Presidentja së Kosovës, Vjosa Osmani ka udhëtuar për në Kalabri të Italisë, me ftesë të komunitetit të arbëreshëve të këtij rajoni.
Në një njoftim të presidencës thuhet se në një ceremoni të veçantë, e cila do të organizohet në komunën e Frasnitës, Presidentes do t’i ndahet çmimi “Gjergj Kastrioti”.
Gjatë qëndrimit në Kalabri, Osmani do të ketë takime të ndara me kryetarin e Rajonit të Kalabrisë, në Katanzaro, me kryetaren e Provincës së Kozencës, si dhe me kryetarët e komunave arbëreshë të këtij rajoni, me të cilët do të diskutojë mbi mundësitë e thellimit të mëtejmë të bashkëpunimit të vendit tonë me komunat arbëreshe të këtij rajonit.
Presidentja Osmani do të ketë edhe një bashkëbisedim me studentët dhe mësimdhënësit e Universitetit të Kalabrisë.
“Në të gjitha këto takime, Presidentja do ta shtrojë mundësinë e bashkëpunimit të Kosovës me komunat e Kalabrisë, në të cilat jetojnë arbëreshët, si dhe mundësitë që institucionet e Kosovës t’i ndihmojë ata për ruajtjen e identitetit gjuhësor e kulturor. Mbledhja e traditës gojore arbëreshe, si dhe regjistrimi i pasurisë gjuhësore, si pjesë e ruajtjes së identitetit të tyre, do të jenë në qendër të vëmendjes së vizitës së Presidentes Osmani”, thuhet në njoftimin e presidencës.
Presidentja Osmani do të marrë pjesë në aktivitete të shumta të cilat e kanë në fokus traditën, ritet e kulturën arbëreshe./KultPlus.com
Regjisori dhe shkrimtari italian Pier Paolo Pasolini, konsiderohet si një nga artistët më origjinal dhe më me ndikim në historinë kinematografisë.
Shumë i njohur për stilin e veçantë të filmbërjes dhe qëndrimet e tij politike, Pasolini mbahet si një gjeni i artit modern.
Studiuesi arbëresh Matteo Mandalà, ka treguar se si kur Paolo Pasolini kishte dëgjuar për arbëreshët e Italisë nga Giuseppe Faraco, ai kishte thënë se arbëreshët janë “një mrekulli antropologjike”.
Mandalà ka folur dhe për historinë e arbëreshëve si dhe për studimet mbi arbëreshët në Itali sot. /KultPlus.com
Këmbana do të bjerë për të gjithë aplikantët më 22 prill. Dhe kërkesat ishin të shumta, sidomos nga të rinjtë, pavarësisht se bëhet fjalë për një profesion që konsiderohet në rrezik zhdukjeje.
Kanë përfunduar procedurat e përzgjedhjes për shkollën e barinjve dhe mbarështuesve të projektit “Life ShepForBio” të bashkëfinancuar nga Bashkimi Europian dhe që përfshin Parkun Pyjor Casentino, në Itali.
Nga 167 aplikimet e pranuara, në intervistë janë pranuar 54 persona, nga të cilët 41 janë paraqitur për intervistë. Megjithatë, vetëm një e pesta e pastorëve aspirues do të jenë në gjendje të fillojnë studimet, sepse ka vetëm tetë vende të disponueshme, të shtuara në krahasim me gjashtë të parashikuara fillimisht.
Aplikimet vijnë nga kandidatë të rinj, kryesisht nën moshën tridhjetë vjeç, me rrugë të ndryshme studimi dhe profesionale: ka nga ata që kanë diplomë në disiplina në këtë sektor dhe nga ata që vijnë nga kjo botë, por ka edhe nga ata që vijnë nga sektorë krejtësisht të ndryshëm dhe vendosën të marrin pjesë në shkollë për të ndryshuar jetën e tyre.
Në mesin e tetë personave të përzgjedhur janë katër djem dhe katër vajza, shtatë janë nën tridhjetë dhe vetëm një është nën dyzet.
Ata vijnë nga Toscana, Emilia-Romagna, Liguria, Marches dhe Lombardia. /Abc news / KultPlus.com
Një operacion i jashtëzakonshëm që u krye në spitalin Molinette në Torino të Italisë, arriti t’i rikthente pjesërisht shikimin një pacienti 83-vjeçar, i cili vuante nga verbëria totale për shkak të dy patologjive të tjera nga të cilat vuante.
Mjekët arritën të realizonin një autotransplant korneal gjë që bëri të mundur rindërtimin e një syri me shikim nga dy të verbër, një ndërhyrje kjo që konsiderohet si e para e këtij lloji në botë.
I moshuari kishte humbur shikimin në syrin e majtë prej 30 vitesh për shkak të verbërisë së pakthyeshme të retinës dhe në 10 vitet e fundit kishte humbje të dritës dhe në syrin e djathtë për shkak të një sëmundje të rrallë.
“Kur u zgjova dhe fillova të shikoja gishtërinjtë dhe dorën sime, ishte sikur të kisha lindur sërish”, tha burri pas operacionit. Tashmë dy javë pas operacionit, ai mund të dallojë objektet dhe fytyrat me syrin e djathtë dhe të lëvizë i pavarur. / a2cnn / KultPlus.com
Filmi kosovar i metrazhit të gjatë artistik “Vera andrron detin” me regji të Kaltrina Krasniqit, është shpërblyer me çmimin e “Best Debute Film”, në edicionin e 21-të të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit të Shkurtër “Magma”, në Sicili të Italisë, të mbajtur përgjatë datave 7-19 nëntor 2022, përcjell KultPlus.
“Vera andrron detin” do të shfaqet në Romë në kuadër të Balkan Film Festival, më 30 nëntor 2022.
Ndërsa projekti i ardhshëm i regjisores Kaltrina Krasniqi dhe skenaristes Dori Basha, “Zbardhje”, është njëri nga 11 projektet e përzgjedhura në mesin e 500 aplikimeve në nivel botëror, i cili do të marrë mbështetjen e Hubert Bals Fund të Fesitvalit Ndërkombëtar të Filmit në Rotterdam të Holandës. / KultPlus.com
Me origjinë nga Durrësi banuese në Taranto, Rahela Pashaj ditën e djeshme është vlerësuar nga Presidenti Italian me çmimin “Alfiere del Lavoro”.
Në ceremoninë e mbajtur dje në pallatin Quirinale Sergio Mattarella ka vlerësuar tre nxënësit ekselent në Itali Giacomo Calogero (student nga Taurisano), Rahela Pashaj (nga Taranto) dhe Giuseppe Scialpi (nga Martina) të përzgjedhur nga 3181 aplikimet e paraqitura nga drejtues shkollash nga e gjithë Italia.
Rahela Pashaj verën e kaluar u diplomua në shkollën e mesme “Galileo Ferraris” në Taranto me rezultate të shkëlqyera ndërsa aktualisht është studente në universitetin “Bocconi” në kursin “Ekonomi dhe Financa Ndërkombëtare”.
Çmimi “Alfieri del Lavoro” u krijua në vitin 1961, me rastin e njëqindvjetorit të Bashkimit të Italisë dhe vitin e kaluar festoi 60-vjetorin e tij. Nga viti 1961 deri në vitin 2022 janë akorduar 1,558 çmimi “Alfieri del Lavoro”. / Diaspora shqiptare / KultPlus.com
Liqeni Garda në Itali është një nga destinacionet kryesore turistike në shtetin përtej Adriatikut, i cili gjatë kësaj periudhe është duke përjetuar një ndryshim drastik.
Veriu i Italisë është duke përjetuar thatësirën më të madhe në 70 vitet e fundit dhe kjo gjë ka bërë që niveli i ujit të liqenin të ulet ndjeshëm, duke nxjerrë në sipërfaqe shkëmbinjtë nënujorë.
