Etiketë: jakov

Veliaj: Jakov Xoxa, ndër figurat më të rëndësishme të letërsisë sonë moderne

Posted on by Kult Plus

 Kryetari i bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj tha sot se “shkrimtari dhe studiuesi i njohur i letrave shqipe, Jakov Xoxa ishte një  nga figurat më të rëndësishme themeluese të letërsisë moderne shqiptare”.

Veliaj mori pjesë në aktivitetin e zhvilluar sot nga Akademia e Shkencave në përkujtim të 100-vjetorit të lindjes Jakov Xoxës morën pjesë shkrimtarë, akademikë dhe figura të njohura të artit dhe të letërsisë shqipe.

“Shpesh mendojmë si do ishte greqishtja pa Homerin, si do ishte italishtja pa Danten, si do ishte spanjishtja pa Servantesin apo frëngjishtja pa Gi de Mopasan, rusishtja pa Tolstoin e gjuhë të tjera pa Kafkën, pa Kunderën. Gjuhët, patjetër që janë produkt i disa vendimmarrjeve, rregullsive dhe ligjësive që vendosen nëpër Kongreset e Gjuhës, të cilave nuk duhet me i heq asnjë meritë, por pyetja është: kush e lëvron gjuhën, kush i jep formë asaj? Unë besoj fort se për gjuhën shqipe Kadareja, Agolli, Kongoli, Jakov Xoxa, janë padyshim nga figurat më të rëndësishme themeluese të letërsisë moderne shqiptare”, tha Veliaj.

Ai kujtoi po ashtu edhe kontributin e veprës së tij, sidomos në lidhjen mes shqiptarëve të Shqipërisë dhe Kosovës.

“E kemi sot fatin të kujtojmë një nga njerëzit që shpëtoi disa nga fjalët e gjuhës shqipe dhe eksploroi, ndoshta për herë të parë, raportin special mes shqiptarëve të Shqipërisë dhe të Kosovës – të ndarë pa meritë, pa moral, nga historia dhe nga konfliktet e kohës – në romanin “Lumi i vdekur” apo dhe vepra të tjera. Shpeshherë ngurrojmë t’i japim meritën e duhur atyre që e kanë lëvruar, që e kanë punuar Gjuhën Shqipe. Sot jam vërtet mirënjohës për ata që e kanë kujtuar Jakov Xoxën”, tha Veliaj.

Ai shtoi se ndihet krenar që sot në Tiranë ka hapësira ku ruhen vlerat artistike të autorëve të mëdhenj.

“Sot jam vërtet krenar për ç’ka kemi bërë në Tiranë. Tirana nuk është perfekte ka disa gjëra që janë bërë shumë mirë, ka ende shumë punë për të bërë – por një nga gjërat që kemi bërë shumë mirë është rikthimi i disa hapësirave në qytet, si shtëpia “Kadare” apo shtëpia “Agolli”. Sigurisht, është kyç, siç kemi pasur bashkëpunim me familjen Agolli dhe me familjen Kadare, edhe bashkëpunimi i familjarëve, për të pasur ato artefakte. Unë besoj se për Jakov Xoxën, edhe si babai i stërnipit të tij, mund ta kem edhe më të thjeshtë në sigurimin e artefakteve dhe lënien e një kujtese për një gjeneratë tjetër”, tha më tej kryebashkiaku.

Shkrimtarit Jakov Xoxa iu dha edhe titulli Nderi i Akademisë së Shkencave (pas vdekjes)./atsh/KultPlus.com

Shënohet 100 vjetori i lindjes së shkrimtarit Jakov Xoxa

Posted on by Kult Plus

Albin Shala

Në Amfiteatrin e Pallatit të Rinisë, në një bashkëbisedim mes profesorit Behar Gjoka me profesor Agim Vincën, u shënua 100 vjetori i lindjes të shkrimtarit Jakov Xoxa, shkruan KultPlus.

Jakov Xoxa u lind më 15 prill 1923, në Fieri. Ai ishte profesor, shkrimtar, romancier shumë i shquar i letërsisë shqipe. Ai kishte botuar vepra të ndryshme si vepra teorike “Hyrje në letërsi”, “Teori e letërsisë”, “Metrika”. Dramën “Zemra”.  Romanet “Juga e bardhë”, “Lulja e kripës” dhe kryevepra e tij pa dyshim “Lumi i vdekur”. 

Ai është një nga shkrimtarët shqiptar më të mirë të gjysmës së dytë të shekullit XX, dhe një ndër romancierët më të dalluar.   

Stili dhe parimi i tij krijues individual i bazuar në realen, fati individual, prania gjuhësore dhe letrare, syzheu e kompozicioni do të jene ato që ai i vendos në dritë mbi kontestin tërësor të mjedisit dhe kohës së fokosuar në rrëfime.  

Ai ishte i lidhur me tokën, dashurinë ndaj atdheut por edhe ndaj jetës. I ka trajtuar gjerësisht me një sens universal, gjithë njerëzor në këtë mënyrë duke i shëndërruar veprat e tij letrare të pa harruara për kohën. 

