Mbi 450 mijë persona vizituan kalatë, muzetë dhe parqet arkeologjike të vendit në periudhën janar-korrik të këtij viti, ose 150 mijë persona më shumë së ne 7-mujorin e aprë të vitit 2022.
Të dhënat u publikuan nga ministrja e Kulturës, Elva Margariti, me ftesën për të vizituar falas kalatë, muzetë dhe parqet të dielën e fundit të muajit.
“Një rritje mbresëlënëse e numrit të vizitorëve krahasuar me një vit më parë, në muze, parqe e kala për të prekur trashëgiminë kulturore. Nesër është e diela e fundit e muajit. Shfrytëzojeni për të vizituar falas muze, kala e parqe arkeologjike”, u shpreh Margariti në një postim në facebook.
Kalatë historike të Shqipërisë, muzetë dhe parqet falë restaurimeve të kryera viteve të fundit janë kthyer në atraksione tërheqës për turistët vendas dhe të huaj./atsh/KultPlus.com
Gjatë ditës joga, gjatë natës festë. Kjo është Kala Festival, që po përpiqet ta bëjë markë Shqipërinë, shkruan Rachel Moss për ”Metro”-n, tabloidin me tirazhin më të madh në Mbretërinë e Bashkuar.
”Reflektimi i hënës që ‘kërcen’ mbi Jon të lë pa frymë dhe muzika është aq e mirë sa stafi ynë po ngjitet në bar për t’iu bashkuar festës. Kjo nuk është ajo që prisja nga udhëtimi im i parë në Shqipëri.
Kur u thoni të afërmve mbi moshën, le të themi, 45 vjeç, se po shkoni në bastionin e ish-komunistëve, ata do të bëjnë një pyetje: a është i sigurt ai?
Megjithëse diktatura e saj ra në vitin 1990, Shqipëria ka luftuar për të marrë vendin që i takon në sytë e pushuesve, pa u ndihmuar nga përmendja e saj e rregullt në Westminster se në vitin 2022, kishte më shumë shqiptarë që aplikonin për azil në MB se çdo kombësi tjetër.
Megjithatë, Shqipëria është bërë një nga destinacionet më të reja evropiane për ata që e njohin, duke tërhequr një rekord prej pesë milionë turistësh vitin e kaluar. Si?
Kala, një festival njëjavor i mbajtur në qytetin bregdetar të Dhërmiut, premton joga ditën dhe kërcimin natën, për një brez të ri vizitorësh që kërkojnë parajsën me pak para’.
Kala e sheh veten si një alternativë luksoze për frekuentuesit e festivaleve. Në vend të një tende, ju mund të zgjidhni nga paketat që ofrojnë hotele me tre, katër ose pesë yje. Harrojini hamburgerët ngjyrë bezhë, pasi restorantet buzë plazhit shërbejnë linguini me fruta deti, sallata të freskëta dhe pica cilësore.
Është një nga disa festivalet që zhvillohen në atë që është quajtur në mënyrë fantastike “Rivera Shqiptare”, me organizatorët që punojnë ngushtë me bordin turistik shqiptar për të riparuar reputacionin ndërkombëtar të vendit.
Deri më tani, kaq i suksesshëm. Por së pari, ju duhet të mbërrini atje…
Dhe ne mbërritëm në hotelin ”Elysium”, të përshëndetur nga stafi i sjellshëm, dushe të ngrohta dhe shtretër të rehatshëm.
Të nesërmen, shoqja ime ishte e para që hapi perdet. “Duhet ta shihni këtë pamje!” tha ajo.
Dhe kishte të drejtë. Vija bregdetare e Dhërmiut është thjesht mahnitëse.
Hoteli është rreth 15 minuta në këmbë nga vendi i festivalit, ku do të gjeni katër skena kryesore. ”Klubi i jahteve” (pothuajse gjithmonë bosh), ”The Cove” (piktoresk, por me guralecë), ”Empire” (skena kryesore me grupe të drejtpërdrejta, kërcimtarë dhe vibe të mira gjithëpërfshirëse) dhe ”Splendor” (vendi që duhet të jetë për setet e DJ-ve të zhytur në dritën e hënës, ku festa vazhdon derisa të lind dielli).
Formacioni përmban një përzierje eklektike të shtëpisë, disko, funk, tekno dhe gjithçka ndërmjet tyre.
Të preferuarat tona përfshinin orkestrën ”Dele Sosimi Afrobeat” (argëtim infektiv me një anë të saksit) DJ Yu Su (i këndshëm i nënvlerësuar), Paula Tape (ai set ikonik me dritë hëne që i bëri të gjithë të kërcejnë) dhe një shfaqje pop-up nga CC:DISCO në një restorant picash (ju duhet të doni një DJ që nuk e merr veten shumë seriozisht)…
Nëse kjo nuk ju pëlqen, mund të merrni një varkë në plazhin e bukur të Gjipesë, të çlodheni për mbrëmjen me joga në perëndim të diellit, të bëheni kreativ me prosecco dhe pikturë ose të vizitoni spa-në buzë ujit. Vetëm mbani mend, të gjitha këto aktivitete do t’ju kushtojnë shtesë, me çmime që fillojnë nga gjashtë paund deri në 35 paund për një masazh 30-minutësh.
Organizatorët e Kala deklarojnë me krenari se një qëndrim për shtatë netë në festival fillon nga vetëm 299 paund për person, duke përfshirë një rrip dore të festivalit. Kjo nuk përfshin fluturimet ose transferimet dhe për të përfituar vërtet sa më shumë nga ajo që ofrohet, do t’ju duhet të shpenzoni më shumë.
