Legjenda e kinematografisë franceze Alain Delon ka ndërrua jetë në moshën 88-vjeçare. Producenti dhe aktori francez Alain Delon ndërroi jetë pas problemeve shëndetësore, ndërsa lajmi u konfirmua nga tre fëmijët e tij.
“Alain Fabien, Anouchka, Anthony, si dhe (qeni i tij) Loubo, janë thellësisht të pikëlluar për të njoftuar ndarjen nga jeta të babait të tyre. Ai ndërroi jetë i qetë në shtëpinë e tij në Douchy, i rrethuar nga tre fëmijët dhe familja e tij”, thuhet në deklaratën e fëmijëve të tij.
Alain Delon lindi më 8 nëntor 1935, Sceaux të Francë, cilësohej dhe si mashkulli më i bukur i kinematografisë në vitet ‘60-70’, ndërsa për francezët Delon ishte “bisha e madhe” e kinematografisë.
Gjatë festivalit të filmit në Kanë të vitit 1957 ai tërhoqi vëmendjen e një zbuluesi talentesh për producentin amerikan David O. Selznick . Delon iu ofrua një kontratë nëse mësonte të fliste anglisht, por regjisor francez Yves Allégret e bindi atë që në vend të kësaj të ndiqte një karrierë në Francë .
Paraqitja e parë në film e Delon ishte si një gangster i ri në 1957 “Send a Woman When the Devil Fails” dhe pati rolin e tij të parë kryesor në romancën Christine (1958), përballë Romy Schneider. Delon luajti në hitet e viteve 1960, duke përfshirë The Leopard dhe Rocco and his Brothers. Që nga vitet 1990, paraqitjet e tij në film u bënë të rralla, por ai mbeti një personazh në rubrikat e të famshmëve.
Në total, ai u shfaq në më shumë se 90 filma gjatë karrierës së tij.
Ai u shfaq edhe në filma të ndryshëm në gjuhën angleze si The Yellow Rolls- Royce (1964), Teksasi përtej lumit (1966) dhe Dielli i Kuq (1971). Ai nuk arriti të kapte audiencën amerikane, pavarësisht nga rëndësia e tij në Evropë dhe Japoni.
Delon u nderua me titullin oficer në Legjionin e Nderit Francez në 2005 për kontributin e tij në kinema./ rtsh/ KultPlus.com
Në kujtim të dy regjisorëve të njohur, Ibrahim Muçaj dhe Kristaq Mitro u zhvillua një mbrëmje artistike në Vlorë me pjesmarrjen e disa aktorëve të njohur. Ata sollën në vemendje kontributin e madh të dy regjisorëve që realizuan 13 filma artistikë dhe disa dokumentarë.
Me pjesëmarrjen e aktorëve të njohur Raimonda Bulku, Kristaq Skrami, Ndricim Xhepa, Bujar Asqeriu e Timo Flloko u organizua mbrëmja artistike në nder të dy regjisorë të njohur vlonjatë Ibrahim Muçaj e Kristaq Mitro.
“Ata në jetë dhe në art ishin bërë një. Është vështirë të gjendet ky model sot për shkak të egoizmit. Ata të dy kurrë nuk janë grindur në skenën e xhirimit. Ata bashkëpunonin shumë me njëri-tjetrin”, tha Bujar Asqeriu.
Muço dhe Mitro kanë pasur një karrierë të suksesshme në vitet ‘70-’80, ku së bashku kanë realizuar 13 filma, mes tyre, spikasin “Dimri i Fundit”, “Njeriu i mirë”, “Në prag të lirisë”, etj.
“Unë kam luajtur në filmat e tyre dhe kam marrë çmime, ishte e pamundur të mos kishe sukses me këta regjisorë”, tha Raimonda Bulku.
Në skenë e teatrit “Petro Marko” u luajt muzikë klasike si dhe u shfaqen fragmente të filmave.
Mbrëmja artistike ishte emocionuese për familjarët e dy regjisorëve të ndjerë.
“Kanë kaluar shumë vite që ai nuk është më, por sot përmes kujtimeve m’u duk se m’u rikthye”, tha vajza e Kristaq Mitros.
Ibrahim Muçaj, lindur në 1944 ka ndërruar jetë në 2010-ën. Kristaq Mitro lindur në Vlorë në 1943 është ndarë nga jeta në vitin 2023. Me një karrierë të pasur artistike kanë realizuar disa dokumentarë si dhe 13 filma artistikë me bashkautorësi./shqiptarja.com/KultPlus.com
Ministri Hajrulla Çeku nëpërmjet një statusi ka thënë se reforma ligjore në kulturë po jetësohet me hapa të sigurt dhe konkretë.
“Dy lajme të mira për kulturën sot
Miratohet në lexim të parë projektligji për kinematografinë, publikohet në platformën e konsultimeve projektligji për artin dhe kulturën.
Projektligji për kinematografinë u miratua në lexim të parë me mbështetje të plotë nga deputetët e të gjitha grupeve parlamentare. Reforma ligjore në kulturë po jetësohet me hapa të sigurt dhe konkretë”, thuhet në postimin e tij. / KultPlus.com
Më 28 dhjetor 1895, vëllezërit Lumière shfaqën publikisht disa filma të xhiruar prej tyre në një kafene në Paris. Kjo datë shënon edhe lindjen e kinemasë, e cila me kalimin e kohës u përsos, si nga pikëpamja teknike, ashtu edhe nga ajo artistike, duke zënë sot një vend të rëndësishëm në jetën e njeriut.