Profesori universitar, Agim Vinca e çmoi shumë kontributin e tij, ku edhe e konsideroi si një ndër romancierët më të dalluar, duke thënë se Xoxa ishte i vetmi që lexuesin shqiptar e bëri të qeshë, të qajë, të mallëngjehet, e të mendojë.

“Jakov Xoxa me anë të kontributit të tij do mund të quhet Kapedani i Myzeqesë në fushën e letrave dhe veçanërisht i prozës shqipe”, ka thënë Profesori Vinca. 

E mira dhe e keqja, e bukura dhe e shëmtuara, lindja dhe vdekja, janë të gjitha këto që sublimohen në krijimtarinë e tij, veçanërisht të “Lumi i vdekur”.

Xoxa përfaqëson një shkrimtar model të letërsisë shqipe, krijuesi i prozës së madhe realiste që nuk e kishte njohur deri tani letërsia shqipe në ato përmasa, në atë gjerësi vrojtimi, në atë thellësi psikologjike, me atë sintezë mendimi e me ato bukuri gjuhe artistike. 

Ndërsa Behar Gjoka, Xoxën e quajti “mjeshtër të fjalës shqipe”,  mjeshtëri kjo që vërehet më së miri të kryevepra “Lumi i vdekur”, i cili është një tregim i shkurtër që tregon se si fshatarët i zëjnë rrugën lumit, që dimër lumi fryhet dhe iu merr gjithçka. 

“Në momentin e vijëmsisë, në momentin e zhvillimit organik, në momentin kur libri që është shkruar, shkruhet përsëri, unë mendoj se letërsia shqipe është në dimensionin e komunikimit real”, ka thënë Gjoka.

Ai pati të botonte edhe një cikël të romanëve por nuk arriti shkaku i vdekjes në moshë të re 56 vjeçare. 

Jakov Xoxa është dhe do mbetet i përjetshëm në letërsinë shqipe dhe në botën e dashamirëve të romanit./KultPlus.com

 ‘Nderi i Akademisë’ për shkrimtarin Jakov Xoxa

Posted on by Kult Plus

Akademia e Shkencave organizoi nje konferencë në përkujtim të 100-vjetorit te lindjes së shkrimtarit dhe studiuesit Jakov Xoxa, në zbatim të vendimit të Asamblesë së saj, e cila e ka veçuar këtë figurë të letrave shqipe si personalitetin e vitit.

“Vepra e veprimtaria e Jakov Xoxës janë bazale në historinë e letërsisë shqipe të gjysmës së dytë të shek. XX. Triptiku i tij, me romanet Lumi i vdekur, Juga e bardhë e Lulja e kripës, është bërë pjesë e konstitucionit shpirtëror të dhjetëra brezave në Shqipëri e Kosovë, madje dhe për lexuesit në gjuhë të huaj”, tha në fjalën e tij kryetari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, akad. Skënder Gjinushi.

Jakov Xoxa i ka dhënë letërsisë shqiptare të parin roman-epope, me nivele që deri atëherë nuk i kishte arritur romani shqiptar, ka vlerësuar me të drejtë Nasho Jorgaqi, shkrimtar e studiues.

“Realist i kulluar në realizmin e madh” e quante shkrimtarin Jakov Xoxa studiuesi Ibrahim Rugova.

Ndërsa albanologu Robert Elsie i konsideronte romanet e Jakov Xoxës vepra të rralla të kohës, me merita artistike.

Duke e cilësuar romanin Lumi i vdekur si ndër romanet më të mirët të letërsisë shqipe deri më sot, akad. Rexhep Qosja shprehej se Jakov Xoxa është shkrimtari i parë shqiptar që tenton të zbulojë njeriun dhe realitetin në tërësinë e tyre. Ndërsa akad. Mehmet Kraja, para më shumë se katër dekadash, çmonte se konceptet letrare të Jakov Xoxës dilnin jashtë formulimeve teorike, jashtë kanonizmave, jashtë kufizimeve të tepruara, duke mbetur dëshmi se vepra të mëdha mund të krijohen edhe pa u mbytur në ujërat e novatorizmit me çdo kusht.

Vepra e Jakov Xoxës ka një rëndësi historike për rolin që pati si përbashkuese e vetvetishme e lexuesit shqiptar kudo që ndodhej.

Ai është i pari që futi në letërsi karakterin shqiptar të muhaxhirit nga Kosova, me fatin, gjuhën, traditën e tij dhe i bëri njerëzit të flasin me gjuhën e tyre autentike duke u dhënë identitet social, krahinor e gjuhësor.

Jakov Xoxa ka dhe një anë padrejtësisht të panjohur e të pavlerësuar, si një nga bashkëthemeluesit e Universitetit të Tiranës dhe profesor për afro dy dekada në aulat e tij; si themelues i dy lëndëve të formimit bazë për studentët e gjuhësisë dhe letërsisë: Hyrje në shkencën e letërsisë dhe Bazat e teorisë së letërsisë, që u botuan e u ribotuan në mijëra kopje për nevoja universitare në Tiranë, në Prishtinë dhe në Tetovë, përveç disa veprave të tjera për metrikën, stilistikën dhe terminologjinë letrare.