Megjithatë, atmosfera është jashtëzakonisht miqësore. Natyra butik e festivalit – i cili mirëpret maksimumi 3 000 të ftuar në krahasim me 200 000 të Glastonbury – do të thotë që ju shihni të njëjtat fytyra vazhdimisht dhe përjetoni një ndjenjë komuniteti.
Gjithashtu ndiheni tepër i sigurt. Posterat përreth faqes u kujtojnë njerëzve se ngacmimi dhe urrejtja nuk do të tolerohen.
Nuk e kam parë kurrë atë nivel të kujdesit për sigurinë dhe mirëqenien e grave në asnjë festival në Mbretërinë e Bashkuar.
Si dëshmi se sa fort qeveria shqiptare po i lidh shpresat e saj te Kala Festival, Mirela Kumbaro Furxhi, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, mbërrin për të folur në një sallë gazetarësh për planet turistike të Dhërmiut.
”Standardi profesional ndoshta nuk është më i miri në botë, por kompensohet nga mikpritja”, thotë ajo, duke pranuar se Shqipëria është ende një lojtare e re në këtë lojë.
Ajo e përshkruan vendin si ‘lulja’ e pazbuluar ose Evropa gati për të lulëzuar.
Pra, pse ajo mendon se disa shqiptarë ende rrezikojnë jetën e tyre për t’u larguar?
”Sepse është shumë e vështirë të marrësh një vizë britanike”, më thotë ajo.
”Ata nuk po rrezikojnë jetën e tyre për të shkuar në Francë. Shumë shqiptarë emigrojnë, për shembull, në Gjermani, sepse Gjermania ka një sistem të rregulluar me rregulla. Ju nuk e keni këtë mundësi. Nëse po krijoni një sistem, më normal, më të arritshëm, siç ka Gjermania, Franca apo Italia, askush nuk do të udhëtonte me varka të vogla”, shton ajo.
”Ka perceptime të gabuara nga të dyja palët”, shton ajo, mes britanikëve se si është Shqipëria dhe mes shqiptarëve se si është Britania e Madhe.
”Në Britaninë e Madhe, perceptimi i krijuar nga politikanët, duke përdorur kanalet mediatike, është perceptimi se e gjithë Shqipëria po vjen në MB. Jo, jo dhe jo”, thekson Kumbaro.
”Është kaq e vështirë të ndryshosh mentalitetin dhe të ndryshosh perceptimin në Shqipëri dhe në Britaninë e Madhe. Por, kjo është ‘lufta’. Ne kemi fituar disa beteja, por jo luftën”, thotë Kumbaro.
Më pëlqeu shumë Kala Festival. Me muzikë të mirë, ushqim të mirë, një ditë të mbushur me aktivitete dhe një sfond mahnitës dhe nuk mund të kërkosh më shumë. Siç tha një turist francez “pa ankesa, pa keqardhje”./atsh/KultPlus.com
Shqipëria është një vend i pasur me bukuri natyrore por dhe histori. Një vend që ka shumë kala që mbartin mbi supe histori të periudhave të ndryshme, por sa njihni prej tyre.
Më poshtë kemi përzgjedhur disa prej këtyre kalave:
Kalaja e Ali Pashës në Tepelenë
Kalaja e Tepelenës është një monument me vlera të jashtëzakonshme historike e kulturore. Në Mesjetë shquhej për pozitën e saj strategjike, duke pasur nën kontroll rrugët, nga Gjirokastra përgjatë luginës së Drinos dhe tjetra nga Përmeti gjatë luginës së Vjosës. Kalaja e Ali Pashë Tepelenës pozicionuar në veri të qytetit, u rindërtua prej Pashait më 1819 me një sipërfaqe 4-5 ha me tre hyrje dhe 3 kulla.Kjo kala ka patur brenda saraje, garnizone dhe ambiente të një jete aristokratike nisur kjo nga nga struktura solide dhe organizimi perfekt.
Kalaja e Bashtovës
Kalaja e Bashtovës (Castle Bashtova) ngrihet pranë fshatit tëVile-Bashtovës në një distancë prej 3-4 km, në veri të grykëderdhjes së lumit të Shkumbinit. Kështjella është ndërtuar në shekullin XV dhe u ka shërbyer venecianëve,per shkembime tregtare. E vecanta e kesaj Kalaje ose Keshtjelle eshte se kjo kjo Keshtjelle eshte e vetmja Keshtjelle ne Ballkan e ndertuar ne fushe. Rrethinat e saj kanë mbetur të plota dhe sot ruhen si një momument kulture nga shteti shqiptar.
Kalaja e Drishtit, Shkodër
Kalaja e Drishtit gjendet në një distancë prej 6 km nga Ura e Mesit mbi lumin Kir. Fshati i sotëm ndodhet poshtë vendgërmimit të Drivastumit të lashtë. Ai u ngrit në periudhën romake si një vendbanim në rrugën Shkodër–Kosovë dhe në antikitetin e vonë ishte njëra prej fortesave zinxhir, të cilat mbronin Shkodrën. Në shek IX, Drishti u kthye në një fortifikim të rëndësishëm të Mbretërise së Zetës dhe varej nga Dioqeza e Tivarit. Kalaja e Drishtit u ngrit në shek XIII si një fortesë bizantine. Gjate shekujve XIV-XV kalaja se bashku me qytetin kaloi nga njeri sundues tek tjetri, derisa me 1478 bie ne duart e osmaneve, te cilet u perpoqen ta meremetonin
Kalaja e Beratit
Kalaja e Beratit eshte ngritur në një kodër 187 metra të lartë, në të majtë të grykës së lumit Osum. Fillimisht, një vendbanim protourban, në shekullin e VII-V p.e.s, si një pikë strategjike e rëndesishme, ajo u shndërrua në qytet kështjellë me mure që arrinin në gjatësi deri në 1.400 metra dhe me një sipërfaqe prej 10 ha. Burimet historike deshmojne se prej këtij viti kalaja e Beratit ka qenë objekt i sulmeve të ndryshme. Në dokumenta të ndryshme historike të kohës gjenden një sërë emrash. Me emrin e lashte Antipatrea përmendet në vitin 216 p.e.s.. Nga romakët u quajt edhe Albanorum oppidium (fortesa e Arberve). Një nga monumentet më të bukur, më të mëdha dhe më të rëndësishëm të historisë dhe kulturës shqiptare është padyshim kalaja e Beratit.
