Aktivistja e njohur nga Suedia, Greta Thunberg, njoftoi përmes rrjetit Twitter se do t’i dhurojë 100,000 euro për luftimin e koronavirusit në Amazonën e Brazilit.
Ky njoftim erdhi pasi figura e famshme u shpërblye me Çmimin Gulbenkian për Humanizëm, i cili ka vlerë monetare prej një milionë eurosh.
Donacioni që do të merret nga shuma e këtij çmimi do të dhurohet për organizatën “SOS Amazona”, që është pjesë e “Fridays of Future Brazil”, organizatë që po ofron ndihmë në luftën kundër koronavirusit në territoret e njerëzve indogjenë.
Thunberg gjithashtu njoftoi përmes një deklarate se 100,000 euro të tjera do t’ia dhurojë Fondacionit “Stop Ecocide” për të ofruar ndihmë që krimi ndaj mjedisit të bëhet krim ndërkombëtar.
Përmes një videoje të publikuar në rrjetin social, vajza me famë botërore tha se do t’i japë si donacion të gjitha të hollat e çmimit të madh, por nuk dha hollësi për përfituesit e tjerë. / KultPlus.com
ENVI Committee – Exchange of views with Swedish environment activist Greta Thunberg
Me prova në rritje, maskat po ndihmojnë në parandalimin e transmetimit të koronavirusit, edhe nëse një person i infektuar ka vënë maskë është në kontakt të ngushtë me të tjerët.
Robert Redfield, drejtor i Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, tha se ai beson që pandemia mund të vihet nën kontroll gjatë katër deri tetë javëve të ardhshme nëse “ne mund të bindim të gjithë të vënë një maskë tani”. Komente të tij, të bëra të martën me Gazetën e Shoqatës Mjekësore Amerikane, pasuan një editorial që ai dhe të tjerë shkruan, duke theksuar “prova të bollshme” të përhapjes asimptomatike dhe duke theksuar studime të reja që tregojnë se si maskat ndihmojnë në zvogëlimin e transmetimit.
Hulumtimi që citoi Dr. Redfield përfshiu një studim të botuar rishtazi që sugjeron që përdorimi universal i maskave kirurgjikale ndihmoi në uljen e niveleve të infeksioneve të konfirmuara Covid-19 midis punonjësve të kujdesit shëndetësor në sistemin e kujdesit shëndetësor Mass General Brigham në Massachusetts, përcjell albinfo.ch.
Komentet e tij janë mesazhi më i qartë akoma nga CDC, mes debatit të ashpër mbi maskat e fytyrës, nxitur fillimisht nga mesazhe të zyrtarëve federalë dhe globalë për domosdoshmërinë e tyre dhe më pas nga ata që theksojnë liritë individuale. /KultPlus.com
Shkencëtarët nga Gjermania janë duke i kërkuar 4.000 vullnetarë që të marrin pjesë në një koncert, i cili do të ndihmojë në vlerësimin e rrezikut të bartjes së koronavirusit nëpër manifestime ku mblidhen numër i madh i njerëzve.
Shkencëtarët shpresojnë që do të rekrutojnë 4.000 pjesëmarrës, të cilët më 22 gusht do të mblidhen në arenën e Leipzigut. Vullnetarët duhet të jenë të moshës prej 18 deri 50 vjeç dhe të kenë test negativ për virusin.
Koncertin do ta mbajë këngëtari i njohur i muzikës pop Tim Bencko në mënyrë që “publiku të ndihet dhe të sillet sa më natyrshëm që të jetë e mundur”, shkruan DW të shtunën.
Pjesëmarrësit duhet të mbajnë maska “FFP2” dhe do të përdoren edhe dezinfektues me UV dritë, të cilat pos mbrojtjes, do t’u mundësojnë shkencëtareve që të përcjellin se cilat sipërfaqe preken më së shumti nga publiku.
Por më e rëndësishmja është se pjesëmarrësit do të kenë një pajisje e cila i përcjellë lëvizjet e tyre dhe largësinë nga pjesëmarrësit tjerë, transmeton KOHA.
Organizatorët planifikojnë të testojnë tre skenarë të mundshëm. Skenari i parë do të jetë grupi i kontrollit, që do të thotë çdo gjë si para pandemisë, ku publiku do të hyjë nëpër dy dyert kryesore dhe nuk do të ketë distancë. Skenari tjetër është me kufizime, hyrje më të ngadalshme, masa më të rrepta higjienike dhe distancë. Ndërsa skenari i tretë është me vullnetarët të cilit janë të ulur në tribuna në largësi prej 1.5 metra.
Ky projekt do të ndihmojë në “identifikimin e kushteve në të cilat do mund të mbahen manifestimet e mëdha sportive dhe të artit që nga 30 shtatori, kur këso manifestime do të duhet të lejohen në Gjermani.
Pos kësaj, ky eksperiment do të ndihmojë në kuptimin më të mirë se me sa persona ka kontakt vizituesi pas një koncerti të tillë”, kanë thënë shkencëtarët.
Ata shpresojnë se ky eksperiment do të ndihmojë në gjetjen e një modeli matematikor i cili do të mund të përdoret për ndalimin e përhapjes së infektimit nëpër manifestime me numër të madh të vizitorëve. Rezultatet e para priten të merren deri në gjashtë javë pas koncertit, pra në fund të shtatorit. /KultPlus.com
Nëse këtë verë keni planifikuar një udhëtim për në Kosovë, ju lutemi që së pari të njoftoheni për njoftimet e Organeve përgjegjëse të Kosovës dhe patjetër të merrni në konsideratë se: Ministria e Jashtme e Gjermanisë edhe më tej paralajmëron për të gjitha udhëtimet e domosdoshme (përfshirë pushimet, pushimet në vendlindje, vizitat familjare etj.) për në Kosovë. Kjo vlenë aktualisht deri më 31 gusht 2020. Kosova nga institucionet kompetente gjermane aktualisht kategorizohet si rajon me rrezikshmëri për përhapje të pandemisë Covid-19.
Nëse vendosni të udhëtoni jashtë vendit, përkundër paralajmërimit për udhëtim, ju lutem keni parasysh që ambasadat dhe konsulatat gjermane jashtë vendit nuk mund t’ju ndihmojnë gjatë kthimit për në Gjermani, në qoftë se gjatë qëndrimit jashtë vendit vendosen kufizime të reja të udhëtimit dhe/ose masa për kufizime të jetës publike. Ju lutemi të merrni në konsideratë që në Kosovë nuk garantohet një kujdes shëndetësor sipas standardeve gjermane, ndër tjerash ekzistojnë kapacitete tejet të vogla për trajtim mjekësor intensiv dhe mundësi të kufizuara të testimit për Covid-19.
Në rast të kthimit, karantinë 14-ditore: Nëse tani udhëtoni për në Gjermani – me aeroplan, apo nëpërmjet rrugëve tokësore me autobus ose veturë private – dhe keni qëndruar në Kosovë brenda 14 ditëve të fundit para udhëtimit, jeni të detyruar që menjëherë pas kthimit të lajmëroheni tek insitucioni kompetent shëndetësor në vendin tuaj të banimit/qëndrimit në Gjermani dhe t’i nënshtroheni një vetë-izolimi/karantine shtëpiake prej 14 ditësh. Detyrimi për karantinë shtëpiake/vetë-izolim vlenë për të gjithë nënshtetasit (edhe për ata gjermanë) dhe pa marrë parasysh qëllimin e udhëtimit.
Gjatë kohës së karantinës shtëpiake ju keni të drejtë të dilni nga banesa vetëm në konsultim dhe me leje të institucionit vendor shëndetësor. Një shkelje e këtij detyrimi mund të ketë për pasojë gjoba të larta. Nëse dhe eventualisht ku është e mundur të bëhet një test për Covid-19 pas hyrjes në Gjermani, i cili do të shkurtonte kohën e izolimit, edhe për këtë vendos institucioni kompetent shëndetësor në vendin tuaj të banimit/qëndrimit. Në Kosovë aktualisht nuk ka laboratore, të cilët kryejnë teste për Covid-19, të cilat njihen në Gjermani.