Sipas ekspertëve shtrati i shkëmbinjve, i ngjashëm me një plazh, u shfaq për shkak të mungesës së reshjeve dhe tërheqjes së vazhdueshme të ujit për të ujitur fushat bujqësore gjatë verës.
Po ashtu edhe shumë liqene dhe lumenj në veri të Italisë, po “vuajnë” nga thatësira e madhe që ka kapluar vendin prej muajsh./A2CNN/KultPlus.com
Nxënësit e Shkollës së Baletit në Tiranë morën pjesë në tri shfaqje në qytetet e njohura në Itali, Parma, Piacenza dhe Pontremoli.
Ministrja e Arsimit dhe Sportit, Evis Kushi vlerësoi performacën e 40 nxënësve balerinë të moshës 10-17 vjeç, të Shkollës së Baletit , të cilët me shfaqjet e tyre transmetuan vlerat dhe kulturën e kombit shqiptar.
“Arritje e shkëlqyer e nxënësve të Shkollës së Baletit. Nën drejtimin e koreografes dhe drejtoreshës së kësaj shkolle Blerina Arbana, nxënësit tanë të mrekullueshëm arritën suksesin e radhës me talentin e rrallë gjatë performancës së tyre në Parma, Piacenza dhe Pontremoli në Itali, duke transmetuar vlerat dhe kulturën e kombit shqiptar dhe duke lënë mbresa te qytetarët, mediet dhe autoritetet lokale. Një arsye më shumë kjo që të vijojmë punën që kemi nisur për reformimin e shkollave artistike në vend, siç e meritojnë këta fëmijë të talentuar që na mbushin shpirtin plot gëzim e krenari”, u shpreh Kushi në një postim në rrjetet sociale.
Nxënësit e Shkollës së Baletit interpretuan repertor klasik, modern, kontemporan dhe folk. Dinamizmi, forca, eleganca, harmonia, larmia e numrave përcollën te publiku emocione të forta, që u manifestuan në duartrokitjet pa fund nga të pranishmit./atsh/ KultPlus.com
Pianoja antike e vjedhur në vitin 2015 në Konservatorin e Parmës në Itali, e cila u soll në vendin tonë për t’u shitur, iu dorëzua sot autoriteteve italiane.
Bëhet fjalë për një instrument ‘Clavikorda’ e shekullit të XVIII, pjesë e trashëgimisë italiane, e cila u gjet në një dyqan instrumentesh muzikore në Shqipëri.
Dorëzimi i saj është bërë nga Ministria e Drejtësisë, ministria e Kulturës për komandatin e Karabinierëve për trashëgiminë kulturore në një ceremoni të posaçme në ambientet e ministrisë së Drejtësisë.
Ministri i Drejtësisë Ulsi Manja tha se dorëzimi i pianos së shekullit të XVIII e cila ishte vjedhur në Itali është një shenjë e bashkëpunimit serioz me një vend mik që është Italia.
“Është një takim që shpreh një bashkëpunim të shkëlqyer që ekziston ndërmjet Shqipërisë dhe Italisë edhe në fushën e trashëgimisë kulturore. Në fakt, objekti që do t’u dorëzojmë sot autoriteteve italiane do ta merret posaçërisht nga gjeneral Rikardi dhe stafi i tij. Është një objekt i trashëgimisë kulturore italiane me vlera të padiskutueshme historike, është një clavikordë që i takon shekullit të XVIII, saktësisht e prodhuar në vitin 1880, e cila është vjedhur në Parma në vitin 2015. Dhe falë një bashkëpunimi të autoriteteve gjyqësore të Parmës dhe autoriteteve shqiptare, konkretisht Prokurorisë së Tiranës, në tetor të viti 2021 është bërë e mundur gjetja e kësaj clavikorde. Instrumentin e ka dorëzuar në tetor të vitit 2021 një qytetar nga Vora dhe në fakt kjo clavikordë mbante vlera të jashtëzakonshme historike. I përket një koleksioni në Pama dhe që në tetor të vitit 2021 në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës është ruajtur dhe administruar në Ministrinë e Drejtësisë. E para si provë materiale e cila do iu dërgohet autoriteteve italiane por dhe si një objekt i rëndësishëm i trashëgimisë kulturore italiane”, tha Manja.
Manja u shpreh i lumtur që kjo vegël muzikore do të riatdhesohet në Itali dhe e konsideroi dorëzimin si një shenjë të bashkëpunimit serioz ndërmjet autoriteteve gjyqësore.
“Natyrisht, ky nuk është bashkëpunimi i parë por ne sot kemi rënë dakord që edhe në fushën e trashëgimisë kulturore bashkë me kolegen Margariti dhe ambasadën e Italisë në Shqipëri, ne ta shtrijmë këtë bashkëpunim në të ardhmen, pse jo për të bërë të mundur riatdhesimin reciprok të të gjitha veprave të trashëgimisë kulturore që personat në konflikt me ligjin të ndëshkohen kudo që ata janë. Ndërsa këto vepra të shkojnë aty ku ishin”, tha ministri Manja. /atsh / KultPlus.com
Qyteti Italian i Venecias do të jetë i pari në botë që do të krijojë një regjistër për turistët e huaj që do të vizitojnë vendin dhe që do të paguajnë një tarifë hyrjeje për në qytet. Teksa qeveria lokale thotë se e sheh këtë si zgjidhjen e vetme për të frenuar turizmin e tepërt, vizitorët dhe pronarët e bizneseve thonë se ky sistem i ri është i padrejtë e madje i mbushur me sfida logjistike.
Venecia është një nga qytetet më të vizituara në botë, që tërheq çdo vit mbi 20 milionë turistë të huaj, falë kanaleve dhe sheshit të saj të famshëm. Por tashmë, kushdo që mendon ta vizitojë, duhet të parashikojë edhe një kosto ekstra, teksa qyteti po bëhet gati për të vendosur një taksë hyrjeje. Këshilli lokal i qytetit synon që përmes kësaj takse, të mund të menaxhojë më mirë fluksin e turistëve, sidomos në muaj që konsiderohen piku i turizmit.
Aktualisht, diskutimet janë për një taksë që varion nga 3 deri në 10 euro dhe debatet këtu janë përqendruar. Po mendohet që taksa të paguhet vetëm nga turistët ditorë, të cilët taksën do ta paguajnë në faturën e akomodimit. Ndërsa nga taksa do të përjashtohen ata që drejt Venecias udhëtojnë për punë apo për studime, ata që vizitojnë familjarët apo turistët që udhëtojnë drejt qytetit si pjesëmarrës në evente kulturore apo sportive. Nëse deklarata që ata firmosin për motivin përse do të vizitojnë Venecias dhe provohet që arsyeja është false, mund të përballen edhe me akuza kriminale. Taksa e re pritet të hyjë në fuqi nga 1 janari i vitit të ardhshëm./A2CNN / KultPlus.com
40 të rinj nga mosha dhjetë deri në 17 vjeç, nxënës të shkollës së Baletit në Tiranë kërcyen ne sheshin “Garibaldi në Parma” në një koncert dedikuar paqes dhe vëllazërisë nën moton: Kërcyen për të ardhmen tonë.
“Habi dhe magjepsje dje në “Piazza Garibaldi” për një ndalesë të rëndësishme të Festivalit Ndërkombëtar të Rinisë, me qendër në Seminarin e Berceto-s, konceptuar nga mësuesi i sportit Carlo Devoti i cili që nga viti 1988 ka promovuar takimin mes të rinjve nga të gjitha kulturat e botës ku përfshihen 40 kombe me qëllimin për të lehtësuar mirëkuptimin dhe respektin e ndërsjellë në një atmosferë argëtimi dhe miqësie”, shkruan media lokale.
