Përderisa e vetmja mënyrë për të mësuar është mbijetimi nga cikli i pashmangshëm i suksesit dhe dështimit, është gjithmonë e nevojshme të kesh udhëzime përgjatë kësaj rruge.

Për të ju ndihmuar rreth kësaj qështje, gazeta britanike “The independent” ka bërë një listë me libra, të cilat ka shumë mundësi që ju nuk i keni hasur në shkollën e mesme ose në listën e librave për lexim në Universitet. Në këtë listë mund të gjeni një përzgjedhje e cila fokusohet në temat si kuptimi i indentitetit tuaj, formësimi i botëkuptimit dhe ngirtja e themeleve për një karrierë të përmbushur.

Për arsye se disa nga librat ne nuk i kemi hasur në shqip, titullin e tyre do ta paraqesim ashtu siç është në origjinal, në gjuhën angleze.

Përderisa rriteni, ju e kuptoni se nuk do të vijë kurrë koha në të cilën gjërat do të bëhen ashtu siç keni shpresuar.

“Meditime” është një koleksion personal i shkrimeve mbi ruajtjen e fortësis dhe rezistencës mentale, i shkruar nga perandori Romak Marcus Aurelius, i cili sundoi nga viti 161 deri 180, dhe mbahet mend si nga mbretërit filozof më të mëdhenjë. Versioni i perandorit për filozofin stoike ka mbetur relevant edhe pas 1,800 viteve, sepse ai ofron këshilla të përjetshme për arritjen e kontrollit emocional.

“Miti i Sizifit”, Albert Camus

Ne të gjithë kemi arsye për t’u ngritur nga shtrati në mëngjes dhe të fillojmë t’a dyshojmë këtë arsye, pasi të hyjmë në botën e vërtetë.
Ashtu siç edhe në veprën e tij, autori thotë se të gjithë njerëzit e gjejnë veten në një botë jo – racionale, duke u përpjekur për ta gjetur kuptimin e jetës së tyre, aty ku nuk eksizton një i tillë.

“Krim dhe Ndëshkim”, Fyodor Dostoyevksy

Pavarësisht filozofisë suaj personale, do të ketë momente kur bota vepron kundër jush dhe ju e pyesni veten se a i’a vlenë të jesh i mirë dhe t’i ndihmosh të tjerët.

Kjo vepër e Dostojevskit jo vetëm që është mbërthyese, por është një argument i fortë kundër nihilizmit, që në atë kohë ishte i popullarizuar mes intelektualëve Rusë. “Krim dhe Ndëshkim” është rrëfimi për Raskolnikovin, djaloshin 23 vjeçar, i cili duke vepruar në bazë të nxitjes, i vret dy gra të vjetra dhe pastaj përpiqet ta paraqes këtë veprim në polici.

“Anna Karenina”, Leo Tolstoy

Novelisti amerikan William Faulkner, këtë Novel të Tolstoy-it e ka quajtur vepra më e mirë e shkruar ndonjëherë.

Si shpalosësi kryesor i një komploti në një aferë të dënueshme mes Anna Kareninës dhe Kontit Vronsky, Tolstoy e paraqet konnfliktin në pothuajse secili aspekt të ekzistencës njerëzore, si dashuria, familja, klasa shoqërore dhe lumturia.

“The Little Prince”, Antoine de Saint-Exupéry

Ashtu siç kanë mundur të ju thonë edhe shumë psikolog, për të qenë mentalisht i shëndetshëm, një person duhet të jetë në gjendje t’a integroj fëmijërinë e tij në pjekurinë e tij.

Me gjasë, nuk eksiton asnjë pasqyrim më madhështor i habisë dhe pikëllimit fëmijërorë, se sa ai i paraqitur në këtë vepër nga Saint-Exupéry.

The Independent / KultPlus.com

“Ne dimë vetëm që nuk dimë asgjë. Ky është niveli më i lartë i dijes njerëzore”.

“Pikëllimi i thellë është po aq i pamundur sa lumturia e madhe”.

“Dy janë luftëtarët më të fortë: koha dhe durimi”.

“Për shkak të vetëbesimit me të cilin foli, askush nuk e kuptoi nëse ajo që tha ishte shumë e zgjuar apo budallallëk i madh”.

“Nëse të gjithë do të luftonin për atë që besojnë vërtet, nuk do të kishte më luftëra”.

“Për sa kohë i trembet vdekjes, njeriu nuk mund të zotërojë asgjë. Nëse nuk do të ekzistonte dhimbja, njeriu nuk do të njihte limite, nuk do të njihte vetveten”.

– Leo Tolstoy, “Lufta dhe Paqja”

“Ai që dëshiron ta ndryshojë botën, fillimisht duhet të ndryshojë veten e tij.”

“Ka vetëm një të mirë: dituria. Dhe vetëm një të keqe: padituria.

“Mos u ngut të zësh miq, por, kur t’i zësh, mos i braktis.”

“Martohu, patjetër. Por të ra gruaja e mirë, do të jesh i lumtur; po të ra e keqe, do të bëhesh filozof.”

“I ndershmi mbetet gjithmonë fëmijë.”

“Mos harro se vepra dhe fjala të bëjnë dhe të zhbëjnë njëllojë”

“Mençuria fillon nga habia.”

– Sokrati

“Asnjë njeri nuk mundet, për një kohë të gjatë, të mbajë një fytyrë për vete e një tjetër për botën. Herët a vonë do t’i ngatërrojë dhe nuk do të njohë më fytyrën e tij të vërtetë.”

“Le ta mbulojë shenjën sa të dojë, damka e saj do t’i sëmbojë gjithmonë në zemër.”