Rregullat nga Ministria e Brendshme e Gjermanisë. / KultPlus.com
Kryetari i Shoqërisë Mbretërore, që në fakt është Akademia Kombëtare e Shkencave e Britanisë së Madhe, Venki Ramakrishnan, ka thënë se të gjithë duhet të vendosin maska kur të dalin nga shtëpia me qëllim të luftimit të koronavirusit.
Profesori Ramakrishnan tha se ka dëshmi që maskat dhe mbulesat e ndryshme për fytyrë i mbrojnë ata që i vendosin si dhe personat që ndodhen përreth tyre, shkruan “BBC”, transmeton Gazeta Express.
Ai shtoi se Mbretëria e Bashkuar është goxha mbrapa shumë shteteve, kur bëhet fjalë për përdorimin e maskave.
Autoritetet shëndetësore të Anglisë më parë kanë thënë se maskat nuk ka nevojë të vendosen në mjedis të hapur.
Ekspertët kanë mendime të ndryshme për përdorimin e maskave. Disa po mbështeten në dëshmitë se maskat duket që nuk e kanë ngadalësuar përhapjen e virusit në vendet aziatike dhe ka shqetësime se ato mund të japin ndjenjë të rreme të sigurisë.
Megjithatë, ka pajtueshmëri se maskat mund ta zvogëlojnë rrezikun që një person i infektuar ta bartë virusin te dikush tjetër.
Profesoi Ramakrishnan tha se publiku po mbetet skeptik për përfitimet nga maskat, sepse mesazhi nuk ka qenë mjaftueshëm i qartë dhe udhëzimet kanë qenë të paqëndrueshme. / KultPlus.com
17 vjeçari Avi Schiffmann ka ndërtuar një nga faqet më popullore në internet për gjurmimin e koronavirusit. Faqja e tij në internet ka rreth 30 milionë vizitorë në ditë. Shumë njerëz e cilësojnë atë si gjeni. Atij i janë ofruar vende pune me paga të larta dhe kontrata.
“Zëri i Amerikës” njofton se ai është fitues i çmimit “Webby” si Njeriu i Vitit. Por pavarësisht kësaj, adoleshenti thotë se ai do të përqendrohet në atë që ai mendon se është më e rëndësishme.
“Ndërtova diçka duke ndjekur video në YouTube dhe duke bërë pyetje. Nuk është një program jashtëzakonisht i komplikuar. Ajo që është më e rëndësishmja është që unë ndërmora nismën për ta ndërtuar këtë faqe kur ende nuk flitej për këtë lloj projekti”, transmeton Koha Jonë.
Me 29 dhjetor të vitit 2019, ky nxënës i shkollës së mesme publikoi në internet një faqe elektronike të quajtur nCoV2019.live që gjurmon përhapjen e koronavirusit në botë.
Dizanjimi i faqeve të internetit nuk është diçka e re për 17 vjeçarin. Kur filloi gjurmimin për koronavirusin ai nuk e dinte se do të bëhej pandemi, dhe sistemi i tij në një projekt të njohur universal.
“Doja shifrat më të sakta dhe shikoja faqet qeveritare lokale të qeverisë kineze që ishte shumë e vështirë të lexoheshin. Fillova të punoja në gjërat kryesore që ishin tërheqëse për shikuesit, kryesisht për pajisjet mobile që zakonisht marrin të dhënat e fundit. Të gjitha në një vend për të gjitha shtetet. Që nga ajo kohë kam pasur mbi 700 milionë vizitorë nga çdo vend i botës, çdo ditë.”
Në fillim të marsit, thotë ai, u ndjeva i frikësuar kur dolën njoftimet për rastet e para në shtetin e tij, në Uashington. Por, meqenëse po gjurmonte virusin, ai ishte i përgatitur me maskat e modelit N95, që kishte blerë para se të përhapej virusi.
Me 11 mars, Organizata Botërore e Shëndetësisë e cilësoi virusin si pandemi. Shtetet filluan të zbatojnë masa të rrepta karantine, ndërsa shumë filluan të kërkojnë në internet fjalën “pandemi”. Faqja e tij e internetit ishte gati pas shumë vitesh eksperiencë me kompjuterat.
“Fillova të mësohesha me kompjuterat kur isha rreth 7 vjeç. Babai im ishte i dhënë pas kompjuterave dhe kishim plot në shtëpi.”
Ai ka krijuar mbi 30 faqe interneti gjatë dhjetë viteve. Por ai ndihet krenar me sistemin për gjurmimin e virusit. Ai thotë se të dhënat janë po aq të sakta sa informacionet e publikuara nga qeveritë.
Për momentin ai nuk po pranon ofertat për punë.
“Nuk jam i interesuar për një karrierë si programues tetë orë në ditë. Kjo do të hiqte zbavitjen dhe motivimin që kam për programimin. Dua të ndërtoj diçka që u shërben njerëzve dhe nuk dua të jem një emër në listën e kontribuesve.”
Këtë vit ai fitoi çmimin “Webby” si Njeriu i Vitit. Dr. Anthony Fauci, Drejtor i Institutit Kombëtar për Alergjitë dhe Sëmundjet Infektive, i dhuroi atij çmimin për “përsosmëri në internet”. / KultPlus.com
Ambasadorja e Finlandës në Kosovë, Pia Stjernvall ka reaguar për numrin e madh të rasteve me kornavirus në Kosovë dhe pakujdesinë e qytetarëve.
Përmes një shkrimi në rrjetin social Facebook, ajo ka thënë se askujt nuk po i intereson për këtë situatë.
“Dje kalova nëpër Prishtinë, dhe dukej vërtet qytet festiv. Numrat me coronavirus janë duke u rritur shpejt dhe dukej sikur askujt nuk i interesonte. Kini kujdes, ju lutem, nëse jo për vete, për prindërit, gjyshërit, të afërmit e sëmurë etj. Faleminderit dhe respekt për ata që janë në vijën e parë,” është shprehur Stjernvall.
Ndryshe, ditë më parë të pakujdesshëm qytetarët e Kosovës i ka quajtur edhe ambasadori i Gjermanisë në Kosovë, Christian Heldt.
Ndryshe, Numri i personave të infektuar në Kosovë ka kaluar mbi 3 mijë, kurse mbi 600 raste aktive janë vetëm në Prishtinë.
Ndërsa deri sot janë shënuar 75 viktima. / KultPlus.com
Maska që ndizet kur ka kontakt me coronavirus mund të vijë këtë verë.
Së fundi, MIT dhe Harvard kanë punuar në sensorë që mund të zbulojnë viruse si ebola që nga viti 2014 dhe ata tani po punojnë në një maskë për fytyrën që do të ndizet kur i afrohet coronavirusit, siç raportohet nga Business Insider, përcjell albinfo.ch.
Duhet theksuar se laboratori i biokarburanteve në MIT filloi të zhvillojë sensorë që mund të zbulojnë virusin ebola në vitin 2014 dhe një ekip i vogël i shkencëtarëve nga MIT dhe Harvard u bashkuan së bashku për të botuar studimin e tyre në 2016.
Ata kishin përshtatur teknologjinë e tyre për të adresuar virusin ebola dhe virusin zika në atë kohë. Tani, ata shpresojnë se do të përshtatin studimin e tyre dhe sensorët e tyre do të jenë në gjendje të zbulojnë coronavirusin kur një person i infektuar kollitet, teshtin ose edhe merr frymë në një maskë.
Studiuesi i MIT, Tim Collins i tha Business Insider se edhe pse projekti është në “fazat e tij të hershme”, rezultatet e deritanishme kanë qenë premtuese dhe ata shpresojnë se ata do të jenë në gjendje të demonstrojnë konceptin e tyre në javët në vijim. Ekipi i studiuesve ka testuar aftësinë e sensorit për të zbuluar coronavirusin me një mostër të vogël të pështymës.
“Pasi të jemi në atë fazë, atëherë duhet të testohen individë që pritet të infektohen për të parë nëse do të funksionojë në një mjedis të botës reale”, shtoi Collins.