Një hap i rëndësishëm pjesëmarrja në këtë aktivitet për forcimin e bashkëpunimit ngushtë mes administratës lokale dhe komunitetit shqiptar, i cili mes Qytetit të Parmës dhe rrethinave numëron rreth 8 mijë shqiptarë.
“Një komb shumë i pasur në kulturë, folklor, disiplinë dhe përkushtim të treguar nga talentet në skenë: shkruan gazetarja italiane Mariachristina Maggi.
“Është nder të jem këtu me ju: sepse me angazhimin dhe artin tuaj përfaqësoni gjithçka që ju nevojitet për të krijuar një botë paqeje”, deklaroi me mirënjohje Daria Jacopozzi, në daljen e saj të parë publike si këshilltare (në mesin e shumë prokurave edhe Bashkëpunimi ndërkombëtar), duke theksuar se sa të rëndësishme janë arti dhe sporti për paqen.
Dhe midis valleve nën shenjën e integrimit, flamuri shqiptar kapërceu sheshin; mes të pranishmëve të shumtë ishte edhe kryebashkiaku i ri Michele Guerra i cili kujtoi vlerën e dialogut mes vendeve dhe pjesëmarrjen e të rinjve
Më pas Devoti kujtoi rëndësinë e transferimit të vlerave të sportit edhe në jetën e përditshme. Fëmijët e komunitetit shqiptar ishin të shoqërua në këtë aktivitet nga Drejtoresha e Shkollës së BALETOT NË Tiranë Blerina Arbana dhe përfaqësuesja e shoqatave të komunitetit lokal shqiptar Elvira Lashi. / Diaspora shqiptare / KultPlus.com
Italia ka shpallë gjendje të jashtëzakonshme në pesë rajone dhe ka ndarë fonde emergjente për shkak të një thatësie që po vjen duke u përkeqësuar në javët e fundit.
Kabineti miratoi një gjendje të jashtëzakonshme në pesë rajone – Friuli-Romagna, Friuli-Venezia Giulia, Lombardi, Piemonte dhe Veneto – deri më 31 dhjetor, tha qeveria në një deklaratë, duke njoftuar gjithashtu se ka ndarë 36.5 milionë euro për të ndihmuar të prekurit.
Italia po përballet me një valë të nxehti jashtëzakonisht të hershme dhe mungesë reshjesh, veçanërisht në një luginë bujqësore, e cila është goditur nga thatësira e saj më e rëndë në 70 vitet e fundit. shkruan France 24, transmeton Gazeta Express.
Gjendja e jashtëzakonshme ofron “mjete dhe kompetenca të jashtëzakonshme” për të ndihmuar në garantimin e sigurisë publike, kompensimin e humbjeve, ndërkohë që kërkon të garantojë kushte normale jetese për ata qytetarë në zonë.
Sipas sindikatës më të madhe bujqësore të vendit, Coldiretti, thatësira kërcënon më shumë se 30 për qind të prodhimit bujqësor kombëtar dhe gjysmën e fermave në këtë luginë. / KultPlus.com
Chiara Ferragni do të jetë bashkë-prezantuesja e Festivalit të ardhshëm të Sanremos. Prezantuesi i Sanremos, Amadeus e njoftoi lajmin në “Tg1” duke specifikuar se Chiara do të bashkëprezantojë me të mbrëmjen e parë dhe të fundit, përkatësisht atë të së martës më datë 7 dhe atë të së shtunës më 11 shkurt 2023.
“Zyrtarizojmë pjesëmarrjen e sipërmarrëses më të madhe dixhitale në Sanremo”, tha dirigjenti dhe drejtori artistik.
“Faleminderit Amadeusit që më donte në krahun e tij për të hapur dhe mbyllur Sanremon e 2023-it”, ka shkruar menjëherë Chiara Ferragni në Instagram, duke postuar një foto me prezantuesin.
Edicioni i 73-të i Sanremos, i planifikuar nga data 7 deri më 11 shkurt, do të ketë si protagonist të parë Ferragnin, e ndjekur nga “ushtria e saj” prej mbi 27 milionë ndjekësish, duke konkretizuar aludimet që ajo tashmë ishte një nga emrat që u përfolën për bashkëprezantues të mundshëm.
Edicioni i 73-të i Sanremos, i planifikuar nga data 7 deri më 11 shkurt, do të ketë si protagonist të parë Ferragnin, e ndjekur nga “ushtria e saj” prej mbi 27 milionë ndjekësish, duke konkretizuar aludimet që ajo tashmë ishte një nga emrat që u përfolën për bashkëprezantues të mundshëm.
Bashkëshorti i saj Fedez, i cili mori vendin e dytë në Sanremo në 2021 së bashku me Francesca Michielin nuk ka qëndruar dot pa reaguar.
“Gruaja ime do prezantojë, urime dashuria ime” tha ai duke bërtitur i lumtur për arritjen e saj. / Konica.al / KultPlus.com
Janë krijues të shquar të kulturës dhe letërsisë shqiptare ata që krijimet e tyre i bënë në formë libri në Zarë. Ndër ata që do t’i përmendim janë edhe mësues të gjuhës shqipe, të cilët ishin caktuar të ligjëronin gjuhën e tyre shtesë, për nxënësit shqiptarë atje. Mbase edhe ajo largësi nga vendlindja ua nxiti edhe më fantazinë krijuese dhe përmallimin atdhetar. Janë të ditura më se pesë vepra, të cilat janë botuar mbase edhe shkruar në Zarë.
Pashk Bardhi (1870-1947) nga Shkodra, mësues i gjuhës shqipe, gjuhëtar dhe leksikograf, e kishte shkruar me pasionin e një studiuesi një vepër, për të cilën fitoi njohuri për së afërmi. Kështu kishte bërë një studim të rëndësishëm, me përkushtim, për këtë të folme arbneshe. Puna e tij u kurorëzua me botimin e veprës studimore “Gjuha shqype e arbëneshvet në Zarë”, (Zadar,1905). Ai, ngase jepte mësim në Shkollën Normale të Zarës, mblodhi edhe gojëdhëna e fjalë të rralla në këtë mes, të cilat i botoi në të përkohshmet “Ylli i dritës” dhe “Albania”, por këto materiale ishin edhe materiale plotësuese për “Fjalorin e ‘Bashkimit’”. Këtu, mbase për herë të parë u panë dhe u evidentuan lashtogjuha e këtij grupi shqiptarësh, të cilët të folmen gegërishte të veriut të Shqipërisë e kishin konservuar në mënyrën më të saktë, vetëm nga pamundësia për të komunikuar më me atdheun e tyre dhe me ndryshimet që kishte pësuar gjuha shqipe atje. Vdiq në vendlindje.
Gjergj Fishta (1871-1940) nga Shkodra, poeti i epikës kombëtare dhe atdhetari i dëshmuar, dy herë u dëshmua si autor i botimit të veprave letrare atje. Së pari ai botoi vetëm një pjesë nga vepra e tij kapitale “Lahuta e Malcis”, titulluar “Te ura e Rrzhanicës”, madje dy herë radhazi, (Zadar, 1905 dhe 1907) ishte e para, dhe tjetra, po e Gjergj Fishtës, “Pika voëset”, (Zadar, 1909). Ai asnjëherë dhe në asnjë vend nuk e ndaloi veprimtarinë atdhetare dhe krijuese. Vdiq në Shkodër.
Kostandin Kotte (1889-1950) nga Korça, është intelektuali tjetër, e kishte dëshmuar talentin krijues letrar me botimin e një drame, “Shpërblimi i gjaksís”, pjesë në tri akte (Zadar, 1929). Ai ishte marrë me aktivitete politike e pushtetore. Kishte migruar për njëfarë kohe jashtë atdheut, pas pushtimit të Italisë fashiste. Pasi dorëzohet në Shqipëri, burgoset dhe vdes në burgun e Burrelit.