“Një dorë e pastër nuk ka nevojë të mbulohet me dorashkë…”

“Ajo nuk e kishte njohur kurrë barrën deri në momentin që ndjeu lirinë.”

“Damka ishte pasaporta e saj drejt vendeve ku asnjë grua tjetër nuk kishte guxuar të shkonte. Turpi, vetmia, dëshpërimi ishin mësuesit e saj dhe e kishin bërë më të fortë.”

– Nathaniel Hawthonrne, “Damka e Turpit”

KultPlus.com

Qendrim Badalli

Dje në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës është shpalosur në mënyrë të përkryer kultura çame përmes promovimit të librit “Këngë Popullore të Çamërisë”. Autori u përkujtua në post-mortum, por vepra e tij u vlerësua si e gjallë, si e vlefshme, në mesin tonë, jo vetëm për shqiptarët në Çamëri por për të gjithë shqiptarët jashtë kufijve, shkruan KultPlus.

Këngët janë aty, për ta kujtuar të kaluarën, për ta shprehur të tashmen, apo për ta projektuar të ardhmen. Ata janë aty, për ta shpalosur gjithë korpusin popullor të shqiptarëve të Çamërisë, nga një autor që ka bredhur rrugëve për të lënë pas vetes një testament kulturor, për të lënë pas vetes një kujtim për të, për shqiptarët e Çamërisë.

“Është një kënaqësi e veçantë që sot jemi në mesin e vëllezërve tanë kosovar”, kështu e filloi fjalën e tij, studiuesi dhe kritiku, Hajredin Ismaili.

Duke folur për autorin ai ka treguar për jetën e tij të vuajtur dhe njëkohësisht ka shprehu vlerësimin e tij për veprën e autorit Fatos Mero Rrapaj. “Çdo shqiptar e ka për detyrë të kontribuojë për çështje e atdheut të vet. Pra nuk kemi bërë asgjë në krahasim me atë çfarë ka bërë autori i librit. Ne jemi lodhur pak, ai është lodhur me vite të tëra. Ai ka qenë një njeri i pasionuar, ka punuar me vite të tëra nuk ka lënë familje çame në fshat dhe qytet pa hyrë dhe pa trokitur. Atë e ka motivuar një interes kombëtar, dhe dua ta dini se ai ishte një punëtor si një roje nate që merrte një rrogë me katër dollar në muaj, dhe ai vdiq i papërfillur. Dhe, ne shqiptarët, kemi një zakon që i kujtojmë njerëzit pas vdekjes. Njeriu duhet të kujtohet për veprat e tij kur është gjallë që të paktën t’i kënaqet atij shpirti. Shoqëria çame ka pasur në konsideratë vlerat e tij”.

Tutje, ai ka thënë se vepra e Rrapajt është e pashmangshme për çdo studim tjetër. “Vepra që kemi sot në dorë, asnjë historian dhe studiues nuk mund t shkruaj pa e pasur parasysh këtë libër. Aty i ke të gjitha, doket, zakonet, ke këngët e trimërisë, ke këngë për heronjtë, për trimat, por ke edhe shumë këngë që janë të përbashkëta me Kosovën”.

Ndërsa drejtori i fondacionit “Hasan Tasini”, Alked Veliu, fillimisht ka shprehur një varg falënderimesh për të gjithë ata që ndihmuan botimin e kësaj vepre. “Për botimin e këtij libri unë kam për të shprehur disa mirënjohje të veçanta, për të gjithë ata që mundësuan ribotimin e kësaj vepre. Po filloj me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë që është botues i këtij libri. Në mënyrë të veçantë do të doja të falënderoj dy profesor që janë marrë me ribotimin e këtij libri, profesor Hajredin Isufi që e kemi këtu si dhe profesor Shaban Sinanin, i cili për arsye shëndetësore nuk ka mundur të jetë i pranishëm”.

Ai ka thënë se ndihet mirë që aktiviteti i parë i këtij fondacioni po fillon në Kosovë teksa ka uruar për fat në të ardhmen. “Unë ju falënderoj për pjesëmarrjen dhe shpresoj që ky aktivitet i parë i fondacionit “Hasan Tasini” në Prishtinë të jetë vërtetë një fat dhe uroj e shpresoj që këtij fondacioni të ju bashkohen çdo ditë e më shumë shqiptar nga të gjitha trevat shqiptare. Kjo është dhe arsyeja pse është krijuar ky fondacion”.

Në një fjalë rasti Avni Dehari ka shprehur vlerësimin dhe falënderimin për të gjithë kontribuuesit në këtë ngjarje teksa ka uruar për suksese të mëtejme të fondacionit. “Ndihem tepër i nderuar që sot marrë pjesë në një aktivitet me peshë të madhe kombëtare. Përgëzoj për këtë aktivitet organizatorët dhe një falënderim të veçantë shpreh për autorin e këngëve çame që ka punuar me kaq përkushtim. Fondacionit “Hasan Tasini” i dëshiroj suksese në veprimtarinë e tyre”.

“Këngë popullore nga Çamëria” e autorit Fatos Mero Rrapaj, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë është libri i cili nëpërmjet vargjeve të njeh me historinë e kësaj treve që nga Piro i Epirit deri në luftën anti-fashiste. Libri është një shprehje identitare e plotë e Çamërisë e cila vjen nga goja e popullit e papërpunuar. Ky aktivitet u mbyll me këngë Çame kënduar nga zërat brilantë të Çamërise, Enkeleda Arifi dhe Hysni Alushi si edhe vallja e Osman Takës nga valltarët e talentuar, vëllezërit Çam të Vlorës. / KultPlus.com

Arthur Schopenhauer është njëri nga filozofët më të shquar gjerman që përmes mendimit të tij ka siguruar pavdekësinë historike ndër breza, shkruan KultPlus.com

Këtu kemi zgjedhur disa nga thëniet e tij më të njohura:

“Njeriu i pasur së jashtmi, por mjeran përbrenda, përpiqet më kot të zëvendësoj mjerimin e brendshëm me pasuritë e tij. Në këtë mënyrë, varfëria e brendshme bëhet më në fund, shkaku i mjerimit.”

