Para se shikuesit të zënë vend në ulëset e Teatrit, skena ndriçohet nga drita e“hënës”. Që në fillim shfaqja dukej premtuese. Imazhin e plotë të hënës, e pengojnë grilat ndriçuese të cilat zbresin ngadalë poshtë skenës. Prapa grilave, vijnë e rreshtohen aktorët, përballë gjykatëses (Gresa Pallaska). Janë këta grila që ndërmjetësojnë skenat e mizorive të perandorit romak,Kaligules. Kjo skenë është ndërmjetësuese e vetme, mes mizorive që të bëjnë të qash, e nënshtrimeve që herë- herë të bëjnë dhe të qeshësh.
Gili Hoxhaj
Drama “Kaligula” është një kryevepër e artit teatral, që është jetësuar ndër vite në skenat më të njohura teatrale. Kjo vepër e Camus është shkruar për herë të parë në vitin 1938, për t’u botuar më në fund në vitin 1945. E shkruar në kohë të rëndësishme historike (Lufta e Dytë Botërore), para publikut erdhi në një version të rishkruar. Edhe pse e shkruar shumë dekada më parë, në një kohë lufte, shfaqja me regji të Kushtrim Koliqit arriti të përcjell fuqishëm mesazhet e autorit Albert Camus, madje dhe të komunikoj me realitetin e sotëm. Personazhi Kaligula, kapërcej mes lojës së shtatë aktorëve që ishin në skenë: Adrian Morina, Allmir Suhodolli, Ard Islami, Armend Baloku, Besart Sllamniku, Shkëlzen Veseli dhe Ylber Bardhi. Në anën e “Kaligules”, e pranë tij qëndronin dy personazhe grash që erdhën përmes rolit të aktores Meli Qena e Gresa Pallaskës.
Gjithçka nis mes zërave në kërkim të Kaligules, e personazhet mes fjalëve e këngës sjellin në dritë incestin mes perandorit dhe motrës së tij. “Të flesh me tët motër, të rrënosh ca jetë të shembesh vendin tënd”, vjen në kor nga aktorët që qëndrojnë në skenë, e jo në pak raste kënga do të përcjell fuqishëm edhe skenat me eksplicite të shfaqjes, për t’i dhënë ngjyrim edhe me të fuqishëm dramaticitetit. Perandori Kaligula, i cili kthehet në skenë përmes lojës së shtatë aktorëve karakterizohet nga vulgariteti e mungesa e mëshirës. Duket sikur gjithçka këtu ka humbur kuptimin, e ai shpesh gjendet në kërkim të hënës. Liria dhe gjithçka tjetër duhet të jetë vetëm e Kaligules. Vendimi për secilën jetë duhet t’i takoj atij. Ai flet përballë atyre që u ka vrarë fëmijët e prindërit, atyre që motrat dhe vajzat ua ka shndërruar në punonjëse të shtëpive publike. Përballë këtij realiteti, ata që gjenden përballë tij, nuk mund t’i shmangen fuqisë së tyre emocionale derisa u rrëshqasin lotët njëri pas tjetrit. Kaligula u nxjerr dhimbjen, e megjithatë ata duhet të qeshin në kor, kur kjo u kërkohet. Trashëgimtari i vetëm i pasurisë së tyre duhet të jetë shteti dhe jo fëmijët që u kanë mbetur.
“Të qeverisësesh do të thotë të vjedhësh”, është një nga fjalitë që të ngulitet fort në mendje, e që theksohet gjatë shfaqjes. Rrobat e personazheve në skenë janë të grisura, Kaligulën e identifikon një shallë ngjyrë vjollce që tregon pushtetin. Secili nga aktorët do të arrij ta transformoj lojën e tij mes nënshtruesit dhe perandorit të pa mëshirë, që nuk e do askënd përveç hënës, të cilën duhet t’ia sjellë Helikoni, pasi që aty njerëzit vdesin e nuk janë të lumtur. Qëndrimi i tij në majë të shkallëve shpesh pasqyron pushtetin e tij të pakufishëm, të tjerët poshtë tij duhet të derdhin atë çfarë hanë në fytyrën e njëri-tjetrit. Kaligula thotë se vetmia ndihet me të gjallët, më shumë se më te vdekurit, ata i plotësojnë zbrazëtinë që ia krijojnë të gjallët. Kaligula kërkon të lexoj poemën për Zotin, mbi letrat e së cilës më pas shkelin personazhet në skenë.
Skenografia e krijuar nga Petrit Bakalli, e sjellë hënën herë të buzëqeshur, në habi e deri tek fytyra e saj që ngryset. Nën dritën e saj ndodhin mizoritë më të mëdha.Përmes skenave të gjyqit, një dhomë dhunuesish, shfaqja arrin në mënyrë krejt të natyrshme të kaloj në një seancë politike, ku fjala e perandorit, megjithatë është e para dhe e fundit. Çdo kush flet e hesht sipas urdhrit të tij. Më pas vallëzimi i fundit i “Kaligules”, shënon një shfaqje artistike, që i mbledh të gjithë në skenë.
Shtatë krisma të fuqishme në fund rrëzojnë personazhet në tokë. Megjithatë ata kthehen në procesin e fundit gjyqësor, e pikërisht këtu shfaqja arrin të prek drejtpërdrejt në realitetin e vendit, ku himnizohet me heronjtë e vdekur e nuk respektohen viktimat e gjalla, ku diplomat jepen pa meritë, e janë pushtetarët ata që duke i ikur burgut individual e kanë shndërruar këtë vend në një burg kolektiv. Përveç atyre që qëndrojnë prapa grilave, në këtë mes, të gjithë janë të dënuar. Zëri i bindshëm i Gresa Pallaskës kthehet drejt publikut, duke e bërë pjesë të lojës, duke ia drejtuar drejtpërdrejtë mesazhin. Duke i kthyer gishtin, e duke e cilësuar fajtor që ka lindur e jeton në këtë vend, që është ferr, e pranon e nuk bën asgjë për ta shmangur këtë realitet. “Revolucioni do të marshosh”, e “Revolucion”, janë fjalët e fundit që vijnë nga Meli Qena e me të cilat shfaqjen e ndajnë pak sekonda nga duartrokitjet e forta e të zgjatura te publikut.
