edhe një pikë e fortë për zhvillimin e turizmit në Gjirokastër”.
Për dy ditë me radhë në Gjirokastër po zhvillohet Festivali Folklorik Tipologjik Kombëtar i IsoPolifonisë, organizuar nga bashkia e Gjirokastrës në bashkëpunim me Qendrën Kombëtare të Veprimtarive Tradicionale. Pjesëmarrës në këtë festival janë 17 grupe të interpretimit të polifonisë dhe përshëndetës me rreth 250 artistë popullorë, duke shpalosur vlerat më të arrira të folkut dhe traditës shqiptare./atsh
Me anë të një ceremonie solemne të organizuar në Kalanë e Lëkurësit, presidenti i Republikës së Shqipërisë, Ilir Meta dekoroi grupet polifonike dhe këngëtarë të spikatur polifonikë të trevës së Sarandës me rastin e 15 vjetorit të përfshirjes së isopolifonisë shqiptare në listën e “kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit” nga UNESCO-ja.
Kreu i shtetit i akordoi titullin “Naim Frashëri” Ansamblit “Zëri i Bilbilit”, me motivacionin: ‘’Për kontributin e spikatur dhe të pandërprerë në ruajtjen, pasurimin dhe transmetimin e këngës polifonike, si një vlerë e vyer shpirtërore e trashëgimisë kulturore, për pjesëmarrjen e suksesshme në aktivitete kulturore dhe festivale folklorike brenda vendit dhe jashtë vendit, si mbështetës aktiv i turizmit kulturor dhe si përçues tek brezat e rinj i vlerave kulturore të këngës polifonike dhe valles tradicionale”.
Me titullin “Mjeshtër i Madh” u çmua këngëtari dhe rapsodi i këngës polifonike, Xheladin Beqiri, me motivacionin: “Për kontributin e vyer disavjeçar në ruajtjen, pasurimin dhe transmetimin ndër breza të këngës polifonike. Këngëtar dhe interpretues virtuoz, rapsod dhe njohës i mirë i këngës polifonike. Pjesëmarrës i suksesshëm dhe laurës i shumë festivaleve folklorike kombëtare në Gjirokastër”; si dhe zonja Katerina Kule “Me vlerësime si një nga këngëtaret e shquara të këngës polifonike. Me talentin, zërin e rrallë dhe dashurinë për këngën e popullit të saj ka luajtur një rol të madh në ruajtjen e traditës dhe kultivimit të mëtejshëm të folklorit dhe në veçanti polifonisë së jugut të vendit”.
Presidenti Meta vlerësoi me titullin “Naim Frashëri” marrësin e shquar marrës polifonik, Petrit Metushi, me motivacionin: “Si një nga këngëtarët e shquar të këngës polifonike, i dalluar për talentin dhe interpretimin e spikatur në rolin e marrësit, si dhe për rolin unik në mbajtjen gjallë, kultivimin dhe përsosmërinë e këngës polifonike sarandjote”; si dhe intepretuesin e spikatur Kiço Kapetani (pas vdekjes): “Në vlerësim të kontributit të spikatur në interpretimin dhe lartësimin e këngës polifonike. I dalluar në rolin e marrësit për talentin dhe interpretimin e shquar, si dhe rolin unik në mbajtjen gjallë, kultivimin dhe përsosmërinë e këngës polifonike sarandjote”.
Me titullin “Për Merita të Veçanta Civile”, kreu i shtetit dekoroi Sinan Ahmetin, me motivacionin: “Me mirënjohje artistit të shquar të kulturës popullore dhe folklorit me kontribut të spikatur në mbartjen, pasurimin dhe transmetimin e këngës polifonike ndër breza. Si pjesëmarrës, drejtues dhe organizues me nivel të lartë artistik i shumë veprimtarive folklorike, në dobi të ruajtjes së traditës të polifonisë dhe nxitjes së turizmit kulturor”.
Në përshëndetjen drejtuar artistëve, këngëtarëve, rapsodëve, muzikologëve dhe studiuesve të polifonisë, si dhe familjarëve, presidenti Meta u shpreh i lumtur për të nderuar historinë e lavdishme të luftërave për liri, si dhe për të vlerësuar disa prej korifenjve sarandjotë të këngës sonë polifonike.
“E meritojnë korifenjtë e polifonisë këtë vlerësim dhe kënaqësi për gjithçka, që ata kanë bërë për Atdheun, për të forcuar shpirtin kulturor të kombit, identitetin tonë si dhe për të lartësuar deri në UNESCO polifoninë shqiptare!”, tha Meta. / atsh / KultPlus.com
Në fshatin e Pilur, Himarë përfundoi festivali i polifonisë ”Netët e Bejkës së Bardhë”. Edicioni i dytë i këtij festivali u zhvillua gjatë fundjavës ku riktheu për qytetarët bukurinë dhe traditën e isopolifonisë.