“Njeriu sa më shumë që ka në vetvete, aq më pak ka nevojë për botën jashtë tij, aq më pak vlejnë të tjerët. Lartësia e gjeniut qon te mungesa e shoqërizimit. Nëse mund të zëvendësohej cilësia e shoqërisë me sasinë, ndoshta do t’ja vlente të jetohej në botë; por megjithatë, nga njëqind të çmendur bashkë, zor se mund të nxjerrësh një të mençur.”

“Dhimbja dhe mërzia janë dy armiq të lumturisë njerëzore.”

– Arthur Schopenhauer, “Këshilla për jetën”

“Me këtë vepër përpara lexuesit tonë vizatohet e plotë fuqia kolektive e një popullsie heroike, të talentuar, jashtëzakonisht vitale, të zgjuar, aktive, plot kolorit”, kështu mjeshtri i letrave Ismail Kadare e ka vlerësuar librin e  Fatos Mero Rrapajt, “Këngë Popullore nga Çamëria”, shkruan KultPlus.com

Ky libër ka për botues Akademinë e Shkencave të Shqipërisë.

Ai do të promovohet në Kosovë në Biblotekën Kombëtare “Pjetër Bogdani” më 24 shtator me fillim nga ora 17:00.

Shumica e njerëzve kanë nevojë për dikë që ta ndajnë jetën dhe ti ofrojnë njëri tjetrit dashuri dhe në përgjithësi ti ndajnë emocionet sëbashku. Megjithatë, ka disa nga ne, të cilët jo vetëm që ndihen të frikësuar të ofrojnë dashuri apo të bien në dashuri, por madje në shumë raste kjo frikë mund të përcillet dhe të jetë burim i ankthit. Kjo gjendje me fjalë tjera quhet “philofobia”(filofobia) apo frika irracionale nga të rënit në dashuri.

Fjala vjen nga gjuha e vjetër greke, ku “filos” do të thotë dashuri, apo të duash. Një person që vuan nga filofobia do tu shmanget lidhjeve emocionale dhe në përgjithësi jetës romantike. Kjo frikë në shumë raste nuk mbetet thjesht vetëm një frikë por mund të zhvillohet dhe manifestohet edhe me probleme fizike dhe mund ta detyrojë personin e caktuar që tu shmanget raporteve kuptimplota dhe të shëndosha gjatë gjithë jetës.

Filofobia konsiderohet si një nga fobitë më të pazakonta. Një nga rastet më të njohura përgjatë historisë që mendohet të ketë vuajtuar nga filofobia është mbreterësha e Anglisë, Elizabeta I (shek.16). Në disa raste ajo kishte disa raporte të afërta me disa persona, madje ishte edhe afër martesës, por në fund megjithatë nuk e theu barrierën e saj. “Mbretëresha e virgjër”, kishte në shërbim të saj një numër të madh burrash por me të cilët nuk bëri kurrë asgjë. Madje ajo shpesh thoshte se “më parë do jetoja si një lypësare dhe beqare se sa mbretëreshë e martuar”. Mbretëresha Elizabetë ishte një grua e fuqishme dhe sypatrembur por si duket dashuria dhe martesa ishin dicka që e tmerronin.

Shkaqet e filofobisë

Sikurse edhe rastet tjera të fobive, edhe filofobia mund të ketë disa shkaktarë. Një përvojë traumatike dhe e pakëndshme mund të jetë një nga shkaktarët e saj. Në rastin e mbretëreshës Elizabetë, studiuesit thonë se fobia e saj mund ti ketë rrënjët në traumën që përjetoi kur nëna e saj, Anne Boleyn u ekzekutua nga babai I Elizabetës, mbreti Henry VIII, për shkak të dashurisë. Njerëzit që përjetojnë në fëmijërinë e tyre divorcin e prindëve, dhunën në familje, apo gjëra të ngjashme mund të jenë viktima të filofobisë në moshë madhore. Madje mund të ndodh që edhe nëse jemi dëshmitarë të problemeve të dikuj tjetër, tek ne të zhvillohet ankthi kur mendojmë për dashuri dhe lidhje emocionale.

Filofobia mund të shkaktohet edhe nga shkaqe kulturore dhe religjioze. Shumë kultura dhe religjione në raste të caktuara i ndalojnë raportet intime mes gruas dhe burrit, mes personave me seks të njejtë apo ndonjë raporti të thjeshtë romantik. Në shumë raste personat që i shkelin këto rregulla normative mund ta pësojnë keq. Pra është shumë e logjikshme që tek personat të cilët përjetojnë këtë dhunë dhe presion psikologjik nga shoqëria dhe familja të zhvillohet ankthi dhe paniku në raste kur bëhet fjalë për lidhje dashurore dhe emocionale.