“Arsyetimi i krijimit të kësaj vijës së gjyqit është se meqenëse ne nuk po mundemi këta pushtetar t’i sjellim në gjyq dhe t’i dënojmë, unë po e përdori teatrin që t’i sjellë në gjyq dhe t’i dënoj. Në të njëjtën kohë i kthehem publikut dhe i them “A nuk po iu vjen marre”, se deri kur duhet të na poshtërojnë që me reagu”, thekson Koliqi për KultPlus.
Koliqi tregoi për KultPlus se raporti me pushtetin e ka intriguar gjithmonë, veçmas mënyra se si njerëzit e përdorin pushtetin pasi që jo gjithmonë pushteti mund të përdoret për të keq. Sipas Koliqit, keqpërdorimi i pushtetit ndodhë veçmas kur ai pushtet nuk kontrollohet dhe pikërisht kjo vjen përmes “Kaligules”.
“Kuptohet që pushteti mund të përdoret në mënyrë shumë të mirë por kjo nuk ndodhë rëndom, rëndom ndodhë që ai pushtet keqpërdoret, sidomos në rastet kur ai pushtet nuk monitorohet dhe një gjë edhe më e dhimbshme për realitetin e Kosovës është mosgatishmërisë për të reaguar. Ne jemi një shoqëri në gjumë, na ndodhin gjëra të tmerrshme për të cilat në baza ditore do duhej të dilnim në protesta dhe të kërkojmë llogari prej këtij sistemi dhe ndryshim të tij”, tregoi Koliqi i cili që nga fillimi shfaqja është konceptuar si radikale, duke e dërguar veprën në një nivel tjetër dhe duke i dhënë mesazhet në mënyrë të drejtpërdrejtë në abuzimin e pushtetin dhe mosgatishmërinë për të mos reaguar.
Arsyeja përse Koliqi e ka ndarë “Kaligulen”, në shtatë personazhe është pasi që ai ka dashur të luaj me fuqinë që Camus ia ka dhënë Kaligulës dhe ka dashur që këtë fuqi ta vë në lojën e shtatë aktorëve. Secili aktor që në 80 % të lojës është në pozitën e të nënshtruarit, momentin që vjen në rolin e “Kaligulës”, e keqpërdor atë pushtet në nënshtrimin e të tjerëve, ky është pikërisht mesazhi që Koliqi ka dashur ta transmetoj. Ai tha se diskutimet e shumta me aktorët gjatë procesit të provave, kanë ndikuar që ata ta implementojnë shumë lehtë konceptin e tij regjisorial në skenë.
“Bashkëpunimi me aktorët është fenomenal, jam me fakt që e kam pasur këtë kastë sepse ndryshe nuk do të mund ta kisha mundur ta arrij këtë rezultat. Për mua ka rëndësi që aktori të jetë inteligjent”, tregoi regjisori Kushtrim Koliqi.
Regjisori Fadil Hysaj tha se kjo është një nga shfaqjet më të mira e cila ka ardhë në kohën e duhur dhe si një vaksinë shumë e mirë politike që vjen në një periudhë ku është mbushur kupa.
“Mendoj që ishte një moment kulminant fundi i shfaqjes kur krijohet një relacion me publikun dhe tek secili prej nesh ngjallë një moment ndërgjegjësimi se me të vërtetë ka ardhur koha që këta njerëz, ky publik ta marrin të ardhmen në duart e tyre”, u shpreh Hysaj për KultPlus, duke shtuar se beson që kjo shfaqje do të ketë një të ardhme shumë të mirë dhe që teatri po u kthehet regjisorëve të tyre.
Aktori Ylber Bardhi ishte një nga “Kaligulat”, e kësaj shfaqje kolektive e një nga personazhet e nënshtruara në një pjesë të shfaqjes, ku secili aktor arriti ta sjellë versionin më të mirë të Kaligulës, me një natyrshmëri të lojës artistike. Bardhi tha për KultPlus se ideja për shtatë Kaligula fillimisht ka tingëlluar si intriguese por me kalimin e kohës në procesin e provave është dëshmuar që shfaqja po shkon në rrugën e duhur, e që u dëshmua edhe me duartrokitjet e publikut. Për këtë shfaqje aktorët kanë punuar rreth shtatë javë, pothuajse dhjetë orë në ditë.
“Kur kemi të bëjmë me shfaqje kolektive procesi i punës është pak i lodhshëm por unë termin “lodhje”, nuk do ta kisha përdor në këtë shfaqje, sepse vërtetë më shumë jemi kënaq se sa jemi lodhur dhe shpresoj që publikun nuk e kemi mërzit në asnjë moment dhe shpresoj që nuk janë mërzit dhe e kanë shijuar shfaqjen”, tregoi Bardhi për KultPlus, i cili tha se duke qenë se kjo është një nga veprat më të njohura, teatri duhet ta ketë privilegjin që e ka këtë shfaqje. Reprizat e parë të shfaqjes vijnë sonte më 15 dhe nesër 16 maj, duke filluar nga ora 21:00 në Teatrin Kombëtar të Kosovës. /KultPlus.com