Ai është konsideruar të jetë një nga pionierët e biologjisë sintetike, dhe ai fitoi grantin e gjeniut MacArthur në 2003. Laboratori i tij mori një grant prej 50,000 dollarësh në vitin 2018 nga Johnson & Johnson për të zhvilluar sensorë zbulues të virusit për palltot e laboratorit, dhe sensorët mund të jenë një mënyrë më e lirë dhe e shpejtë e zbulimit sesa testet tradicionale të diagnostikimit. /Albinfo.ch. / KultPlus.com
Marigona Haziri, infermiere në Klinikën Infektive në Prishtinë, u detyrua të qëndrojë tre muaj në një banesë me qira larg prindërve me të cilët jeton, nga frika se mund të infektohej me koronavirus dhe mund ta bartë atë tek familja e saj.
Ajo tash ka filluar të udhëtojë për në Vushtrri prej nga vjen, por thotë se frika vazhdon të jetë e pranishme.
“Virusi nuk është gënjeshtër. Po shoh komente në rrjetet sociale që e thonë këtë, por jo, nuk është ashtu. Sikur ata të shohin gjendjen në Klinikën infektive siç ne personeli e shohim, besoj që çdo qytetar do të respektonte masat mbrojtëse dhe do të ruhej nga ky virus”, thotë ajo.
Në një rrëfim për Radion Evropa e Lirë, Haziri spjegon vështirësitë me të cilat po përballetpër të shpëtuar jetën e pacientëve të infektuar me virus tani e katër muaj.
Haziri, e cila tre vite më parë ka nisur profesionin e infermieres në Klinikën Infektive në Qendrën Klinike Universitare në Prishtinë, thotë të mos jenë përballur asnjëherë me një gjendje të tillë çfarë e ka shkaktuar koronavirusi.
“Një ditë e zakonshme në gjendje normale në Klinikën Infektive është më e qetë, por tani në pandemi kemi shumë punë. Në ora 7:00 fillon ndërrimi i ditës deri në ora 19:00. Sot (2 qershor) kam ardhur (në Klinikën Infektive) në ora 7:00 të mëngjesit, tek pacientat kam hyrë në ora 7:30 dhe kam mbetur e veshur me rroba deri në ora 14:00 për shkak të punëve të shumta”.
Numri i madh i pacientëve të hospitalizuar, thotë infermierja Marigona Haziri, bën që puna të bëhet pa pushim.
“Për shkak të mbingarkesës me pacientë të hospitalizuar jemi të detyruar të jemi të veshur me ato rroba që të mbrojnë nga koronavirusi deri në 7 orë, pa ngrënë dhe pa pirë, pra të izoluar ”, thotë ajo.
“Tash ora është 15:00, pak më herët kam ngrënë bukë nga dita e djeshme”, shtoi Haziri.
Mbingarkesa në Klinikën Infektive i ka lodhur infermierët
Rastet e para me koronavirus, Kosova i ka shënuar më 13 mars. Deri më 3 korrik, numri i të prekurve me koronvirus në Kosovë ka arritur në 3.064 dhe 55 persona kanë humbur jetën.
Pas rritjes së numrit të rasteve të reja me koronavirus javëve të fundit, gjendja në Kliniken Infektive në Prishtinë është jashtëzakonisht e rënduardhe kapacitetet e klinikës janë pothuajse të mbushura. Numri i të hospitalizuarve në Kliniken Infektive ka filluar të rritet që nga fillimi i muajit qershor, kur ka filluar faza e tretë e lehtësimit të masave kundër koronavirusit.
Më datën 2 korrik, në Klinikën Infektive kanë qenë të hospitalizuar mbi 100 pacientë, ndërsa numri i përgjithshëm i të infektuarve ka arritur në afër 3 mijë pacientë.
Marigona Haziri thotë se puna në Klinikën Infektive çdo ditë e më shumë po bëhet më e vështirë, por që kjo nuk i ndal infermierët dhe gjithë personelin shëndetësor të luftojnë me virusin.
“Është mjaft e vështirë, por me punë dhe angazhim jo vetëm nga unë, por komplet stafi i Klinikës Infektive kemi angazhim të madh, dhe kemi motiv që të punojmë me këto raste dhe nuk po lodhemi asnjëherë”, thotë ajo.
Pagat e infermierëve në Kosovë në vazhdimësi janë konsideruar të ulëta. Paga e një infermieri në Kosovës është rreth 400 euro në muaj.
Gjatë kohës së pandemisë, Qeveria e Kosovës pati vendosur që gjithë stafit shëndetësor t’i ndajë një shumë prej 300 eurosh për dy muaj (prill – maj), si shpërblim për punën që e kanë bërë.
Kurse numri i punëtorëve shëndetësorë në Kosovë të infektuar me koronavirus, që shkakton sëmundjen Covid-19, deri me datën 30 qershor, ka arritur në 160. Përveç kësaj, 500 punëtorë shëndetësorë janë duke qëndruar në izolim, kanë konfirmuar për Radion Evropa e Lirë, zyrtarë nga Federata Sindikale e Shëndetësisë. / KultPlus.com
Ministri i Tregtisë dhe Industrisë, Vesel Krasniqi, ka paralajmëruar mbylljen e sektorit të gastronomisë, pasi që nuk po i përfillin rekomandimet që kanë ndalur nga manuali i Ministrisë së Shëndetësisë, njofton Insajderi.
Ministri i Tregtisë dhe Industrisë, Vesel Krasniqi, ka thënë se të gjitha punët për parandalimin e Covid-19, tashmë duhet të organizohen në bashkëpunim të nivelit qendror me atë lokal.
“Që të mos vijmë deri tek mbyllja e lokaleve duhet të kemi bashkëpunim të gjithë”, ka thënë Krasniqi.
“Ne kërkojmë që të gjitha këto urdhëresa, këtë manual, së bashku me juve në çdo lokal, në komunat e juaja, me përcjelljen e policisë të niveleve lokale mendojmë që do ia dalim. Kjo është në të mirën e gastronomeve, të cilët i kemi lejuar t’i ushtrojnë veprimtarit e tyre”. /KultPlus.com
I kam vetëm disa pyetje për disa nga ju, meqenëse gjendja e Corona virusit po shkon duke u përkeqësuar në Kosovë. Pse është aq e vështirë me bart maskën ? Pse është aq e vështirë me mbajtë distancë, a patjetër duhet ti shprehni “dashni” njëri tjetrit me përqafime e puthje ? Pse atë kafen e mëngjesit nuk e pini dot në shtëpi ? Pse nuk mendoni për më të moshuarit, ose edhe për ata që kanë sëmundje e që nuk e mbijetojnë dot këtë virus të tmerrshëm! Nuk e kuptoj pse është kaq e vështirë ta kuptoni që gjendja nuk është aspak e mirë! Ka katër muaj që nuk i heqim maskat këtu në Gjermani, nuk futesh dot as në market as në ndonjë dyqan pa maskë! Distanca mbahet në mënyrë perfekte, dhe imagjinojeni dallimin nga Gjermania me Kosovën për nga përgatitja, hapësira spitalore kushtet e çdo gjë tjetër, thjesht nuk e krahasoni dot! E ju , pse një pseudo artist del e jep mendimin e tij debilesk “nuk ka virus, po ju garantoj” disa prej jush bazohen në atë deklarim dhe vazhdoni sikur asgjë nuk po ndodh! Ju me pakujdesin tuaj po e shkatërroni ekonomin e vendit! / KultPlus.com
Ndërsa infeksionet masive godasin edhe në vendet që dukeshin se e kishin zbutur koronavirusin, zyrtarët po kthehen drejt qasje të targetuara dhe të shpejta por fleksibël, për të ndaluar valët e treta ose të katërta.
Kina po teston punonjësit e restoranteve dhe shoferët shpërndarës të ushqimeve, bllok pas blloku pallatesh. Koreja e Jugut u thotë njerëzve të mbajnë dy lloje maskash për situata të ndryshme sociale me risk. Gjermania kërkon që komunitetet të mbyllen kur numri i infeksioneve kalon pragje të caktuara. Britania do të ketë në shënjestër shpërthimet lokale.