Frika nga refuzimi dhe divorci mund t’ua pamundësojë personave që kanë filofobi që të hyjnë në raporte me të tjerët. Sikleti që e kaplon njeriun në këto situata është i mjaftueshëm që ta ndalojë atë të hyjë në raporte më intime dhe të përjetojë afërsi emocionale me dikë tjetër. Tek këta njerëz formohet një barrier psikologjike në formën e një mekanizmi mbrojtës. Njerëzit që paraprakisht kanë vuajtur nga depresioni dhe ankthi, mund të jenë viktima edhe më të lehta nga filofobia për shkak të nivelit të ulët të vetbesimit dhe mendimit negativ që mbizotëron në mendjet e tyre. / KultPlus.com

I dashur J. K.,

Të falenderoj për mesazhin që më dërgove me rastin e Vitit të Ri. Ai është i trishtueshëm e dëshpërues dhe e kuptoj atë mjaft mirë. Megjithatë, ka aty një frazë ku ti thua se të është ngulitur në mendje ideja se një kuptim dhe një mision kanë qenë caktuar për ty dhe për jetës tënde dhe se ti vuan nga moszbulimi i këtij kuptimi dhe nga mospërmbushja e këtij misioni.

Pavarësisht, kjo më duket inkurajuese, sepse është e vërtetë në kuptimin e mirëfilltë të fjalës, dhe të lutem që t’i kujtosh e t’i meditosh herë pas here shënimet që do të shkruaj në lidhje me këtë subjekt. Këto reflektime nuk janë të miat, ato janë po aq të vjetra sa bota dhe bëjnë pjesë në atë që njerzit kanë shprehur si më pozitive për veten dhe misionin e tyre.
Atë që ti bën në jetë, dua të them, jo vetëm si artist, por gjithashtu dhe si njeri, burrë e baba, mik, komshi, etj., pra, e gjitha kjo vlerësohet në funksion të “kuptimit” të përjetshëm të botës dhe sipas kritereve të drejtësisë së përjetëshme, jo duke iu referuar disa matjeve të vendosura njëherë e përgjithmonë, por duke i aplikuar veprimeve të tua, aftësinë tënde, të veçantë e personale. Kur Zoti do të gjykojë, ai nuk do të pyesi : “A ke qenë një Hodler, një Picasso, një Pestalozzi, një Gotthelf ? Përkundrazi ai do të pyes : “A ke qenë dhe a je në të vërtetë J. K.-ja për të cilin ti ke trashëguar disa predispozita ? I pyetur në këtë mënyrë, askush nuk do mundet që t’i flasë për egzistencën dhe gabimet e veta pa ndjerë tmerr e turp ; pak a shumë ai mund të përgjigjet : “Jo, s’kam qenë ky njeri, por të paktën jam përpjekur që të bëhem i tillë brenda mundësive të mia.” Po t’i thotë ato me sinqeritet, ai do të jetë i justifikuar e do të dalë i fituar nga prova.

Nëqoftëse ti shqetësohesh nga imazhe të tilla si “Zoti” apo “gjykatësi i përjetshëm”, lëri ato qetësisht menjanë, sepse ato s’kanë shumë rëndësi. E vetmja gjë që ia vlen është fakti që secili prej nesh është depozitues i një trashëgimie dhe mbajtësi i një misioni ; secili nga ne ka trashëguar nga nëna dhe babai, nga stërgjyshërit e tij të shumtë, nga populli i tij, nga gjuha e tij, disa veçanti të mira apo të këqia, të këndshme apo të pakëndshme, disa talente dhe disa difekte, dhe të gjitha këto të mbledhura sëbashku na bëjnë të jemi këto që jemi, ky realitet i përveçëm që quhet J.K., në rastin tënd. Kështu pra, këtë realitet të përveçëm, secili nga ne duhet ta vërë në pah, ta jetojë deri në fund, ta çojë deri në pjekuri, dhe më sëfundi, ta perfeksionojë sa të jetë e mundur. Në lidhje më këtë mund të citojmë shembuj mjaft mbresëlënës e që i gjejmë me bollëk në historinë universale dhe historinë e artit. Ashtu siç shohim që në shumë përralla ka shpesh një perzonazh që është idioti i familjes, i paafti, dhe ndodh që atij t’i jepet roli kryesor. Është pikërisht besnikëria në vetë natyrën e tij që i bën individët e tjerë, më të zgjuar se ai, e të favorizuar nga suksesi, të duken mediokër.
Kështu, në fillim të shekullit të kaluar jetonte në Frankfort familja Brentano, e pasur me individualitete mjaft të zotë. Nga njëzet fëmijët që kishte në atë kohë, dy prej tyre sot janë të shquar : poetët Klement dhe Betina Brentano. E pra, këto vëllezër e motra të shumtë qenë të gjithë të zgjuar, interesantë më tepër se mesatarja, mendje të ndritura, talente të klasit të parë. Vetëm i madhi i fëmijëve ishte dhe ashtu mbeti, i leshtë dhe gjithë jetën e tij e kalojë në shtëpinë e prindërve, një shpirt i qetë i vatrës familjare për të cilin nuk kishte ndonjë rrugëzgjidhje ; katolik, ai respektonte të gjitha detyrat e besimtarit ; si djalë dhe si vëlla tregohej i matur e babaxhan, dhe në mes të bandës së lumtur e mëndjemprehtë të vëllezërve e motrave, ku shpesh shpërthente ekstravaganca, ai bëhet gjithnjë e më shumë qendra e heshtur dhe e qetë e familjes, një lloj guri i çmuar familiar që rrezatonte paqe e mirësi. Vëllezërit dhe motrat e tij flasin për këtë leshko, për këtë qenie foshjore, me një respekt, një dhëmshuri të tillë, si për asnjë tjetër. Pra, dhe atij gjithashtu, këtij budallai, këtij idioti, i kishte qenë caktuar një kuptim dhe një mision dhe ai i kishte përmbushur ato më mirë se të gjithë vëllezërit e motrat e tij të ndritur.

