Nuk lind lexues, por bëhesh. E mbase bëhesh më thjesht nëse trashëgimia e lënë nga prindërit, përveç të mirave materiale dhe të dhënave gjenetike, përfshin edhe një bibliotekë të pasur.
Një fëmijë që rritet mes librave me përralla dhe aventura, do ketë më shumë mundësi të bëhet një lexues i mirë edhe pse, përjashtimet ekzistojnë.
Të dhënat e fundit tregojnë se të rriturit janë ata që po lexojnë gjithnjë e më pak dhe shpesh herë janë prindër, ndërsa përqindja më e lartë e lexuesve është tek moshat nga 11 në 14 vjeç.
Deri para pak vitesh, shkëputja nga leximi ishte si pasojë e ‘shpërqendrimit në masë’ nga televizioni dhe videolojërat. Sot janë shtuar smartfonët dhe rrjetet sociale, të cilat nga njëra anë japin mundësinë për t’u shprehur dhe nga ana tjetër, në mënyrë paradoksale, kanë tkurrur aftësitë tona të konceptimit dhe mirëkuptimit.
Gjuhëtari italian Tullio De Mauro, në kursin e të gjithë aktivitetit të tij intelektual, kishte nënvizuar rëndësinë e kontekstit familjar të edukimit në brezat e rinj.
De Mauro nënvizonte se, nga vitet ’80-’90, është vënë re një fakt intuitive: pavarësisht sa mundohej shkolla dhe institucionet, niveli shkollor dhe stimuli intelektual i familjes janë drejtpërdrejtë proporcional në nivel suksesi dhe interesi për kulturën e fëmijëve.
Kësaj duhet t’i shtojmë edhe rolin e rëndësishëm që luan kultura në jetët tona.
Nëna ime dhe babai im nuk e kishin bërë universitetin, nuk ishin ‘lexues të rregullt’, por gjithnjë më tregonin se edukimi është i rëndësishëm dhe diçka e bukur.
Ndihem një përjashtim, madje një përjashtim i përjashtimit.
Kam lindur në vitin 1991. Në shtëpinë time nuk lexohej shumë, e megjithatë prindërit e mi, të lindur pas luftës, më kanë bërë gjithnjë ta perceptoj librin si një objekt të rrethuar nga një aureolë të shenjtë (në kuptimin më të mirë që mund të përmbajë shprehja).
Nëna shtëpiake me pasionin për filmat e dashurisë dhe babai artisan, mbi tavolinën e punës së të cilit mund të gjeje shumë materiale, por jo romane, u edukova me respektin për leximin.
U bëra lexuese-shkrimtare e pandreqshme dhe “doktoreshë në letërsi dhe gjuhë të huaja”, duke mbajtur në mendje kujtimin e librave që më dhuroheshin kur isha fëmijë.
“Lexoji të gjithë dhe mos i prish”, më thuhej teksa merrja pako me libra.
Kështu, mendoj se nuk mjafton të edukosh të rinjtë me leximin dhe kulturën. Duhen edukuar njerëzit me rëndësinë e leximit dhe kulturës”. Kjo duhet të jetë motoja e vërtetë për të cilën ka nevojë vendi.
Të drejtosh gishtin vetëm kundër brezave të rinj është e paarsyeshme. Do ishte si të çuditeshim teksa shohim që bie një shtëpi pa themele./Ora News.tv/
Libri me poezi “Ngarendje” nga poeti Bardhyl Oseku do të promovohet javën tjetër në Gjakovë, shkruan KultPlus.
Ky vëllim poezish përmban dhjetëra poezi me dhjetëra tematika të ndryshme, për dashurinë, për lumin, për miq e për familje. Promvimi i librit është mbështetur nga Komuna e Gjakovës, kurse libri është botuar nga revista “Drita” në Suedi, si dhe redaktore dhe recensente e librit ka qenë Enela Tabaku
Autori i librit zotri Bardhyl Oseku ka treguar për KultPlus se ky është libri i tijj i parë. “Ky është libri im i parë. Libri është i ndarë në pesë cilke: thirrje, peizazh, meditim, dfëshirë, shtëpi” ka thënë Oseku./KultPlus.com
Ministria e Kulturës hap thirrjen për aplikime për Fondin e Përkthimit Letrar nga gjuha shqipe në gjuhë të huaj.
Përvoja e vitit të kaluar tregoi një hap të rëndësishëm përpara të ndërmarrë nga Ministria e Kulturës për përhapjen e letërsisë jashtë vendit duke mbështetur përkthimin e veprave në gjuhë të ndryshme italisht, greqisht, spanjisht, frëngjisht ose sllovenisht. Ky fond kontribuoi gjithashtu në rritjen e interesit të përkthyesve të huaj dhe shtëpive botuese të huaja për letërsinë shqipe.
Kjo iniciativë synon të mbështesë përkthimin e veprave më të rëndësishme shqiptare në trillime, letërsi, vepra, ese që tashmë kanë një kontratë botuese me shtëpitë botuese të huaja.
Aplikimi është i hapur nga 1 gusht deri me 26 gusht 2019, në orën 16.00.
Procedurat që duhen ndjekur për të aplikuar në këtë fond janë, kërkesa duhet të dorëzohet nga një botues i huaj, i pajisur me licencë për të publikuar përmes përfaqësuesit të tij ligjor.
Gjithashtu botuesi duhet të sigurojë të drejtat e të drejtës së autorit para se të aplikojë ose të paktën të jetë në proces për të siguruar të drejtat e autorit, një proces që duhet të përfundojë deri në afatin e dorëzimit të specifikuar në kontratën e përkthimit.
Botuesi gjithashtu duhet të paraqesë kontratën me përkthyesin, kontrata origjinale duhet të jetë në gjuhën shqipe ose në anglisht. Pas miratimit të mbështetjes financiare, Ministria e Kulturës do të nënshkruajë një kontratë bilaterale me botuesin.
Së fundmi ndihma financiare (e plotë ose e pjesshme) e përkthimit të veprës do të sigurohet nga Ministria e Kulturës dhe do të mbështesë botuesin. Financimi i plotë / i pjesshëm i përkthimit që do të sigurohet nga Ministria e Kulturës e do të transferohet në llogarinë e botuesit.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Kujtim Gashi, ka vizituar sot Forcat e Sigurisë së Kosovës, ku është pritur në takim nga gjenerali Enver Cikaqi.
Qëllimi i kësaj vizite ishte dhurimi i librave të botuara dhe të blera nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit për bibliotekën e FSK-së.
Më këtë rast, ministri Gashi tha se “ne kemi një iniciativë për t’i furnizuar bibliotekat e komunave me libra, dhe në kuadër të kësaj kemi menduar që të furnizojmë dhe bibliotekën e ushtrisë sonë, po ashtu edhe pjesën lindore të Kosovës, Preshevën, Medvegjën, Bujanocin si dhe Ulqinin dhe Tuzin”.
“Furnizimi me libra nëpër biblioteka të komunave të Kosovës si dhe jashtë territorit të Kosovës është një program i rëndësishëm i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporti dhe në kuadër të këtij programi ne po dhurojmë në çdo bibliotekë nga 135 tituj, të cilët janë më të kërkuar nga publiku kohën e fundit”, tha ai.
Duke pasur parasysh që kohën e fundit nuk ka pasur investime në libra ne kemi vendosur që t’i mbështesim bibliotekat me këtë donacion, i cili besoj që do të vazhdojë edhe në të ardhmen” tha ministri Gashi.
Ndërkaq, gjenerali Enver Cikaqi falënderoi ministrin Gashi për vizitën dhe dhurimin e librave për bibliotekën e FSK-së dhe gjithashtu e njoftoi ministrin rreth bibliotekës dhe interesimin e pjesëtarëve të FSK-së për leximin e librave.
“Këta tituj do t’i ndihmojnë shumë pjesëtarët tanë për formësimin dhe avancimin profesional dhe njëkohësisht do ta kemi një bibliotekë më të begatshme. Ardhja juaj këtu për t’i sjell librat është një mesazh që FSK-ja është mbarë dhe ndihemi të përkrahur edhe nga të tjerët”, u shpreh gjenerali Enver Cikaqi. / KultPlus.com
Numri i lexuesve në Shqipëri (dhe jo vetëm) duket së është në rënie, e shkaktar për këtë është interneti, komenton oranews.Artan Dragoi, librashitës, shprehet se prej 3 ditësh nuk ka shituar asnjë libër, teksa thekson se internet është armiku kryesor i leximit. Ndërkohë qytetarët shprehen se niveli I ulët I leximit është shqetësues.
Shqiptarët, por jo vetëm çdo ditë e më shumë po lexojnë gjithnjë e më pak libra. Artan Dragoi, librashitës shprehet se prej 3 ditësh nuk ka shitur asnjë libër, ndërsa thekson se internet, I ka shpallur luftë leximit.
Artan Dragoi: Tendenca është në rënie, njerëzit nuk lexojnë sepse i ka bllokuar telefoni. Telefoni është arma më e fuqishme se leximi. Kam tre ditë dhe nuk e di do shes apo jo. Mosha e mesme ble më shumë. Vajzat nuk blejnë fare, me vajzat duhet të bësh politikë që të marrë një libër.
Për një pjesë të qytetarëve, niveli i ulët i lexuesve është i turpshëm, ndërsa shkakun kryesor e gjejnë sërish të interneti.