Ky festival i veçantë i isopolifonisë është një motiv për të mbajtur gjallë traditën e kombit por edhe krijimtarinë e të ndjerit Lefter Cipa, i cili ia kushtoj jetën e tij kësaj trashëgimie të rrallë.
Jorgo Goro, kryetari i Bashkisë së Himarës u shpreh se, “kjo traditë do të vazhdoj, do të forcohet më shumë duke arritur edhe atë që duam të arrijmë ne si komunitet. Kënga polifonike na shpreh më së miri ne si himarjot, si bregas, si lebër por edhe si shqiptar pasi është tradita jonë. Kjo është kultura tradita dhe turizmi ynë. Qëllimi është që ne ta trashëgojmë ndër breza që ata edhe ta këndojnë këtë vlerë të rrallë”.
Në këtë festival morën pjesë grupe nga qytete dhe zona si Himara, Piluri, Kuçi, Tërbaçi, Bolena, Dukati, Gramshi, Mallakastra, Belsha, Ramica, Tepelena, Zagoria dhe Gjirokastra.
Më 2019 është mbajtur edhe edicioni i parë i këtij festivali i cili pati shumë admirues por për shkak të pandemisë në 2020 nuk u zhvillua dhe u rikthye sërish këtë vit. / atsh / KultPlus.com
Një vend i vogël si Shqipëria por me pasuri të rralla dhe një trashëgimi të pasur kulturore, ku shtatë prej tyre janë tashmë të vendosura nga UNESCO në listat e trashëgimisë botërore. IntoAlbania i sjell ato së bashku duke na treguar pasuritë e saj të shumta natyrore, shpirtërore dhe kulturore, përcjellë KultPlus.
Butrinti
Ky mikrokozmosi i rrallë i historisë së Mesdheut u shpall si Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO në vitin 1992 dhe kryeson çdo listë ndërkombëtare të atraksioneve që duhen parë në Shqipëri! Rrënojat 2500-vjeçare të Butrintit, brenda një parku madhështor të gjelbërt e me një hapësirë prej 30 km, janë disa nga më të bukurat e të mirëmbajturat në Evropë. Teatri i shekullit të III-të para Krishtit, Tempullit i Eskulapit (shek I – II), perëndisë antike të shëndetit, dhe mozaiku me 69 medaljone kishtare janë vetëm tre prej kryeveprave të Butrintit. Liqeni i Butrintit, kanali i Vivarit që lidh luginën e Butrintit me detin Jon, Kalaja trekëndore e ndërtuar aty pranë, si dhe pyjet e dendura që veshin gjithë peizazhin janë disa nga arsyet pse Buthrotum-i i lashtë përmendet në poemën epike të Virgjil-it, Eneidi!
Gjirokastra
I njohur si një nga vendet e shpallura Trashëgimi Botërore e UNESCO-s, ky qytet i veçantë është ndërtuar në shpatet e pjerrëta, me shtëpitë prej guri që duket sikur janë ngritur mbi njëra-tjetrën. Bashkë me shtëpitë më të famshme në vend, si ajo e fëmijërisë së Ismail Kadarsë apo Enver Hoxhës, por edhe të familjeve të tjera vendase të shquara, në rrugët me kalldrëm të këtij qyteti gjendet pazari dhe kalaja më e vjetër e gjithë Ballkanit. Qyteti i gurtë njihet jo më pak edhe për panoramën e tij malore, e cila e rrethon Gjirokastrën në tërësi. E sikur të duhej më tepër, në rrethinat e Gjirokastrës gjenden qytetet e bukura antike të Antigonesë dhe Adrianopolit si edhe disa bukuri të rralla natyrore si Liqeni i Viroit dhe Kanioni i Lengaricës ndër shumë të tjera.
Berat
Është arkitektura e veçantë e qytetit që e ka pozicionuar Beratin si një nga vendet e Trashëgimisë Botërore UNESCO në Shqipëri. I ndarë në dy lagje historike, Mangalemin dhe Goricën, nga lumi Osum, qyteti bashkohet përmes urës së gurtë të Goricës. Ky qytet, një herë e një kohë i quajtur Antipatrea, është i rrethuar nga Tomori dhe Shpiragu, dy nga malet më mitike të Shqipërisë. E kështu Berati zë vend të veçantë dhe në hartën e adhuruesve të natyrës. Ngjitje mali, çiklizëm, rafting apo kayaking janë vetëm disa nga aktivitetet në natyrë që mund të realizoni përreth këtij qyteti. Kalaja mesjetare e Beratit bashkë me Muzeun Kombëtar të Onufrit ofrojnë gjithashtu një udhëtim të rrallë. Për mos t’u harruar janë edhe Qendra Mesjetare në Berat e kuzhina e famshme e këtij qyteti!