Shkurt, kur dikush ndjen nevojën për të justifikuar jetën e tij, nuk është niveli i përgjithshëm i aksionit të tij, parë nga pikëpamja objektive, që ka rëndësi, por më shumë fakti që vetë natyra e tij, ajo që i ka qenë dhënë, të shprehet sa më sinqerisht që të jetë e mundur në egzistencën dhe në aktivitetin e tij. Tentativa të panumërta na kthejnë vazhdimisht nga kjo rrugë ; më e forta prej tyre është ajo që në brendësi të vetes sonë na bën të besojmë  se mund të ishim dikush krejt tjetër nga ai që jemi në realitet dhe kështu fillojmë të imitojmë modele dhe të ndjekim ideale që jo vetëm nuk duhen, por as që mundemi t’i arrijmë. Kjo tentativë është veçanërisht e fortë tek personat e pajisur me aftësi superiore, tek ata, ajo paraqet shumë më tepër rrezik se një egoizëm i thjeshtë me rreziqet e tij vulgare, sepse ajo shfaqet me pamjet e një fisnikërie shpirtërore e morale.
Në një moment të jetës, çdo djalë i ri ka ëndërruar të drejtojë një karrocë me kuaj apo një lokomotivë, të bëhet gjuetar apo gjeneral, dhe më vonë, të bëhet një Gëte apo Don Zhuan ; kjo është një tentative e natyrshme, e pashmangshme në zhvillimin normal të individit dhe një mënyrë për t’u vetë-edukuar : imagjinata, si të thuajsh, duke kërkuar në të errët, merr kontakt me mundësitë e së ardhmes. Por jeta nuk i plotëson këto dëshira dhe idealet e fëmijërisë e të rinisë vdesin vetvetiu. Megjithatë, ne vazhdojmë përherë me dëshirën për të bërë gjëra për të cilat nuk jemi bërë dhe përpiqemi t’i imponojmë natyrës sonë kërkesa që e dhunojnë atë. Të gjithë ne reagojmë në këtë mënyrë. Por në të njejtën kohë, në momentet e një vetëdije të mbrendshme e ndjejmë gjithnjë e më shumë se nuk ka rrugë që do të na çojnë jasht vetes sonë, drejt diçkaje tjetër, se duhet ta përshkojmë jetën me aftësitë e dobësitë që janë tonat e thjesht personale dhe ndodh që disa herë të bëjmë përparime, të realizojmë diçka që deri mëparë nuk ishim të zotët ta bënim, dhe për një çast, pa hezituar, e aprovojmë dhe kënaqemi me veten. Sigurisht që kjo kënaqësi nuk ka asgjë të qëndrueshme ; megjithatë, pas kësaj, pjesa më intime e vetes sonë s’tenton gjë tjetër veçse të ndjehet e rritur dhe e pjekur në mënyrë të natyrshme. Vetëm në këtë mënyrë mund të jemi në harmoni me botën dhe nëqoftëse arrijmë që ta njohim këtë gjendje, eksperienca që mund të bëjmë do të jetë akoma më e thellë.

Kur them se misioni që i besohet çdo individi është i ndryshëm për secilin prej tyre, nuk kam aspak parasysh atë që diletantët e artit, të vjetër e të rinj, quajnë mbrojtja dhe afirmimi i individualitetit e origjinalitetit të tyre. Kuptohet vetvetiu se kur një artist e bën artin profesion dhe qëllim të jetës së tij, i duhet të fillojë nga mësimi i gjithshkaje që i shërben mjeshtrisë ; ai s’duhet të mendojë se do t’i duhet që ta shmangë këtë nxënie me qëllim që të ruaj origjinalitetin dhe personalitetin e tij të vyer. Shembujt të tillë nuk mungojnë. Përpjekja personale për të asimiluar atë që kemi mësuar është një detyrë fillestare, si në fushën e artit, ashtu dhe në atë të jetës së përditëshme. Duhet që fëmija të mësojë të hajë, të jetë i pastër, i duhet mësuar shkrimi e këndimi. Studimi i gjithshkaje që duket se ia vlen të mësohet nuk bëhet pengesë në zhvillimin e individualitetit, përkundrazi e favorizon dhe e pasuron atë. Më vjen turp që të shkruaj të zezë mbi të bardhë gjëra të tilla kaq të qarta, por kemi mbrritur në atë pikë ku askush nuk duket se ka instiktin e të reaguarit sipas rregullave natyrale dhe e zëvëndëson këtë instikt me një kult primitif të së jashtëzakonshmes dhe absurdes. Në art, nuk jam aspak armik i së resë, përkundrazi, dhe ti e di mirë, por në fushën e moralit, domethënë kur është fjala për sjelljen e njeriut në lidhje me detyrën që i bie të kryej, modat dhe shpikjet e reja më duken të dyshimta dhe jam krejt mosbesues kur dëgjoj njerëz të arsyeshëm të flasin për morale të reja, etika të reja, sikur të flisnin për moda apo stile në art.

Në botën aktuale i kërkojnë njeriut akoma tjetër gjë, dhe kjo kërkesë është e përhapur nga partitë politike, nga vende apo profesorë të moralit universal. I kërkojnë njeriut që ai të heqë dorë njëherë e përgjithmonë nga vetevetja dhe nga ideja që nëpërmjet tij, diçka personale dhe e veçantë mund të ketë kuptim ; e bëjnë të kuptojë se ai duhet që t’i adaptohet një lloj humanizmi normal apo ideal që do të jetë ai i së ardhmes, që duhet të transformohet në një nga ingranazhet e makinerisë, në një nga gurët e ndërtesës, mes miliona gurëve të tjerëve, po aq të ngjashëm. Nuk do të doja që të shprehesha mbi vlerën morale të kësaj kërkese : ajo ka anën heroike e madhështore të saj. Por nuk besoj në atë. Vënia në rresht e individëve, me gjithë dëshirën e mirë, është në kundërshtim me natyrën dhe nuk të çon në paqe e në gjakftohtësi, por në fanatizëm dhe në luftë. Në fund të fundit, flitet për një kërkesë prej murgu dhe ajo është legjitime kur bëhet fjalë për murgjit, për njerëz që kanë hyrë të lirë nën urdhrat fetare. Megjithatë, nuk besoj që kjo kërkesë, që është e lidhur me modën, do mund të paraqesë një rrezik serioz për ty.