Kalaja e Borshit
Kalaja e Borshit (ose Kalaja e Sopotit siç njihet ne histori) ndodhet mbi një kodër të fshatit Borsh që është 500 m mbi nivelin e detit dhe daton rreth shekullit IV-III p.k. Kodra e Sopotit, mbi të cilën ngrihet kalaja, ndodhet në Veri të fshatit Borshi dhe ne perëndim te Fterres. Sipërfaqja e saj është shkëmbore.
Nga ana Perëndimore mali formon disa tarraca natyrale, ku duken një sërë tepricash të godinave mesjetare. Mbeturina muresh të kohës antike duken në anën jugperëndimore në një gjatësi prej rreth 10 metra dhe një lartësi prej 1,33 m. Në sipërfaqen e qytezës, janë gjetur fragmente enësh me vernik të zi, të shekullit të IV para erës sonë (periudha pare).
Kalaja e Kaninës
Kalaja e Kaninës është një monument i trashëgimisë kulturore në Kaninë, Rrethi i Vlorës, në qarkun e Vlorës. Ky monument është i llojit “Arkeologji”, i miratuar me numër “Nr.95 Dt. 1.10.1948”. Kalaja e Kaninës ndodhet 6 km larg nga qyteti i Vlorës, në një kodër me lartësi 380m mbi nivelin e detit. Muri rrethues është i gjate 1 km dhe përfshin një sipërfaqe prej 3.5 hektarësh.[2] Mendohet te jetë ngritur aty nga shekulli i IV p.e.r. Në të gjithë sistemin fortifikues dallojmë disa faza ndertimi që shtrihen në dy periudha, në periudhën antike si dhe në atë të periudhës mesjetare, përkatësisht bizantine, veneciane dhe turke. Kalaja u rindërtua nga Justiniani në shekullin VI,[3] i cili në Epir ndërtoi ose rindërtoi 94 fortifikime.[4] Ajo përmendet nga Prokopi i Çezaresë në listen e tij me emrin Kionin.[3] Në shekujt XII-XIII u kthye në një qendër ushtarake të dorës së parë, duke i shërbyer Mbretërisë Mesjetare e të Shqipërisë anzhuine. Gjithashtu u meremetua nga sulltan Sulejmani më 1530 dhe së fundmi nga feudalët shqiptarë të Vlorës ne shekujt XVII-XIX.
Kalaja e Rodonit
Kalaja e Rodonit ndodhet në kepin e Rodonit. Princi Karl Topia dëshironte ta kthente këtë vend në një kantier detar, ndërsa Skënderbeu, duke synuar që të kishte një dalje të afërt në det, ngriti këtu një kështjellë. Kjo kala filloi të ngrihej mbas rrethimit të parë të Krujës në vitin 1450. Përfundimi i saj mendohet të jetë rreth vitit 1452. Muri i kështjellës së Rodonit arrinte në një gjatësi prej 400 metrash dhe në kulmet e saj kishte kulla të rumbullakëta. Në vitin 1500 kalaja u pushtua nga Venediku. Si rezultat i veprimtarive erozive të ujërave të detit, një pjesë e mureve janë zhytur nën ujërat e detit Adriatik. Sot vizitorët mund të shikojnë muret e jashtme të anës së djathtë, të cilat përfundojnë me një kullë të rrumbullakët. Pranë kalasë ndodhen edhe rrënojat e Kishës së Shën Pjetrit, të cilat konsiderohen nga banorët si vend i shenjtë.
Kalaja e Lezhës
Kalaja ngrihet në majë të një kodre me lartësi 186 metra, në lindje të qytetit. Kalaja ka origjinë ilire. Në vitin 1440 ajo iu nënshtrua një rindërtimi nga venedikasit, ndërsa në vitin 1522 pas pushtimit osman u rindërtua edhe nga ana e tyre. Këtu mund të shikohen gjurmë të arkitekturave ilire, romake, bizantine dhe osmane.
Objektet më interesante për tu vizituar janë rrënojat e ndërtesave osmane brenda kalasë, xhamia, kulla në murin juglindor me një hark romak dhe kulla ilire në murin jugor. Kalaja e Lezhës është monument kulture. Prej saj shihet një pamje mjaft e bukur e fushës së Lezhës dhe e detit Adriatik.
Kalaja e ndërtuar në kodër ka një pozicion strategjik që kontrollon luginën e Drinit deri në Gjirin e Shën Gjonit në detin Adriatik.