“Njerëzit i kushtojnë interes internetit, që interneti po të rrish shumë edhe dëmtohesh. Atëherë nuk na zinte gjumi nga qejfi kur gjenim një libër të Migjenit. Këta tani nuk i njohin kush janë shkrimtarët e Rilindjes. Kjo është e tmerrshme”, tha një qytetar.
Pak kohë më parë, INSTAT publikoi të dhëna se 1 milion shqiptar nuk kanë lexuar asnjë libër përgjatë 1 viti. / KultPlus.com
Një libër për mënyrën sesi udhëheqësit e mëdhenj frymëzojnë këdo që të veprojë. Një bestseller absolut, i cili do të vijë në ndihmë për të përsosur komunikimin dhe për të arritur suksese në jetë.
Pse e bëni atë që bëni? Pse disa njerëz dhe organizata janë më novatorë, më influencues dhe më fitim-prurës se të tjerët? Pse disa krijojnë besni-këri më të madhe, si te klientët, ashtu dhe te punonjësit? Madje dhe midis të sukses-shmëve, pse disa prej tyre arrijnë të kenë vazhdimisht sukses?
Njerëz si Martin Luther King Jr., Steve Jobs, dhe vëllezërit Wright, mund të kenë pak gjëra të përbashkëta me njëri-tjetrin, por të gjithë e kanë filluar me pse. Aftësia e natyrshme e tyre për të filluar me pse, u mundësoi të frymëzonin njerëzit që i rrethonin, si dhe të arrinin gjëra të jashtëzakonshme.
Ndërsa studionte liderët që kanë pasur ndikimin më të madh në botë, Simon Sinek zbuloi se ata mendojnë, veprojnë dhe komunikojnë në të njëjtën mënyrë – dhe kjo është krejt e kundërta e asaj që bën kushdo tjetër. Këtë ide të rëndësishme Sinek e quan Rrethi i Artë, dhe paraqet një strukturë mbi të cilën mund të ndërtohen organizata, mund të udhëhiqen lëvizje, dhe mund të frymëzohen njerëz. Dhe e gjitha fillon me PSE.
Cilado organizatë mund ta shpjegojë se çfarë bën; disa prej tyre mund edhe të shpjegojnë si e bëjnë; por shumë pak mund të artikulojnë me qartësi pse. PSE-ja nuk ka të bëjë me paratë ose fitimin – këto janë gjithmonë rezultate. Pse ekziston organizata juaj? Pse i bën ato gjëra që bën? Pse klientët blejnë nga një kompani e caktuar? Pse njerëzit janë besnikë ndaj disa liderëve, dhe jo ndaj të tjerëve?
Të fillosh me PSE funksionon si me bizneset e mëdha, ashtu dhe me ata të vegjël, si në botën jofitimprurëse, ashtu dhe në politikë.
Ata që fillojnë me PSE nuk manipulojnë kurrë, vetëm frymëzojnë. Dhe njerëzit i ndjekin jo sepse janë të detyruar, por sepse duan. Duke marrë nga histori të vërteta në fusha të ndryshme, Sinek thur një vizion të qartë të asaj që duhet për të udhëhequr dhe frymëzuar. Ky libër është për këdo që do të frymëzojë të tjerët, ose këdo që do të gjejë dikë për t’u frymëzuar.
VLERESIME
“Libri ‘Fillo me pse’ është një nga librat më të dobishëm dhe të rëndësishëm që kam lexuar prej vitesh. I thjeshtë dhe i qartë, na tregon se si liderët duhet të udhëheqin. E rekomandoj!”
—William Ury, bashkautor i Getting to Yes; bashkëthemelues i Programit Mbi Negocimet në Harvard Law School
“Fillo me pse ndezi zjarrin brenda meje. Ky libër mund t’ju çojë në nivele përsosurie të cilat nuk i keni menduar kurrë të arritshme”.
—Gjeneral Chuck Horner, shef i aeroplanmbajtëses, operacioni Desert Storm
“Fillo me pse ofron një alternativë të thjeshtë dhe pragmatike për të qenë një lider i madh. Çdo histori do t’ju bëjë t’i shihni gjërat nga një perspektivë krejt tjetër. Një perspektivë që nuk është asgjë më pak se e vërteta”.
—Mokhtar Lamani, ish-ambasador, emisar i veçantë në Irak, vëzhgues i përhershëm në Kombet e Bashkuara
“Libri ‘Fillo me pse’ do t’ju bëjë ta rivlerësoni biznesin tuaj. Është një libër i shkëlqyer dhe godet në shenjë. Do t’ju frymëzojë”.
—Howard Putnam, ish-CEO, Southwest Airlines; folës dhe autor i The Winds of Turbulence
“Fillo me pse është një zbulim i rëndësishëm dhe depërtues i asaj që ndan kompanitë dhe liderët e mëdhenj nga pjesa tjetër. Shumë liderë (dhe autorë) e kërkojnë autenticitetin në vendin e gabuar – Sinek ju çon drejt e te burimi”.
Presidenti i Republikës e ka cilësuar librin “Blloku” të profesor Isuf Kalo si një kontribut të shtuar për historinë e Shqipërisë.
“I lumtur të takoja sot Profesor Isuf Kalon dhe ta përgëzoja për librin e tij të jashtëzakonshëm “Blloku”, një surprizë për mua në të gjitha aspektet. Një libër i shkruar me mjaft kulturë, bazuar mbi eksperienca dhe fakte të një dëshmitari të pazakontë, i cili nuk vinte në Bllok nga Blloku, por që njihte Europën dhe botën, për shkak të studimeve dhe specializimeve të tij”, ka theksuar Meta.
“Një libër mjaft i vështirë për t’u shkruar në planin personal, për shkak të marrëdhënieve njerëzore me shumë nga personazhet që përshkruhen, si dhe një mundësi e jashtëzakonshme, jo vetëm për të kuptuar historinë tonë të 50 viteve që u dominua nga Blloku, por sidomos për të nxjerrë mësime për të ardhmen”, ka shtuar Meta.1 nga 2
“Një libër, që më ka detyruar të mbaj shumë shënime, por një prej tyre po e ndaj sot me ju: “Më vonë jam ndërgjegjësuar se shtyllat kryesore ku mbështetej pushteti i atëhershëm nuk ishin, siç thuhej nëpër plenume e në kongrese, industria, bujqësia apo ushtria. Realisht shtyllat e tij ishin propaganda dhe hetuesia. Isuf Kalo – ‘Blloku’ faqe 75”, ka theksuar Meta.
‘Duke diskutuar sot me Doktorin në mënyrë miqësore për shumë detaje mbi librin e tij, e pyeta pse sipas tij këto ishin dy shtyllat e atij regjimi. Ai m’u përgjigj shumë thjesht: “Propaganda për ata që donin apo pranonin të gënjeheshin, dhe hetuesia për të shtypur dhe shantazhuar të gjithë ata që nuk pranonin të gënjeheshin”, ka thënë Meta.
Natyrisht, ka vijuar Presidenti, “në këtë bisedë nuk munguan dhe të falat e mia më të sinqerta për familjen Kalo, edhe për arsyen se me djalin e tij, Ilirin, kemi qenë shokë klase në gjimnazin “Sami Frashëri”, i cili është një shembull dhe sot një mjek shumë i suksesshëm në Danimarkë”.
“Falënderoj Doktor Isuf Kalo dhe botuesin e tij, Henri Çili për këtë botim të ri, që natyrisht do të sjellë kritika dhe vlerësime të ndryshme. Ky libër është padyshim një kontribut i shtuar për historinë e Shqipërisë”, ëhstë shprehur Presidenti Meta
“Verginità Rapite” (Virgjëri të vjedhura) quhet romani të cilin Ismete Selmanaj Leba e ka botuar për lexuesit italian. Po të njëjtin në Shqipëri e solli në vitin 2013 me titullin “Gjembi dhe trëndafilat”. Këtë roman zonja Ismete e quan “himn kundër dhunës në të gjitha format e saj”.
Ismete Selmanaj ka lindur në vitin 1966 në Durrës. Një vit pas diplomimit në Fakultetin e Inxhinierisë së Ndërtimit, në vitin 1992, bashkë me familjen ajo shpërngulet në Itali. Edhe pse inxhiniere e diplomuar, pasionin e saj të hershëm për letërsinë e nuk e la anash. Znj. Ismete shkruante edhe gjatë viteve të studimeve, ndonëse ishte në një degë që s’kishte lidhje me artin e fjalës – por siç thotë edhe ajo vetë “pasioni mbetet pasion”.
Pas ikjes në Itali ajo vazhdoi shkrimet letrare. Pas romanit “Gjembi dhe trëndafilat”, në vitin 2014 botoi librin “Koka e dy lejlekëve të purpurt” të cilin aktualisht është duke e përkthyer në italisht. Ismete Selmanaj Leba tanimë ka 25 vite që jeton në Itali, në krahinën Messiana. Është e martuar dhe ka tre djem.
Ajo me shumë dëshirë pranoi të fliste për lexuesit e shqipress.net mbi romanin e saj “Virgjëri të vjedhura” dhe për të treguar më shumë se ç’mesazh ka dashur të përcjell me të.
Znj. Ismete, së fundmi, më saktësisht më 18 prill ju keni botuar në Itali librin “Virgjëri të vjedhura”, të cilin në shqip na e kishit sjellë në nëntor të 2013-tës. A mund të na thoni shkurtimisht se çfarë mesazhi keni dashur të përcillni nëpërmjet këtij romani?