Ernest Koliqi (1903-1975) nga Shkodra, shkrimtari e studiuesi i shquar i letërsisë shqipe, si dhe i përkushtuari për arsimimin e shqiptarëve, në trojet shqiptare si dhe jashtë saj, botoi veprën e vlerave të rralla artistike “Hija e maleve”, (Zadar, 1929). Ai edhe para kësaj e kishte botuar një vepër në Tiranë, “Kushtrimi i Skënderbeut”, më 1924. Edhe në Itali, ku kishte jetuar pjesën e dytë të jetës, kishte qenë profesor i gjuhës e letërsisë shqipe në universitete prestigjioze atje. Vdiq në Romë.
Shtjefën Konstantin Gjeçovi-Kryeziu (1874-1929) nga Janjeva, njeriu i shumësisë së aftësive intelektuale dhe artistike, ngase njihet edhe si arkeolog, folklorist, dramaturg, poet, etj., kudo që u gjend u aktivizua në mbledhjen e materialeve nga arkeologjia shqiptare, krijoi vepra letrare përherë me theks kombëtar si dhe luftoi me çdo mjet kundër shkombëtarizimit të shqiptarëve, si në Zarë, Pejë, Rubik, Laç e vende të tjera, ku kreu shërbimin e meshtarit.. Në Zarë ai ishte në detyrën e mësuesit të gjuhës shqipe, ku e kishte shkruar po këtu një nga dramat e shumta të tij më temë atdhetare, “Tradhti gjaksore (vrasja e Marka Kulit)”, dhe atë në vitin 1906. mu për shkak të veprimtarisë atdhetare, ai u vra nga serbomëdhenjtë në Zym të Hasit. (Marrë nga Shqiptarët e Zarës). / KultPlus.com
Kanë kaluar 533 vjet nga themelimi i komunitetit Arbëresh në Horën e Arbëreshëve. Data e raportuar nga Kapitujt e Fondacionit është ajo e 30 gushtit 1488.
Vetë Pieropaolo Pasolini, gjatë një konference të mbajtur në Leçe në tetor 1975 mbi marrëdhëniet midis shkollave dhe pakicave gjuhësore, përcaktoi atë të arbëreshës një mrekulli antropologjike që duhet ruajtur, për më shumë se gjysmë mijëvjeçari, identiteti i tyre specifik, gjuha dhe riti grek në primis.
Të mërguarit shqiptarë të larguar nga Ballkani për shkak të përparimit të Perandorisë Osmane, arritën në Siçili në territoret që i përkisnin Kryepeshkopit të Monreale. Prandaj arbëreshët duhej të negocionte me Mons. Nicolao Trulenchi, Guvernator i Kryepeshkopatës dhe Prokurori i Përgjithshëm i Card D. Giovanni Borgia, për të marrë koncesionin e feudomave, akti përfundimtar i të cilit, gjithashtu përfshin Kapitujt Themelues të Komunës së re, dhe është përcaktuar nga noteri Nicolò Altavilla dhe është aprovuar nga palët më 30 gusht 1488 në Monreale.
Historia
Arbëreshët që morën pjesë në atë akt ishin: Giovanni Barbato, Pietro Bua, Giorgio Golemi, Giovanni Schirò, Giovanni Macaluso, Tommaso Jani, Antonio Troja, Matteo Mazza, Teodoro Dragotta, Giorgio Burlesci, Giovanni Parrino, Giorgio Ipsari, Giovanni Br Canniti .
Shqiptarëve të Siçilisë iu besuan çifligje të mëdha sipas koncesioneve të veçanta dhe private dhe, vetëm më vonë, kur ndonjë parashikim i kthimit u bë i pamundur, u mendua të stabilizonte praninë e tyre në ishull duke nënshkruar 16 Kapituj të Fondacionit.
Si përmbledhje, shqiptarëve iu dha privilegji për të jetuar sipas ligjeve dhe zakoneve në fuqi në qytetin Monreale: Kryepeshkopi dha 15 pjesë toke për mbjellje dhe 800 të tjera në mënyrë që arbëreshët të mund të ndërtonin shtëpitë e tyre; të ishin në gjendje të lëviznin lirshëm me armë dhe të largohet nga vendi i dhënë atyre pa asnjë dënim. Ata ishin gjithashtu në gjendje të ruanin kultin e tyre i cili bazohej në ritin grek; bluaj grurin në mullinj (Jato dhe Malvello) të Dioqezës së Monreale, pasi ata nuk mund të ndërtonin një pa lejen e Kryepeshkopit.
Por, në fund të tre viteve, ata nuk kishin parashikuar as ndërtimin e shtëpive të tyre ose kultivimin e tokës, dhe arbëreshët ishin të detyruar të braktisnin feudet e dhëna.
Ajo e shqiptarëve të Italisë është një histori e shkëlqyer e integrimit, pasi ata kanë treguar se dialogu, shkëmbimi kulturor dhe bashkëjetesa paqësore e popujve të ndryshëm është i mundur. Sidoqoftë, ishte një periudhë në të cilën shqiptarët themelues të Horës nuk dëshironin, menjëherë, të rrezikonin që kultura e tyre të ishte “ndotur” nga ajo e ishullit dhe në vitet e para të themelimit të kolonisë së tyre (1488), ata i ndalonin hyrjen njerëzve nga qendrat e tjera fqinje.
Arbëreshët nuk bëjnë asgjë tjetër përveç se theksojnë ndryshimin e tyre krahasuar me komunitetet e tjera siciliane sepse ata përdorin simbole dhe rituale të ndryshme, por mbi të gjitha gjuhën e cila është elementi që shfaqet drejtpërdrejtë. Ekskluzivisht një herë në vit, gjatë pesë ditëve të festimeve për nder të Virgjëreshës, arbëreshët lejonin hyrjen e siçilianëve.
Vetëm nevoja për fuqi punëtore bëri një përjashtim autarki kulturore dhe lejoi disa familje për të lëvizur në Horë me detyrimin, megjithatë, për të mësuar gjuhën dhe për të miratuar zakonet dhe ritin fetar.
Në fillim, pra, ajo që i lejoi arbëreshët të ruanin zakonet e tyre kulturore ishte një lloj mbylljeje ndaj tjetrit. Marrëdhënia me tjetërsinë, e përfaqësuar nga kultura siçiliane, bëhet e domosdoshme vetëm kur është thelbësore të hapet sepse ekziston nevoja për fuqi punëtore.
Prandaj, identiteti kolektiv ka lejuar përcaktimin e kufijve të grupit arbëresh, domethënë, për ta identifikuar atë dhe për ta dalluar nga komunitetet e tjera në tokën siçiliane dhe për të ndërtuar një të tashme të rrënjosur në një të kaluar nga e cila të nxjerrë të ardhmen. Prandaj, sfida e vërtetë e arbëreshëve sot është të mbetet e tillë duke privilegjuar dialogun, shkëmbimin kulturor dhe respektin për kulturat e tjera./ Nga Mario Caliva . / Diaspora Shqiptare / KultPlus.com
Në Shën Vasili (San Basile) jeton një komunitet arbëreshë (pakicë etno-gjuhësore shqiptare) e Italisë, i cila mban gjuhën, zakonet, ritin bizantin-grek, traditat dhe kulturën e vet. Veshja tradicionale e grave të San Basiles është dhënë për shekuj dhe përbën një nga elementët e identitetit kulturor arbëresh. Vendasit e këtushëm, krahas ruajtjes së traditave të vendit të origjinës, kanë edhe mbiemra të zakonshëm me origjinë shqiptare, siç janë: Bellizzi, Bisulco, Frascino, Marco, Parapugna, Pugliese, Quartarolo, Tamburi.