Kalaja e Krujës
Kjo kala me trajtë eliptike dhe me perimetër 804 m, zë një sipërfaqe prej 2.5 ha tokë dhe është ngritur në një kodër shkëmbore. Gërmimet arkeologjike të vitit 1978 dëshmojnë se kodra ka qenë e banuar që në shek e III p.e.r. ndërsa kalaja është ngritur në shek. V-VI e.r. Pranë saj është zbuluar një varrezë e madhe e kulturës arbërore. Përmendet me emrin e sotëm në shek e IX bashkë me qytetin e Krujës si qendër peshkopale. Në shek XIII-XIV ishte qendra e shtetit të Arbrit. Gjatë periudhës së Skënderbeut u bë krye-fortesa e qëndresës së shqiptarëve kundër pushtimit osman. Edhe në ditët e sotme është një ndër vendet më të njohura dhe më të vizituar nga turistët.
Kalaja e Prezës
Kalaja e Prezës është ndërtuar mbi një shkëmb i cili zgjatet duke u ulur në drejtim të veri-jugut. Ana lindore e kalasë është e mbrojtur nga vetë terreni, kurse ana perëndimore përbën një territor të sheshtë, prandaj dhe fortifikimi është përqendruar pikërisht në këtë pjesë. Sipas autorit Papajani kjo kala është braktisur në kohën e Gjon Kastriotit, dhe më vonë nuk u rindërtua më. Pas pushtimit të Krujës nga osmanët, aty u bënë disa rindërtime, si dhe u ndërtuan një objekt kulti.
Kalaja e Shkodrës
Kalaja e Shkodrës që mban emrin Rozafa është një monument mijëvjeçar i ngritur mbi një kodër shkëmbore në hyrje të qytetit të Shkodrës, në jug-lindje të tij. Qëndron mbi një kodër shkëmbore 130 metra mbi nivelin e detit, e rrethuar nga lumi Buna e Drin, me një sipërfaqe prej gati 9 hektarësh.
Kalaja përbën një simbol të qytetit, e pranishme ndër piktura, gdhendje etj. Gruaja qe ishte murosur e kishe emrin Fati pastaj emri ndeshet Rozaf në biografinë e Nemanjit nga Stefani i Parëkurorëzuar, më 1215. Te Barleti haset në trajtën Rozapha, rreth 1480. Emri vjen prej qytetit Rusafa në Sirinë e sotme, jo larg Palmirës, që është qyteti i përmendur në legjendën e shenjtorëve Sergius dhe Baçhus. Kjo ndërlidhet me kuvendin e famshëm të këtyre shenjtorëve në rrjedhën e lumit Buna, dhe populli e kaloi vendlindjen e këtyre martirëve sirianë te rrethinat më të afërta. Hahn quan “kodrat e Rozafës” krejt kodrat që ndajnë ultësirën e liqenit me atë të lumit Drin. Populli i Shkodrës nuk e njihte me këtë emër, shkruan Hamdi Bushati. Dukagjinasit kishin shprehjen “Kush të sundojë kalanë, jemi me të!”.
Kalaja e Elbasanit
Kalaja e Elbasanit është një kala 2000-vjecare. Ajo ndodhet në qendër të qytetit te Elbasanit dhe dikur ka qenë kështjelle ushtarake. Permes saj kalonte rruga Egnatia, që në atë kohë ishte një rrugë e rëndësishme. Si një objekt historik shumë i rëndësishëm, kalaja është shpallur monument kulture. Brenda saj ndodhen edhe shumë objekte të tjera historike dhe kulturore, si: kulla e sahatit, hamami i vjetër, Xhamia Mbret, Kisha Fjetja e Shën Mërisë etj. Kalaja e Elbasanit së bashku me muret rrethuese, tregon për rëndësinë ushtarake të qytetit të Elbasanit në periudhën e hershme Osmane. Muri jugor, pak a shume i plotë, dëshmon për përmasat dhe fuqinë e fortifikimeve si dhe një pjesë e materialeve nga periudha romake e bizantine që janë përdorur gjatë rindërtimit nga Mehmeti i II, mund të shihen qartë në themelet e kullës jug perëndimore. Kjo kala ka pasur 26 kulla në largësi të barabartë nga njëra tjetra, gjatë gjithë murit me lartësi 9 m. Në këtë fortesë përfshihet një pjesë e “Via Egnatia” që kalon përmes saj.
Kalaja e Gjirokastrës
Kalaja e Gjirokastrës si histori e lidhur me qytetin e Gjirokastrës, përmendet për herë të parë si qytet dhe kështjellë në vitin 1336. Në këto vite, ajo ishte qendra e feudalëve shqiptarë Zenevisë. Më vonë, gjatë sundimit të Gjin Bue Shpatës, ajo u përfshi në Despotatin e Epirit. E megjithatë historianë të ndryshëm mendojnë se ekzistenca e kalasë së gurtë është më e hershme. Sipas tyre, kalaja ka pas dy faza ndërtimi, të cilat lidhen me periudhën para dhe pas Pashallëkut të Janinës dhe fortesave të Ali Pashë Tepelenës. Nga Kalaja mesjetare, ajo e para pushtimit osman-shqiptar të Ali Pashës, ruhen vetëm pak gjurmë pasi muret janë veshur deri në lartësi nga ndërtimet e reja. Ndërsa, kullat pjesërisht janë rrënuar dhe ripërshtatur.
Kalaja e Porto Palermos
Kalaja e vogël është e vendosur në një pozicion mjaft të bukur në një gadishull në gjirin e vogël tektonik të Porto Palermos (në antikitet e njohur si gjiri i Panormes). Kalaja ndodhet jo larg fshatit të Qeparose dhe ka formë trekëndore. Përmasat e saj janë 150 m x 400 m. Lartësia e mureve arrin në 20 m.