Libri “Virgjëri të vjedhura”, i publikuar nga Bonfirraro Editore është versioni në italisht i librit “Gjembi dhe trëndafilat” të cilin e kam përkthyer personalisht në gjuhën italiane. Mesazhi kryesor që kam dashur të përcjell tek ky roman, është një himn kundër dhunës në të gjitha format e saj; kundër gruas, kundër lirisë së fjalës, kundër gjenocidit, kundër luftës… Edhe titulli në shumës “Virgjëri të vjedhura”, ka dashur të tregojë pikërisht këtë mesazh; virgjëria e shpirtit – e mohuar për pothuajse 50 vjet, e një populli.
Si është pritur “Verginità Rapite” nga lexuesit italian?
Promovimi i parë u bë në datën 18 prill në Bibliotekën Bashkiake të Capo d’Orlando-s. Organizuesit e këtij promovimi që kishin lexuar librin, pothuajse nuk arrinin të besonin që kaq afër Italisë, në një vend fqinjë me ta, të kishin ndodhur tmerre të tilla. Lexues të tjerë më kanë lënë përshtypjet e tyre në sitin votemybook.com dhe kur i lexoj emocionohem pa masë.
Na treguat se “Verginità Rapite” është futur në listën e librave që studentët e Universitetit të Palermos duhet t’i lexojnë në temën ‘mbi kushtet e gruas në Shqipëri’. Çfarë do të mësojnë studentët italian për gruan shqiptare? Si ua keni paraqitur atyre femrën shqiptare?
Gruaja shqiptare në librin “Verginità Rapite” nuk përshkruhet vetëm si viktimë e burrave, e sistemit të vjetër, e mentalitetit që e ka parë si një “shtojcë” të burrit që duhet të ulë kokën e të bindet…
Gruaja shqiptare është ajo , që me gjithë vështirësitë e sapo përmendura që i kanë kushtëzuar jetën dhe rolin e saj të rëndësishëm në shoqëri, nuk ka reshtur së luftuari. Gruaja shqiptare është me mijëra e mijëra Mira, personazhi kryesor i librit, që u ngrit nga balta ku e futi sistemi dhe mentaliteti maskilist dhe jo vetëm gjeti rrugën e lumturisë personale por u bë mbështetje dhe ndihmë për shumë gra të tjera. Gruaja shqiptare është ajo që me një natyralizëm dhe thjeshtësi të pashoqe shpëtoi jetën e qindra ushtarëve italianë të mbetur në Shqipëri pas kapitullimit te Italisë fashiste. Gruaja shqiptare është Nuria, kosovare, që pasi i vranë të gjithë familjarët para syve dhe e përdhunuan barbarisht, rrit fëmijët jetimë të Kosovës martire.
Këto gra dhe shumë të tjera jam përpjekur t’i paraqes lexuesit shqiptar dhe atij italian.
Sipas jush, pse gruas shqiptare “i është rrëmbyer virgjëria”?
E thash edhe më sipër, titulli në shumës ka një kuptim më të gjerë dhe filozofik. Nuk ka të bëjë vetëm me dhunën fizike që pëson Mira në moshën 15 vjeçare nga sekretari i Partisë së shkollës. Është një “virgjëri” e rrëmbyer e përditshme, përderisa nuk mund të akuzosh abuzuesin, nuk mund t’i thuash të zezës, e zezë, nuk mund të flasësh as në familje në emër të “luftës së klasave”.
Si e shihni ju gruan shqiptare, dje dhe sot?
Mendoj se hapa përpara janë bërë. Por “mburoja e fortë” e mentalitetit maskilist, siç e quan edhe profesor Matteo Mandalà që ka përgatitur parathënien e librit për publikun italian, është e fortë, e hekurt…
Jeni duke punuar mbi ndonjë libër të ri? Nëse po, mund të dimë më saktësisht se mbi çfarë teme do të na flisni në botimin tuaj të radhës?
Tani po merrem me përkthimin në italisht të librit “Kokat e dy lejlekëve të purpurt”, që trajton një aspekt tjetër të shoqërisë shqiptare. Atë të pasojave shkatërruese që ka lënë tek dy fëmijë të vegjël gjakmarrja që u zgjua nga gjumi letargjik ku e vuri diktatura komuniste për gjysmë shekulli. Por ky libër trajton edhe “të rejat” e huazuara nga bota perëndimore që për shoqërinë e kulturën shqiptare kanë qenë të panjohura; atë të pedofilisë.
Për sa i përket botimit të ri të radhës, jam në faqet e para. Mund të them vetëm që e kam trajtuar në vetën e parë për të qenë më intime dhe më afër me lexuesin edhe pse s’ka asgjë personale në të.
Si duket ne shqiptarët nuk do të lirohemi kurrë nga sindromi infantil “Historia fillon me mua!”. “Unë jam qendra e botës” është vetëdija e një fëmije pesëvjeçar, i cili nuk shkëputet dot nga dëshira dhe nevoja e të qenit në qendër të vëmendjes, thotë psikologjia e fëmijës, por një psikologji e tillë po na përcjell neve kolektivisht dhe historikisht.
Qendërsimi i vetes, duke provuar të pronësojmë (lexo: përvetësojmë) çdo ide e veprimtari, me synimin për ta bërë pronë tonën duke ia mohuar ideatorin e punuesin paraprak, pavarësisht se të tjerë para nesh e kanë filluar, punuar e elaboruar dhe janë dëshmuar për realizues të asaj ideje vite e dekada më parë, është e pranishme në shumë sfera të jetës sonë dhe përballemi me të çdo ditë. Posedimi i pronës së tjetrit, duke e privatizuar, nuk është fenomen që prek vetëm pronën fizike. Privatizimi po ndodh njësoj edhe në sferën e ideve dhe të veprimtarive intelektuale.
Të prezantosh veten si prijatar të një pune a veprimtarie që ka trashëgimi, gjurmët e së cilës trashëgimi ti i bën inekzistente, tregon mbi të gjitha për diletantizmin tënd në shkencë, aq sa edhe për mungesën e etikës profesionale. Cilësia e punës akademike, qoftë empirike apo teorike, matet edhe me kërkimin sa më të pasur paraprak që e ke realizuar derisa ke arritur te vepra jote, por siç duket neve ky kërkim nuk na pëlqen, sepse kjo nuk na sjell shpejt te rezultati, përfitimi e fama, që synojmë të arrijmë brenda natës…/Koha.net
Ministria e Kulturës Rinisë dhe Sportit ka publikuar listën e librave që do të marrin financim nga kjo ministri, shkruan KultPlus.
Këtë vit Ministria ka ndarë 76,700 euro nga buxheti për botimin e librave të ndryshëm, letrarë dhe jo letrarë dhe nga dhjetëra shtëpi botuese.
Shumica e librave që do të botohen kanë marrë prej mbështetje prej 500 deri në 2000 euro.
Në bazë të konkursit të shpelluar nga Ministria me kulturës me 29 janar të këtej viti, këta janë librat që do të marrin financim nga Ministria/KultPlus.com
Sado argëtuese dhe e mezipritshme të tingëlloj rrezitja në plazh, kur veçse ndodhemi atje, fillojmë të mërzitemi dhe na nevojitet diçka që koha të kalojë më shpejtë, përderisa jemi duke pritur që lëkura të marrë ngjyrën e bronztë. Përveç telefonit, që është argëtimi jonë primar në plazh e kudo, gjëja tjetër që mund të bëjmë në plazh është leximi i librave.
Duket sikur me kohën është krijuar një zhanër i veçantë i librave, kryesisht novela me përmbajtje të lehtë dhe me histori intriguese që kanë fuqinë të na mbajnë vëmendjen e përqendruar në ngjarje pavarësisht temperaturave të nxehta, bisedave apo të çjerrave që vinë nga çadrat fqinje.
Librat e verës janë tema që nis që prej qershorit dhe promovohet në shumicën e mediumeve si shembull “10 librat që duhen lexuar patjetët këtë verë”, “Novela për plazh”, etj.Pavarësisht kësaj, shumë lexues të pasionuar, do të shikojnë me dyshim nëse i’u kërkon ndonjë libër duke e përmendur fjalën “libër për plazh”, e bile ndoshta edhe do e marrin si ofendim. Të ashtuquajturit, libra të plazhit duket sikur mbartin me vete diçka sipërfaqësore e të lehtë, ngjajshëm me magazinat e modës.
Shumë studiues e konsiderojnë madje brengosëse faktin që industria e librave përkushtohet me mish e shpirt për t’i shitur këto produkte me një marketing që ngjajshëm si me ushqimin e shpejtë, bie shumë në sy dhe të merr vëmendjen, por në të njejtën kohë, mbart rrezikun e përhapjes së vulgaritetit që zakonisht përbajnë këto histori.
Megjithatë, leximi i librave në plazh nuk do të thotë të jetë argëtues pa pjesën e edukimit apo hapjes së mendjes. Ndoshta më shumë duhet tentuar të ndryshojmë qasjen se si na ofrohen këto libra dhe me pak vullnet, edhe vera mund të jetë stina ideale, për libra me përmbajtje përtej argëtueses, me informata që do ta zgjerojnë horizontin tonë, duke arritur të na mbajnë të përqëndruar me pasionin që ngjallin./ Insajderi/ KultPlus.com
Ish-zëvendëspresidenti amerikan, Joe Biden, dhe bashkëshortja e tij, Jill, kanë fituar më shumë se 15 milionë dollarë në vitet që kur Bideni la qeverinë, sipas të dhënave të publikuar nga fushata e tij të martën.