Auguste Lumiere bashkë me të vëllain Louis Jean ishin ndër kineastët e parë në histori. (Si për rastësi, Lumiere përkthehet ‘dritë’ në shqip). Për nder të tyre është pagëzuar edhe një asteroid.
Vëllezërit me vetëm dy vjet diferencë në moshë u shpërngulën në Lyon në vitin 1870, ku që të dy shkuan në shkollën “La Martine”, shkolla më e madhe teknike në qytet. I ati, Claude Antoine Lumiere ishte pronar i një firme fotografike dhe të dy vëllezërit punonin për të. U desh dalja në pension e të atit që vëllezërit të fillonin të krijonin filma. Ata u bënë zotërues të patentave të disa proceseve të rëndësishme që çuan në shpikjen e kameras.
Kinematografia u patentua më 13 shkurt 1895 dhe filmimi i parë i përket 19 marsit 1895. Ky filmim i parë shfaq punëtorët që dalin nga fabrika “Lumiere”.
Kinematografia e Louis Lumiere, e cila u patentua në vitin 1895, ishte një kombinim i kamerës filmike dhe projektorit që mund të shfaqte imazhe lëvizëse në një ekran për një audiencë. Kinematografia ishte gjithashtu më e vogël, më e lehtë dhe përdorte më pak film sesa teknologjia e Edisonit.
Lumierët hapën teatrot (të njohura si kinema) në vitin 1896 për të treguar punën e tyre dhe dërguan ekipe kameramanësh në mbarë botën për të shfaqur filma dhe për të xhiruar materiale të reja. Në Amerikë, industria e filmit u ngrit shpejt.
Në 1896, Vitascope Hall, besohet të jetë teatri i parë në SHBA i kushtuar shfaqjeve filmike, i cili u hap në New Orleans. Në vitin 1909, The New York Times publikoi rishikimin e parë të filmit të D.W. Griffith, “Pippa Passes”. Në vitin 1911, u hap studioja e parë e filmit hollivudian dhe në vitin 1914, Charlie Chaplin bëri debutimin e tij në ekranin e madh.
Përveç Kinematografes, Lumierët zhvilluan gjithashtu procesin e parë praktik të fotografisë me ngjyra, pjatën Autohrome, e cila debutoi në vitin 1907. / KultPlus.com
Filmat mund të prekin emocionet dhe kujtimet më të thella të audiencës. Ata krijojnë një përvojë të përbashkët që mund të ngjallë të qeshura, lot, zemërim dhe madje edhe frikë, duke komunikuar ide ndryshe nga çdo mjet tjetër tradicional i artit të bukur. Historia e filmit i përket shekullit të 19-të, e historia e suksesit të Kosovës në këtë fushë daton në shekullin e kaluar, por në vitin 2021 kinematografia e Kosovës arriti kulmin më të lartë të suksesit ndonjëherë, me arritje të jashtëzakonshëm në mbarë botën.
Nën patronazhin e Ministrisë së Kulturës, në ambientet e Kino ARMATËS është organizuar edhe ndarja e çmimeve vjetore të kinematografisë.
I pari që hapi këtë ceremoni ishte Berat Miftari, i cili falënderoi të pranishmit në sallë dhe gjithë komunitetin e kineastëve që ngriten në piedestalin më të lartë emrin e Kosovës.
“Ja ku jemi në ndarjen e çmimeve për kinematografi. Ngjarje që bën bashkë njerëzit që përgjatë gjithë vitit mblidhen dhe nëpërmes ekranit të madh i japin botës tregimet më të mira që vijnë nga Kosova dhe të njëjtat fluturojnë kudo në botë. Sot është e pamundur që në një festival me renome në botë të mos jenë edhe kineastët edhe nga Republika e Kosovës, të cilët përmes rrëfimeve të tyre, jo vetëm që janë pjesëmarrës, por në shumicën e tyre nga këto festivale edhe kthehen me çmime. Është kjo ceremoni që shpërblen më të mirët në artin e shtatë siç njihet, natyrisht është arkitektura, piktura, skulptura, vjen muzika, është poezia, është vallëzimi e të gjitha këto arte me një mjeshtëri të jashtëzakonshme inkorporohen brenda shiritit filmik, e jo rastësisht thuhet se bota është e paimagjinueshme të jetojë pa filmin, të jetojë pa ju për fjalë të tjera.
Kryeministri Albin Kurti në një fjalim të veçantë gjatë kësaj ceremonie, tha se kinematografia e Kosovës ka arritur majat në vitin e fundit, dhe detyrë e tyre është që të ushqejnë talentin e kineastëve, të rinjëve dhe të rejave të vendit,
“Çdo vit shteti i Republikës së Kovoës nderon me çmimin lauretët e shumë fushave artistike. Sonte jemi mbledhur këtu për t’i nderuar e kremtuar këta kinematografë me dy çmime. Çmimin për Vepër Jetësore në Kinematografi dhe Çmimin Vjetor në Kinematografi. Gjatë vitit të kaluar por edhe gjatë këtij viti, kinematografia jonë arriti në majat më të larta që ka arritur ndonjëherë. Përfaqësimi ndërkombëtar gjithëandej planetit, çmime të jashtëzakonshme dhe të panumërta të fituara na treguan edhe një herë se talentin e kemi brenda shtëpisë dhe se ne duhet të punojmë me të e për të. Talenti pa punë është pothuasje asgjë, vetëm puna e madhe dhe e vazhdueshme do të shfaq horizonte të reja. Detyra e jonë është që ta ushqejmë këtë talent dhe ta hapim e t’ia hapim e t’ia lehtësojmë rrugët drejt sukesit e t’i mbështesim jo vetëm kur të arrihet suksesi”.