Në të gjithë botën, qeveritë që dukej se e kishin zbutur koronavirusin po përshtaten me realitetin e ri, dhe mendimin se sëmundja është këtu për të qëndruar. Por duke u larguar nga izolimet e dëmshme mbarëkombëtare, ato po kërkojnë mënyra të targetuara, për të gjetur dhe ndalur shpërthimet para se të bëhen valë të treta ose të katërta.
Ndërsa detajet ndryshojnë, strategjitë synojnë t’u japin qeverive fleksibilitet, që të shtrëngojnë ose lehtësojnë masat, sipas nevojës. Ato synojnë një përzierje të testimit dhe monitorimit intensiv, kohë të shpejtë të reagimit nga autoritetet, menaxhim strikt të kufijve dhe kujtesa të vazhdueshme për qytetarët, mbi rreziqet e kontaktit të shpeshtë njerëzor.
Strategjitë shpesh i detyrojnë qeveritë qendrore dhe zyrtarët lokalë të ndajnë të dhëna dhe të punojnë ngushtë së bashku, duke kapërcyer sistemet kompjuterike të papajtueshme, luftërat e egove dhe rivalitetet e tjera burokratike. Tashmë, në Britani, disa zyrtarë lokalë thonë se përpjekjet e tyre nuk janë të koordinuara sa duhet.
Ndryshimi i strategjive është një konfirmim që edhe vendet më të suksesshme nuk mund të shpallin fitoren, derisa të gjendet një vaksinë. Ato gjithashtu nxjerrin në pah sfidën e përballuar nga vende si Shtetet e Bashkuara, Brazili dhe India, ku autoritetet kurrë nuk frenuan plotësisht shpërthimet fillestare, dhe nga ku koronavirusi do të rrezikojë të përhapet.
“Gjithmonë do të jetë me ne,” thotë Simon James Thornley, epidemiolog nga Universiteti i Auckland në Zelandën e Re. “Unë nuk mendoj se mund ta eliminojmë virusin. Ne do të duhet të mësojmë të jetojmë me virusin”.
Edhe në vendet ku koronavirusi dukej se ishte nën kontroll, shpërthimet masive mbeten një rrezik i madh. Në Tokio, ka pasur 253 infeksione të reja javën e kaluar, 83 nga një lagje me klube nate. Në Gütersloh në Gjermaninë perëndimore, më shumë se 1.500 punëtorë nga një fabrikë për përpunimin e mishit dolën pozitivë, duke bërë që autoritetet të mbyllnin dy qarqe. Koreja e Jugut, një tjetër shtet që u lëvdua për reagim të shpejtë, ka njoftuar dhjetëra infeksione të reja ditët e fundit.
Në Romë, e cila kohët e fundit doli nga një prej izolimeve më të rrepta në Evropë, 122 persona janë pozitivë, të lidhur me një rast vatre në një spital, Instituti San Raffaele Pisana. Disa ditë më vonë, 18 njerëz që jetojnë në një ndërtesë me banjë të përbashkët dolën pozitivë me virusin. “Sapo ne ulëm vigjilencën”, thotë Paolo La Pietra, që zotëron një dyqan duhani në këtë lagje, “na goditi”.
Koreja e Jugut e quan strategjinë e saj “karantinë të jetës së përditshme”. Vendi kurrë nuk zbatoi masat e rrepta që u panë në vende të tjera, dhe masat për distancimin shoqëror, megjithëse inkurajohen fuqimisht, mbeten udhëzime. Megjithatë, ajo ka vendosur një objektiv të një maksimumi rreth 50 infeksioneve të reja në ditë – një objektiv që thotë se sistemi i vet shëndetësor publik, duke përfshirë edhe testimin dhe aftësinë për gjurmim, mund t’i përballojë.
Zyrtarët zhvendosin rregullat sipas nevojës. Pas një vale të dytë të infeksioneve që shpërtheu në Seul, zyrtarët e qytetit i detyruan njerëzit të mbajnë maska në transportin publik dhe ambiente të mbyllura publike për dy javë.
Qeveria e Koresë së Jugut ka shtuar udhëzime të reja pasi ka mësuar më shumë rreth shpërthimeve. Këshillon kompanitë që punonjësit të ulen në një mënyrë zigzage. Kondicionerët duhet të fiken çdo dy orë dhe dritaret duhet të hapen për të rritur ajrosjen, thotë ai.
Ajo gjithashtu ka këshilluar njerëzit që të mbajnë dy lloje maskash gjatë verës – një maskë kirurgjikale dhe një maskë të rëndë, të ngjashme me maskat e frymëmarrjes N95, që mbajnë punonjësit e kujdesit shëndetësor, për t’u përdorur në ambiente të mbushura me njerëz.
Japonia, e cila pati vetëm izolime të kufizuara, dëshiron gjithashtu t’i mbajë të lehta kufizimet, për të ndihmuar në rimëkëmbjen e ekonomisë. Ajo po mendon të lejojë udhëtarët nga Australia, Zelanda e Re, Tajlanda dhe Vietnami. Si shtet ishull, Japonia nuk mund të përballojë mbajtjen më gjatë mbyllur të kufijve, tha Shinzo Abe, kryeministri i vendit.
Të premten e kaluar, Japonia krijoi një aplikacion të gjurmimit të kontakteve, që do të paralajmëronte përdoruesit nëse ata kanë qenë në kontakt me një person që ka dalë pozitiv në 14 ditët e fundit. Operatorët hekurudhorë kanë krijuar një aplikacion dhe faqe interneti, ku u thonë udhëtarëve se sa trenat janë të mbushur, në çdo kohë.
Zyrtarët gjithashtu po paralajmërojnë njerëzit që të ndryshojnë mënyrën e të jetuarit. Megjithëse baret dhe klubet po rihapen, bujtësve u është thënë që të përmbahen nga të qenit pranë klientëve, kur këndojnë karaoke dhe vallëzojnë. Klubet e natës duhet të minimizojnë muzikën dhe vëllimet e turmave për të zvogëluar përhapjen e pikave të frymëmarrjes. Qytetarët këshillohen që të vazhdojnë të shmangin aktivitetet e mbyllura, të mbushura me njerëz dhe kontakte të afërta.
“Ne kemi nevojë të forcojmë ekonominë duke kontrolluar rreziqet e infeksionit me masa më pak kufizuese, si dhe të ndërmarrim masa të cilat vënë më shumë theksin në mbrojtjen e vendeve të punës dhe të jetës,” tha Abe. Disa vende, si Kina, po mësojnë të lehtësojnë metodat e tyre më drakoniane. Qeveria kineze praktikisht izoloi dhjetëra miliona njerëz në qytetin e Vuhanit dhe rrethinat e Provincës Hubei kur filloi shpërthimi.
Të vetëdijshëm për dëmin ekonomik, udhëheqësit kinezë kanë miratuar kufizime më të lehta. Në Pekin, zyrtarët u thanë banorëve se mund të hiqnin maskat në rrugë. Kontrolli i temperaturës në qytet u bë më pak i përhapur.
Pastaj, më 12 qershor, zyrtarët e Pekinit njoftuan se 53 persona kishin rezultuar pozitivë për koronavirusin. Në vend që të mbyllnin kryeqytetin, zyrtarët mbyllën menjëherë një treg dhe izoluan komunitetet e banimit përreth tij, si dhe mobilizuan afro 100,000 punonjës të komunitetit për të testuar afro 2.3 milion banorë në një javë.
Një qytet aq i madh sa Pekini nuk mund të jetë në një gjendje lufte përgjithmonë”, tha Mao Shoulong, profesor i politikave publike në Universitetin Renmin të Pekinit. “Sa kohë mund ta durojmë këtë?”
Në dallim nga Vuhani, përpjekja ishte e targetuar. Lagjet e tjera të Pekinit qëndruan të hapura si zakonisht. Qeveria kineze ka tendencë të favorizojë një qasje të testimit masiv të përqendruar në grupe specifike – përveç njerëzve të lidhur me tregun, ajo tha se do të testojë gjithashtu banorët që jetojnë në lagje me rrezik të lartë dhe të mesëm, restorante dhe punonjës shitjesh me pakicë, studentë dhe mësues, si dhe punonjësit e kujdesit shëndetësor.