Shumica e të hyrave të tyre erdhën nga debatet e tyre dhe pagesat për dy librat e shkruara nga Bideni, që po konsiderohet si top-kandidati Demokrat për nominim në zgjedhjet presidenciale të vitit 2020, raporton Reuters.
Ish-senatori nga Delaware shërbeu si zëvendëspresident i Barack Obamas për tetë vjet, duke lënë zyrën në fillim të vitit 2017 pas zgjedhjes së Donald Trumpit president.
Sipas kthimit të taksave federale dhe shtetërore, Bidenët fituan 11 milionë dollarë më 2017 dhe 4.58 milionë dollarë tjerë më 2018. Rreth 13.2 milionë dollarë prej tyre i janë atribuuar pagesave për libra.
Kampanja e Bidenit ka publikuar edhe një formular të zbulimit financiar të mandatarëve për kandidatë për presidentë, të cilat tregojnë se Bideni është paguar vazhdimisht në shuma 6-shifrore për ngjarje ku ai ka folur, shumica prej të cilave në universitete private.
Bideni ka fituar 540,000 dollarë si profesor në Universitetin e Pensilvanisë.
Sipas kthimit të taksave të çiftit, ata paguan 3.7 milionë dollarë taksa federale më 2017 dhe kanë dhuruar 1 milion dollarë për bamirësi. Më 2018, ata paguan 1.5 milion taksa federale dhe dhuruan 275,000 dollarë për bamirësi./Koha.net/KultPlus.com
*Shqyri Nimani: “Albanese -Artisët shqiptarë gjatë renesancës italiane”, botoi “Ars Albanica”,Prishtinë 2018Libri më i ri “Albaneze – Artistët shqiptarë gjatë renesancës italiane” i studiuesit të artit Shyqri Nimani pasuron njohjet rreth artistëve shqiptarë në mesjetë dhe më vonë (piktorëve, skulptorëve dhe muzikantëve) si dhe veprave të tyre, në shumë raste të një vlere madhore, që u bënë pjesë e artit botëror.
Nimani, i cili është njëri ndër krijuesit më të rëndësishëm shqiptar në fushën e arteve aplikative, veprat e të cilit gjetën vend në galeri të njohura botërore, bëri emër edhe në fushën e historisë së artit, fillimisht duke nxjerrë në dritë veprat e piktorëve mesjetarë shqiptarë, të cilët ishin pjesë e artit të kohës së Bizantit dhe të Renesanës, veprat e të cilëve arritën nivele të larta.
Kështu,në vitin 1980 Nimani solli monografinë “Onufri dhe piktorët tjerë mesjetarë shqiptarë”, vepër kjo e cila për herë, nxori në pah fuqinë krijuese si dhe rolin e piktorëve shqiptarë në artin bizantin, i pasqyruar në kultet më të rëndësishme anembanë perandorisë. Me fakte të shumta, Nimani dëshmoi se vepra madhore e Onufrit, ato të Selenicës, Shpatarakut dhe të tjerëve, të shumtën të përvetësuara nga të tjerët, sidomos grekët dhe bullgarët, krahas motiveve fetare, pasqyronin edhe elemente të botës shqiptare, gjë që, si të tilla, japin mesazhe edhe për vlerat e saj në përputhje me një traditë të lashtë.
Për ta treguar gjeniun shqiptar për artin dhe krijimtarinë si një proces të pandalshëm përkundër rrethanave të pushtimeve, Nimani iu kthye kohës së Perandorisë Osmane si dhe vendit të shumë e shumë krijuesve në të për shekuj me radhë. Në studimin “Arnavud – artisët shqiptarë në Perandorisë Osmane”, Prishtinë 2003, që po ashtu është i një rëndësie kapitale, Nimani dha kronologjinë, po edhe pamjen e krijuesve të shumtë shqiptarë në këtë perandori, veprat e të cilëve (pikturë, arkitekturë dhe muzikë) janë ndër më të rëndësishmet e kohës.
Në këtë dioptri, gjithësi vepra më e re “Albanese – artistët shqiptarë gjatë renesancës italiane”, është e një rëndësie të veçantë, qoftë nga aspekti i mbarshtrimit tematik të çështjes, qoftë nga ai i pasqyrimit ilustrativ të saj, ngaqë pasqyron veprimtarinë madhështore të një vargoi të konsiderueshëm të krijuesve shqiptarë, të cilët kanë jetuar dhe krijuar gjithandej nëpër vendet më të civilizuara të Europës Perëndimore, me ç’rast , ata ia dolën që të jenë edhe prijetarë të renesancës italiane në shekujt XV-XVI kur ajo arriti kulmet e saj në Itali dhe vendet përreth, kur arti ia doli të lirohet nga klishetë mesjetare.
Është interesant të thuhet me këtë rast, se Nimani, ngritjen e krijuesve të rëndësishëm shqiptarë në renesancën italiane dhe atë evropiane, që pasoi pas vdekjes së Skënderbeut, kur një pjesë e madhe e fisnikërisë shqiptare kaloi në Itali, e sheh të ndërlidhur, me traditën kulturore në hapësirën shqiptare (nga traditat e krishterimit në Shqipëri) e cila u bart në ambientet e reja, ku edhe fitoi mundësitë dhe hapësirën për shprehje të re.
Për Nimanin, veprat e Niketë Dardanit në fushën e muzikës bizantine dhe ato të Jan Kukuzelit, ishin pjesë e gjeniut krijues arbëror, që në rrethanat e reja gjente shprehje të re, gjë që nuk ishte e rastit se në Itali, shqiptarët e shpërngulur krijuan Shkollën Shqiptare “Scuola degli Albanezi”, si një qendër intelektuale dhe kulturore ndër më të rëndësishmet e kohës. Në përputhje me këtë frymë, Nimani sheh edhe veprimtarinë e skulptorëve, piktorëve dhe muzikantëve të njohur shqiptarë, duke filluar nga Andrea Aleksi, Viktor Karpaçi, Mark Bazaiti, Mihaili nga Vlora, Mihail Tivoli – Artioti, pastaj LeonkTomeu, Marin Biçikemi, Gjergj Danush Lopocaj, Aleks Tarketa, Merkur Buo, Gjergj Basta e të tjerë, veprat e të cilëve u vërshuan katedralet, pallatet mbretërore, sheshet si dhe monumentet markante.
Të kësaj fryme, janë veprat e Karpaçit, të Marin Biçikemit dhe krijuesve të tjerë, e ku shtysë të madhe këtij zhvillimi kulturor në Itali dhe gjetiu, i dhanë edhe vëllezërit tipografë shqiptarë Bernardn dhe Matej Vitali (Li Albanesoti).Ajo që këtë vepër e bën edhe më të plotë dhe i jep peshën e një monumenti që i ka munguar historisë sonë të artit, padyshim është edhe ana ilustrative, ku Nimani, si mjeshtër i madh i dizajnit grafik, ia del që anën e opusin krijues ta përcjell edhe me ilustrimet kryesore të veprave të piktorëve dhe të skulptorëve, të dhëna me një plasticitet të kapshëm, ku del në pah fuqia e tyre.
Në këtë aspekt, kjo vepër, është domethënëse, ngaqë nxjerr në pah gjeniun krijues shqiptar gjatë shekujve, por edhe fuqinë e tij në rrjedhat kulturore dhe artistike të artit botëror, me ç’rast, siç është rasti me renesancën italiane, ia dolën që të vihen në krye të këtyre zhvillimeve.
Truri njerëzor është i aftë të perceptojë një tekst në plotëninë e tij, njësoj sikur të bëhej fjalë për ndonjë peizazh fizik. Dhe kur lexojmë, ne, jo vetëm rikrijojmë një botë me fjalët e historisë në fjalë, por ndërtojmë një riprezantim mendor të tekstit në vetvete.
Duke kaluar faqet e një libri prej letre, realizojmë një aktivitet të ngjashëm me lënien e një gjurme pas një tjetre në një udhë, ka një ritëm, një kadencë dhe një regjistër pamor në procesin e kalimit të faqeve të shtypura. Revista prestigjioze “Scientifican American” publikoi një artikul me anë të të cilit kërkonte që t’i jepte një shpjegim këtij paradoksi: në kohën e hiperkontaktimit, kur çdo ditë e më shumë kemi ekipe që na mundësojnë leximin me më shumë lehtësi dhe kemi mundësinë që të hyjmë në biblioteka të tëra në formatin elektronik, shumë njerëz pëlqejnë formatin e letrës.