FOTO: MKRS
Kurti përmend edhe marrëveshjet që janë arritur në kinematografi, duke përmendur atë të bashkëprodhimit kinematografik me shtetin e Izraelit dhe atë të Francës.
“Këto marrëveshje hapin rrugë dhe ofrojnë mundësi për prodhime të reja, që nënkupton më shumë financim, më shumë shkëmbim të stilave dhe gjëra të tjera të filmbërjes. Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit aktualisht po punon edhe në Ligjin për Kinematografi, i cili do të përcillet për diskutim në Kuvendin e Kosovës. Do të ketë edhe shumë insentime dhe jetësime të tjera të shumta për fushën e filmit. Me shpalljen e filmit si interes i veçantë shtetëtor i yni, do t’i jipet vëmendje dhe rëndësi procesit të bërjes së filmit në vend.
I pari i ekzekutivit shton edhe pjesën e rritjes së interesimit për të shikuar filma në Kosovë, duke përmendur statistika në shitjen e biletave nëpër kinematë e vendit, me ç’rast është shtuar interesimi për të shikuar filma vendor.
“Prandaj, filmi te ne po shikohet shumë më shumë se më parë, e krahas kësaj është rritur edhe kritika për të. Edhe prodhimi i filmit po shtohet, sepse imagjinata po thellohet. Të rejat e të rinjtë tanë kanë imagjinatë të madhe, këtu nuk mund pa i përmendur gratë që janë emri i suksesit tonë të Kosovës, e këtë e kemi parë në film, pikturë e gjithëandej. Këtë e kemi parë edhe në poezi, e shkënce e sport. Ne jemi këtu për asgjë tjetër vetëm për të punuar që imagjinatën tuaj ta bëni për të gjithë neve”.
FOTO: MKRS
Regjisorja Blerta Zeqiri, si pjesë e jurisë ka lexuar edhe arsyetimin për çmimin vjetor për kinematografi për vitin 2021.
“Çmimi Vjetor për Kinematografi i jepet regjisores për suksesin e jashtëzakonshëm të filmit të saj debutues të quajtur “Zgjoi”. I vlerësuar dhe i shpërblyer ndërkombëtarisht, përfshirë 3 çmimet kryesore në Sundance 2021, “Zgjoi” tërhoqi përsëri vëmendjen e botës në pjesën e dhimbshme të historisë së Kosovës, duke promovuar kinematografinë dhe shtetin tonë përmes distribuimit në të gjitha kontinentet. Në vitin 2021, Blerta Basholli ishte shembull për regjisorët, e sidomos për regjisoret e reja se si me përkushtim dhe vizion mund të sfidohej izolimi i kineastëve tanë dhe të deportohet në qarqet më prestigjioze filmike botërore”, tha Zeqiri.
FOTO: MKRS
Ndërkaq, Blerta Basholli me shumë emocione në fytyrën e saj, u shpreh e lumtur që mori këtë çmim dhe falënderoi gjithë ekipin për punën e madhe.
“Ky çmim për mua është shumë i veçantë, sepse po e marrim në Kosovë, po e marrim prej një kryeministri e ministri që përveç që janë filmdashës, i kanë dhënë një fokus të veçantë kinematografisë nga fillimi. Ky çmim nuk më takon vetëm mua, por gjithë njerëzit që kanë marrë pjesë. Kemi punuar shumë e kemi marrë mbështetje për t’u bërë ky film. Filmi “Zgjoi”, si çdo film tjetër, ka kërkuar punë e përkushtim që të arrijmë këtu. Sot po e marrë një çmim vetëm unë, por jemi një grup i madh i njerëzve që punuam shumë që të arrijmë këtu”.
Basholli vlerësoi bashkëpunimin si shumë të këndshëm, nga producentët, aktorja Yllka Gashi, e gjithë të tjerët që ndihmuan në realizimin e këtij filmi.
“Kam kaluar kohë shumë të mirë gjatë realizimit të filmit “Zgjoi” për shkak të punës dhe përkushtimit të secilit. I falënderoi të gjithë”.
Ajo nuk harroi që të përmend edhe kolegët e saj nga Kosova që kanë arritur sukses të jashtëzakonshëm, e nuk duhet vetëm që të marrim shembull nga kinematografia e huaj.
“Për mua janë shumë më inspirim kolegët e mi, përfshirë Blerta Zeqirin që lexoi arsyetimin e saj. Kur Blerta ka shkuar në Festivalin e Filmit “Sundace”, isha në Amerikë në studime dhe thash se si arriti të shkojë atje. Inspirimi për mua ka qenë shumë më shumë prej kolegëve sesa nga regjisorët e mëdhenj, sepse ne shpesh herë harrojmë me i përmend kolegët tonë që janë sa më afër nesh e kanë korrur suksese të mëdha. Jo vetëm filmi “Zgjoi”, por edhe shumë filma të tjerë kanë arritur majat vitin e kaluar”.
Blerta Basholli falënderoi gjithë të pranishmit, përfshirë edhe familjen e saj, e gjithashtu përmendi edhe pjesën e buxhetit dhe mbështetjes së institucioneve.