Kalaja e Porto Palermos ndodhet në gjirin me të njëjtin emër në bregun e detit Jon në Shqipërinë e jugut. Kalaja ndodhet mbi një ishull rreth 30 m larg bregut ku rripi i ngushtë ujor midis bregut dhe ishullit është mbushur me dhe e gurë për të realizuar një lidhje tokësore me të.
Kalaja ka formë planimetrike trekëndore me tre bastione të fuqishme nëpër qoshet. Hyrja ndodhet në mesin e murit jugor. Nga ana e detit, midis dy bastioneve një sipërfaqe në formë trapezi është rrethuar me mure të pajisura me frëngji. Pjesa tjetër e kështjellës përbëhet nga një numër i madh ambientesh të mbuluara me qemerë të cilat përfundojnë në pjesën e sipërme me një tarracë të përbashkët. Ambientet shërbenin për strehimin e garnizonit, ndërsa njeri prej tyre shërbente si burg.
Kalaja është shume me e vjetër se Ali Pashaj, ai e ka restauruar, e ka pasur ne kontroll këtë pike dhe vetëm si vizitor ka qene aty, nuk ka jetuar kurrë aty. Kishën (Shën Nikolla) nuk e ka bere ai ka qene atje, dhe gjelbërimi nuk është gjithëvjeçar ne dimër thahet./ KultPlus.com
Kalaja e Stelushit, e cila njihet gjithashtu si Kalaja e Varoshit ose Kalaja e Skënderbeut është një kala që ndodhet në skajin verilindor të luginës së Matit.
Nga studimi që i ka bërë qytezës së lashtë, njëri nga arkeologët më të shquar të vendit tonë, prof. Skënder Anamali, ka konkluduar se: “Kalaja me qytezën e saj i takojnë shek. V-të para Krishtit, dhe ka vijuar jetën e saj deri në fillim të shek. XVI-të, kohë në të cilën pushtuesi turk, gradualisht e shkatërroi”
Kalaja është ndërtuar në një kreshtë mali, në një lartësi prej 1225 m, në anën lindore të Malit të Dejës. Poshtë e në këmbë të kalasë ishte ndërtuar qyteza e saj, por emri i lashtë nuk dihet. Ajo u ndërtua sipër vendin të quajtur Shkalla e Deshëve, pak e mënjanuar nga qafa, më qëllim që të ruante fshehtësinë e të mos binte në sy të kundërshtarit.
Në dokumentat turke kjo kala quhej Istulush ose Stelush kurse banorët vendas përreth kalasë e quajnë Varosh ndërsa shkëmbin ku ka qenë e ndërtuar kalaja e quajnë Kalaja e Skënderbeut ose dhe kalaja e Varoshit. Kjo kala dhe objektet përreth përbëjnë një qytet të lashtë dhe, janë kryer punime studimore nga një ekspedite arkeologjike e udhëhequr nga arkeologu i shquar Skënder Anamali, i vetmi që e studioi qytetin antik.
Marin Barleti kur flet për Stelushin thotë “Edhe ky qytet megjithëse nga madhësia me të drejtë nuk mund të lavdërohet por nga mbrojtja natyrore e vendit, nga bukuria dhe shëndeti, me plot të drejtë mund ta çosh në qiell, është një mal në fushat e Matit, i lartë në mes të një lugine të bukur si të ishte vënë atje me qëllim. Vetë qafa e këtij mali, e rrethuar për bukuri me mure, formon këtë qytezë”.
Janë pikërisht këto rrënoja që mbaritin në vetvete histori që kushdo do të kishte etjen për ti dëgjuar dhe që sot është një destinacion sa historik e kulturor po aq dhe natyror me peizazhin që dhuron. /dp/ KultPlus.com
Historia jonë shumë shekullore, na tregon dhe njëherë krijimin e trashëgimisë tonë kulturore, si një vlerë e patjetërsueshme të historisë sonë. Gjurmimet e bëra në lokalitete të ndryshme nëpër Kosovë, tregojnë një pasqyrë reale të jetës sonë kulturore, fetare, sociale dhe ekonomike në vend.
Ndër vendet që lënë gjurmë në historinë tonë është dhe Dardana (Ish Kamenica). E vendosur në pjesën lindore të Kosovës, qyteti i Dardanës është një histori në vete. Në një kodër të qytetit, përmes së cilës kalon edhe lumi i këtij qyteti, gjindet dhe Kështjella e Dardanës.
Kjo kala mendohet që është zbuluar në afërsi të Bujanocit dhe Vranjës, gjegjësisht në fshatin Busavatë. Përmes materialeve dhe gjetjeve argjeologjike që u bënë në këtë pjesë, fshati Busavatë daton që nga koha e Paleolitit. Duke u mbështetur në gjetjet shkencore, Kalaja e Dardanës u ndërtua në shekullin e dytë pas Krishtit. Po në këtë kohë u zbulua dhe pllaka Stella, e cila është pllakë guri mbi varrore. Në disa hulumtime të tjera që u bënë kohëve të fundit, thuhet që Kalaja e Dardanës ka një histori mbi 1400 vjeçare. Përveç Kalasë, në këtë fshat është zbuluar dhe një shpellë që mendohet të jetë e vjetër mbi 1400 vjeçare. Kjo dëshmon dhe njëherë historinë tonë multikulturore të vendit tonë.