Libri tradicional, revista, dhe ditari vazhdojnë të jenë të pëlqyerit e publikut në përgjithësi. Edhe pse na rezulton e vështirë që të besohet, duke qenë se formatet digjitale na hapin dyert e shumë lirive. Letra versus paisjet elektronike Rezultati i shumë punëve tregon se në paisjet teknologjike lexohet më lehtë, por megjithatë mbahet mend më pak. Ka “lehtësi” në të lexuar, thotë Maryanne Wolf e Universitetit të Tufts. Por njerëzit kanë nevojë të ndjejnë letrën kur lexojnë, truri e kërkon në mënyrë të pavetëdijshme. Ne nuk kemi lindur me qarqe trunore të përkushtuar leximit, sepse të shkruarit u zbulua relativisht vonë në evolucionin tonë: rreth 4 mijëvjeçarë para Krishtit. Ne fëmijëri, truri improvizon qarqe të reja për të lexuarit dhe për këtë përdor pjesë të tjera të përkushtuara për të folurit, aftësi e cila përmbledh kordinimin motorik dhe vizionin. Truri fillon të njohë shkronjat në bazë të linjave të kthyera dhe hapësirave dhe përdor procese të prekjes që kërkojnë aktivizimin e syve dhe të duarve. Qarqet e të lexuarit të fëmijëve të moshës 5 vjeçare tregojnë aktivitet kur fëmijët praktikojnë të shkruarit me dorë, por jo kur ata i shkruajnë fjalët në tastierë. Përtej trajtimit të shkronjave individuale si objekte fizike, truri njerëzor mund të perceptojë një tekst në plotninë e tij, si një lloj peizazhi të prekshëm. Kur lexojmë ne ndërtojmë një riprezantim mendor të tekstit. Natyra ekzakte e këtyre lloj riprezantimeve mbetet e qartë, por disa studiues besojnë se janë të ngjashme me një hartë mendore që krijojmë prej terrenesh të caktuara si, malet dhe qytetet dhe prej hapësirash të brendshme siç janë departamentet dhe zyrat.
Paralelisht, në shumicën e rasteve, librat në letër kanë një topografi më të dukshme sesa teksti në një mjet teknologjik. Një libër prej letre i hapur prezanton anë qartësisht të përcaktuara: faqet e majta dhe ato të djatha dhe një totalitet prej 8 këndesh në të cilat njeriu orientohet. Duke kaluar faqet e një libri prej letre realizohet një aktivitet i ngjashëm me lënien e një gjurme pas një tjetre në një udhë, ka një ritëm, një kadencë dhe një regjistër pamor në procesin e kalimit të faqeve të shtypura. Të gjitha këto karakteristika lejojnë formimin e një harte mendore, koherente të tekstit. Në kontrast me këtë, shumica e pajisjeve digjitale ndërhyjnë me lundrimin intiutiv të një teksti dhe megjithse e- readers (librat elektronikë) dhe tabletat përsërisin modelin e faqeve të letrës, këto janë efemere.
Sapo lexohen, këto faqe zbehen. “Ndjeshmëria implicite nga ku ju jeni në një libër fizik bëhet më e rëndësishme se sa besojmë” thotë artikulli i Scientifican American. Gjithashtu vë në pikëpyetje që prodhuesit e librave elektronikë kanë kaluar përvojën e duhur rreth asaj se si është e mundur të vizualizohet se ku ndodhet lexuesi i një libri. Një një punë për kuptimin e tekstit, duke krahasuar nxënësit që lexuan në letër me të tjerët që lexuan një tekst në versionin PDF në një pajisje elektronike, u arrit në përfundimin se të parët kishim më shumë rendiment. Hulumtues të tjerë janë në dakord me faktin se të lexuarit të bazuar në pajisje teknologjike mund të përkeqësojë të kuptuarit, meqë është mendërisht më kërkues dhe gjithashtu fizikisht më i lodhshëm se sa të lexuarit në letër.
Shkrimi elektronik reflekton në dritën e ambjentit njësoj si shkronja e një libri prej letre, por ekranet e kompjuterave, të telefonave të meçur dhe të tabletave bëjnë që drita të ndriçojë drejpërdrejt në fytyrat e njerëzve dhe leximi mund të shkaktojë lodhje të shikimit, dhimbje koke dhe vizion që fshihet. Në një eksperiment i realizuar nga Erik Wästlund, i Universitetit të Karlstad në Suedi, personat që bënë një provë të leximit dhe kuptimit në një ekip elektronik morën pikë më të ulta dhe kishin të dhëna të nivelit më të lartë të stresit dhe lodhjes se sa personat që këtë provë e bënë në letër. Hulumtimet më të fundit sugjerojnë se zëvëndësimi i letrës me ekrane në një moshë të hershme ka disavantazhe. Në 2012, një studim i realizuar në Joan Ganz Cooney Center, në qytetin e New Yorkut 32 çifte prindërish të fëmijëve të moshave 3 e 6 vjeç. Fëmijët kujtuan më shumë detaje prej historive që kishin lexuar në letër pavarësisht se ato digjitalet ishin të pajisura me animacione interaktive, video dhe lojëra, të cilat në të vërtetë e largonin vëmendjen nga rrëfimi.
Si rezultat ndjekja e këtij sondazhi, një punë që përfshiu 1.226 prindër, u mor
informacioni se për të lexuarit bashkë, shumica e prindërve dhe fëmijëve të
tyre parapëlqenin librat e shtypur më shumë se sa librat elektronikë. Kur u lexonin librat e letrës fëmijëve të
tyre të moshës nga 3 deri në 5 vjeç, fëmijët mundnin t’ua tregonin historinë përsëri
prindërve të tyre, por kur u lexonin një libër elektronik me efekte zanore,
prindërve herë pas here u duhej që të ndërprisnin leximin për t’i kërkuar fëmijës
që të mos luante me butonat dhe të kthente përqëndrimin tek rrëfimi. Këto lloj
shpërqendrimesh më në fund pengonin në kuptimin e esencës së ngjarjeve.
Shumë persona thonë me siguri se kur realisht duan të
gjejnë veten në një tekst, e lexojnë atë në letër. Për shembull, në një sondazh
të realizuar në 2011 me studentë postuniversitarë, në Universitetin Kombëtar të
Tajvanit, shumica thonin me bindje se lundronin disa paragrafë të një artikulli
online para se të printonin të gjithë tekstin për një lexim më të thellë.
Dhe në një sondazh të realizuar në 2003, në
Universitetin Kombëtar Autonom të Meksikës, rreth 80 % e 687 studentëve u
përgjigj se pëlqente tekstin e shtypur.
Sondazhe dhe raporte rreth lexuesve sugjerojnë se
aspektet ndijore të leximit në letër u interesojnë njerëzve më shumë se sa
supozohej: ndjeshmëria e letrës dhe bojës, mundësia për ta shenuar apo përthyer
një faqe me gishtërinj, tingulli i veçantë i ndërrimit të faqes, mundësia për të
nënvizuar, për t’u ndaluar dhe për të mbajtur shënim, bëjnë që të zgjidhet më
shumë letra.
Kompozimi i bojës elektronike është e ngjashme me
kimikën tipike të bojës, dhe dizajni i thjeshtë i ekranit të Kindle (një firmë
e librit elektronik) i ngjan shumë një
faqeje të një libri prej letre. Megjithatë, këto përpjekje – që u replikuan nga
konkurruesja e saj Apple iBooks – deri tani kanë më shumë efekte estetike sesa
praktike.
Zhvendosja vertikale mund të mos jetë forma ideale e
lundrimit të një teksti të gjatë dhe të ngjeshur si në librat me shumë faqe,
por në media si New York Times, Washington Post e ESPN bën të mundur krijimin e
artikujve aktivë, me shumë shikime, që nuk mund të shfaqen në shtyp, sepse
kombinojnë tekstin me filma dhe me arkiva zanorë.
Është e mundshme që organizmi i të rinjëve të lindur
në epokën digjitale të krijojë rrjete të tjera të neuroneve që i lejojnë të
pëlqejnë leximin elektronik karshi atij në letër, por ndërkohë, sot, pjesa
tjetër e popullësisë vazhdon të pëlqejë kontaktin me “fletët historike.”
Autorja amerikane Lisa Tadeo pritet që së shpejti ta publikojë librin e saj “Tri gra”, te i cili gërshetohet jeta publike, private dhe sekrete.
Në qendër të librit janë tri personazhe gra, të cilat shpërfaqin dëshirat e tyre: Maggie, është një adoleshente nga Dakota e Jugut e cila ka një marrëdhënie klandestine me mësuesin e saj të anglishtes. Lina, një amvise e martuar në Indiana. Ajo kishte qenë në lidhje me të dashurin e saj që nga shkolla e mesme dhe Sloane nga Newporti, burri i së cilës e ofron atë te miqtë e tij.
Lisa Tadeo
Personazhet e Tadeos janë të përzgjedhur, – siç thotë ajo, derisa ata janë kryesisht të bardhë, të rinj dhe heteroseksualë. Është e qartë se origjina e këtij libri, është në fakt, personale.
Aty përshkruhen peripecitë e Tadeos gjatë jetës së saj, gjurmët që ajo ndoqi si dhe sfidat e shumta. Në këtë tekst të saj, dëshirat janë vuajtje me rrënjët në traumë.
Të tri gratë janë të dënuara nga burrat dhe të turpëruara në sytë e të tjerëve. Edhe jetët seksuale të tyre diktohen nga burrat e tyre. Maggie i përmbahet rregullave që ia vendos mësuesi i saj kontrollues në gjithçka – ndërsa Sloanes i duhet të fle me burrat që bashkëshorti i saj i ka zgjedhur për të. E, Lina kërkon të marrë përgjegjësi për jetën e saj, ajo kërkon të ndahet nga njeriu që nuk pranoi ta puthte duke e poshtëruar atë. /KultPlus.com
‘100 librat e shekullit’ është një renditje e librave që konsiderohen si librat më të mirë të shekullit realizuar përmes një sondazhi nga Fédération Nationale d’Achats des Cadres dhe gazeta pariziene Le Monde.