“Uroj që bashkë edhe institucionet edhe komuniteti të punojmë bashkë që të zhvillojmë tutje industrinë e filmit, sepse kemi korrur shumë suksese por kemi nevojë që sa më shpejt të shtyjmë përpara me ligj, me lehtësira financiare, me krejt sa më shpejt që të ruajmë kuadrot që i kemi kriju, që mos të na hupin kuadrot që i kemi. Shpresoj që shumë shpejt të bëhet ligji për kinematografi dhe kjo industri e filmit të rritet shumë e më shumë”.
Ndarja e Çmimit për Vepër Jetësore “Bekim Fehmiu” i është ndarë aktorit post-mortem, aktorit të madh kosovar, Abdurrahman Shala.
Edhe një herë tjetër, Blerta Zeqiri lexoi arsyetimin duke thënë se aktori Shala ka dhënë kontribut të jashtëzakonshëm në fushën e kinemasë si atë vendore dhe atë botërore.
“Me rolet e tij të paharrueshëm, Abdurrahman Shala ka krijuar një opus artistik gati të pakrahasueshëm në historinë e kinematografisë kosovare. Nuk ka film të rëndësishëm të asaj periudhe kohore që nuk ka pasur Shala. Roli i tij i fundit ishte ai i Zekirit, të filmit “Para shiut”, film fitues të Luanit të Artë në Fesitvalin e Venedikut dhe film i nominuar për çmimin “Oscars”. Shala ka dhënë kontribut edhe në krijimin e shtëpisë së parë filmike të Kosovës “Kosova Film”, drejtor i parë i të cilit ishte, dhe më vonë edhe në krijimin e unionit të artistëve të filmit të Kosovës, duke lënë gjurmë të pashlyera dhe duke trazuar rrugët për zhvillimin e një industrie sado të vogël të filmit në Kosovë. Duke marrë parasysh gjithë këto, dhe duke kuptuar madhështinë dhe veçantinë e një njeriu dhe artisti si Abdurrahman Shala, juria është unanime në vendimin e ndarjes së këtij çmimi. Gjithnjë me shpresë se gjeneratat e reja do të gjejnë inspirim nga veprat e tij.
I pranishëm për të marrë çmimin ishte familjari Genc Shala, çmimin të cilin ia dhuroi Ministri Hajrulla Çeku.
“Shala ka pasur ëndrra që nuk ka arritur t’i realizojë. Në vitet 70-ta qytetin e filmit në Veterrnik por nuk iu është mundësuar një gjë e tillë. Ka dashur gjithashtu të bëjë një produksion të kasetave dhe të pllakave që mos bëjnë regjistrime në Beograd, por nuk arriti”, tha Shala duke falënderuar të gjithë për këtë çmim.
Të bëhesh regjisor kërkon pasion, vizion dhe përkushtim të pakrahasueshëm, që të tria janë virtyte për t’u kanalizuar në filma me cilësi të lartë. Regjia është një punë me presion të lartë dhe kërkon udhëheqje të fortë dhe imagjinatë të pazbutur. Një regjisor duhet të dijë si të menaxhojë njerëzit, si dhe të dijë të menaxhohet, dy aspekte të punës nga të cilat varet suksesi i një filmi.
“Shkolla e filmit ka të bëjë me zbulimin se kush je, nuk ka të bëjë vetëm me marrjen e një sasie të caktuar njohurish apo teknikat më të fundit. Duhet të mësosh se kush je, çfarë përfaqëson dhe sa i mirë je” (Geuens). Blerta Basholli me filmin e saj “Zgjoi”, mësoi se është një yll i madh dhe mund të arrijë suksese të jashtëzakonshme, të tilla sikurse shkrimi i historisë në njërin prej festivale më të mëdha në botë “Sundance Film Festival”, duke fituar për herë të parë në historinë e këtij filmi tre çmimet kryesore, e gjithë këto të arritura me filmin e saj të parë.
FOTO: MKRS
Debutim i ëndrrave
Në një interevistë për KultPlus, Blerta Basholli tregoi se asnjëherë nuk e kishte pritur që filmi të arrinte gjithë këtë sukses dhe të fitonte gjithë ato çmime.
“Nuk e kom mendu nashta as në andrrën më të mirë nuk e kom imagjinu fillimisht me u pranu në “Sundance”, e pastaj me bo edhe histori aty. Shteti na ka mbështet shumë mirë edhe në kampanjë, por ne kemi pasur fatin të gjejmë mirëkuptim dhe njerëz që e dojnë kinematografinë dhe na kanë mbështet deri në fund. Ky çmim i dhuruar nga institucionet e Kosovës është çmim shumë i rëndësishëm për mua, e kjo ndoshta është edhe kulmi i ëndrrave”.
Shkrimi i historisë, larg horizontit
“Për të qenë e sinqertë, nashta pse e kemi pas plan gjatë gjithë kohës për t’u pranu në “Sundance”, nuk e kom prit që të fitojmë çmime e të shkruajmë histori në “Sundance”, i veçoi si çmime më të veçanta. Por edhe medalja presidenciale nga presidentja Vjosa Osmani është i veçantë, edhe ky sot gjithashtu. PriFest, si festival nga Prishtina ku fituam çmim është shumë i veçantë dhe secili ka ndjenjën e vet”.
Puna e madhe dhe xhirimet e shumta gjatë procesit të bërjes së një filmi, detyrimisht të largojnë nga filma dhe qëndrimi larg tyre asnjëherë nuk është diçka e mirë, megjithatë Basholli vlerëson se puna e saj herë pas here ia mundëson që ndonjëherë ta kalojnë shumë kohë me fëmijët, dhe ndonjëherë të mos i shohin për një kohë të gjatë.