KALAJA E PRIZRENIT
Kalaja e Prizrenit është një monument i trashëgimisë kulturore në qytetin antik të Kosovës. Ky objekt pasyqron identitetin tonë kombëtar dhe kulutor në vend dhe konsiderohet të jetë simboli i qytetit, e një element me rëndësi në identitetin kulturor të Kosovës. Kalaja e Prizrenit, është e ndërtuar në një kodër të lartë, në një ambient piktoresk dhe në një pozitë jashtëzakonisht strategjike. Ngrihet mbi qytet sikurse edhe mbi luginën e thellë të Lumëbardhit dhe rrafshin e Dukagjinit. Fillet e saj i gjejmë në periudhën e parë të qytetërimit të këtij rajoni, në parahistori, me një zhvillim të vazhdueshëm në periudhën bizantine dhe osmane. Në periudhën e pushtimit osman, Kalaja zgjerohet për të përforcuar dhe ndërtuar muret e saj dhe të pasurohet me objekte të tjera të fushave të ndryshme si hamame dhe xhami. Poashtu, ky objekt ka shërbyer edhe për nevoja ushtarake. Në aspektin ndërtimor, kalaja është ndarë në 3 komplekse: 1. Qyteti i Epërm – Akropoli. 2. Qyteti i poshtëm dhe 3. Qyteti Jugor.
Në fillim, ky objekt është përdorur ekskluzivisht si kala deri më 1912. Kalaja e Prizrenit, në vete ngërthen një pjesë të rëndësishme të historisë tonë në përgjithësi. Pozita e saj gjeografike, pozicioni i saj dominues mbi qytetin, Peisazhi natyror shumë tërheqës, dhe konfigurimi arkitektonik i menduar mjaftë mirë, e bëjnë këtë objekt shumë voluminoz dhe me vlera të padiskutueshme historike, turisitike dhe arkeologjike. Si përfundim mund të themi se Kalaja e Prizrenit është ndër pikat më interesante për hulumtime historike dhe kulturore në vend. Në vitin 2008, është bërë restaurimi dhe konsverimi i Kalasë, me ç’rast i ka hapur dyert e saj për promovimin e vlerave historike, turizmit kulturor, vlerave ndër fetare dhe arktitekturale në territorin e Kosovës.
KALAJA E MITROVICËS
Historia jonë shumë shekullore ka nxerrë në pah edhe trashëgiminë tonë multikulturore. Si e tillë, trashëgimia jonë ka dhënë ngjyrime kulturore dhe historike në jetën tonë. Ndër to është edhe Kështjella e Mitrovicës, e cila është ndërtuar rreth vitit 1009-1007, sipas fakteve historike.
Sipas gojëdhënave, Kështjella e Mitrovicës është ndërtuar nga fisi Dardanët, ku këtu ishte një pemë e vjetër magjike. Mendohej, që fisi Dardan para se të nisej në luftë, vinin këtu dhe luteshin tek kjo pemë, që shërbente si faltore. Poashtu, gojëdhëna tergon se kjo pemë do të tregonte nëse lufta do të humbej apo do të fitohej. Pranë kësaj peme, shtëpinë e kishte një grua e vjetër që kishte dëmtime të rënda në fytyrë dhe asnjëri nuk kishte mundur të shikonte drejtë në sy atë. Sipas të gjitha gjasave, mendohej që shtëpia bashkë me pemën që gjindeshin aty, ishin në pronësi të kësaj gruaje. Por kjo pemë e vjetër konsiderohet të jetë ndonjë Orakull Dardan.
Në vitin 1200, në Kështjellën e Mitrovicës nga Perandoria Bizantine ka patur luftëra të tmerrshme që kanë përfunduar me fatalitet. Mirëpo, në vitet 1500, Mitrovica është kthyer në një qendër të rëndësishme për Perandorinë Osmane, duke u llogaritur si pjesë kyçe e Ballkanit. Në këtë pjesë të Kosovës, shihej Serbia, Mali i zi dhe Sanxhaku i Kosovës.
Që nga antikiteti e deri në ditët e sotme, Mitrovia është urë lidhësë jo vetëm kulturore dhe sociale, por edhe ekonomike dhe religjioze. Deri në përfundimit e luftës së fundit në Kosovë, të gjitha objektet kulturore në përgjithësi dhe Kalatë në veçanti ishin nën mbikqyrjen e institucioneve krahinore të Kosovës.
Nën okupimin serb dhe përfundimit të luftës në Kosovë, Kalaja e Mitrovicës u pëvetësua nga serbët, duke u thirrur në mitin e tyre gënjeshtarë. Sot e tutje, kjo kala e mori emrin Kalaja e Zveçanit. Ndërsa shumë arkeolog serb vizitojnë këtë monument kulture, përkthejnë të gjithë materialin që ka të bëjë me trashëgiminë e Mitrovicës, dhe objektet në mënyrë të rremë, grumbullojnë fakte, bëjnë financime të ndryshme, në mënyrë që të kenë një trashëgimi të pasur të tyre.
KALAJA E ARTANËS
E ndërtuar në mes të shekujve XIII dhe XIV, Kalaja e Artanës (Ish Novobërda), gjindet në një mal ndërmjet vendbanimeve të Përlepnicës dhe Krivajekës. Është objekt kulturor në Kosovë. Duke u bazuar në burimet historike dhe në statistika kulturore, Artana është përmendur në dekadën e parë të shekullit 15 me emërtimin Nuvo-Monte.
Artana si vendbanim, gjindet 35 km në perëndim të qytetit të Gjilanit dhe 39 km në në jug-lindje të Prishtinës. Ky monument kulture, ka patur një funksion mbrojtës gjatë periudhave të ndryshme të pushtuesve. Dhe si e tillë, ekziston si monument kulture.