Shoh që letra është kthyer pothuajse në një disertacion. Do të bëj disa kopje dhe kur të më jepet rasti do t’ia lexoj gjithashtu dhe personave të tjerë. Mendoj se nuk do të kesh ndonjë kundërshtim.
Përktheu YD / KultPlus.com

1.“Për kë bien kambanat” – Ernest Hemingway

Është roman i botuar në vitin 1940. Libri tregon historinë e Robert Jordanit, një specialist shpërthimesh amerikan në Brigadat Ndërkombëtare, i vendosur në një njësi guerilësh republikanë gjatë Luftës Civile në Spanjë (1939 – 1939 ). Ai eksploron një numër temash të tilla, si vdekja, dashuria, dhe fanatizmi.

2.“Zoti i mizave” – William Golding

Vepra flet për një grup djemsh të mirë britanikë, që kanë ngecur në një ishull të pabanuar, të cilët përpiqen të vetëqeverisen, por me rezultate shkatërrimtare. Në libër Golding trajton temat shumë të debatueshme të natyrës njerëzore dhe mirëqenies individuale, përkundrejt të mirës së përbashkët.

3.“Ana Karenina” – Leon Tolstoi

Është një roman i botuar në seri nga viti 1875 deri në 1877. Duke rrëfyer historinë e aristokrates nga Shën Petërsburgu, Ana Karenina, libri eksploron në mënyrë mjeshtërore një sërë temash, nëpër pothuaj njëmijë faqet e tij. Një sondazh i vitit 2007 me 125 shkrimtarë bashkëkohorë, e shpalli Ana Kareninën “librin më të bukur që është shkruar ndonjëherë”.4.“Princi i vogël” – Antoine de Saint-Exupery

I shkruar nga aristokrati, shkrimtari, poeti dhe aviatori francez Antoine de Saint-Exupery, “Princi i vogël” është një novelë shumë popullore e vitit 1943 dhe libri i katërt më i përkthyer në botë. Libri përshkruan me shumë dhembshuri vetminë, miqësinë, dashurinë, dhe humbjen, të përjetuara nga një princ i vogël që ka rënë në Tokë.

5.“Manifesti komunist” – Karl Marx dhe Friedrich Engels

Një pamflet politik i vitit 1848 nga filozofët gjermanë Marx dhe Engels, “Manifesti komunist” pranohet sot si një prej dorëshkrimeve politikë më me ndikim. Ai paraqet një qasje analitike unike ndaj luftës së klasave, problemeve të kapitalizmit, dhe natyrës së shoqërisë e politikës.

6.“Mbi origjinën e specieve” – Charles Darwin

I botuar në 1859, “Mbi origjinën e specieve” është vepër letërsie shkencore që konsiderohet edhe themeli i biologjisë evolucionare. I shkruar për lexues jospecialistë, ai paraqet një trupë provash se diversiteti i jetës ka ardhur nga linja e zakonshme e trashëgimisë përmes një modeli të degëzuar të evolucionit.

7.“Zgjedhja e Sofisë” – William Styron

“Zgjedhja e Sofisë” është një roman i vitit 1979 që përqendrohet në vendimin tragjik që Sofia, një katolike polake e mbijetuar e kampeve të përqendrimit në Gjermani, u detyrua të bëjë pas futjes bashkë me dy fëmijët në kamp. Sofisë iu desh të zgjedhë se cili prej fëmijëve do të jetonte dhe cili do të vdiste.

8.“Në rrugë” – Jack Kerouac

Libri përcaktues i brezave të kundërkulturës së pasluftës, “Në rrugë”, është roman i vitit 1957 i bazuar në udhëtimet e autorit dhe miqve të tij nëpër Amerikë. Libri flet për jetën e lirë, xhazin, poezinë dhe drogat. Ai është zgjedhur nga revista TIME si një prej 100 romaneve më të mirë në gjuhën angleze, nga viti 1923 deri në 2005.

9.“Të vrasësh zogun përqeshës” – Harper Lee

Romani fitues i Çmimit Pulitzer është shndërruar në një klasik të letërsisë moderne amerikane. Me linjën e tregimit dhe personazhet që janë bazuar kryesisht në vëzhgimet që vetë autorja i ka bërë familjes së saj dhe fqinjëve, romani është i njohur për ngrohtësinë dhe humorin, pavarësisht se trajton problemet serioze të përdhunimit dhe pabarazisë racore.

10.“1984” * George Orwell

“1984” është një roman distopik që i ka të vendosura ngjarjet në një botë të zymtë me luftë të përjetshme, me mbikëqyrje të kudondodhur nga ana e qeverisë dhe manipulim publik, ku individualizmi dhe mendimi i pavarur persekutohen dhe mendohen si “krime”.