“Puna jonë e ka një të mirë dhe një të keqe, kur je prind dhe punon në industri të filmit mundesh me pas më shumë kohë me kalu me fëmijët, sesa një prind që punon në orar të rregullt, sepse je gjithë ditën në shtëpi, mundesh me planifiku pushime më të gjata. Gjatë kohës kur është realizuar filmi, unë kam qenë edhe drejtoreshë e kulturës dhe masdite isha në montazh, kështu që fëmijët e mij për disa muaj më kanë parë shumë pak, falë nanës sime e cila u kujdes, sepse as Artani nuk ishte në shtëpi. Gjatë kohës kur nuk jemi të zënë, i marrim gjithë kohën me veti dhe kalojmë shumë kohë me ta”.
FOTO: MKRS
Filmi i dytë, jeta e rinisë së Bashollit në vitet e 90-ta
“Jom mundu pak a shumë me paraqitur pjesën gjatë kohës së okupimit. Kom kontaku me familjarët dhe shoqërinë, por hala s’kom kontaktu me ta rreth të drejtave të emrave. Duhet me lyp të drejtën për emra, sidomos nga familja jem, e sigurisht për të gjithë të tjerët”, përfundoi ajo.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, beson se Kosova do të arrijë edhe suksese të tjera më të mëdha sa i përket pjesës së filmit.
“Unë besoj që në raport me talentin dhe potencialin që e kemi si shoqëri në fushën e kinematografisë, nuk e kemi arritur akoma kulminacionin sepse ka shumë e shumë për t’u arritur.. Por ajo që është arritur deri tani, është rezultat i punës vetëmohuese i filmbërësve të Kosovës. I përkulem suksesit të tyre që ka ardhur nga puna e palodhshme dhe përkushtimit të jashtëzakonshëm në vitet e fundit. Suksesi i tyre është obligim për institucionet, dhe ne përveç që e kemi dyfishu buxhetin për filmin dhe do të vazhdojmë rritje progresive në vitet e ardhshme, tanimë po hartojmë ligjin e ri për kinematografinë, po ofrojmë insentiva të reja për të atrakuar investime të reja për film në Kosovë.
Mobilizimi i institucioneve për filmin = sukses i garantuar
“Kemi nënshkruar marrëveshje për bashkëprodhim kinematografik me Izraelin e Francën, shumë shpejt do të vazhdojmë edhe me disa shtete të tjera evropiane. Po negociojmë anëtarësimin e Kosovës në Euro Imazh, që është fondi më i madh evropian i filmit, pjesë e Këshillit të Evropës. Shumë shpejt në pjesën e dytë të këtij viti do të kemi çasje në programin “Media” të Komisionit Evropian, që është edhe në fond tjetër ku filmbërësit tanë mund të aplikojnë dhe të përfitojnë. Një angazhim e mobilizim i madh i institucioneve, i nxitur nga sukseset e artistëve tanë, që është i madh e i jashtëzakonshëm, sukses për të cilin jam i bindur që do të jetë edhe më i madh vitet në vazhdim.
Ligji i Kinematografisë, jetik për të ardhmen e filmit
“Ne tash po e përmbyllim koncept-dokumentin për art dhe kulturë, ky koncept-dokument po na i rekomandon disa ligje të reja, ligji i përgjithshëm për kulturën, një ligj i veçantë ai për kinematografinë, do të kemi edhe një për muzetë dhe veprimatinë botuese. Ligji për kinematografinë unë besoj shumë që si të përfundon faza e miratimit të koncept-dokumentit në qeveri, nga ai moment do të fillojë hartimi dhe gjatë vjeshtës ligji i ri për kinematografi duhet të jetë në procedurë parlamentare.
Ne kemi një fond të veçantë dhe një çasje të veçantë, shpesh edhe të jashtëzakonshme edhe kur nuk kemi fonde dhe e dijmë se një film ka potencial për sukses në ndonjë fesitval për të marrë çmim, ne mobilizojmë fonde shtesë, kështu ka ndodhë edhe me “Zgjoin”. Është rezultat shumë i madh suksesi i tij, po përgjigjja e shkurtë është se edhe atëherë kur fondi hargjohet, ne gjithmonë gjejmë mundësi të reja, sepse të rinjtë tanë dhe artistët tanë, e sidomos e veçanarisht ata të artit të 7-të, janë një potencial i jashtëzakonshëm për promovimin e shtetit tonë, janë një potencial i jashtëzakonshëm për të krijuar dhe për të mbështetur zhvillimin ekonomik të Kosovës, kështu që ne nuk na takon asgjë vetëm të krijojmë kushte më të mira”.
FOTO: MKRS
Përpos yjeve nga fusha e kinematografisë, në këtë mbrëmje kori “SIPARANTUM” mori një vëmendje më të veçantë, duke patur paraqitje briliante të kohërave moderne, ku bëri të gjithë publikun për veti dhe dëshmoi talentin e madh që Kosova ka edhe në fushën e muzikës. Në përfundimin e kësaj cereonie është organizuar edhe një koktej rasti, derisa më vonë është shfaqur edhe filmi “Era dhe Lisi”, me aktorë të mëdhenj të skenës shqiptare, Abdurrahman Shala, Faruk Begolli, Xhevat Qorraj etj. E gjithashtu, kinematografia e Kosovës po vazhdon të lulëzojë dhe sukseset po vijnë në mënyrë të natyrshme. /KultPlus.com
BBC ka renditur dhjetë filmat që thyen tabutë në kinematografi.