Ndërtimi i Kalasë së Artanës, i takon tipit fortifikatë. Dhe si objekt i tillë, përbëhët nga dy pjesë që ashtuquajtura si Kala (kështjellë): Kështjella e Epërme dhe Kështjella e Sipërme.
Në kështjellën e sipërme, gjinden 6 kulla. Kulla perëndimore dhe ajo Lindore. Të dy kullat kanë bazë drejtkëndëshi, ndërsa të tjerat kanë bazë dhe formë katrori. Sipërfaqja e tyre është 0.05 hektarë. Kalaja e sipërme, ka qasje vetëm në pjesën lindore. Në pjesët tjera të kalasë, pjerrtësia e kodrës është e shtrirë dhe e rrëpirë në drejtim të luginës. Poashtu, në pjesën lindore, terreni ngrihet gradualisht duke kaluar në një kodër tjetër më të vogël në platonë e sipërme. Në kështjellën e sipërme, gjinden 6 kulla. Kulla perëndimore dhe ajo Lindore. Të dy kullat kanë bazë drejtkëndëshi, ndërsa të tjerat kanë bazë dhe formë katrori. Sipërfaqja e tyre është 0.05 hektarë.
Në këtë plato gjinden rrënojat e një kishe të madhe. Supozohet që kjo kishë i përket tipit të Katedraleve, dhe sipas shpjegimeve historike, daton nga koha e antikitetit. Pas përfundimit të luftës në Kosovë, Kalaja e Artanës është restauruar dhe është nën mbrojtjen e UNESCO-s.
KALAJA E KORISHËS
Zhvillimet arkeologjike që u bënë në lokalitetet e fshatit Korishë (5km larg Prizrenit), zbuluan dhe kalanë e këtij fshati. Mendohet që Kalaja e Korishës është ndërtuar në shekujt 5-6. Megjithatë, këto zhvillime arkeologjike lidhen edhe me lokalitetin e kishës paleokristiane ‘’Shën Pjetri’’ që njihet ndryshe si epoka e bronzit të mesëm. Në lokalitetin e Kalasë së Korishës janë gjetur fragmente si: Enë të ndryshme, Amfora Pitosam Vorba. Të gjitha këto gjetje, datojnë nga qysh nga koha e antikitetit.
Gërmadhat e Kalasë së Korishës lujanë një rol të rëndësishëm në historinë tonë kombëtare. Lartësia mbidetare e saj është 728, teksa kalaja gjindet në anën jugore të fshatit. Respektivisht, mendohet dhe besohet se në periudhën kur është ndërtuar Kalaja e fshatit, është ndërtuar dhe Kisha Katolike Paleokristine Shën Pjetri.
KALAJA E POGRAGJËS
Gjilani është ndër qytetet më me rëndësi në Kosovë. Vlerat kulturore dhe historike janë të gërshetuara në këtë këtë vend. Një rol të rëndësishëm e luan edhe Kalaja e Pogragjës, që është ndër objektet kulturore në këtë qytet. Kalaja e Pogragjës gjindet 10 km në juglindje të Gjilanit dhe ka një rëndësi të veçantë historike dhe shkencore, teksa u ndërtua në vitet 300-400.
Mendohet që në këtë objekt u gjetën edhe monedha si ajo e Otacila Severa (246-249). Kalaja e Pogragjës u rindërtuar nga Perandori Justinian në vitet 527-565. Kalaja e Pogragjës i takon tipit të ndërtimit Qytet – Kështjellë. Prandaj shumë historian e quajnë këtë objekt “Kala Romake/Bizantine e hershme”.
Objekti në fjalë, është e tipit kodrinor teksa lartësia e saj në 13m. Muret janë të ndërtuara me një lartësi prej 44m. Poashtu, kjo kala ka dhe disa kulla vrojtuese. Aktualisht, po punohet në zhveshjen e mureve të këtij objekti kulturor, nga bimësia. Trajtimi i së cilës po bëhet në suaza dhe në kushte të duhura, gjegjësisht në Luginën Morava e Bincës. Në kohën kur u zhvilluan punime arkeologjike, në këtë lokacion u gjendën monedha ari, shigjeta, pjesë të ndryshme arkeologjike.
Kalaja e Pogragjës përbëhet nga shumë komponentë: muri i parë dhe muri i dytë rrethues. Poashtu janë edhe tri kullat vrojtuese katërkëndëshe, ku janë të vendosura në murin e dytë.
Muret kanë një lartësi prej 11.40 m, dhe një lartësi prej 1.80. Vlen të përmendet që Kulla Qendrore, është objekti më i ruajtur dhe që ka rezistuar ndër shekuj. Për dallim nga pjesët tjera pjesërisht të shkatërruara, vetëm pjesa perëndimore e Kalasë së Pogragjës, është ende e pa shkatërruar.
Muret jugore të Kullës qendore, njëkohësisht janë pjesë e mureve të Kalasë. Kulla kryesore, gjindet brenda murit të dytë rrethues. Së bashku me tri kullat tjera të kapura njëra pas tjetrës, arrijnë një sipërfaqe prej 12.70 ari. Tri kullat e dukshme në murin e fundit rrethues , zakonisht shërbenin për forcimin e citadelës , në rast kulmesh nga armiku. Ato njëkohësisht shërbenin edhe si kulla vëzhguese. Kullat janë të vendosura në tri pozicione – kënde : jugperëndim , veriperëndim dhe verilindje . Ndërsa në këndin juglindor ndodhet një kanal që shërben për mbrojtje , para të cilit qëndron një shkëmb natyror. Tri kullat e murit të dytë rrethues kanë një bazë planimetrike në formë të katërkëndëshit. Kjo është si pasojë e rezultatit të konfiguracionit të terrenit, për dallim nga Kulla qendore që ka bazë katrore.