11.“Konti i Monte Kristos” – Alexandre Dumas

I përfunduar në vitin 1844, “Konti i Monte Kristos” është roman aventurë që merret me tema të shpresës, drejtësisë, hakmarrjes, mëshirës dhe faljes. Ai përqendrohet tek një burrë i cili burgoset pa të drejtë, arratiset nga burgu, fiton një pasuri dhe më pas i hyn rrugës së hakmarrjes për ata që ishin përgjegjës për burgosjen e tij.

12.“Getsbi i madh” – F. Scott Fitzgerald

I konsideruar vepra më e madhe e Fitzgeraldit, “Getsbi…” eksploron temën e dekadencës, idealizmit, rezistencës ndaj ndryshimit, rebelimit social, dhe teprimeve, duke krijuar një portret të Epokës së Xhazit apo viteve njëzetë të shekullit të kaluar, që është përshkruar si një rrëfim paralajmërues për Ëndrrën Amerikane.

13.“Alkimisti” – Paolo Coelho

Alkimisti është një roman i autorit brazilian, i botuar fillimisht në vitin 1988. Një roman alegorik, ndjek një bari andaluzian në udhëtimin e tij në Egjipt, pasi ka parë një ëndërr sikur ka gjetur një thesar atje. Një bestseller ndërkombëtar, “Alkimisti” është një prej librave më popullor në histori.

14.“Të drejtat e njeriut” – Thomas Paine

Botuar në dy pjesë në mars 1791 dhe shkurt 1792, “Të drejtat e njeriut” është një prej librave më të rëndësishëm nga një aktivist politik anglo-amerikan, filozof, teoricien i politikës dhe revolucionar. Libri merret me Revolucionin Francez dhe të drejtat që i duhen dhënë të gjithë qenieve njerëzore.

15.“Një histori e shkurtër e kohës” – Stephen Hawking

Është një libër i shkencës popullore i vitit 1988, ku autori përpiqet të shpjegojë një sërë temash si kozmologjia, përfshirë Big Bengun, vrimat e zeza, si dhe konet e dritës për lexuesit jospecialistë. Libri u bë menjëherë i njohur dhe u përkthye në 35 gjuhë deri në vitin 2001.

16.“Në egërsinë e natyrës” – Jon Krakauer

I shkruar në vitin 1996, ky libër është një bestseller ndërkombëtar i botuar në 14 gjuhë. I përdorur gjerësisht në kurikulën e shkollave dhe kolegjeve, libri merret me temat se si të pranohesh në shoqëri dhe se si, ndonjëherë, të gjesh vetveten bie ndesh me të qënit një pjesëtar aktiv i shoqërisë.

17.“Thertorja Pesë” – Kurt Vonnegut

Është një roman satirik për Luftën e Dytë Botërore. I konsideruar gjysmë-autobiografik, romani bazohet pjesërisht në përvojën e vetë autorit në luftë. Përgjithësisht i pranuar si libri më me ndikim i Vonnegutit, përqëedrohet tek ushtari amerikan Billi Pilgrim.

18.“Liza në botën e çudirave” – Lewis Carroll

Është roman aventurash i shkruar nga matematikani anglez Charles Dodgson me pseudonimin Lewis Carroll. Libri luan mjeshtërisht me logjikën, duke i dhënë një popullaritet të madh si tek të rriturit, edhe tek fëmijët.

19.“Portreti i Dorian Greit” – Oscar Wilde

Është një roman gotik që merret me temat e esteticizmit, dyfishtësisë morale, dhe vetëllastimit. Në vitin 1890, kur u botua fillimisht, ai fyeu ndjeshmëritë morale të lexuesve dhe kritikëve, por sot konsiderohet një prej veprave më të spikatura të shekullit 19.

20.“Kumbari” – Mario Puzo

Është një roman i famshëm krimi, që trajton historinë e një familje mafioze në New York, e udhëhequr nga Don Vito Corleone, që u bë sinonim me mafien italiane. Romani mbulon vitet 1945-1955 dhe ofron gjithashtu historinë e të kaluarës së Korleones.

21.“Ferma e Kafshëve” – George Orwell

Një tjetër vepër e madhe e Orwellit. Një roman alegorik dhe distopik i botuar fillimisht në Angli në vitin 1945. Duke kritikuar në mënyrë alegorike komunizmin, libri u refuzua fillimisht nga një numër botuesish amerikanë, por sot konsiderohet një prej librave më me ndikim që është shkruajtur ndonjëherë.

22.“Asgjë e re nga fronti i Perëndimit” – Erich Maria Remarque

I shkruar nga një veteran gjerman i Luftës së Parë Botërore, vepra është roman lufte i botuar në vitin 1928 që përshkruan stresin ekstrem fizik dhe mendor të ushtarëve gjermanë gjatë luftës e pas kthimit në shtëpi.

23.“Njëqind vjet vetmi” – Gabriel García Márquez

I konsideruar vepra më e madhe e Marquezit, është roman i realizmit magjik botuar në vitin 1967, që rrëfen historinë e familjes Buendia. I përkthyer në 37 gjuhë dhe me më shumë se 30 milionë kopje, romani njihet si një prej veprave më të rëndësishme në letërsinë e gjuhës spanjolle. /KultPlus.com

Të martën nga ora 11:00 do të promovohet libri “Anatomia e shpirtit të një kosovareje” në restoranin Rings para Grupit te Grave Nderkombëtare në Kosovë.

Libri është një memorie i cili përshkruan ngjarjet e Kosovës një nga një nga koha e para, gjatë dhe pas luftës. Me një fjalë rrefen jetën dhe ëndrrën e parealizuar të Vlera Kastratit për muzikë dhe jetën e vështirë e cila vriste ëndërrat tek ne.