Kodikët e Beratit
Vlen të përmenden këtu këto dorëshkrime me rëndësi të veçantë historike për fillimet e letërsisë biblike të cilat quhen zyrtarisht “Kodiku i Purpurt i Beratit.” Kodiku u regjistrua në listën e veprave më të rëndësishme të njerëzimit, të ashtuquajturën Kujtesën e Botës të UNESCO-s, në vitin 2005. Dy kodikët e Beratit, të botuar në vitin 1887, janë pjesë e grupit të “shtatë kodikëve të purpurt” të shkruar në 13 vende të ndryshme në Europë midis shekullit VI-të dhe VIII-të. Një herë e një dy kodikët, të shkruar në greqishten e lashtë, mbaheshin në kishën e Shën Gjergjit në Berat por sot ata gjenden në Arkivin Kombëtar të Shqipërisë.
Liqeni i Ohrit
Me një thellësi prej 285 m, Liqeni i Ohrit është më i thelli në Ballkan dhe lag në pjesën më të madhe të tij Maqedoninë (Ohër, Strugë), dhe Pogradecin në Shqipëri. “Liqeni i dritës” u shpall pasuri natyrore nga UNESCO në vitin 1980 dhe, që prej korrikut te vitit 2019, është pjesë e listës së UNESCO-s edhe pjesa shqiptare e liqenit. Plot 4 milionë vjet janë dashur që të krijohet një liqen i këtyre përmasave, dhe gjithçka filloi kur nisi të shembej toka në pjesën perëndimore të Alpeve Dinarike. Sot, ky liqen i bukur i mjelmave është një ekosistem që përmban më shumë se 200 specie, duke përfshirë koranin, peshkun e shijshëm i cili noton vetëm në këto ujëra. Ka shumë vende të bukur, si Pogradeci, fashti Lin apo edhe shumë fshatra të tjerë në këtë zonë të cilët rrethohen nga pamja qetësuese e këtij liqeni e ku kjo e fundit mund të shijohet më së miri.
Lumi i Gashit
Lumi i Gashit është një prej dy rezervateve natyrore shqiptare të pëfshirë në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s. Me një sipërfaqe prej 3000 ha, lugina e Gashit gjendet në pellgun e parkut kombëtar të Valbonës, në verilindje të Alpeve, në rrethin e Tropojës, shumë larg zonës së banuar. Një pjesë e madhe e sipërfaqes së Lumit të Gashit mbulohet me pyje të virgjëra ahu e këto pyje të lashta janë arsyeja pse Shqipëria i është bashkuar 12 vendeve të tjerë në listen e UNESCO-s. Kjo mrekulli natyrore ruan një nga natyrat më të paprekura në Shqipëri! Në afërsi të Lumit të Gashit ndodhen liqejtë akullnajorë të Dobërdolit dhe Sylbicës, të cilët i dhurojnë gjithë zonës një pamje përrallore.
Rrajca
E dyta në listën e trashëgimisë botërore të natyrës të UNESCO-s është Rrajca, pjesë e European Green Belt të pyjeve të ahut si edhe një prej vendeve të pakta ku gjendet rrëqebulli ballkanik. Pranë zonës së Përrenjasit apo Librazhdit, kjo hapësirë prej 4700 ha, pëfshin katër liqene të mahnitshme akullnajore. Rrajca është pjesë e Parkut Kombëtar Shebenik-Jabllanica, i cili është ende relativisht i panjohur sepse ka qenë zonë e ndaluar kufitare gjatë gjysëm shekulli të diktaturës komuniste. Ishte pikërisht kjo mbyllje, që sot përbën dhe një nga asetet më të mëdha të tij, pasi rreth 34 mijë ha sipërfaqe plot me pyje, livadhe e lule shumëngjyrëshe, janë tejet të paprekura.