Strategjia e Kinës nuk është që infeksionet të shkojnë në zero, tha Zhang Venhong, këshilltar i qeverisë së Shanghait për pandeminë. Në vend të kësaj, në një intervistë me revistën Caixin të Kinës, ai përshkroi planin e Kinës si “afrim sa më shumë tek zero raste”. “Parandalimi dhe kontrolli me përpikëri, shoqëruar me trajtim të shpejtë mjekësor,” tha Dr. Zhang.
“Kjo strategji do të jetë e zbatueshme për Kinën për një kohë të gjatë”.
Qeveritë evropiane po mësojnë gjithashtu të jenë më fleksibël pas reagimeve të para të forta, megjithëse procesi mund të jetë i ngadaltë. Në Gjermani, zyrtarët kanë përcaktuar që rajone ose bashki që regjistrojnë më shumë se 50 infeksione të reja për 100,000 njerëz brenda shtatë ditësh, duhet të reagojnë shpejt për të ndalur shpërthimin, duke përdorur mjete si mbylljet e shkollave, karantinat e plota dhe testimet masive.
Megjithëse shumë nga këto përpjekje janë tejet lokale, ato kërkojnë një koordinim të ngushtë me zyrtarët qendrorë dhe juridiksionet fqinje. Për shembull, Anglia po eksploron izolime të kufizuara, rreth vatrave të infeksioneve, por zyrtarët vendas paralajmërojnë se sistemi është plot me të meta.
Zyrtarët e shëndetësisë në Angli, Uells, Skoci dhe Irlandën Veriore janë kryesisht përgjegjës për strategjitë e tyre. Në Angli, ku zyrtarët lokalë janë ankuar për mungesën e të dhënave të testimit nga qeveria qendrore, punëdhënësit ose menaxherët e ndërtesave kanë marrë përsipër përpjekjen, duke ndjekur infeksionet dhe duke iu përgjigjur shpërthimeve. Disa, si zyrat qendrore të një shitësi me pakicë në lindje të Lancashire, janë vlerësuar nga zyrtarët e shëndetit publik për veprimet e shpejta.
Por kontrolli i virusit do të kërkonte një kuptim të mirë se ku ndodhet, ku është duke inkubuar, gjë kjo veçanërisht e vështirë për një sëmundje, në të cilën 80 përqind e rasteve kanë simptoma të buta. Disa drejtues lokalë të shëndetit publik thanë në intervista se kanë mësuar për shpërthime nga lajmet. Niveli i detajeve që zyrtarët duhet të japin për mbylljet e lokalizuara – kodet postare të njerëzve që dalin pozitivë, për shembull – mbetet i pakapshëm.
“Cdo pandemi fillon si një shpërthim lokal,” thotë Lincoln Sargeant, drejtori i shëndetit publik në North Yorkshire. “Eshtë informacion kokrrizor që na nevojitet në kohën e duhur.”
Kryeministri Johnson ka pohuar se mbylljet lokale janë të mjaftueshme për të kontrolluar valët e reja të virusit. Në fillim, qeveria “kishte shumë pak instrumente në dispozicion “, tha ai të premten. Tani, tha ai, zyrtarët mund të “identifikojnë shpërthimet atje ku ndodhin”.
Në Romë, shpërthimi në Institutin San Raffaele Pisana testoi aftësinë e autoriteteve lokale për të gjetur dhe ndaluar shpërthimet.
Zyrtarët lokalë të shëndetit testuan pacientët dhe stafin në spital, zbrazën tre reparte dhe mbyllën ndërtesën. Ish pacientët dhe kontaktet e tyre u vunë në radhë, në makinat e tyre, në stacionet e lëvizshme të testimit. Prokurorët e Romës hapën një hetim mbi origjinën e vatrës.
Një nga personat që u sëmurën ishte një pulmonolog, Vittorio Bisogni. Ai zbriti me pak ethe, pasi vizitoi një pacient i cili kishte dalë nga spitali. Dr. Bisogni u diagnostikua me virusin më 9 qershor. Pacienti i tij vdiq disa ditë më vonë. “U zemërova,” tha Dr. Bisogni, “Pasi u goditëm kaq rëndë, ne nuk mund të lejojmë që të jemi kaq naivë”. / The New York Times/ KultPlus.com
“Unë mbaj maskë në vende publike. (Si me maskë, si pa maskë) Unë rri 1 metër larg teje. Unë i laj/pastroj duart vazhdimisht!
Dua që ta dish, që të respektoj ty sepse mund të jem asimptomatik dhe të të trasmetoj/barti virusin.
Jo, unë nuk jetoj me frikën e virusit, dua thjeshtë të jem pjesë e zgjidhjes, e jo të bëhem problemi.
Nuk ndihem sikur “qeveria me kontrollon mua”, por si një i rritur i përgjegjshëm që kontribuon për shoqërinë.
Bota nuk rrotullohet përreth meje.
Ky virus nuk njeh racë, ngjyrë, moshë ose status!
Duke veshur/vendosur një maskë dhe duke qëndruar së paku 1 metër larg nuk, më bën mua paranojak, të dobët, të frikësuar apo budalla, por më bën të dashur dhe të respektueshëm.
Unë vendos maskë të të mbroj ty! Ti vendos maskë të më mbrosh mua! / KultPlus.com
Numri i personave të vdekur me koronavirus në Shtetet e Bashkuara ka tejkaluar numrin e ushtarëve amerikanë të vdekur gjatë Luftës së Parë Botërore, ndërkohë që shumë shtete në territorin e SHBA-së regjistrojnë rritje të infektimit.
Numri i viktimave, si pasojë e këtij virusi në SHBA, ka shkuar në mbi 116,900, sipas të dhënave të Universitetit Johns Hopkins.
Kjo shifër është më e madhe sesa e amerikanëve të vdekur gjatë Luftës së Parë Botërore, 116, 516 – më shumë se gjysma e tyre nga Gripi Spanjoll.
Megjithatë, shumë biznese në gjithë SHBA-në po vazhdojnë të rihapen, pavarësisht pse rreth 23,000 raste të reja të infektimit raportohen në baza ditore.
Rreth 20 shtete kanë raportuar rritje të numrit të të prekurve në dy javët e fundit, përfshirë, Floridan, Teksasin dhe Arizonan.
Shtimi i rasteve të reja, pjesërisht mund t’i kontribuohet rritjes së numrit të testimeve, por ekspertët shëndetësorë thonë se rritja e shkallës së përhapjes së virusit ka të bëjë edhe me rihapje të ekonomisë.
Presidenti amerikan, Donald Trump vazhdon të jetë i fokusuar në rihapje të ekonomisë dhe insiston se nuk do të ketë mbyllje, edhe pse numri i të prekurve me sëmundjen Covid-19, që shkakton koronavirusi, ka kaluar në mbi 2.1 milionë.
SHBA-ja, Meksika dhe Kanadaja janë pajtuar për mbajtje të kujfive të mbyllur deri më 21 korrik, duke vazhduar masat e kufizimit në udhëtim.
Për dallim nga këto vende, shumë shtete në Evropë kanë rihapur kufijtë për udhëtarët brenda vendeve të Bashkimit Evropian, pas tre muajve të masave kufizuese.
Evropa fillimisht ka qenë kontinenti i prekur më së keqi nga koronavirusi, mirëpo tani numri i rasteve të reja, i të hospitalizuarve dhe të vdekurve ka rënë në mënyrë dramatike, ndonëse ekonomia është rihapur. / KultPlus.com
Kompania ajrore britanike British Airways do të shesë së paku dhjetë vepra arti me vlerë nga koleksioni që ka, për të mbledhur miliona funte për tejkalimin e vështirësisë financiare të krijuar nga pandemia e koronavirusit, kanë njoftuar burime për agjencinë Reuters.
Kompania ajrore është kritikuar nga politikanët britanikë për planet që të shkurtojë 12 mijë vende pune. Por, pas bllokimit të udhëtimit ajror dhe mungesës së të hyrave, ka thënë se shkurtimi i punëve është i nevojshëm për të evituar kolapsin.