Një ndër ta është edhe filmi me personazhin e parë gei. Homoseksualiteti ishte një fenomen jo i përdorur në filmat evropianë dhe hollivudianë që nga vitet 20’, 30’, 40’ por sugjerohej që ato të jepeshin të koduar. Filmat eksperimentalë nuk kishin ndërmend të ekspozoheshin, por megjithatë, 20-vjeçari Kenneth Anger, një nga producentët më të mirë amerikanë, u dënua për prodhimin e filmit Fireworks në vitin 1947, një film për jetën e një të riu homoseksual.
Çështja shkoi deri në Gjykatën e Lartë të Kalifornisë. Në fund ata e liruan Kenneth Anger, duke i thënë se filmi ishte art dhe jo pornografi. Ndërsa skena e parë e seksit në një film i përket vitit të largët 1933. Një aktore austriake 18-vjeçare, Hedy Lamarr, e theu këtë tabu në filmin çek “Ecstasy” në vitin 1933. Dy skena në veçanti shkaktuan polemika. Në rastin e parë, kur Lamarr noton nudo në liqen. Dhe rasti i dytë, ajo kryen marrëdhënie seksuale me një mashkull, që besohet të jetë hera e parë e raportit seksual në një film jo-pornografik. Kamera merr plane detaj të fytyrës së saj gjatë skenës kur ajo është e pushtuar nga pasioni. Skena e parë seksuale shfaq për herë të parë orgazmën femërore në ekran. /Përgatiti: Endri Farka/Tirana Observer
1. Fjala e parë fyese Shumë vetë besojnë gabimisht se thënia e fundit e Rhett Butler në ‘Gone with the Wind’ – I dashur Frankly, mua nuk më plas fare – është fjala e parë fyese e përdorur në një film të Hollivudit. Por ajo nuk është hera e parë sepse 14 vjet përpara këtij filmi, në vitin 1925, Mbreti Vidor në filmin e tij me luftë “Parada e Madhe” shfryhet kundra armiqve duke thënë – Mallkuar qofshin shpirtrat e tyre.
2. Skena e parë e seksit Një aktore austriake 18-vjeçare, Hedy Lamarr, e theu këtë tabu në filmin çek “Ecstasy” në vitin 1933. Dy skena në veçanti shkaktuan polemika. Në rastin e parë, kur Lamarr noton nudo në liqen. Dhe rasti i dytë, ajo kryen marrëdhënie seksuale me një mashkull, që besohet të jetë hera e parë e raportit seksual në një film jo-pornografik. Kamera merr plane detaj të fytyrës së saj gjatë skenës kur ajo është e pushtuar nga pasioni. Skena e parë seksuale shfaq për herë të parë orgazmën femërore në ekran.
3. Personazhi i parë gei Homoseksualiteti ishte një fenomen jo i përdorur në filmat europianë dhe hollivudianë që nga vitet 20’,30’,40’ por sugjerohej që ato të jepeshin të koduar. Filmat eksperimentalë nuk kishin ndërmend të ekspozoheshin, por megjithatë, 20-vjeçari Kenneth Anger, një nga producentët më të mirë amerikanë, u dënua për prodhimin e filmit Fireworks në vitin 1947, një film për jetën e një të riu homoseksual. Çështja shkoi deri në Gjykatën e Lartë të Kalifornisë. Në fund ata e liruan Kenneth Anger, duke i thënë se filmi ishte art dhe jo pornografi.
4. Puthja e parë ndër-rracore Kodi i Hollivudit në vitin 1934 ndalonte marrëdhëniet ndër-rracore. Por shumë filma filluan ta sfidonin Kodin gjatë viteve ‘50. Filmi “Killer’s Kiss” i Stanley Kubrick shfaqi puthjen e parë midis një femre të bardhë (Irene Kane) dhe mashkullit me ngjyrë (xhamajkanit Frank Silvera). Silvera kishte lëkurë të zbehtë, dhe nuk po luante rolin e një personazhi me ngjyrë në film, prandaj dyshohet nëse audienca ka qenë në dijeni të prejardhjes së tij afrikane. Më pas në 1957, erdhi filmi ‘Island in the sun’. Ai shfaqte romancën mes një vajze të Karaibeve (Dorothy Dandridge) dhe zyrtarit britanik (John Justin). Pas këtij vjen filmi “The Crimson Kimono” filmi i parë hollivudian që shfaq një puthje të vërtetë ndër-rracore.
5. Shpëlarja e parë e VC-së Filmi ‘Psycho’ i Alfred Hitchcock nuk kishte asnjë shfaqje nudo gjatë skenës së dushit – por një tjetër dukuri në banjon e Motelit Bates tërhoqi vëmendje të madhe: zhurma e shpëlarjes së vc-së në një film Hollivudi. VC-ja është shfaqur edhe në filma të tjerë më parë, si në filmin e vitit 1928 ‘The Crowd’, por jo me zhurmën e shpëlarjes. Audiencës iu desh të priste 10 vjet pas filmit Psycho që ta shihte këtë skenë.
6. Femra e parë nudo Filmi “Inspiration” (1915), rreth një artisti që kërkonte modelen perfekte që të ishte muza e tij, mund të ketë qenë shfaqja e pare e një femre nudo në ekran në një film jo-pornografik. Deri në vitet 30’ kjo gjë nuk lejohej, pasi censuroheshin. Filmi ‘Peeping Tom’ i Michael Powell e theu këtë tabu kur, personazhi i Pamela Green shkurtimisht ekspozoi gjoksin e saj. Karriera e Powell u mbyll pak kohë pas polemikave që u krijuan rreth filmit Peeping Tom. Pas ndryshimit të Kodit për moslejimin e personazheve topless, prodhimi i parë që u shfaq ishte “The Pawnbroker” i Sidney Lumet.