Sa i përket veshjeve të nuseve të reja ato zakonisht bartin dy lloje të veshjes: kostum gala, i quajtur llambadhor, dhe një gjysmë palësh. Ndërsa territori ofron një seri të peizazheve të larmishme: male të larta, kodra dhe rafte të gjera me bar të mbuluara nga ullishtat. Duke e kthyer shikimin tuaj në lindje drejt fushës së Sibarit, kur qielli është i qartë, ju mund të shihni detin Jon që shkëlqen midis flakëve të dritës së argjendtë “.
Ndër manifestimet vjetore tradicionale është Vallja e San Basiles, ku çdo vit, të martën pas Pashkës, Vallja zhvillohet në San Basile, si një ngjarje e lidhur me traditën shqiptare me të cilën kujtohet fitoren e Skënderbeut mbi turqit që u zhvillua pak para Pashkës së Krishterë, gjatë betejës së Krujës në 24 Prill 1467. Vallja fillon në orët e para të pasdites, kur vajzat, të veshura me fustan llambadhor gala, duke mbajtur mbi koka shami mëndafshit, formojnë zinxhirë të gjatë në skajet e të cilave janë 2 ose më shumë të rinj Kapurel që drejtojnë luginën për rrugët e qytetit.
Përndryshe këtu fusha e traditave popullore është mjaft e gjerë, përveç gjuhës, letërsia gojore dhe e shkruar përfshin kërcime, teatër, cikël jetësor të fshatarëve, barinj, besime, besëtytni. Traditat i përkasin folklorit, i cili, duke qenë një shprehje autentike e njerëzve, shpreh gjendje shpirtërore të hidhëruar ose të lumtur, të gjitha i bëjnë jehonë një të kaluare të largët që mbledh shprehje shpirtërore, ngjarjet më domethënëse që përfaqësojnë të gjithë ekzistencën e njeriut protagonist. Përmes këngëve, vallëzimeve të shkurtra, fjalëve të urta, përmbajtjet folklorike bëhet mjet të njohurive dhe evolucionit kulturor të njerëzve të saj. Sepse është pikërisht folklori që ruan të gjallë deri në ditët tona kulturën shpirtërore të shqiptarëve gjegjësisht arbëreshëve në këtë rast, ku shquhet me prani edhe në vet këtë vendbanim të lashtë arbëror./ Diaspora shqiptare / KultPlus.com
Komuniteti shqiptar në luginën “Vale Camonica”, numëron mbi 4 mijë njerëz. Të gjithë bashkëkombas të shpërngulur nga trojet e tyre dhe të vendosur në lokalitetet e kësaj lugine, e cila përshkohet në të gjithë gjatësinë e saj prej lumit Oglio me burim nga lartësitë e “Ponte di Legno”(1278 m) duke përshkuar lokalitetet, Sebino, Costa Volpino e më pas në Sarnico, në liqenin e Iseo duke vazhduar drejtimin për tu bashkuar përfundimisht me lumin PO, i pari nga prurjet e tij në Itali.
Për shkak të gdhendjeve të shumta shkëmbore me simbole të ndryshme, në vitin 1979 UNESCO e shpalli këtë luginë, pasuri të trashëgimisë botërore, ndërsa në vitin 2018 e gjithë lugina u përcaktua si një rezervë biosfere për aftësitë e saj ruajtëse të ambientit.
Pikërisht ky komunitet i përfaqësuar nga shoqata “Shqiponja” nën drejtimin e Sherif Nuredini, i dhuroi Bashkisë në “Darfo Boario Terme” një statujë të Nënë Terezës e njohur tashmë në të gjithë botën për humanizmin e saj.
“Kjo statujë e vendosur në parkun “Conventone” është një dhuratë simbolike në shenjë falënderimi për mikpritjen dhe mundësitë që ne gjetëm këtu mes popullsisë vendase, ku hodhëm rrënjët për të ndërtuar jetën së bashku me familjet tona, të integruar dhe të konsoliduar”, thotë Sherif Nuredini në momentet e zbulimit të statujës së mbuluar me flamurin tonë kombëtar nga kryetari i komunës “Darfo Boario”, Ezio Mondini.
Mondini në përshëndetjen e tij vlerësoi integrimin, bashkëpunimin dhe kontributin që jep komuniteti shqiptar në bashkëjetesë paqësore e dinjitoze edhe pse vjen nga shumë shtete të rajonit të Ballkanit, ndërsa për Nënë Terezën ai vijoi me leximin e fjalëve të gdhendura në pllakën e bronzit të shtatores së saj.
“Jo të gjithë mund të bëjmë gjëra të mëdha, por ne mund të bëjmë gjëra të vogla me shumë dashuri”, e cila do të mbetet një dëshmi e gëzimit që buron nga dashuria për dinjitetin e çdo njeriu dhe vlerësimit të gjërave të vogla që kushdo mund të bëjë me besnikëri e dashuri.
“Komuniteti ynë është kudo, shtoi Nuredini, vetëm shikoni përreth. Nga shëndetësia te ndërtimi, nga tregtia te hoteleria, arti dhe agrikultura, si një komunitet i bashkuar e i integruar mirë në territor e në përpjekje të vazhdueshme për të ruajtur identitetin e tij edhe me hapjen e së parës shkollë shqipe në Darfo (Bresha) në vitin 2017 dhe më pas edhe në “Costa Volpino-Bergamo për vetë shtrirjen që ka ndërmjet dy provincave kjo shoqatë. Duartrokitjet dhe shtrëngimet e duarve mbas inaugurimit të shtatores së Nënë Terezës u pasuan me ekzekutimin e himneve kombëtare të Italisë e Shqipërisë dhe me përshëndetjet e personaliteteve të ftuara në këtë festë.
Në traditën tonë këngët dhe vallet si pjesë e dëfrimeve në ditë festive u shpalosën me fluturimin e tingujve të grupit muzikor “Sajmo” dhe zërit melodioz të këngëtares Elhame Ahmetaj. Sheshi ishte komplet i “pushtuar” nga valltarët e zënë dorë për dore me fëmijë e nxënës të shkollës së bashku me mësuesen e tyre Shpresa Popaj.
Ndërsa pjesa e mbylljes së kësaj feste argëtuese ishte paksa edhe e vështirë për stafin e kësaj shoqate, të cilët kishin përgatitur në shesh një drekë të larmishme me ushqimet tona tradicionale. Përshëndetjet dhe fotografitë në grup pranë shtatores së Nënë Terezës, do të mbeten gjithmonë kujtime të cilat do të na lidhin me jetën dhe veprën e së madhërishmes Gonxhe Bojaxhiu.
Nga Petrit R Aliaj. / Diaspora Shqiptare / KultPlush.com
Nënë Tereza mbetet një nga figurat më të njohura shqiptare, veprat e së cilës lanë gjurmë të pashlyeshme për mbarë kombin duke e bërë atë të njohur në tërë botën.
Figurën e saj paqësore të padiskutueshme e tregojnë edhe bustet e saj të cilat tashmë janë ngritur në shumë vende të ndryshme të botës.
Si shenjë falënderimi për jetën dhe veprën e saj, kësaj here më 22 maj në orën 10:00, busti i saj do të përurohet në Itali. Këtë e ka bërë të ditur shoqata kulturore e komunitetit shqiptar ‘Aquila’ në Itali në bashkëpunim me komunën Dafro Boario Terme, e cila i fton të gjithë në përurimin e bustit.
Sherif Nuredini, presidenti i shoqatës, tregon gjithashtu se pas ceremonisë së përurimit, për të pranishmit do të shtrohet ushqim dhe se ata do të jenë të shoqëruar nën muzikën e Elhame Ahmetaj dhe grupit Sajmo. / Diaspora shqiptare / KultPlus.com
Një grua italiane 90 vjeçare, që nuk mundi ta vijoj shkollimin për shkak të Luftës së Dytë Botërore, është kthyer në klasë për të studiuar, në mënyrë që të pranohet në shkollë të mesme.
Annunziata Murgia është personi më i vjetër në klasën e saj që ndjek mësime për t’u pranuar më pas në shkollë të mesme.