Në koleksionin e veprave të artit të British Airways janë veprat e Damien Hirst, Peter Doig dhe Bridget Riley, dhe shitja e disa prej tyre, që zakonisht gjenden në lozhat e ekzekutivëve në aeroport, ka qenë ide e njërit prej anëtarëve të stafit të kompanisë.
Së paku një nga ato vepra është vlerësuar së fundi më tepër se një milion funte.
Sipas Reuters, besohet se qindra fëmijë kanë humbur jetën si pasojë e koronavirusit, pavarësisht se deri tani ekspertët rreth botës kanë thënë se koronavirusi nuk i rrezikon të rinjtë dhe fëmijët.
“Covid-19 na ka dëshmuar që ne duhet ta luftojmë ushqyerjen e keqe, pasiqë shumë fëmijë në Indonezi për shkak të kushteve të këqija dhe kequshqyerjes kanë humbur jetën nga koronavirusi”, tha Achmad Yurianto, ministër i shëndetësisë në Indonezi.
Ai ka thënë se shumica e fëmijëve në Indonezi janë të prekur nga kequshqyerja dhe anemia, gjë e cila e ka rritur ndjeshmërinë e tyre ndaj koronavirusit.
Kujtojmë se Indenezia kishte shënuar rastin e parë me koronavirus në mars të këtij viti, dhe deri tani ka regjistruar përafërsisht 2.000 vdekje. Në bazë të informacioneve, 715 persona nën moshën 18 vjeç ishin infektuar me virus, 28 prej të cilëve kishin ndërruar jetë.
Indonezia ka 270 milion banorë, të cilët vuajnë nga kequshqyerja dhe probleme të tjera, që vijnë si pasojë e zhvillimit të dobët ekonomik.
Sipas ekspertëve, me këtë rast duhet të kuptojmë që mënyra e të ushqyerit ka një ndikim të madh në imunitetin e fëmijëve, prandaj të gjithë duhet ta kenë parasysh këtë dhe t’i kushtojnë më shumë rëndësi këtij aspekti. /Gazeta Express/ KultPlus.com
Pas Zvicrës vjen Gjermania dhe pas saj Izraeli. Shqipëria radhitet mbi mesataren ndërsa Kosova, më poshtë.
Zvicra dhe Gjermania aktualisht janë vendet më të sigurta në botë kur bëhet fjalë për virusin e koronës. Të paktën kështu thuhet në një raport prej 250 faqesh të realizuar nga instituti Deep Knowledge Group, me seli në hong Kong, shkruan watson.ch.
SHBA në këtë ranglistë është në vendin e 58-të, menjëherë pas Rumanisë dhe dy vende përpara Rusisë.
Sipas revistës për biznes “Forbes”, ky raport bazohet në 130 parametra sasiorë dhe cilësorë dhe mbi 11,000 pika të të dhënave në kategori të tilla si efikasiteti i karantinës, monitorimi dhe efikasiteti shtetëror etj, transmeton albinfo.ch. Autori është kompania dhe konsorciumi jofitimprurës Deep Knowledge Group, i cili është në pronësi të kompanisë së investimeve Deep Knowledge Ventures në Hong Kong.
Arsyet afatgjata për ecurinë e mirë sa i përket krizës së koronavirusit kanë të bëjnë mbi të gjitha me faktin se vendet e vlerësuara më së lartë, i kanë njëherësh edhe ekonomitë ndër më të qëndrueshmet e të zhvilluarat në botë, përcjell albinfo.ch. Këtu sigurisht hyjnë edhe Zvicra dhe Gjermania. Po kështu, zbutja me kujdes e masave është dhënë si një nga arsyet.
Megjithatë, duhet të theksohet se ky raport është vlerësimi i rrezikut i bërë vetëm nga një kompani ndërsa shkalla e rrezikshmërisë mund të ketë ndryshime brenda një vendi.
Po kështu, raporti nuk merret thjesht me numrin e të infektuarve dhe të të vdekurve të vendeve përkatëse, por më tepër me sigurinë dhe aftësinë e vendeve të analizuara për t`u ballafaquar me pandeminë, veç tjerash, nga aspekti ekonomik.
Nisur nga këto arsye, Shqipëria dhe Kosova, ndonëse kanë pasur numër relativisht të ulët të viktimave, nuk janë plasuar aq mirë në këtë ranglistë.
Megjithatë, dallimi në mes të Shqipërisë dhe Kosovës, siç mund të shikohet në “piramidën” ilustruese, është i konsiderueshëm: Shqipëria radhitet rreth kreut të vendeve të nivelit të tretë (anglisht: Tier 3) ndërsa Kosova, në nivelin e katërt. /KultPlus.com
Revista më prestigjioze në botë “Dezeen”, i ka kushtuar një artikull të gjatë arkitekturës dhe dizajnit që ditët e sotme po përshtaten gjithnjë e më shumë me natyrën.
Në artikull trajtohet një projekt i studios italiane Stefano Boeri Architetti dhe kompanisë shqiptare të ndërtimit SON-Group, të titulluar Tirana Riverside, në afërsi të lumit Lana, një projekt që synon t’u përgjigjet nevojave të koronavirusit.
“Kjo është lagjja e parë në Europë që është projektuar si një marrëveshje me qeverinë dhe autoritetet lokale për t’iu përgjigjur fazës së paspandemisë dhe për të përmbushur kërkesat e krizës aktuale”, thekson arkitekti Boeri për “Dazeen”.
Me projektin, Stefano Boeri Architetti ka synuar të krijojë një “lagje-qytet” që do të përfshijë teknologji, kopshte të gjera në çati dhe të tjera ndërtesa për të ndihmuar në parandalimin e përhapjes së koronavirusit.
Qëllimi i këtyre projekteve është përmirësimi i hapësirave të gjelbra, gjë që e kuptuam më mirë në këto kohë pandemie, ku e vetmja zgjidhje ishin pikërisht këto hapësira e jo ato të mbyllurat./ atsh / KultPlus.com
Në ish-epiqendrën e koronavirusit janë testuar deri më tani 9.9 milion banorë dhe asnjë rast i ri nuk është konfirmuar. Komisioni i Shëndetit në Wuhan njoftoi të martën se kishte kryer teste në 9.9 milion banorë dhe se nuk u gjet asnjë rast i ri me koronavirus.
“Nga 14 maji deri në përfundim të 1 qershorit, 1, 9,899,828 personave në Wuhan u janë bërë teste të acidit nukleik,” u shpreh Lu Zuxun, nga Shoqata Kineze e Mjekësisë Parandaluese në një konferencë për mediat.
Lu deklaroi se asnjë rast i ri nuk është gjetur si rezultat i testeve masive bë qytete, por gjithsesi shtoi se janë zbuluar 300 persona asimptomatikë. Kina nuk i numëron si të infektuar personat që janë pa simptoma.
“Deri më tani, proporcioni i rasteve asimtomatike në Wuhan është ekstremisht i ulët në të gjithë popullatën, dhe asnjë rast asimtomatik që të ketë infektuar ndonjë person tjetër nuk është gjetur,” shtoi ai.
Sipas Hu Yabo, nënkryetari i Wuhan-it, qyteti shpenzoi rreth 126 milion dollarë për fushatën e testimit. /KultPlus.com
Hulumtimet e reja kanë treguar se numri i personave të cilët mund të infektohen me koronavirus por nuk tregojnë simptome mund të jetë shumë më i madh sesa që mendohej përpara, shkruan The Independent.
Sipas një studimi të pasagjerëve në një anije të madhe turistike e cila u prek nga COVID-19, më shumë se tetë persona nga 10 të testuar dolën pozitivë për virusin, edhe pse nuk kishin simptome.
Profesori Alan Smyth ka thënë se rezultatet mund të kenë ndikim në lehtësimin e kufizimeve të pandemisë, duke shtuar se “është vështirë të vendoset një vlerësim i saktë rreth numrit të pacientëve pozitivë me COVID-19 por të cilët nuk kanë simptome”.
“Gjersa shtetet janë duke dalë nga karantina, numri i madh i njerëzve të infektuar por pa simptome do të thotë se numri i të infektuarve me Covid-19 është më i madh sesa që mendohet”, ka thënë ai.