7. Vrasja e parë për vdekje Kodi i Hollivudit në vitin 1934 thoshte se një vdekje nga të shtënat duhet të filmohet në dy pjesë: e shtëna e qitësit, dhe më pas viktima që bie. Filmi i Sergio Leones “A fistful of dollars” theu këtë rregull në skenat e mëparshme. Kamera është e pozicionuar pas personazhit të Cleant Eastwood, kur ai i qëllon një grupi kundërshtarësh të cilët rrëzohen njëri pas tjetrit. Ky ishte efekti i qitësit, i cili rrit identifikimin e dhunës tek audienca.
8. Plaga e parë me gjak Shumë pak vdekje të shkaktuara nga të shtënat shoqëroheshin me plagë tek viktima. Kjo skenë u realizua nga regjisorët në filmat bardh-e-zi, veçanërisht nga Alfred Hitchcock, në skenat e tmerrshme të vdekjes në filmin ‘Foreign Correspondent’ (1940). Këto skena ishin më të rralla në filmat me ngjyra. ‘Bonnie and Clyde’ (1967) ndryshoi gjithçka kur tregoi viktimën e qëlluar në fytyrë nga dyshja vrasëse. Filmi përfundon me Bonnie-n dhe Clyde-n të mbytur nga plumbat, dhe me rrobat e tyre plot gjak.
9. Mashkulli i parë nudo Producentët e filmave kanë qenë ngurrues për shfaqjen e lakuriqësisë së meshkujve se sa të femrave. Biles edhe kur regjisorët përfshinë plane të meshkujve pa rroba në vitet 60’ – si në filmin ‘This Sporting Life’ të Lindsay Anderson dhe ‘Seconds’ të John Frankenheimer. Shumë prej këtyre filmave janë censuruar përpara lançimit të tyre. Filmi ‘Women in Love’ i Ken Russell mund të jetë filmi i parë që paraqiti meshkuj nudo, një ndeshje mundjeje ku Oliver Reed dhe Alan Bates ishin nudo.
10. Vdekja e parë reale Imazhe të vdekjeve aktuale kanë qarkulluar nëpër kronikat e lajmeve përgjatë viteve por një nga dokumentarët kryesorë që tregoi një vrasje ishte dokumentari i vitit 1970 nga Gimme Shelter, një tregim i koncertit të Rolling Stones në Kaliforni. Kulmi i filmit ishte vdekja e Meredith Hunter, afrikano-amerikanit që u përpoq të sulmonte skenën me një pistoletë në dorë. Alan Passarom një anëtar i Hells Angels, me përgjegjësinë e sigurisë, e goditi disa herë me thikë Meredith Hunter në kurriz. Video u përdor në gjyq, dhe e liroi truprojën për shkak të vetë-mbrojtjes. ‘The passenger’ i Michelangelo Antoninit konsideroi si filmi i parë që shfaqi pamjet e një vdekjeje: një burrë i dënuar që ekzekutohet nga skuadra e pushkatimit.(Bota.al). /KultPlus.com
Aktorët shpesh herë mund të identifikohen edhe sikurse “interpretuesit”, të cilët argëtojnë një audiencë duke aktruar, kënduar ose kërcyer. Ata luajnë personazhe në skenë ose ekran dhe punojnë me drejtimin e ekipit krijues për të sjellë në jetë një pjesë të teatrit, shkruan KultPlus.
E njohur për shumë role të luajtura në teatër, por duke mos lënë anash as serialet e televizionin, Albulena Kryeziu në një intervistë për KultPlus rrëfen disa pjesë nga jeta e saj dhe gjithashtu edhe dy vitet e fundit pandemik, të cilat kanë qenë të ndryshme për shumë njerëz në të gjithë globin.
E pyetur mbi pjesën se sa e vështirë është të qenurit një aktorë në Kosovë, Kryeziu thotë se gjeneratat e mëparshme e kanë trazuar rrugën për të rinjtë.
“Profesioni i aktorit për nga natyra është i vështirë, duke mos qenë profesion i rëndomtë natyrisht që nuk është aspak e lehtë të jesh aktor/e kam përshtypjen në secilin vend të botës. Por fatmirsisht neve në Kosovë, rrugën na e kanë trasuar gjeneratat e mëparshme dhe tani konsideroj që këtu secili profesion përballet me vështirsitë e veta, sikurse edhe ky i imi”.
Pjesa e teatrit, filmit dhe televizionit dallon nga njëra tjetra në shumë sfera, por për Kryeziun të gjitha projektet kanë qenë një “kënaqësi shpirtërore”.
“Kudo që e kam ushtruar profesionin për mua ka qenë le ta themi një festë, një kënaqësi shpirtërore. Secilin projekt që pranoj të hy në të gjejë copëza dashurie të cilat kur bashkohen rezultojnë me finalizimin e një roli apo projekti”.
Përballja me pandeminë
“Shumë e rëndë, besoj që kam qenë prej njerëzve që shumë e kanë vuajtur izolimim për shkak se ishte viti që kisha shumë plane para vetës dhe për një moment ngjau sikur bota u rrotullua. Çkado që i shtoj mund të tinglloj shumë e zymtë, por meqë e përmenda këtë fjalë, po e them që ishte periudhë tepër e zymtë”, deklaron aktorja për KultPlus.