“Më pëlqen të studioj, më ka pëlqyer gjithmonë. Por kur shpërtheu lufta, gjithçka ndryshoi për mua. Më duhej të shkoja dhe të punoja, pasi familja ime kishte vështirësi dhe unë duhej të luaja rolin tim. Njëherë e një kohë, vetëm ata që kishin para mund të studionin”, thotë ajo.
Murgia tha se mësoi të qepte kur ishte fëmijë dhe vazhdoi të bëhej rrobaqepëse. Por ajo lexoi shumë libra dhe tha se studionte vetëm, sa herë t’i jepej mundësia.
Pasionet e saj janë historia dhe muzika.
“Unë i kam dashur gjithmonë librat e historisë, edhe sepse kam përjetuar një pjesë të mirë të historisë së shkruar në libra – kam parë pasojat e Luftës së Parë Botërore dhe kam përjetuar të dytën”, u shpreh 90 vjeçarja.
Kalimi i provimit, i cili përfshin teste për shkrim e këndim dhe matematikë italiane, kërkohet për të pranuar në arsimin e mesëm të lartë, i cili në Itali përfundon në moshën 18 vjeçare.
Marina Pilia, mësuese e letërsisë në shkollë, e përshkroi Murgian si një nxënëse shumë të pasionuar dhe të angazhuar, shkruan Guardian, transmeton Klankosova.tv.
“Edhe pse ka disa vështirësi në dëgjim, ajo është aktive në orët e mësimit, veçanërisht në histori”, tha Pilia.
Shkolla kryesisht kujdeset për mësimin e të rriturve, dhe ata të moshës 16-20 vjeç që kanë nevojë të mësojnë përsëri. Mosha mesatare e nxënësve në klasën e Murgias është mbi 40 vjeç, disa prej të cilëve po përgatiten edhe për diplomën e shkollës së mesme.
“Shpesh ato janë gra që rikuperojnë arsimin pasi kanë lindur fëmijë, ose njerëz që nuk e kanë marrë kurrë diplomën dhe kanë nevojë për punë, pasi është kërkesa minimale e arsimit”, tha Pilia.
Personi i fundit në grupmoshën e Murgias që u ul për provimin në shkollë ishte një grua 87-vjeçare, në vitin 2016.
“Disa më shoqërojnë në shtëpi në mbrëmje, kur është errësirë, shokët e klasës janë si nipërit e mi”, shtoi ajo. / Klan Kosova / KultPlus.com
Ky është edhe një shembull se si arti thyen të gjitha barrierat, kufijt dhe paragjykimet. Artistët janë ambasadorët më të mirë.
Talenti i tyre nuk është vetëm shprehje kreativiteti, por lë gjurmë kulturore në pasqyrën e një vendi, duke i dhënë dimenzion promovimi, duke krijuar imazh artistik. Sepse aty konkurrohet me vlera.
Dhe Kosova falë talentëve – nxënësve të shkollës publike “Ismail Qemali” në Prishtinë – përfaqësohet në organizimin e ekspozitës ndërkombëtare në 140 vjetorin e “Sociedad Italiana Garibaldi de Guayauil”, që do të mbahet në qershor 2022.
Kjo edhe falë punës së Luljeta Rama Muçajt dhe Basri Mekollit që ishte në komision për të lehtësuar përzgjedhjen e artistëve të rinj.
Fotografitë e punimeve artistike piktoreske tregojnë entuziazmin e madh artistik në pjesëmarrje të kësaj ngjarjeje kulturore në Itali, ku nxënësit dëshmuan se puna e tyre është vlerë konkurruese që bota e vlerëson. /KultPlus.com
Albert Prenga do të jetë instruktori i ri i kursit të çiftelive, pranë Qendrës “Margarita Xhepa”, në Asti, Itali.
Albert Prenga me origjinë nga Puka ka një përvojë dhjetra vjeçare në instrumentin e çiftelisë dhe është ofruar për të vazhduar këtë kurs me fëmijët në Diasporë.
“Duke i uruar mirë se ardhjen, e falenderojmë nga zemra për këtë përkushtim të tij! Duke marrë shkas nga ky xhest kaq i përgjegjshëm e patriotik i Albert Prengës, u bëjmë thirrje të gjithë atyre që kanë mundësi t’u ofrojnë përvojën, talentin e tyre edhe në instrumenta të tjerë popullore si lahuta, dajrja, fyelli, bilbili, pipza, daullja, por edhe instrumentiste si piano, fisarmonikë, tastierë, kitarë, mandolinë… ose dhe muzikantë, për fëmijët tanë të lindur këtu në Itali.
Ky do të jetë një tregues i lartë atdhedashurie, patriotizmi dhe sakrifice që bëni ju për ruajtjen e traditave dhe kulturës sonë kombëtare edhe jashtë atdheut”, shkruhet në Facebook-un e qendrës “Margarita Xhepa”. / KultPlus.com
Ceremonia e ndarjes së çmimeve për filmin më të mirë artistik, dokumentarin më të mirë dhe kategorinë më të mirë të filmit të shkurtër të edicionit të dytë të ‘Festivalit të Filmit Matera’, i cili u mbajt në Città dei Sassi nga 2 deri më 10 tetor 2021, u zhvillua të shtunën, 9 Tetor, transmeton KultPlus.
Në kërë festival pjesëmarrës ishte edhe filmi ‘Galaktika e Andromedës’ i realizuar nën regjinë e regjisores nga Prishtina, More Raça. Ky film, i cili tashmë veçse ka dëshmuar suksesin e vet në festivale të ndryshme botërore të filmit, nga ky festival ka rrëmbyer dy nga çmimet kryesore, atë të Filmit më të mirë artistik, si dhe çmimin për aktorin më të mirë nga Sunaj Raça.
Juria e ‘Filmit Artistik’ e përbërë nga Maria Sole Tognazzi, Roberta Torre, Igort, Roberto De Feo, Paola Squitieri, filmit ‘Galaxy Andromeda’ nga More Raça i dorëzoi çmimin për ‘filmin më të mirë artistik’ dhe ‘çmimin për aktorin më të mirë’:
Filmi më i mirë artistik
Iu dorëzua filmit ‘Galaxy Andromeda’ të More Raça me motivimin e mëposhtëm: “Për njerëzimin e personazheve dhe delikatesën me të cilën ai vështroi vështirësinë e ekzistencës në një peizazh historik-politik shumë të komplikuar. Aftësia për të vënë në skenë sakrificën e dashurisë dhe mbrojtjes së dikujt me koston e jetës, dhe për ta bërë këtë pa kërkuar lot, por duke zgjedhur dinjitetin, çmimi për filmin më të mirë artistik shkon për ‘Galaxy Andromeda’ të More Raça.”
Çmimi për aktorin më të mirë
Iu dorëzua Sunaj Raça për ‘Andromeda Galaxy’ me motivimin e mëposhtëm: “Për faktin se kam qenë në gjendje të dozoj bukur, përmes aftësive të tij të shkëlqyera interpretuese, për të paraqitur gëzimin dhe dhimbjen e të qenit baba. Pa e lënë kurrë këtë rrjedhje. Të fundit para vajzës së tij, por duke u rezervuar vetëm për ne, ne jemi spektatorët e luftës së tij të dëshpëruar për mbijetesë ”. / KultPlus.com
Në San Benedetto del Tronto do të vendoset busti i Nënë Terezës. Ky bust është një vlerë e shtuar për komunitetin shqiptar që jeton në këtë zonë dhe jo vetëm.
Ishte Shoqata Shqiptare në San Benedetto, me kryetar Vasil Nushin, që ndërmori nismën për vendosjen e bustit të shenjtores shqiptare Nënë Tereza.