Studimi u bë nga shkencëtarët të cilit ishin në një anije, si pjesë e një ekspedite me 128 udhëtarë dhe 95 anëtarë të ekuipazhit.
Anija u nis nga Argjentina për një udhëtim 21 ditësh në Antarktik në mes të majit, pasi që Organizata Botërore e Shëndetësisë kishte shpallur pandeminë e COVID-19.
Udhëtarët të cilët kishin kaluar nëpër shtetet ku numri i infektimeve me COVID-19 kishte qenë i lartë nuk u lejuan në anije dhe të tjerët u matën për temperaturë të lartë para se të nisej anija.
Rasti i parë me ethe u raportua në ditën e tetë të udhëtimit dhe udhëtarët u mbyllen nëpër kabina. Ushqimi u dërgua nëpër dhoma dhe punonjësit mbanin pajisje mbrojtëse kur ishin në kontakt më udhëtarët e sëmurë.
Anija shkoi në Uruguai ku tetë udhëtarë dhe punonjës zbarkuan dhe u dërguan në spital. Ditën e njëzetë, 217 njerëz të mbetur në anije u testuan për virus, dhe më shumë se gjysma, 128 njerëz, testuan pozitiv.
Nga ata të cilët testuan pozitivë, 24 kishin simptome, ndërsa 108 apo 81 për qind nuk tregonin shenja të sëmundjes.
Autorët e këtij studimi erdhën në përfundim se përhapja e virusit nëpër anije me siguri është “nënvlerësuar” dhe kanë paralajmëruar se në të ardhmen pasagjerët duhen monitoruar më mirë pasi që të zbarkojnë, për të parandaluar përhapjen e virusit me tutje, transmeton KOHA. /KultPlus.com
Murtaja, Gripi Spanjoll, dhe sëmundje të tjera epidemike e kanë transformuar rrënjësisht mënyrën se si jetojnë njerëzit.
Po, nëse ajo është e ngjashme me pandemitë e dikurshme. Epidemitë dhe sëmundjet virale, kanë diktuar rregullisht rrjedhën e civilizimit njerëzor, duke vrarë miliona njerëz, dhe duke shkatërruar ekonominë. Por kur secila prej pandemive zhduket, ajo lë pas ndryshime të thella kulturore, politike dhe shoqërore që kanë zgjatur shumë kohë më pas.
Epidemitë më të mëdha në historinë njerëzore, që përfshijnë Epideminë Atheniane, Murtajën dhe Gripin Spanjoll, e kanë shndërruan kujdesin shëndetësor, ekonominë, fenë, mënyrën e socializimit dhe mënyrën e punës. “Pas një pandemie, gjërat nuk janë asnjëherë të njëjta si më parë”- thotë dr.Liam Foks, ish-sekretar i mbrojtjes i Britanisë së Madhe, që i ka studiuar në detaje këto epidemic, në kuadër të një libri që po shkruan. “Dhe shpërthimi epidemik aktual, nuk do të jetë një përjashtim”- shton ai.
Kur ndodhi pandemia e parë?
Pandemia më e hershme e dokumentuar, ka ndodhur gjatë Luftës Peloponeziane në vitin 430 Para Krishtit. Sot besohet se ajo ishte një formë e etheve tifoide. Epidemia goditi në fillim Libinë, Etiopinë dhe Egjiptin përpara se të mbërthente qytetin e Athinës, që në atë kohë ishte e rrethuar nga ushtria e rivales së saj, Spartës.
Tukididi kronikoi në detaje gjendjen e mjerueshme të Athinës në atë kohë, duke përshkruar plagët e të sëmurëve, lëkurën e tyre të kuqe, grykët dhe gjuhët e përgjakura, dhe skenat apokaliptike brenda mureve të qytetit, ku “njerëzit në agoni binin mbi njëri-tjetrin nëpër rrugë”.
Epidemia do të luante një rol përcaktues në humbjen e Athinës përballë Spartës, dhe ndjenja e dëshpërimit, çoi në një rritje të degradimit moral në mesin e popullatës.
Gjatë shumë pandemive, njerëzit gjejnë strehë tek seksi dhe pirja masive e alkoolit, si dhe në rritjen e ndjenjës fetare. Kështu Murtaja Justiniane e vitit 541 Pas Krishtit, nxiti ngritjen e shpejtë të Krishterimit në të gjithë pellgun e Mesdheut.
Po çfarë e shkaktoi Murtajën Justiniane?
Yersinia pestis, një bakter i përhapur nga pleshtat tek minjtë, i njëjti fajtor që fshihet pas njërës prej pandemive më të këqija në historinë e njerëzimit:Vdekjës së Zezë. Pasi mbërriti në Siçili përmes nga një anije tregtare në vitin 1347, Vdekja e Zezë u përhap në mbarë Evropën dhe vrau rreth 200 milionë njerëz, ose deri në 60 për qind të popullsisë së botës në atë kohë.
Njerëzit pësuan një vdekje të tmerrshme, të sfilitur nga dhimbje të tmerrshme, të vjella dhe nga plagë të shumta të mbushura me qelb dhe me gjak në sqetullat dhe ijët e tyre. Gjithsesi kur kjo sëmundje preku Evropën, ajo i detyroi autoritetet të krijojnë masa shëndetësore që zbatohen ende sot.
Venecia e shekullit XIV, urdhëroi periudha të izolimit të të sëmurëve, të quajtur “Quaranta Giorni” “ose siç u njoh globalisht “karantinë ” – për të përshkruar 40 ditët e izolimit të imponuara ndaj pasagjerëve në anijet që bëheshin gati të ankorohehin në port. Inspektimet mjekësore u bënë një praktike e zakonshme, ndërsa në gjithë Evropën u ndërtuan spitale për të kuruar të sëmurët.
Çfarë ndikimi tjetër pati ajo pandemi?
Trashëgimia më e madhe socioekonomike e Vdekjes së Zezë, ishte roli i saj në dhënien fund të feudalizmit. Feudalizmi, ishte një sistem mesjetar që fuqizoi shumë fisnikët e pasur, të cilët lejuan përdorimin e tokës së tyre nga fshatarët, në këmbim të punës së këtyre të fundit:pra me qira, paga, dhe kushte të tjera të përcaktuara nga zotërit e tokës.
Pasi shfarosi një pjsë të madhe të njerëzve që punonin në këto toka, Vdekja e Zezë shkaktoi një mungesë të madhe të krahut të punës. Kjo u dha fshatarëve mundësinë që të negocionin kushtet e reja të punës, çka i dha fund skllavërisë, dhe i hapi rrugën kapitalizmit modern.
Po epidemitë e tjera?
Në vitin 1802, një shpërthim epidemik i etheve të verdha në koloninë Franceze të Shën Domingut (Haiti i sotëm), shkaktoi një zinxhir ngjarjesh që çuan në një shtrirje të madhe të saj në Shtetet e Bashkuara. Epidemia, e shkaktuar nga një virus që transferohej tek njerëzit nga mushkonjat, vrau rreth 50.000 ushtarë franceze që përpiqeshin të kontrollonin Haitin, duke e detyruar Francën që të tërhiqej prej andej.
Humbja e kësaj kolonie të rëndësishme të Karaibeve, ishte aq shumë e dëmshme në aspektin ekonomik për Francën, sa që Napoleon Bonaparti i shiti 2.1 milionë km2 territor francez në Amerikën e Veriut, që shtrihej nga Nju Orleansi në Kanada, presidentit amerikan Tomas Xheferson për vetëm 15 milionë dollarë. Ajo mund të ketë qenë epidemia me më shumë pasoja në historinë e Amerikës, derisa shpërtheu Gripi Spanjoll në vitin 1918.
Çfarë ishte Gripi Spanjoll?
Ishte një shtam virulent i virusit të gripit H1N1, që mund ta ketë pasur origjinën e vërtetë në një fermë shpendësh në Kansas të SHBA-së. Dhe një nga viktimat e saj të para, ishte pikërisht një ushtar amerikan në një bazë ushtarake në Kansas. Në dallim nga epidemitë me origjinë bakteriale të së kaluarës, Gripi Spanjoll ishte një virus, që u bë më vdekjeprurës kur u bashkua me materiale gjenetike nga një virus që infektonte zogjtë.