Duke filluar me një listë paraprake me 200 tituj të përpiluar nga librashitësit dhe gazetarët, 17,000 francezë votuan duke iu përgjigjur pyetjes, “Cili libër ka mbetur në kujtesën tuaj?” (« Quels livres sont restés dans votre mémoire ? »).
Lista e titujt e pretenduar përmban romane, poezi, drama të mirënjohura si dhe libra me figura komike. Pesëdhjetë titujt e parë të listës ishin subjekt i një eseje nga Frédéric Beigbeder, Iventari i fundit para shkatërrimit, në të cilën ai bujshëm tërhoqi vëmendje me karakterin e tij francez të përqendruar.
Në këtë listë gjendet ne vendin 81-të romani i famshëm i Ismail Kadare, ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’.
Dijetarët që u morën me studimin e historisë dhe gjuhës shqipe në botën gjermanofone, nuk ishin të paktë. Vlen të veçojmë këtu shkenctarë të shquar, si: J. Georg von Hahn (1811-1869), Fr. Mikolosich (1813-1891), G. Meyer (1850-1900), etj. të cilët janë marrë me gjuhën shqipe drejtpërdrejt dhe vazhdimisht, duke dhe krijuar një traditë në studimin e gjuhës sonë.
Norbert Jokli e zhvilloi më tej këtë traditë dhe me plot gojën, qe përfaquesi më eminent në radhën e këtyre studiuesve. Ai pati krijuar një bibliotekë albanologjie dhe indogjermanistike me rreth 3,000 ekzemplarë, libra të cilët donte t’ia dhuronte Shqipërisë. Por, dëshira e tij nuk përmbushet, pasi arrestohet në Vjenë dhe dërgohet në një kamp përqendrimi në Rigë, Letoni, ku edhe vdes më 1942.
Sipas studiuesit Robert Elsie, Jokli kishte mësuar shqip me Gjergj Pekmezin (1872-1938) dhe me shqiptarë të tjerë, në Vjenë. Përmes këtyre kontakteve, ai kishte bërë edhe inçizimin e parë të gjuhës shqipe, në Ballkan.
Robert Elsie është shprehur kështu: “Në pranverën e vitit 1914, Norbert Jokli dëgjoi për një grup shqiptarësh pastiçerësh që punonin në Hungari. Pa humbur kohë, u nis për t’i takuar dhe për të bërë shënime gjuhësore për dialektin e tyre. Me mbështetjen e Komisionit për Ballkanin të Akademisë Austriake të Shkencave, Jokli e ftoi njërin prej punëtorëve, me emrin Mustafa Abdyli (lindur më 1876) nga Vrapçishta e Gostivarit (Maqedoni), në Vjenë, për një muaj, për një regjistrim zanor të gjuhës së tij, në Arkivin Fonogramik aty”.
Regjistrimi zanor i realizuar më 4 prill 1914, ruhet si dokumenti më i hershëm zanor i gjuhës shqipe, nga Ballkani. Inçizimi mbi një pllakë të vjetër dylli, ruhet në fondin e Arkivit Fonogramik të Akademisë së Shkencave, Austri.
Në këtë incizim, Mustafa Abdyli tregon përrallën “Pela dhe Ujku”: “Paska një pelë një vakët. E pela dalka e shkuaka prej shtëpisë, e shkuaka e kullotka. Kullotka e ardhka në shtëpi. Prej shtëpisë del e shkon në fushë. E kulloten si kulloten e shkon në fushë si shkon në fushë. E u çuaka pela e mbajka katërmbëdhjetë muaj. Katërmbëdhjetë muaj i ardhka vakti me pjell. Pjellka e u bëka mazi. Si u ba mazi, kana rrit. Si kana rrit shkuaka pela e kullotka në fushë. E kullotka e ardhka në shtëpi. E del prej shtëpisë e shkon në fushë. Prej fushe kulloten e vjen në shtëpi. Si vjen në shtëpi e i thot mazit: A kur të dal prej derës unë e ta ma çelish derën. Thotë e del e shkon në fushë. E vjen në fushë, prej fushe e thot: Pelo pelo çilma derën se të kam pru bar, kashtë tagji. Pela mazi e çelën. Hynë brenda. Si hyn brenda, bahet ditë kana, natë kana ditë”.
Ky është një ndër inçizimet e para të zërit në gjuhën shqipe, realizuar bërë më 4 prill 1914. Inçizim ruhet në arkivivin Fonogramik në Akademinë e Shkencave në Vjenë, Austri. Këtë inçizim, pra, i pari në gjuhën shqipe, e mundësoi albanologu austriak Norbert Jokli./Konica.al
“Fjala shqip t’është detorëse për gjithë motin e jetës! Na vorfnove”- Hans-Joachim Lanksch lindi në vitin 1943, në Braunschweig (RFGJ) dhe u shpërngul qysh në rini në Mynih, ku studioi në fushat e filologjisë ballkanike, sllavistikë, kulturë popullore dhe albanologji.
Dashnori i gegnishtes së Camajt: studiues, përkthyes e albanolog, mik i poetit të njohur Martin Camaj, që e fliste aq bukur shqipen, gegnishten veçanërisht, ka ndërruar jetë në orët e para të mëngjesit, pas një sëmundjeje të rëndë.
I njohur si studiues, përkthyes dhe mbështetës i letërsisë dhe kulturës shqipe në Gjermani dhe Europë, Lankshi ka përkthyer në gjermanisht, shkrimtarë e poetë të spikatur si Martin Camaj, Lasgush Poradeci, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Fatos Arapi, Visar Zhiti, por edhe autorë të tjerë si Frederik Rreshpja, Jamarbër Marko, Rudolf Marku, Elvira Dones, Ridvan Dibra, Mimoza Ahmeti, Luljeta Lleshanaku, Lindita Arapi, Agron Tufa, Primo Shllaku, Ledia Dushi, etj. Lankshi konsiderohet si një ambasador i rrallë i kulturës dhe letërsisë shqipe. Pas viteve ’90-të, studiuesi gjerman u përfshi në problemet e zhvillimit të kulturës shqiptare, kur sa e sa herë u bë mjeshtër i replikave kundrejt problemeve të mëdha të trashëgimisë kulturore dhe problemeve të aktualitetit.
Lanksh ka nisur të përkthejë letërsi shqipe në gjermanisht, në vitet ’80-të, ku përveç Camajt që jetonte në Gjermani, ai kishte pasur takuar poetët e mëdhenj të Kosovës, si: Azem Shkreli, Ali Podrimja, Din Mehmeti, Rrahman Dedaj, etj. Vetë Lanksch, është shprehur se pas viteve ’90-të ka “gjetur” e klasën e poetëve të viktimizuar nga diktatura. Për gjuhën shqipe, ai shprehej, se e pëlqente më tepër gegnishten letrare, “por më pëlqen po kaq idiomi jugor, gjuha e Lasgushit, Kutelit, Trebeshinës etj. Duke shkruar në gjuhën standarde, më vjen keq se nuk mund ta përdor e-në trema para bashkëtingëlloreve hundore (përmënd, zëmëra etj).” – ka rrëfyer vetë, gjatë intervistave.
Po ashtu, ai nuk ka qenë pasiv as për kritikën letrare në Shqipëri, duke theksuar mungesën e plotë të saj: “Kritika letrare shqiptare pothuaj nuk ekziston. Zëvendësohet nga puna klanore. Kritika u televizionit. Çështje supërfaqësore. (Flas për Shqipërinë). Përmenden dhe laureohen penda të një karuseli gjithnjë e më shumë emrash të njëjtë. Kritika e përkthimit letrar mungon totalisht (ngjashëm me gjendjen në Gjermani). Mungojnë kritikët që njohin mjaftueshëm të dyja gjuhët. “Kritika” shterret me klishetë qesharake se përkthyesi përdor “një shqipe të rrjedhshme”, – ka vërejtur albanologu.
Në të njëjtën kohë, Lankshi nuk reshti së përkrahuri vlerat e rralla, duke thirrur për më shumë vëmendje karshi poetit Martin Camaj, i padëshiruar në Shqipërinë komuniste të kohës. Ai ishte i mendimit, me të drejtë, se pavarësisht se Camaj jetonte në Gjermani, ai shkruante letërsi shqipe dhe ishte pjesë e saj. “Shkrimtarin Martin Camaj nuk e nxori diaspora, mërgata a ekzili, por tradita e letërsisë shqipe dhe thesari i traditave gojore të Shqipërisë së Veriut. Në krijimtarinë e Martin Camajt, nuk gjenden elementet tipike të shkrimtarëve të mërgatës a ekzilit. Ata zakonisht merren qoftë me letërsi sentimentale patriotike, që e idilizon dhe glorifikon atdheun, qoftë me letërsi të politizuar që e akuzon vendlindjen dhe rrethanat politike në të. Autorë të tillë, zakonisht merren edhe me shkrime gazetareske që e damkosin sistemin diktatorial në vendlindje. Ndryshe nga ata, shkrimtari Camaj shkroi me këmbëngulje letërsi, letërsi të mirëfilltë dhe asgjë tjetër. Ai është një autor i letërsisë shqiptare në kohën e diktaturës komuniste, një nonkonformist për nga stili e estetika dhe për nga përmbajtja e veprës së tij, një shkrimtar jashtë kornizave të letërsisë zyrtare të kohës, por jo jashtë kornizave të letërsisë së Shqipërisë.”, – ka shkruar përkthyesi dhe albanologu gjerman.