KALAJA E VUSHTRRISË
Kalaja e Vushtrrisë është ndërtuar në shekullin e 13-të dhe ndodhet në qendër të këtij qyteti antik. Për historikun e Kalasë së Vushtrisë flitet edhe në shumë dokumente historike. Ndër të tjerash Gjeografi Evlija Çelebiu në shekullin e 13-të sqaron se me ardhjen e Perandorisë Osmane në Kosovë, Sulltan Murati I, pas pushtimit të Kosovës, e shkatërroi Kalanë.
Mirëpo, Kalaja është rindërtuar edhe sot dhe ka arrit që të mbijetoi deri në kohën moderne. Për ndërtimin e kësaj kalaje, janë dhënë mendime dhe ide se kur është ndërtuar ajo. Sipas historianëve shqiptar, Kalaja e Vushtrrisë është ndërtuar gjatë periudhës iliro – dardane. Disa mendimtarë të tjerë theksojnë që Kalaja e Vushtrrisë u ndërtua në shekullin e 7-të, nga perandori bizantin Justiniani. Të gjitha këto konkludime u mbështetën në themelet, që u zbuluan në vitet 1980-1981. Në fillim Kalaja ka shërbyer si depo e armatimit, si burg, dhe më vonë është përdorur edhe për qëllime të tjera. Me ardhjen e Perandorisë Osmane dhe depërtimin e ushtrisë osmane në trojet tona në përgjithësi, Kalaja e Vushtrisë kalon në duart e Fatih Sulltan Mehmeti në vitin 1455. Në kohën kur sundoi Perandoria Osmane në Kosovë, veçanërisht në Vushtrri. Kalaja në fjalë pësoi dëmtime të mëdha. Mirëpo, për nevojat e ushtrisë Osmane, Kalaja u rindërtua përsëri. Pozita gjeografike e Kalasë së Vushtrrisë në kohën kur është ndërtuar kishte një rol shumë të madh ekonomik dhe religjioz. Dhe është përdorur për nevojat e ushtarëve Osman.
Në vitet 1918-1922, Kalaja u përdor si burg. Ndërsa gjatë viteve 1935-1944, ky objekt u përdorë si torishtë nga Shaban Mulla Gërguri. Me ardhjen e partizanëve dhe pas ikjes së tyre, Kalaja është përdorur si depo për mbeturinat e luftës.
Ndërkaq, në vitet 1955-1958, Kalaja e Vushtrrisë është përdorur për stërvitje. Në vitin 1960, ky objekt shërbente si Kinema. Ana jugore e Kalasë, ku ishte edhe kabina për kino-projektor ka qenë e mbuluar me çati, Sistemi fortifikues i Kalasë ka planimetri drejtkëndëshi. Përbëhet nga dy pjesë, kullës dykatëshe ne lindje dhe mureve rrethuese ne perëndim. Kalaja është ndërtuar nga gurë ranor dhe lumorë, të lidhur me llaq gëlqeror. Përveç rrënojave të bedenëve mbrojtëse që janë në gjendje të mjerueshme, këtu gjindet edhe kulla 2 katëshe.
Kalaja përfshinë një sipërfaqe prej 1100 metra katrorë. Lartësia e mureve arrin deri në 8 metra, ndërsa gjerësia deri në 2 metra. Poashtu, Kalaja kishte edhe gypat e kanalizimit, që shërbenin për përcjelljen e mbeturinave dhe ujit. Vlen të përmendet se gjatë gjurmimeve arkeologjikë, janë gjetur edhe gypa me trashësi prej 40cm. Këta gypa kanë përcjellë ujin nga Çezma e Kalasë apo edhe nga vet Kalaja. Për Kalanë e Vushtrrisë ekzistojnë edhe disa gojëdhëna. Njëra prej tyre tregon që brenda Kalasë, gjindej një zgafellë, që shërbente në rast të rrezikut kur lumi Sitnica dilte nga shtrati dhe Zgafella të mbronte.
Në shumë mure të Kalasë, gjinden nga dy gurë çift të vendosura mbi një pllakë guri, të cilat ende nuk kanë dhënë ndonjë informacion arkeologët se çfarë paraqesin këta gurë. Në muret e jashtme të Kalasë, shihen ende pjesët metalike, ku ishin të vendosura perdet për shfaqjen e filmave verore, deri në vitin 1962, Kalaja e Vushtrrisë u përdorë nga qytetarët për aktivitete të ndryshme. Ndërsa në kohën e komunizmit, në vitet e 70-ta është bërë një intervenim urgjent në këtë Kala. Intervenimet u bënë në murin jugorë të Kalasë dhe muret që janë me pamje nga rruga kryesore, me qëllim që të mbrohen qytetarët nga shembja e gurëve. Aktualisht, Kalaja e Vushtrrisë shërben për shumë vizitorë vendorë dhe të huaj. / diasporashqiptare/ KultPlus.com
Ambasadorja e SHBA në Shqipëri Yuri Kim ka zhvilluar një takim ditën e sotme me Ministren e Kulturës Elva Margariti.
Nëpërmjet një postimi në Twitter, Kim shprehet se SHBA do të shpenzoje 800,000 dollarë për restaurimin e kalasë së Krujës nga dëmet e pësuara nga tërmeti i 26 nëntorit, si dhe për zonat historike në Durrës dhe Prezë.
Në fund ambasadorja tha se SHBA do qëndrojë gjithmonë në krah të Shqipërisë. /KultPlus.com