Duke u përhapur si zjarr i madh në mesin e ushtarëve në llogoret e Francës dhe Belgjikës, dhe më pas në mbarë globin, pandemia ndikoi në rrjedhën e Luftës së Parë Botërore dhe kontriboi me siguri për shpërthimin e të dytës, thotë historiania Laura Spinej, autore e një libër mbi Gripin Spanjoll.
Virusi vrau afërsisht 50 milionë njerëz në të gjithë botën, përfshirë 675.000 amerikanë. Në mesin e viktimave, ishin një numër delegatësh amerikanë në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1919. Shumë nga ata ishin kundër detyrimit të Gjermanisë, për t’i paguar fitimtarëve shuma të mëdha parash në formën e dëmshpërblimeve.
Në mungesë të amerikanëve, delegatët e tjerë i miratuan masat ndëshkuese, dhe poshtërimi që i shkaktuan gjermanëve, ishte një nga faktorët kryesorë në ngjitjen në pushtet të Adolf Hitlerit. Ashtu si Vdekja e Zezë, edhe Gripi Spanjoll, e revolucionarizoi sistemin e shëndetit publik, duke nxitur lindjen e disiplinave të reja mjekësore të epidemiologjisë dhe virologjisë.
Ai nxiti ndërkohë disa shtete të Evropës Perëndimore, që të vënë në zbatim sisteme universale të kujdesit shëndetësor, të cilat janë në fuqi edhe sot. “Gripi Spanjoll, ndryshoi shumë popullatat njerëzore”- thotë Spinej. /Bota.al /KultPlus.com
Një grua me më shumë se 100 vjet, me 13 fëmijë dhe rreth 400 nipër dhe mbesa u bë personi më i vjetër në botë që e mposhti koronavirusin në provincën Kahramanmaraş të Turqisë.
Eşe Gebelek, e cila ka 126 vjet sipas të dhënave zyrtare, por që vetë nuk ka asnjë ide për moshën e saj të vërtetë, u shërua nga koronavirusi pas një trajtimi dyjavësh në spital.
“Ata u kujdesën për mua, më trajtuan mirë”, tha Gebelek, duke falënderuar mjekët dhe infermierët në spital.
Hamdullah Gelebek, fëmija më i vogël i “Granny Eşe”, tha se ushqimi organik është sekreti i nënës së tij për një jetë të gjatë, shkruan Hurriyet.
“Ajo ka parë edhe fëmijët e nipërve dhe mbesave të saj. Ajo zyrtarisht ka 83 nipër e mbesa. Megjithatë, nëse numëroni edhe fëmijët e tyre, numri do të ishte rreth 400. ”
“Ajo kaloi një javë në njësinë e kujdesit intensiv dhe një javë tjetër në dhomën e spitalit. Pasi u larguam nga spitali, ne e mbajtëm të izoluar për dy javë të tjera. Tani ajo është mirë”, tha Meyrem Gelebek, një nga nuset e Eşe Gebelek.
“Falë qumështit, kosit dhe djathit që ajo ka ngrënë tërë jetën e saj, ajo nuk ka probleme të tjera shëndetësore”, shtoi ajo.
Para Eşe Gebelek, një grua 113 vjeçare në provincën verilindore të Spanjës të Gironas ishte personi më i vjetër që mundi virusin, sipas të dhënave zyrtare.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës mund të përballen me “dimrin më të errët” të kohëve të fundit, nëse nuk përmirësojnë kundërpërgjigjen ndaj pandemisë.
Alarmi u lëshua nga një shkencëtar, i cili u hoq nga posti i tij qeveritar pasi ngriti shqetësime për parapërgatitjen jo të duhur të institucioneve për të përballuar emergjencën koronavirus. Disa orë pasi presidenti, Donald Trump, vërshoi me kritika kundër shkencëtarit në Twitter, Rick Bright dëshmoi përpara një paneli të Dhomës së Përfaqësuesve lidhur me shpërthimin e pandemisë në SHBA.
“Nëse ne dështojmë të përmirësojmë kundërpërgjigjen tonë të bazuar në shkencë, kam frikë se pandemia do të përkeqësohet dhe të zgjatet në kohë. Me shumë gjasë do të ketë një shpërthim të ri tëCovid-19 këtë vjeshtë. Do të sjellë më shumë sfida se gripi sezonal. Pa një planifikim më të mirë, 2020 mund të sjellë dimrin më të errët të historisë moderne”, u shpreh Rick Bright, këshilltar në Institutin e Shëndetësisë Kombëtare në SHBA.
Bright u largua muajin e kaluar nga agjencia përgjegjëse për zhvillimin e vaksinës dhe ilaçeve që luftojnë koronavirusin. Ai kritikoi shtysën e Trump për të rihapur ekonominë amerikane sa më parë, duke nënvizuar se administrata nuk ka një plantë mirëkoordinuar dhe të plotë. Gjithashtu, shtoi se mënyra më e mirë për të tejkaluar këtë emergjencë është ndjekja e këshillave të shkencëtarëve. /KultPlus.com
Britanikëve iu dhanë sot udhëzime zyrtare se si të qëndrojnë të sigurt dhe të shmangin kapjen e koronavirusit kur të jenë jashtë në publik.
Ministrat i kanë bërë thirrje britanikëve të vendosin maska për fytyrën në transportin publik dhe në disa dyqane, ku distancimi social nuk është i mundur.
Ata kanë këshilluar njerëzit që të vazhdojnë të lajnë duart, të punojnë nga shtëpia nëse është e mundur dhe të udhëtojnë duke ecur në këmbë ose me biçikletë.
Udhëzimet gjithashtu rekomandojnë që britanikët të lajnë rrobat rregullisht dhe ta mbajnë shtëpinë e tyre të ventiluar mirë.
Në një paralajmërim të rreptë për publikun thuhet: “Të gjithë ne, si klientë, vizitorë, punonjës ose punëdhënës, duhet të bëjmë ndryshime për të ulur rrezikun e transmetimit të virusit, është përgjegjësia jonë”.
Public Health England (PHE) rekomandon që njerëzit të përpiqen të mbajnë të paktën dy metra distancë nga të tjerët si një masë paraprake.
Udhëzimi thotë: Gjëja kryesore është të mos jesh shumë afër njerëzve për një kohë të gjatë, qëndroni sa më larg të mundeni.
Mbajini duart dhe fytyrën tuaj të pastra sa më shumë të mundeni.
Udhëzuesi thotë të lani duart shpesh duke përdorur sapun dhe ujë dhe thajini ato tërësisht. Përdorni dezinfektues kur jeni jashtë shtëpisë tuaj, veçanërisht kur hyni në një ndërtesë dhe pasi keni pasur kontakt me sipërfaqet.
Punoni nga shtëpia nëse mundeni
“Shumë britanikë janë në gjendje të bëjnë pjesën më të madhe ose të gjithë punën e tyre nga shtëpia, nëse u jepen nga pajisjet e duhura. Punëdhënësi juaj duhet t’ju mbështesë dhe t’ju mundësojë kushte për ta bërë këtë”, thotë udhëzuesi i nxjerrë nga qeveria.
Mos qëndroni ballë për ballë e fytyrë me fytyrë me njerëzit që takoni jashtë shtëpisë suaj.
Udhëzuesi thotë: Shmangni të qenit ballë për ballë me njerëzit nëse janë jashtë familjes tuaj. Tek udhëzuesi shkruhet se njerëzit kanë më shumë rrezik të kapin virusin nëse janë pranë një personi dhe kanë kontakt fytyrë për fytyrë me ta.
Kjo për shkak se pikat e frymëmarrjes që mbartin virusin mund të lëshohen nga një pacient i infektuar sa herë që flet ose kollitet, thonë shkencëtarët.
Në vend që të bisedoni ballë për ballë me të tjerët, është e këshillueshme të qëndroni krah për krah sikur ecni në rrugë. /KultPlus.com