“Puna e tij është laureuar me çmimet “Nikolaus Lenau“ i Shoqatës së Artistëve në Esslingen (1999); “Penda e Argjendtë“ (Tiranë 2002) dhe “Azem Shkreli“ (2018).” Duke shprehur hidhërimin për ikjen e albanologut Lanksh, Demiraj kujton fjalët e tij: “…Der Tod gehört zum Leben“ (Vdekja i takon jetës) mbaj mend të përmendte Përkthyesi, kur mësonte për largimin e përjetshëm të kolegëve dhe miqve. Është rasti ta përsërisim këtë maksimë edhe ne miqtë dhe kolegët tij në këto momente zije dhe ngushëllimi në kulturën shqiptare”. Studimi i thelluar i gjuhës shqipe, i kulturës dhe letërsisë shqipe u përftua natyrshëm falë njohjes dhe miqësisë me prof. Martin Camajn, i cili drejtonte atë botë degën e albanologjisë në universitetin elitar „Ludëig-Maximilian“ të Mynihut. Falë kësaj kësaj njohjeje, zoti Lanksh nuk u shkëput më nga letërsia dhe lirika shqipe, duke bartur e përcjellë kandin e saj në hapësirën gjermanishtfolëse.” – shkruan Demiraj .
Ndërsa, studiuesja Ledi Shamku, ka zgjedhur ta shprehë dhimbjen për largimin nga jeta të përkthyesit, me një homazh të përzemërt: “Ti strehove e flatrove fjalën e tash fjala t’u bëftë strehë e flatër! Në fillim qe fjala e fjala qoftë n’amshim me ty! Fjala shqip t’është detorëse për gjithë motin e jetës! Na vorfnove”./Konica.al
Në librin e saj të ri “Dressed: The secret life o clothes“, akademikja Shahidha Bari ka shfaqur teorinë se Leonardo da Vinçi nuk ishte vetëm një artist dhe inxhinier i madh, por edhe pionier i dizajnit të aksesorëve.
Në teorinë e saj, Bari veçon një imazh të Codex Atlanticus që e përshkruan një qese lëkure me një sistem të mbylljes, ku thekson që “ Qeseja, është shumë e ngjashme me një kuletë të shekullit XX”, shprehët Bari për CNN. “Sistemi i mbylljes në majë të Qesës, me pjesët metalike prej bronzi, është bërë prej lëkurës së kafshëve, dhe ka një sistem mbyllës, që ngjan në një kuletë klasike, që sot kanë në duar nënat tona”, shprehët Bari.
Vërtetë,
vizioni i Leonardos ka rezultuar aq i qëndrueshëm, saqë marka italiane Gherardini e prodhoi një kuletë në bazë
të dizajnit të Leonardo da Vinçit.
Sigurisht, shumë artistë bashkëkohor, janë inspiruar nga puna e da Vinçit, ku në vitin 2017 Jeff Koons bashkëpunoi me Luis Vuitton në një sërë çantash të frymëzuar nga stilet e artit historik, duke përfshirë edhe Mona Lisa-an e Leonardos, ndërsa në vitin 2013 Damien Hirst u bashku me Prada për të prodhuar modelin e çantave, në numër të limituar, të përbëra nga qelqi Plexiglas, duke i dekoruar me dizajne të insekteve.
Një inspirim të tillë e ndjek edhe artisti Sterling Ruby, i cili kohët e fundit e zbuloi linjën e re të modës në Firencë, duke përfshirë pajisje të tilla si Kuletë drejtkëndëshe të prodhuara tërësisht nga metali i argjendit dhe mbulesa të mbushur me grafite të shtypura, ku e cilëson Leonardon, “si një arbitër i të gjitha pyetjeve dhe lidhjen e tij me bukurinë dhe elegancën” / KultPlus.com
Me një galeri komplekse personazhesh dhe botë të pasur psikologjike, shkrimtari Charles Casha jep përmes veprës së tij një thirrje për reflektim shoqëror. I lindur në Marsa në vitin 1943, Charles u arsimua në Lyceum dhe pas përfundimit të një kursi 2-vjeçar në kolegjin “St. Michael”, u diplomua si mësues në vitin 1965.
Më 1982 Universiteti i Maltës i dha një certifikatë vlerësimi mbi Teknikat bazë të punës në bibliotekë dhe tre vjet më vonë (1985) një diplomë në Studimin e gjuhës malteze. Por kontributi i tij ishte edhe më i gjerë. Për shumë vjet ai ishte anëtar aktiv në organizata të ndryshme rinore të tilla, si: Këshilli Rinor Konsultativ i Maltës dhe Rrethi Rinor Shëtitës.
Në të njëjtën kohë, e gjejmë të përfshirë në projekte të ndryshme pune vullnetare në Kalabri dhe Maltë, si pjesë e Trupës së Shërbimit Vullnetar (Maltë). Po ashtu, ai dha kontributin e tij edhe në organizata e lëvizje letrare, siç ishte Moviment Qawmien Letterarju (Lëvizja për promovimin e letërsisë).
Përgjatë viteve Casha është vlerësuar me një sërë çmimesh. Në vitin 2007 këshilli lokal i Marsës i akordoi çmimin Gieh il-Marsa dhe në vitin 2013 këshilli lokal i Zabbar-it e nderoi me çmimin Hieh Haż-Żabbar. Po ashtu në vitin 2012 u vlerësua me Midalja Ghall-Qadi tar-Repubblika (Medalje për shërbimin ndaj Republikës) me motivacionin shërbim i dalluar ndaj Maltës si shkrimtar.
Aktualisht ai është anëtar i L-Akkademja tal-Malti (Akademisë Malteze) dhe për nëntë vjet ka dhënë një kontribut të çmuar edhe në Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb (Këshillin Kombëtar të Librit). Libri i tij Il-Klabb – L-Ghaxar Anniversarju, kryesisht për adoleshentë, fitoi çmimin e letërsisë për fëmijë në vitin 1998. Tre vjet më vonë (2001) iu dha i njëjti çmim, këtë radhë për librin Gummienu.
Por autori është jo pak i njohur edhe në lëmin ndërkombëtar. Në tetor 2012 përfaqësoi Maltën në Festivalin e Letërsisë Tanpinar në Stamboll dhe tregimi i tij Il-Fjura tat-Tlitt Ilëien (Lulja trengjyrëshe) u botua në anglisht dhe turqisht në dy antologjitë Șehir Ve Korku (Qyteti dhe frika). Po ashtu, një përzgjedhje nga romani L-Appartament fir-Raba’ Sular (Apartamenti në katin e katërt) u botua në anglisht në antologjinë Përtej detit të mëndafsh në vitin 2016.
Një version anglisht i librit është botuar nga shtëpia botuese “Midsea Books”. Vlen të përmendet edhe fakti që Casha ishte autori i parë maltez që ka kontribuar në Bibliotekën Digjitale Ndërkombëtare për Fëmijë me librin Pandolino/ Galatea. Rrugëtimi i tij drejt suksesit nisi në vitin 1960, kur ishte ende student. Ai njihet kryesisht si autor i librave për fëmijë, por jo vetëm. Casha ka shkruar edhe tregime e romane për të rritur, ndër të cilët është edhe Apartamenti në katin e katërt.
Ky roman, i cili konsiderohet si një nga librat e tij më të mirë, është vlerësuar me çmimin e dytë në Konkursin Kombëtar të Letërsisë në vitin 2005. Aty Casha eksploron personazhe dhe situata të marra nga jeta e përditshme, duke i përshkruar me ngjyra kaq realiste, saqë lexuesi bëhet kurioz të mësojë më shumë. Tema kryesore që përshkon gjithë romanin lidhet me idenë që koha dhe hapësira janë ato që mbrujnë dhe formësojnë fatin e personazheve. Koncepti që të gjithë jemi viktima të njëri-tjetrit spikat dukshëm në roman.
Historia e secilit prej personazheve është mjaft e goditur dhe e përshkruar me shumë dashuri, sikur të ishin pjesë e një tabloje ku secili përballet me vështirësitë e jetës në mënyra të ndryshme, aq sa edhe vetë lexuesi arrin ta gjejë veten aty. Një tjetër temë është edhe ajo e dashurisë për nënën, e cila jepet me një freski që gati-gati të prek.
Epilogu i qëndron besnik rrjedhës së ngjarjeve që, në thelb, përshkruajnë një dramë të pastër njerëzore. Samueli, personazhi kryesor, duket se ka dështuar të integrohet e të bëhet pjesë e shoqërisë. Portreti i tij na serviret në mënyrë mjaft bindëse. Diçka e lënë përgjysmë vite më parë është makthi me të cilin duhet të përballet tani. I gjendur vetëm dhe pa një sup ku mund të mbështetet, i mbetet të çajë përpara krejt i vetëm dhe të mundohet të jetojë në botën reale dhe jo në botën imagjinare të njerëzve që i thërret në emër. Herë pas here vërehen pikëtakime me diçka që shkon përtej jetës, pikëpyetje mbi atë që ndodhet përtej varrit ku vendosen lule çdo muaj.
E vërteta mund të jetë e dhimbshme dhe e vështirë për t’u pranuar, por rrugëtimi drejt saj është mënyra e vetme për të mësuar më shumë. Në fund shikojmë që Samueli zgjedh të jetojë në apartamentin e katit të katërt si një formë shpagimi. Sidoqoftë, i mbetet lexuesit të thellohet mbi arsyet që e shtyjnë të marrë këtë vendim, duke e shndërruar kësisoj këtë roman në një thriller të vërtetë psikologjik që të tërheq deri në fund.