Sa i përket bashkëpunimit me producentin Blerim Gjoci, Kryeziu ndanë disa pjesë shumë interesante nga e kaluara e aktorëve kosovarë.
“Filmbërësit kosovarë kanë aq shumë pasion saqë mund të shkojnë deri në vetëmohim. Suksesi i tyre nuk është i rastësishëm, por është rrjedhojë e përkushtimit të tyre të pakusht. Ka qenë një periudhë kur me padurim e prisnim gushtin, sepse ateherë fillohej me xhirimet e filmave të shkurtër me producent Blerim Gjocin, e që bëheshin gati për festivalin e filmit “9/11 Dedication film festival”. Fatkeqsisht sot regjisorët e rinj, nuk e kan atë fat të kenë përkrahje një përkrahje të ngjashme që dikur e gjenin nga Prishtinafilm-i dhe Blerim Gjoci. Ka qenë shumë domethënëse kur prodhoheshin për çdo edicion të festivalit rreth 10 filma të shkurtër nëse nuk gaboj, mbase më shumë, mbase më pak por kjo s’kishte rëndësi. Rëndësi kishte që prodhoheshin filma dhe regjisorët, aktorët e gjeneratave të ndryshme na krijohej një ndenjë e përmbushjes artistike”.
E “ardhmja”
“Nuk di nëse pres diçka nga e ardhmja, e kam përshtypjen që të ardhem e krijoj vetë sot. Nuk jam person pa ambicie, por jam person që besoj në punën që e bëj sot, të nesërmes i vjen koha kur do t’i kushtosh rëndësi. Natyrshëm me vjen të mendoj që nuk duhet të presim të ardhmen, gjithçka duhet të ja besojmë të sotmes”.
Aftësia për t’u transformuar nga një personazh në tjetrin, talenti për të luajtur edhe në TV edhe në skenë e madje edhe në seriale të ndryshme kanë ndikuar që Kryeziu pas vetës të ketë jo vetëm një po disa “bagazhe” që dëshmojnë delikatesën dhe natyralitetin e saj përmes së cilave përmbushë në mënyrën më të mirë të mundshme detyrën parësore të një aktori, e cila ka të bëjë me sjelljën në jetë të një personazhit nga skenari. /KultPlus.com
Përkundër faktit se Kosova është një vend shumë i vogël dhe konsiderohet si pak i zhvilluar, sukseset nuk munguan aspak në arenën ndërkombëtare, shkruan KultPlus.
Kinematografia e Kosovës mund të thuhet se ka shënuar suksesin më të madh ndonjëherë, duke arritur që përmes filmit “Zgjoi” edhe të shkruhet historia.
Fillimisht duke fituar tre çmime, për herë të parë, në një festival të madh siç është ai i Sundance, rrugëtimi i “Zgjoi” e përmbylli vitin duke hyrë në listën e ngushtë të nominimeve “Oscar”.
Në anën tjetër, edhe filmi “Vera Andrron Detin” shënoi suksese prestigjioze në arenën ndërkombëtare, duke marrë pjesë në Festivalin e Venecias.
Tutje, filmi me regji të Kaltrina Krasniqit mori edhe çmimin special të jurisë në Festivalin e Selanikut.
Çmimet e tjera nuk munguan aspak dhe raportohet se ky film do të vijë edhe në Kosovë vitin që po vjen.
Kinematografia kosovare përjetoi edhe një lajm gëzimi. ‘Luaneshat e Kodrës’, hyri në histori, duke u bërë filmi i parë i gjatë kosovar që shfaqi premierën në festivalin më të rëndësishëm të filmit në botë, atë të Kanës.
Përveç këtyre filmave, janë realizuar edhe disa filma të tjerë të cilët, përpos çmimeve në Kosovë, u nderuan edhe në arenën mbarëkombëtare. /KultPlus.com
Gjon Mili, është padyshim një nga fotografët më të mëdhenj të Amerikës, që ka lënë gjurmë në historinë e fotografisë përmes punës së tij.
Gjon Mili mbahet mend për fotografitë që u ka bërë piktorëve
të mëdhenj si Pablo Pikaso apo Salvador Dali.
Ai ka lindur në Korçë dhe fëmijërinë e ka kaluar në
Rumani, duke ndjekur kolegjin kombëtar në Bukuresht. Rreth vitit 1923,
Mili emigroi drejt SHBA-ve.
Në 1939, Mili filloi të punojë si një fotograf.
Gjatë viteve ai u njoh me shumë artistë të shquar në piktura
dhe në artin kinematografikë të Hollivudit.
Gjon Mili është marrë edhe me kinematografi, duke xhiruar me
skenar të vet gjashtë filma dokumentarë.
Ai ka pasqyruar në fotoportrete interesante figura të tilla të artit e kulturës botërore si regjisorin Hitchcock, kompozitorin Stravinski.
Ekspozitën e parë vetjake Mili e ka hapur me 1934, ndërsa të
fundit, më të zgjedhurat e gjithë krijimtarisë me 140 foto, më 1980 në Nju Jork
me rastin e 75-vjetorit të lindjes.
Për nder të tij, dhjetë vjet pas vdekjes, në fund të vitit
1994, në Haward Greenberg Gallery të Nju Jorkut u paraqitën punë të bëra prej
tij në harkun kohor 1930-1970, si dhe objekte nga jeta dhe vepra e Milit në
lëmë të fotografisë dhe filmit.
Gjon Mili vdiq në Stamford, Connecticut, ShBA më 14 shkurt të vitit 1984./KultPlus.com