Kastriot Shkreta ishte sipërmarrësi shqiptar që ndihmoi në financimin e ndërtimit të monumentit të Nënë Terezës në hapësirën e caktuar.
“Në San Benedetto del Tronto në sheshin para Eurospin do të vendoset busti i Nënë Terezës.
Ky bust, i propozuar, ideuar, dhe sponsorizuar nga ne si shoqat është një vlerë e shtuar për ne si komunitet shqiptar. Është në nderin e gjithë e shqiptarëve qq banojmë e jetojmë këtu të kemi midis nesh Nënë Tereza. Kjo u mundësua si rezultat i bashkëpunimit të shoqatës tonë me komunën e San Benedetto del Tronto”, shkruan kryetari i Shoqatës Shqiptare Vasil Nushi. / KultPlus.com
Rimëkëmbja e pasluftës në komunitetet italo-shqiptare në periudhën 1945 – 1956 karakterizohet nga kriza e thellë ekonomike dhe shoqërore e trashëguar nga periudha Fashiste dhe lufta që zbrazi fshatrat nga rinia më e mirë që kishte vendi.
Rënia e monarkisë së Savojës dhe lindja e Republikës u japin një frymë shprese popullatave të rraskapitura nga vështirësitë e luftës dhe nga abuzimet e një klase të pronarëve të tokave të cilët përpiqen të mbajnë një pushtet shtypës mbi një pjesë të madhe të popullsisë së pambrojtur.
Me Republikën e re vjen në 1948 Kushtetuta e re Republikane, e cila në Nenin 6 parashikon një ligj të posaçëm të mbrojtjes për pakicat e brendshme dhe historike të territorit Italian. Pastaj miratohet ligji për caktimin e tokës fshatarëve të varfër, i ndjekur gjithashtu nga ligji i reformës agrare. Ndërkohë, rifillon sërish migrimi në kërkim të shpresës që i shtyu jugorët të emigrojnë në vendet e largëta të Amerikës dhe Australisë. Vetëm me nënshkrimin e Traktateve të Romës për ndërtimin e KKZ-së dhe me fillimin e rindërtimit të vendit, i cili do të çonte në lulëzimin ekonomik, mënyrat e emigrimit ndryshuan: Arbëreshë të rinj hipën në trenat që do t’i çonin në qytetet e Italisë Veriore dhe përtej kufirit në Beneluks, Francë, Belgjikë, Zvicër dhe Gjermaninë Perëndimore.
1953 – Paolo Cinanni
Në 1953, Paolo Cinanni, historian social dhe ekonomik i Kalabrisë, ishte i pranishëm në Konferencën e parë dhe mbresëlënëse Përkujtimore të përvjetorit të pesëdhjetë të vdekjes së Jeronim De Rada, organizuar më 13 shtator nga administrata komunale e San Demetrio Corone [Shën Mitri] dhe promovuar nga “Shoqata Italiane për Marrëdhëniet Kulturore Italo-Shqiptare”, e kryesuar nga avokati Franco Bugliari i “Santa Sofia d’Epiro” [Shën Sofia]. Studiuesi kalabrez, pas një përshkrimi të luginave të organizuara nga gratë arbëreshe nga shumë komuna shqipfolëse dhe pasi ka zhvilluar një ekskurs të shkurtër, por të përmbledhur mirë të historisë së Arbëreshë të Kalabrisë, merret me çështjen e kushteve ekonomike dhe sociale në të cilat jeton popullsia e gjuhës shqipe në Kalabri.
“Janë pikërisht këto merita patriotike”, shkruan Paolo Cinanni, “që u japin shqiptarëve të drejtën për të bërë disa pretendime, si një pakicë kombëtare – e cila për shkak të vetë kushteve që shoqëronte formimin e kolonive – është sot në një pozitë inferioriteti krahasuar me shumicën autoktone. Në fakt, në kohën e përmbysjes së feudalizmit, komunitetet u ngritën në komuna autonome, duke ruajtur kufijtë e mëparshëm feudalë. Shqiptarët mbanin kufijtë e ngushtë në të cilët ishin pritur, pa korrigjimet e nevojshme. Prandaj, mjerimi dhe papunësia e vendeve shqiptare, për shkak të dendësisë më të lartë të popullsisë dhe varfërisë së territorit (shpesh malor) janë më serioze se gjetkë.
Me përjashtim të Lungro [Ungra] ku miniera e kripës së gurit – ku minatorët, punëtorët dhe punonjësit janë të punësuar përgjithmonë, krijojnë idenë e një qendre të vogël industriale-bujqësore – të gjithë të tjerët janë fshatra thjesht bujqësorë.
Ndër kategoritë e popullsisë, më të shumtat janë ato të fermerëve të vegjël të drejtpërdrejtë dhe atyre të punëtorëve bujqësorë, të cilët shpesh gjejnë punë jashtë zonës komunale, në luginën Crati ose në Piana di Sibari, në periudhat sezonale të shkuljes dhe korrjes së grurit, vjeljes së ullirit, etj.
Janë gjithashtu shumë të aftë në endjen e mëndafshit, e cila ka qendra të specializuara në Cerzeto [Qana], S. Demetrio [Shën Mitri], etj. Në Spezzano Albanese [Spixana], S. Demetrio [Shën Mitri] dhe në disa qendra të tjera ekziston gjithashtu një industri e vogël sezonale për përpunimin e ullinjve.
Por kur bëhet fjalë për industritë, popullsia e këtyre vendeve mbetet ndër më të varfërit në Italinë e Jugut”.
Të dhëna nga Indeksi i parë Statistikor në vitin 1958
Botimi në vitin 1958 i Vjetarit Statistikor të Komunave të Italisë, në të cilin sigurohen të dhëna nga Regjistrimi i vitit 1951 dhe të dhënat e mbledhura në 1955, konfirmon në numra gjetjet analitike shoqërore të komuniteteve Italo-Shqiptare të vëzhguara nga Paolo Cinanni.
Këto qytete, për pjesën më të madhe, janë të vendosura në zonat e brendshme të sistemeve malore të provincave të Cosenza dhe Catanzaro, shumë larg, për pjesën më të madhe, nga kryeqyteti. Spezzano Alb. [Spixana] (320 m), Caraffa di Catanzaro [Garafa] (360 m) dhe Firmo [Ferma] (369 m) janë të vetmet komunitete që nuk i kalojnë 400 metra mbi nivelin e detit, ndërsa Plataci me 930 metra dhe më e larta e ndjekur nga Castroregio [Kastërnexhi] me 857 metra dhe Acquaformosa [Firmoza] me 758 metra. Qendrat e mbetura ndryshojnë ndërmjet 430 dhe 634 metra mbi nivelin e detit, shumica e të cilave tejkalojnë 500 metra mbi nivelin e detit. Sistemi i komunikimit rrugor midis komuniteteve gjuhësore dhe kryeqytetit është gjithashtu i vështirë dhe i mundimshëm. Shumë larg nga Catanzaro janë Pallagorio [Puheriu] (130 km), Carfizzi [Karfici] (120 km) dhe San Nicola dell’Alto [Shën Kohu] (119), ndërsa në provincën e Cosenza më të largët nga kryeqyteti janë Castroregio [Kastërnexhi ] (128 km) dhe Plataci [Pllatani] (110 km). Nëse qyteti më i afërt me Catanzaro është Caraffa di Catanzaro [Garafa] (34 km), ata që janë më afër kryeqytetit të Cosenza janë Falconara Alb. [Fallkunara] (20 km) dhe San Benedetto Ullano. [Shën Bendhiti] (30 km). Të gjithë të tjerët udhëtojnë në distanca që tejkalojnë 40 kilometra. Ka shumë pak qendra të përshkuara nga rrugë shtetërore në distanca të gjata. Spezzano Alb. [Spixana] është më me fat pasi përshkohet nga Rruga Shtetërore 19, e njohur historikisht si rruga konsullore “Via Popilia-Annoia”, e filluar në vitin 132 para Krishtit. për të lidhur qytetin e Gaeta me portet e ngushticës për Siçilinë. Prandaj, këto janë rrugë të ndërtuara në shekullin e nëntëmbëdhjetë, disa nga periudha Bourbon, të tjera pas bashkimit të Italisë, por të gjitha me një udhë të bardhë, të pashtruar, përveç disa qindra metrave të kalimit të shtrirjes së banuar.