Në plejadën e personaliteteve të Rilindjes Kombëtare Shqiptare bën pjesë edhe Pashko Vasa, i cili u dallua me veprimtarinë e vet në favor të çështjes kombëtare. Në këtë aspekt bën pjesë edhe veprimtaria botuese, e cila ishte dëshmi e ngritjes së ndërgjegjes kombëtare, që përkon me kohën e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, shkruan sot Koha Ditore.
Ai ishte personalitet shumëdimensional si, publicist, poet, studiues i historisë kombëtare, i gjuhës, hartues i një alfabeti, një gramatike e një romani dhe poliglot, sepse ishte njohës i shtatë gjuhëve të huaja. Pjesën më të madhe të jetës e kaloi si zyrtar i administratës së Perandorisë Osmane, duke qenë përfundimisht guvernator i Libanit, ku edhe vdiq në vitin 1892 në moshën 67-vjeçare.
Vepra “Skicë historike mbi Malin e Zi sipas traditave gojore shqiptare”, është botuar frëngjisht në vitin 1872 në Stamboll në Shtypshkronjën “Lajmëtari i Orientit”, ndërsa kohë më parë në përkthim nga prof. Seit Mansaku është botuar në gjuhën shqipe nga Fondacioni ALSAR nga Tirana. Ndonëse studiues të ndryshëm kanë pasur njohuri për ekzistimin e një vepre të tillë, ajo për opinionin shqiptar ishte e panjohur, sepse ishte në gjuhën frënge, ku si e tillë i bashkëngjitet botimit në shqip, duke ruajtur origjinalitetin e saj.
Nuk ka asgjë më të vdekur se një tigër i ngordhur dhe Georges Clemenceau ishte një tigër i jashtëzakonshëm. Prandaj, është pak të thuhet se Georges Clemenceau është i vdekur. Meqë po vija nga Kanadaja, ku një intervistë me Clemenceaun ende rrok ballinat e gazetave, ishte e habitshme ta gjesh Tigrin e dikurshëm të Francës, të vdekur politikisht, ish-liderin francez të cilit i doli nami i zi pasi doli në pizhame nga makina “Pullman”. Askush nuk e citon Clemenceaun, askush nuk kërkon mendimin e Clemenceaut. Kur ju thoni “Clemenceau”, njerëzit qeshen dhe, në fund të fundit, zoti Clemenceau është shtrënguar të hapë një gazetë të vogël që t’i shprehë mendimet para publikut, nëse ka publik që e lexon. Nëse kërkoni një shpjegim për atrofinë e Clemenceaut si figurë politike, mund të shkoni në dy vende për ta marrë vesh më së miri. Mund të intervistoni politikanë të cilët flasin për Versajën, çështjen e reparacioneve, diplomacinë e hapur, Gjenovën, basenin Ruhr dhe kemalistët. Ose mund t’i mësyni kafenetë dhe ta merrni vesh të vërtetën. Asnjë politikan nuk do të mund të mbante një njeri larg syve të publikut nëse do ta donin njerëzit. Në kafene francezët nuk kanë çka të humbin e të fitojnë teksa i thonë gjërat troç, kështu që lirisht i thonë gjërat që i besojnë. Afërmendsh, nëse kanë harruar se kur janë ulur në kafene, flasin edhe për gjëra që s’i besojnë as vetë. Por nëse ju bie puna të rrini me ndonjë francez që ka kaluar mjaftueshëm kohë në kafene sa të flasë pa dorëza, dhe para se të nisë t’i vlojë koka a t’i dalë tymi, pa dyshim se do ta merrni vesh se çka përnjëmend mendon për Clemenceaun dhe çfarëdo qoftë. Dhe nëse ju bie puna të rrini me disa francezë në pjesë të ndryshme të Francës, mund ta krijoni vetë opinionin kombëtar; opinionin e përnjëmendtë kombëtar, e jo hijen e opinionit kombëtar që reflektohet në zgjedhje e gazeta. “Gjërat që i thotë Clemenceau janë thartuar në gojën e njerëzve. Nuk kanë shijen e të vërtetave. Të vërteta mund të kenë qenë dikur, por s’e kanë shijen e të vërtetave tani”, më tha një francez“. “Por, a krejt keni harruar çfarë bëri ai në luftë?” – pyeta unë. “Lufta u kry dhe ai ishte alamet tigri në luftë, por deshi të bëhej tigër edhe pas luftës. Pas luftës, tigrat janë hendikep për një shtet. Ju duhen mushka dhe kuaj punëtorë, mbase, por jo tigra. Njerëzve u ka ardhur në majë të hundës Monsieur Clemenceau, dhe ai duhet të presë derisa të vdesë që të bëhet përsëri njeri i madh”. Ky është rezultat i muhabetit me shumë francezë. Ky muhabet nuk lëshohet shumë në hollësi e nuk përmend rrethana, por Franca dëshiron një soj të ri burrështetasi dhe ai soj i duhet si kurrënjëherë. Francës i duhet një ndërtues në vend të një luftëtari dhe, meqë nuk do të ketë luftime, Franca me egërsinë e republikave i ka çuar duart prej Clemenceaut. Ai jetoi shumë gjatë pasi kishte kryer detyrën e vet dhe, sikurse tha një francez në kafene: “Ai duhet të presë derisa të vdesë që përsëri të bëhet i madh”.
(Marrë nga numri i pestë i revistës “Akademia”)/ KultPlus.com
Autoritetet shqiptare kanë lansuar fushatën e radhës për nxitjen e leximit. Kësaj radhe, në fokus janë filloristët. Nisma më e re e ndërmarrë nga ministrja e Kulturës e Shqipërisë, Elva Margariti, “Mos harro librin e pushimeve” po angazhon brezin e ri në leximin e librave, si dhe po e bën këtë brez më solidar, kanë raportuar të hënën mediat shqiptare. Në Bibliotekën Kombëtare gjatë fundjavës fëmijët kanë dhuruar libra për shkollën e Kasallës, një fshat jo fort larg Tiranës, që dhe këta fëmijë të kenë mundësi të lexojnë personazhet e tyre të dashur gjatë pushimeve verore.
“Kënaqësi të shohësh fëmijët të kalojnë kohën e lirë duke lexuar, por edhe më e madhe kur i sheh tek bëhen solidarë me bashkëmoshatarët e tyre, që kanë më pak mundësi se ata. Në Bibliotekën Kombëtare, me fëmijët që dhuruan libra për shkollën e Kasallës dhe për të ndarë nismën: ‘Mos harro librin e pushimeve”, citohet të ketë thëne ministrja e Kulturës, Elva Margariti. Sipas saj, edhe jashtë kryeqytetit shqiptar ka lexues të apasionuar, të cilët do të bëhen lexues të përhershëm në të ardhmen. Prandaj, sipas saj, edhe kjo nismë do të bëjë të mundur pasurimin me tituj të rinj për fëmijët jashtë kryeqytetit, ku të rinjtë të kalojnë kohën e lirë në mënyrë produktive edhe gjatë pushimeve verore, shkruan sot Koha Ditore.
Nisma të shumta për nxitjen e leximit kanë ndërmarrë institucionet e Shqipërisë vetëm gjatë këtij viti. Në fillim të 2019-s nisi aktivitetin, ajo që Ministria e Kulturës e Shqipërisë e quajti, “Lëvizja Kombëtare për Lexim”. Po atë kohë u zyrtarizua Qendra Kombëtare e Librit dhe e Leximit, e themeluar prej Qeverisë së Shqipërisë. Qëllimi i këtij institucioni është përmbushja e detyrave zhvillimore dhe shërbimeve të drejtpërdrejta në fushën e librit, brenda dhe jashtë territorit të Republikës së Shqipërisë. “Misioni i qendrës synon përhapjen e kulturës së leximit në të gjithë vendin, nxitjen e krijimtarisë, forcimin e rolit promovues dhe edukativ të bibliotekave dhe mbështetjen e projekteve për promovimin e letrave shqipe në tregun evropian dhe atë botëror”, shkruhet në prezantimin e këtij institucioni qeveritar. Nisma të tilla në Shqipëri kanë nisur të fuqizohen duke parë se përditë e më shumë numri i lexuesve është më i pakët. Instituti i Statistikave në Shqipëri ka dhënë shifra alarmante sa i përket leximit. Sipas INSTAT-it, 1 milion banorë nuk kanë lexuar asnjë libër gjatë një viti kalendarik. Por me gjithë këto nisma, është një vendim i fundvitit të kaluar që godet librin. Bëhet fjalë për tatimin prej 6 për qind ndaj librit të miratuar në dhjetor të vitit të 2018-s.. Ka vite që botuesit në Shqipëri, ashtu sikurse edhe në Kosovë, kërkojnë heqjen TVSh-së.
“Kemi ngritur një grup pune, edhe faktikisht jemi duke filluar disa biseda të tjera me Ministrinë e Ekonomisë, e edhe të Financës, sepse përtej dëshirës dhe mundësive tona kalon në disa hallka burokratike. Është një vendimmarrje që është marrë shumë kohë para se unë të nisja këtë detyrë, prandaj edhe unë kam vështirësitë e mia për t’u rifutur në një proces të mbyllur. Megjithatë, mendoj se ka ende mundësi për rishikime”, kishte thëne ministrja Margariti, më 22 prill, një ditë para se të shënohej Dita Botërore e Librit.