Me rikthimin nëpër momentet më emocionale e më të thella të jetes së saj, ajo përshkruan Kosovën me fjalë dhe muzikë. Në momentet më emocionale, edhe tetë kengët në libër përshkruajnë ngjarjet dhe emocionet e saj për femijërinë pa lojë, rininë me protesta, studimet pa të drejtë shkollimi, luftën dhe mbijetesën e pasluftës apo me një fjalë një jetë larg prej të qenit normal.

“Në këtë jetë, ënderra ime për muzikën dhe ëndërrat e shumicës nga ne, ishin fundosur thellë në ërrësirën e të mbijetuarit në realitetin e hidhur. Duke ritreguar realitetin e Kosovës vetes dhe lexuesit, unë kthehem në kohë dhe e mbush jetën time me muzikë e dashuri. Thjesht, këndoj përgjatë gjithë jetës time. Pra libri është një formë e re e rrëfimit me muzikë dhe fjalë, një libër muzikor o musical” thotë ajo për KultPlus.com

Kthimi i interesimit te të rinjtë për leximin e librave është një nga qëllimet e nismës së organizatës joqeveritare ‘ETEA’, për hapjen e 12 bibliotekave të vogla apo siç po quhen, mini-bibliotekave, nëpër disa lagje të Prishtinës. Sipas planifikimeve, parashihet që këto mini-biblioteka të jenë në funksion të qytetarëve nëpër lagje të caktuara. Po ashtu, parashihet që qytetarët të kontribuojnë edhe me librat e tyre për t’i pasuruar ato me tituj nga më të ndryshmit.

Agon Ahmeti, drejtor i organizatës ‘ETEA’, tha për Radion Evropa e Lirë se me një organizim të mirë, qytetarët mund edhe t’i shkëmbejnë titujt e ndryshëm të librave nga lagjja në lagje.

“E kemi ideuar asi soji që përveç fondeve që vijnë nga donatorët, të krijohet mundësia për kontribut financiar ose dhurim të librave nga ana e qytetarëve, përkatësisht nga banorët e lagjeve përfituese. Përveç tjerash, kjo mund të ndikojë në ngritjen e përgjegjësisë së banorëve për kujdesin dhe mirëmbajtjen e tyre. Funksioni kryesor i këtyre mini-bibliotekave është shkëmbimi i librave, pra merr një libër, sill një libër tjetër”, thotë Ahmeti.

Ndërtimi i këtyre mini-bibliotekave pritet të nisë gjatë këtij muaji.

Në përgjithësi, disa të rinj të intervistuar shkurt nga Radio Evropa e Lirë thonë se interesimi i tyre për leximin e librit është në nivel. Përveç blerjes së librit, ata thonë se përdorin edhe metodën e huazimit apo regjistrimit në bibliotekë, që u mundëson atyre që të lexojnë vepra nga më të ndryshmet.

Marigona Dubovci, e diplomuar në Shkencat Politike, thotë se është lexuese dhe adhuruese e madhe e librave. Ajo thotë se këtë vit ka treguar interesim më të madh për veprat e shkrimtarëve të huaj, por gjithmonë duke mos përjashtuar edhe shkrimtarët kosovarë.

“Si lexuese preferoj të lexoj letërsinë klasike, kryesisht autorët rusë dhe anglezë. Kohëve të fundit kam lexuar edhe libra nga autorët japonezë, si Haruki Murakami dhe Kazuo Ishiguro. Unë preferoj të lexoj në gjuhën shqipe, por ka mjaftueshëm edhe libra në gjuhën angleze”, thotë Dubovci.

Ajo thotë po ashtu se e cilëson si mundësi të mirë edhe ofrimin e blerjes së librave të përdorur dhe sipas saj, çmimet e librave në përgjithësi nuk janë të shtrenjtë. Librin të cilin ajo është duke e lexuar tash dhe të cilin ua rekomandon dashamirëve të librit është “Kur qau Niçja”, nga autori dhe psikiatri amerikan, Irvin Yalom.

Sa i përket interesimin për blerjen e librave dhe zhanreve për të cilat të rinjtë janë më shumë të interesuar, Edon Zeneli, drejtor i Shoqatës së Botuesve të Kosovës, tha për Radion Evropa e Lirë se interesimi për librat në gjuhën angleze nga zhanret e ndryshme, është duke u rritur.

“Vërejmë një interesim në rritje për librat në gjuhën angleze, madje mund të themi që pothuajse gjysma e të rinjve lexojnë libra në gjuhën angleze. Kjo mund të merret edhe në aspektin pozitiv edhe në aspektin negativ si dukuri. Në njërën anë është mirë që i riu ynë lexon në gjuhën angleze sepse kësi soji është në hap me të gjithë të rinjtë e tjerë në botë. Por, në anën tjetër e ka edhe problematikën e vet sepse në këtë formë, le të themi kushtimisht, lexuesi po shkon edhe duke u larguar me gjuhën e natyrshme, gjuhën shqipe”, tha Zeneli.

Sipas tij, ndër titujt më të lexuar gjatë këtij viti janë romanet klasike dhe librat të cilët janë shndërruar në seriale televizive.

“Janë libra që të rinjtë në përgjithësi edhe nëse i kanë parë serialet më herët, duan t’i kenë nëpër bibliotekat e tyre dhe janë libra që shiten vazhdimisht te ne. Sidomos seria e ‘Game of Thrones’, është në fakt seti i librave që është shitur më së shumti në libraritë tona”, u shpreh Zeneli.

Hapësirat në të cilat të rinjtë e Kosovës lexojnë, janë kryesisht nëpër shtëpi, ndërsa bibliotekat më shumë shfrytëzohen për mësim dhe përgatitje të provimeve nga studentët. Radio Europa e Lirë/ KultPlus.com