Iso-polifonia
Kjo mënyrë të kënduari e trashëguar në breza, tashmë njihet dhe si pasuri e të gjithë botës. Arti i iso-polifonisë është shpallur nga UNESCO në vitin 2005 si trashëgimi gojore dhe shpirtërore e njerëzimit si edhe përfshihet në 50 atraksionet më tërheqëse të popujve në botë. Edhe poeti i njohur britanik Bajroni, i sugjestionuar nga magjia e iso-polifonisë, i ka dedikuar disa vargje asaj. Koha e shpërbleu këtë trashëgimi të shqiptarëve nga shekulli në shekull, e ajo mbetet një nga më të mbrojturat e të paharruarat në vend. Kjo këngë po aq e qetë sa edhe tronditëse mund të këndohet ose, më saktë, isoja të mbahet, prej dy, tre apo katër zërave, të cilët bashkohen për të arritur harmoninë e vërtetë. Iso-polifonia mbahet si një praktikë komunikuese që ka mbërritur në ditët tona që nga periudha e Homerit!/intoalbania/ KultPlus.com
Dhjetëra artistë nga zona të ndryshme të vendit u mblodhën në Vlorë për edicionin e XIII të Festivalit Folklorik Tipologjik Kombëtar të Iso – Polifonisë.
Pjesëmarrës ishin artistë të të gjitha moshave që interpretuan me grupet e polifonisë labe dhe toske nga Gramshi, Belshi dhe Shpati, Tërbaçi, Mallakastra, Gjirokastra, Skrapari, Vranishti, Livadhja dhe Finiqi dhe natyrisht Vlora.
Juria ndau disa çmime për kontribut të gjatë dhe interpretim me nivel të lartë artistik.
Çmimin Special “Haxhi Dalipi” e fitoi Neki Zhupani nga Gramshi, ndërsa Çmimin e Parë “Neço Muko” e mori ansambli folklorik i qarkut Elbasan, të dytin e mori grupi polifonik Miks “Shën Dëlli” dhe “Gjergj Arianiti” nga Bashkia Mallakastër.
Iso-Polifonia vokale shqiptare është shpallur nga UNESCO “Kryevepër e Trashëgimisë Gojore të Njerëzimit” dhe mbrohet po prej saj.
Ndërsa Qendra Kombëtare e Veprimtarive Folklorike ndau tre çmime mirënjohje për rapsodin Hamdi Pulo (pas vdekjes), si dhe këngëtarët Sinan Gjoleka e Piro Latifi.
Ky festival zhvillohet çdo vit për mbrojtjen, ruajtjen dhe popullarizimin e trashëgimisë kulturore jomateriale në Shqipërinë e pas viteve ‘90.
Çmimet në Edicionin e XIII-të të Festivalit Kombëtar të Iso-polifonisë:
-Çmimi Special “Haxhi Dalipi” – fitues Neki Zhupani, Gramsh
-Çmimi i parë “Neko Muço” – fitues Ansambli Folklorik i Qarkut Elbasan
-Çmimi i dytë “Demir Zyko” – fitues grupi polifonik “Shëndëlli” dhe “Gjergj Arianiti”, Mallakastër
-Çmimi i dytë “Xhevat Avdalli” -fitues grupet polifonike Qarku Gjirokastër
-Çmimi i tretë “Arap Çeloleskaj” – fitues, Ansambli folklorik i Bashkisë Skrapar
-Çmimi i tretë “Dhimitër Varfi” – fitues, Grupi polifonik i Dukatit
-Çmimi Marrësi më i mirë – fitues Robert Prifti, Vlorë
-Çmimi Marrësja më e mirë- fituese Shpresa Kapaj, Tërbaç, Vlorë
-Çmimi i karrierës – grupi polifonik “Bilbili”, Vlorë
-Çmimi i 75 Vjetorit të Çlirimi – fitues grupi polifonik Çipini. / atsh. KultPlus.com
Në përvjetorin e 13-të të pranimit të isopolifonisë në UNESCO mjeshtra të këngës popullore u kujtuan në një ceremoni të rrallë të isopolifonisë në Gjirokastër.
Shtëpia mesjetare e Zekatëve mirëpriti grupet polifonike të qytetit dhe krahinave përreth.
Bashkia e qytetit vlerësoi me tituj nderi Xhevat Avdallin pas vdekjes një prej zërave më përfaqësues të isopolifonisë shqiptare.
Koço Vasili drejtuesi i Ansamblit “Lunxhëria” për 40 vjet, Lefter Kondo drejtues i Ansamblit të Dropullit dhe këngëtarja Juli Çenko morën tituj nderi për kontributin e çmuar në ruajtjen, grumbullimin dhe përcjelljen e traditës së këtyre krahinave. Isopolifonia ashtu si edhe muzika qytetare janë përballur përgjatë dekadave të fundit me vështirësitë e vijimësisë dhe përcjelljes tek të rinjtë.
Kostumet që shoqërojnë këtë traditë të kënduar janë duke u dëmtuar dhe duke humbur shumë elementë me kalimin e kohës. Përfaqësuesit e Ansambleve popullore kanë bërë vazhdimisht apel për mbështetjen e përcjelljes në mënyrë autentike të kësaj trashëgimie./ KultPlus.com