Informacioni i Cinanni mbi shtrirjen territoriale të komunave Italo-Shqiptare është shumë i duhur në lidhje me kufijtë e territoreve komunale që praktikisht datojnë nga ato të shënuara nga noteri Sebastiano La Valle në Platea të vitit 1544, porositur nga Perandori Charles V. Gjithcka mund të verifikohet duke lexuar “Buletinet” të lëshuara nga Komisionet Shtetërore në pjesën e parë të shekullit XIX. Informacioni mbi gjendjen e produktivitetit të tokës komunale është gjithashtu i saktë, për pjesën më të madhe të shpërndarë në rrjedhën e sipërme të zonave të banuara, me fonde të mëdha të mbuluara me bimësi malore dhe pastrim, kryesisht joproduktive, duke përjashtuar plantacionet e gështenjave. Janë vetëm tre bashki me territor të shtrirë drejt fushës, pa shtrirje mali: Spezzano Alb. [Spixana], Firmo [Ferma] dhe Caraffa di Catanzaro [Garafa]. Ndërsa Spezzano Alb. [Spixana], qendra më e banuar, ka vetëm 3333 hektarë shtrirje, Vaccarizzo Alb. [Vakarici] ka një sipërfaqe prej 846 hektarë dhe San Nicola dell’Alto, e cila është më e vogla, ka një sipërfaqe prej vetëm 763 hektarë. Nga ana tjetër, San Demetrio Corone [Shën Mitri] është qyteti më i madh me 5778 hektarë.
Në vetëm katër vjet, 1951-1955, dendësia e popullsisë për kilometër katror ndryshon në mënyrë drastike. Ka 88 njësi për km katrorë në 1951, të cilat bëhen 100 në 1955. Ka, pra, disa maja me intensitet të lartë në San Nicola dell’Alto [Shën Kohu], e cila ka një shtrirje prej 763 hektarësh dhe një popullsi prej 2843, me 372 banorë për kilometër katror dhe në Vaccarizzo Alb. [Vakarici] me një popullsi prej 1915 banorë në 846 hektarë të barabartë me 226 banorë për km katrore.
Vjetari statistikor ndihmon shumë për të kuptuar se si ndodhi jeta e përditshme në këto vende gjatë viteve 1950. Popullsia rritet me 8417 njësi. Shkon nga 56595 banorë në 1951 në 65012 në 1955. Një rritje e jashtëzakonshme e popullsisë, mbase e pashpjegueshme me mjetet aktuale të hetimit që posedojnë, veçanërisht në lidhje me lëvizjen e migracionit, e cila do të shpërthejë disa vjet pas nënshkrimit të Traktatit të Roma për themelimin e Tregut të Përbashkët Evropian.
Një tregues, por vetëm i tillë, ofrohet nga seksioni në lidhje me lëvizjen që banon në 1955. Negativ është regjistri i të dhënave personale. Personat që regjistrohen në bashkitë italo-shqiptare janë gjithsej 1004. Nga këta anëtarë të rinj, 969 vijnë nga bashkitë italiane dhe vetëm 35 nga vendet e huaja, ndërsa 1578 janë anuluar; nga këto, 241 u zhvendosën jashtë vendit dhe 1337, në vend të kësaj, në komuna të tjera italiane. Nga ana tjetër, lëvizja natyrore është pozitive, me një ndryshim prej 865 njësish midis lindjeve të gjalla (1402) dhe të vdekurve (537).
Në llogaritjen e përgjithshme midis lëvizjes së regjistrit dhe lëvizjes natyrore ekziston një bilanc pozitiv prej 331 njësish të cilat rrisin popullsinë rezidente. Përveç kësaj informacioni skematik, është shumë e vështirë të vazhdohet, veçanërisht me analiza të ndryshme dhe të hollësishme që duhet të kenë të bëjnë me një periudhë historike duke filluar të paktën nga viti 1935, para se Italia të hynte në luftë.
Siç analizon Paolo Cinanni, ndër aktivitetet prodhuese më e shumta është ajo e sektorit bujqësor nga një popullsi aktive prej 30218 punëtorë, e barabartë me 53.40% të tërë popullsisë së vitit 1955. Duke analizuar përqindjen e popullsisë së përfshirë në aktivitete bujqësore, dalin të dhëna nxjerr në pah një realitet fshatar me shumë kontradikta kiaroskuro dhe laike, midis pasurisë së ndritshme të disa pronarëve të tokave dhe varfërisë së përhapur që arrin pothuajse 90% të popullsisë dhe origjina e të cilave ndoshta e ka burimin në reformën e Kadastrës Onciario të Mbretit Charles III të Bourbon në 1743, i konsoliduar, më pas me reformën feudale Napoleonike dhe dështimin për të shpërndarë tokat në pronësi të shtetit për qytetarët e varfër të komunave të lindura me reformat e filluara në 1806 nga Giuseppe Napoleone, mbreti i Napolit.
Nga 25 komunitete shqipfolëse, në 16 prej tyre, me shifra mbi 80%, popullsia aktive është e angazhuar në bujqësi dhe në 4 përqindja është ndërmjet 70/80%. Pra, në 20 komunitete nga 25 më shumë se tre të katërtat e popullsisë aktive i merr mjetet e jetesës nga bujqësia. Për pjesën më të madhe është një pjesë e vogël e pronarëve të vegjël dhe fermerëve të drejtpërdrejtë, dhe një turmë e madhe e përbërë nga punëtorë bujqësorë, të cilët shpesh gjejnë punë jashtë territorit të komunës, në Piana di Sibari ose në luginën e Crati, gjatë punës sezonale të bujqësisë, korrje gruri, vjelje ulliri. Padyshim, familjet e pronarëve të mëdhenj të tokave që zotërojnë më shumë se 80% të tokës bujqësore nuk i përkasin kësaj figure.
Pesë komunat që nuk i kalojnë 70% në rend zbritës janë: Spezzano Albanese [Spixana] (68%), San Benedetto Ullano [Shën Bendhiti] (65%), San Basile [Shën Vasili] (56%), Lungro [Ungra ] (51%) dhe Shën Nikolla i Lartë [Shën Kohu] (50%). Komunat që, megjithatë, nuk shkojnë nën 50%, duke konfirmuar pohimin se brenda të gjitha komunave arbëreshë ekziston një bandë e madhe e pronarëve të vegjël bujqësorë, kryesisht fermerë që kultivojnë drejtpërdrejt parcelat e vogla të pronës së tyre dhe nuk përbuzin merren me aktivitete artizanale si kovaçë, rrobaqepës, këpucarë, marangozë dhe në muajt e vjeljes së ullirit ata janë me fat që të punësohen në mullinj për transformimin e ullinjve.
Gratë janë të angazhuara ekskluzivisht në aktivitete bujqësore: vjelje ullinjsh, korrje dhe përpunim fiku dhe gështenja, endje me tezgjahun antik të batanijeve leshi ose fije fshesë dhe leckë për veshje. Dhe, përsëri në fushën e prodhimit të pëlhurave, në atë dekadë prodhimi i mëndafshit ishte ende i gjallë në shumë komunitete.
Shkrimi vijon me të tjera të dhëna interesante që do të publikohen në mënyrë periodike.
Artikulli është kortezi e Damiano Guagliardi (President i FAA–Federatës së Shoqatave Arbëreshe) për “Diaspora Shqiptare”. / KultPlus.com