Duke vlerësuar këto kontribute origjinale dhe specifike, juria e posaçme që funksionon pranë Akademisë së Shkencave, pasi mori mendimin e komisioneve të përhershme përkatëse dhe të strukturave të tjera, ka vendosur t’i akordojë Jakov Xoxës çmimin e mirënjohjes tonë më të lartë, Nderi i Akademisë, me motivacionin: “Për vendin qendror që ka zënë në historinë e romanit shqiptar; të cilin e zhvilloi dhe e modernizoi si gjini e madhe letrare; e pasuroi me karaktere shenjuese nga gjithë hapësira historike kombëtare; per mjeshtërinë e rrëfimit dhe te ndërthurjes së ligjërimeve që lartësoi në nivelin e shqipes së gjithëmbarshme të folme lokale të rëndësishme për pasurinë e saj; bashkëthemelues i Universitetit të Tiranës dhe profesor për dy dekada; studiues i teorisë dhe stilistikës letrare; hartues i teksteve shkollore dhe universitare të formimit bazë, që u shërbyen disa brezave studentësh e pedagogësh në Shqipëri e në Kosovë”./atsh/KultPlus.com

Romani ‘Lumi i vdekur’ i Jakov Xoxës botohet në italisht në një përkthim të ri

Posted on by Kult Plus

Romani ‘Lumi i Vdekur’, i autorit Jakov Xoxa është botuar në italisht në një përkthim të ri, shkruan KultPlus.

Romani ‘Lumi i vdekur’ vjen në një përkthim të ri, pas botimit të parë të vitit 1964, nga shtëpia botuese ‘Naim Frashëri’.

“Il fiume morto” do të përuroret në Fier më 8 qershor, në kuadër të veprimtarive kushtuar 100-vjetorit të lindjes së autorit Jakov Xoxa, të organizuar nga Akademia e Shkencave, bashkia e qytetit dhe “Besa Editrice”, që ka realizuar ripërkthimin dhe ribotimin e kësaj vepre, me pjesëmarrjen e studiuesve të letërsisë./KultPlus.com

Studiuesit përkujtojnë Jakov Xoxën në 100 vjetorin e lindjes

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari Jakov Xoxa është kujtuar në 100-vjetorin e lindjes në një takim me ish studentë të tij, kritikë letrare e të afërm. I njohur kryesisht për “Lumin e vdekur” i biri Agron Xoxa, Bashkim Kuçuku e Primo Shllaku e portretizuan sa si njeri të thjeshtë po aq edhe të tërhequr, si një pedagog të mirë që mungonte shumë dhe si një shkrimtar të lirë që nuk shfaqej shpesh ne Lidhje.

“Jakovi nuk ka qenë prindi edukator klasik, këtë rol ia kishte lënë Dhuratës, mamasë”, shprehet Agron Xoxa.

“Me një motor “Java” të kuq  nisej të hënën për në Apolloni dhe vinte të shtunën”, thotë Bashkim Kuçuku.

“Kam idenë se ai ishte një njeri shumë për ngut, shumë i nxituar. Ose edhe mund të jetë që e kishte me (bërë me) be, të rrinte sa më pak me njerëz”, shprehet, Primo Shllaku.

Studiuesit e letërsisë e lëvruesit e saj, megjithatë nuk bien dakord nëse ai lëvroi realizmin apo realizmin socialist. A mund t’i shpëtohej këtij të fundit në kohët e dogmë?  Dallimi mes realizmit dhe realizmit socialist, vjen sa si luftë brezash po aq qasjesh e vlerash.

“Nuk është problemi që Jakovi jep ideologjinë, Jakovi jep kohën ju lutem, jep kohën”, thotë Shllaku.

“Megjithë rrethanat e kohës, Jakov Xoxa ishte shkrimtar realist me taban dhe unë nuk arrij të kuptoj se si mund të mos zhvillohet një shkrimtar i tillë në tekstet e shkollës sonë. Është një problem shumë i madh kjo ndodh sepse edhe ata që hartojnë programet e bëjnë tekstet nisen në mënyrë sipërfaqshme nga pikëpamjet pak dilentanteske e pak jo profesioniste të shumë njerëzve që kanë marrë guximin të gjykojnë letërsinë. Edhe një shkrimtar që ka përfaqësuar letërsinë e realizmit socialist në mënyrën më tipike, edhe ai përfshihet sepse përfaqëson një proces. Është tjetër gjë pastaj qëndrimi që mbahet”, shprehet Floresha Dado.

“Nëse e themi që romani nuk është i realizmit socialist, duam të shkpëtojmë Jakovin, nëse themi  që është i realizmit socialist po është i mirë, duam të shpëtojmë realizmin socialist.  Në fund të romanit ai jep idenë se do vijë partia edhe do zgjidhë problemin se do krijojë ideologji përbashkuese. Në këtë pikëpamjhe unë e shoh skemën komplet marksiste pavarësisht se është i drejtë konstatimi”, tha Shllaku.

Xoxa ka shkruar romane, drama, e reportazhe./Ballkanweb/KultPlus.com