Si një prej elementëve të përfshirë në kandidaturën e Motit të Madh, riteve dhe trashëgimisë arbëreshe për në UNESCO, përshkruhet edhe kulaçi arbëresh.
Por, çfarë e karakterizon këtë gatim tipik?
Cugliaccio (në arbërisht, kulaç) është një ëmbëlsirë tipike e traditës arbëreshe të San Costantino Albanese. Që nga shekulli i 16-të, përgatitja e kësaj buke ka qenë e lidhur me dasma dhe festat e Pashkëve, ndaj karakterizohet nga një simbolikë e fortë fetare, duke ruajtur e përcjellë kulturën arbëreshe.
E pasur me vezë, ajo përgatitet me përbërës të thjeshtë (miell gruri i butë, bollgur i bluar, vaj, sallo, maja natyrore, maja birre dhe kopër e egër), për të përmirësuar jetën dhe Ringjalljen, duke kujtuar shpërndarjen tradicionale të vezëve të ziera e të ngjyrosura, gjatë së Dielës së Pashkëve.
Në mesjetë, në fakt, ndaloheshin vezët, si ushqim me origjinë shtazore, gjatë kërkesave shumë të rrepta të agjërimit të Kreshmës. Vezët e pulës squkë në ato gjashtë javë, duhej të hidheshin shpejt, kështu që ato u bekuan në kishë gjatë meshës të së Dielës së Pashkëve dhe më pas, u dhuruan, të konfirmuara, për miqtë dhe të afërmit, si një dëshirë për pjellori.
Me rastin e dasmave, kulaçi përgatitet dhe paketohet nga të afërmit e dhëndrit, të enjten para dasmës, që në San Costantino Albanese drejtohet me ritin greko-bizantin. Në këtë rast, gatimi ka një brumë në formë rrethi, me një ndërthurje që formon katër krahë, si për të simbolizuar pazgjidhshmërinë e martesës.
Sipërfaqja e kulaçit, zbukurohet me simbole të bëra me brumë: një fole, dy zogj dhe dy gjarpërinj. Foleja, në qendër të ëmbëlsirës, përfaqëson familjen e re dhe shtëpinë. Vezët në të, janë gjithmonë të çuditshme, si shenjë e fatit të mirë dhe pjellorisë. Zogjtë, fillimisht përfaqësojnë vjehrrat; nga ana tjetër, gjarpërinjtë përshkruajnë bashkëshortët, të cilët, me keqardhje shikojnë prindrit që i lënë. Më vonë, zogjtë shndërrohen në çift të ri dhe gjarpërinjtë, përfaqësojnë anën negative.
Sipas traditës, duhet të përgatiten dy “cugliaccio-kulaçë” për secilën ceremoni, një i zbukuruar dhe tjetri i thjeshtë. Ai i thjeshti vihej nën tjetrin, meqenëse gjatë meshës, kulaçi i zbukurtiar ofrohej nga prifti, pasi ishte lagur me verë dhe i jepej fillimisht nuses dhe më pas dhëndrit, si shenjë e përkatësisë së ndërsjellë.
Gërshetat e kulaçit
Në rastine gatimit të kulaçit, siç e shohim, nuk është thjesht një recetë kuzhine, por një simbolike dhe përfaqësim i botës arbëreshe, që tregon një histori dhe shënon një ndryshim. Ky rit ka të bëjë me ndryshimin që, me kremtimin e martesës, do të ndodhë brenda bashkësisë së vogël, fqinjësisë, familjeve të përfshira dhe veçanërisht, në jetën e bashkëshortëve.
Por, mbi të gjitha “cugliaccio-kulaçi” është simbolika e ndryshimit të madh, në jetën e çiftit të ri. /konica/ KultPlus.com