Në kuadër të avancimit të infrastrukturës ligjore, grupi punues i themeluar për plotësimin dhe ndryshimin e Ligjit për Veprimtarinë Botuese dhe Librin ka filluar takimet e tyre të rregullta.
Në mënyrë që politika e re e librit në vendin tonë të jetë e qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse, ministri Hajrulla Çeku, i shoqëruar nga këshilltarja politike Rozafa Imami dhe drejtoresha e Departamentit të Kulturës në MKRS Jehona Shyti, priti në takim komunitetin letrar.
Bashkë diskutuan modelet dhe praktikat që kontribuojnë në fuqizimin e fushës së librit, botimit dhe qarkullimit të tij, nxitjen e leximit, zhvillimin e koleksioneve të bibliotekave, si dhe çështje tjera që do t’i propozohen grupit punues për t’i përfshirë në Ligj.
Takimet dhe konsultimet me komunitetin letrar do të vazhdojnë deri në përfundim të procesit të plotësim-ndryshimit të Ligjit. / KultPlus.com
Këto ditë Botimet Rea, e udhëhequr nga Rozafa Bashota, si botues i ri në Kosovë, ka botuar disa libra të rinj të autorëve të njohur të letërsisë bashkëkohore shqipe. Në mesin e tyre, ndër të parët, është libri me poezi, i përcaktuar si antologji personale poetike “Mahnitja e parë” i poetit Demë Topalli.
Libri është konceptuar në tri kaptina: ”Zani i tretë”, “Zani i dytë” dhe “Zani i parë”, i shoqëruar me tri pasthënie të studiuesve Sabri Hamiti, Sali Bashota dhe Rfat Ismaili. Këtu përfshihet krijimtaria e zgjedhur poetike mbi dyzetvjeçare e poetit Topalli, që nga botimi i librit të parë “Vera e ikur” (1972) e deri te libri i tij i fundit “Sytë që dinë me pa” (2016).
Në pasthënien me titullin “Poezia e heshtjes”, që ka të bëjë me veprën poetike të Demë Topallit, studiuesi Sabri Hamiti, ndër të tjera, thekson: ”Zbulimi i mahnitjes së parë dhe i tundimit të parë, duke iu dhënë dajmonisë krijuese, për pasojë sjell edhe rënien e parë. Shenjtërimi i ligjërimit në substancë e në formë, i papajtuar me kohët kalimtare, për të arritur statusin e formës së përkryer; përvoja jetësore e personalizuar e bartur në përmasa të përhershmërisë. Më tutje, Hamiti konstaton se “Lutja si këndim elegjiak, dëshira si derivim i pamundësisë, rebelimi si garë me demiurgun në fushë të krijimit. Kjo bën që teksti të jetë i thellë në mendime e të tingëllojë spontan; që është i ndodhur aty, veçse duhen sytë që dinë me pa, krijuesi gojëzanë e heshtia, për ta krijuar gjendjen natyrale: me shkrue ”.
Ndërkaq, studiuesi Sali Bashota, thotë se “Demë Topalli hyn në mesin e atyre poetëve që kanë botuar pak vepra, por që kanë thënë mjaft, duke sjellë vargje të bukura para lexuesve. Prandaj, bota e tij krijuese strukturohet përmes shenjave të veta autentike. Pikërisht aty shqiptohet koha dhe hapësira e pëshpëritjeve të zgjedhura shpirtërore, jo rrallë, me frymën e trajtave gjuhësore të paskajores, për të mbërritur efektin stilistik, figurativ dhe estetik”, për të vazhduar më tutje se “Demë Topalli është poet, i cili nuk vrapon pas figurave të zbehta as pas trajtave të mjegullta ligjërimore. Situatat, ngjarjet, detajet lirike apo metarrëfimet në poezinë e tij, e zbulojnë udhën e sigurt, nga fuqizohet dimensioni dhe kuptimi i meditimit lirik, ndjeshmëria e një urtie të mbivendosur në relacionet midis gjuhës, stilit, ritmit, figurës”.
2 / 2
Duke i shfaqur pikëpamjet e tij për poezinë e Demë Topallit, studiuesi Rifat Ismaili, konston se poeti “aplikon poetikën e refleksioneve meditative, përmes së cilës shprehet natyra sugjeruese e poezisë së tij. Vepra ngërthen në vete përvojën jetësore dhe kreative të poetit, e cila ngjan me një shtegtim metaforik nëpër labirintet e kohës dhe të ekzistencës. Ajo reflekton ndjesitë e thella të shpirtit të poetit, të cilat burojnë dhe ruhen: “në misterin e shenjtë të Uni-t të krijuesit”, siç do të shkruante dikur Stevan Cvajg. Autori, pastaj, në veprën e tij manifeston dhe thellon misionin e tij krijues, i cili në arritjen e gjakimeve njerëzore, përkon me shtegun e Marathonomakut”.
Botimi i librit “Mahnitja e parë” është përkrahur pjesërisht nga Drejtoria e Kulturës e Komunës së Prishtinës.
Shënime për autorin:
Demë Topalli u lind më 1948 në fshatin Llugë, Komuna e Istogut. Ka kryer studimet për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin e Prishtinës. Një kohë të shkurtër ka punuar në arsim, kurse nga viti 1973 në Ndërmarrjen e Revistave që dilnin në kuadër të “Rilindjes”, ku një kohë të gjatë ka kryer punën e lektorit e të redaktorit gjuhësor. Nga gjysma e viteve ’90 dhe pas luftës ka qenë drejtues i kësaj ndërmarrjeje. Është marrë edhe me përkthime. Ka sjellë në shqip një numër esesh dhe tekstesh kritike të autorëve të huaj, si Antoine Compagnon, Harold Bloom, Tery Eagleton, Jury Loman, Charles Berstein etj. Në vitin 2013 ka përkthyer librin teorik “Poetika e postmodernizmit: Historia, Teoria, Fiksioni” të autores së njohur kanadeze Linda Hutcheon-it.
Demë Topalli ka botuar librat poetikë “Vera e ikur” (1972), “Druri i fatit” (1978), “Haber i mirë” (1991) dhe “Sytë që dinë me pa” (2016). Më 1991, në Mitingun e Poezisë në Gjakovë, libri me poezi “Haber i mirë” qe shpallur libër i vitit, kurse për librin “Sytë që dinë me pa”, më 2016 iu dha Çmimi Kombëtar “Ali Podrimja”.
Aktualisht merret me botimin e revistave letrare të traditës “Jeta e re” dhe “Pionieri”. /KultPlus.com
Një bibliotekë në Nju Jork zbuloi se një pako që mbërriti së fundmi nga Virxhinia përmbante një surprizë të madhe, një libër të vonuar që ishte marrë në vitin 1933.
Biblioteka Publike e Larchmont tha se libri, ‘Rinia dhe dy histori të tjera’ nga Joseph Conrad, u dërgua në institucion nga Joanie Morgan, e cila e gjeti midis sendeve të njerkut të saj.
Libri duhej të kthehej më 11 tetor 1933 dhe u kthye vetëm nga frika se mos vonohej plot 90 vjet, njoftoi biblioteka.
Ndërsa, zyrtarët deklaruan se libri mund të kishte grumbulluar një gjobë prej mbi 6,400 dollarë me normën 20 cent në ditë, por gjobat janë të kufizuara në 5 dollarë.
“Pavarësisht se sa kohë është i vonuar një libër i Bibliotekës Publike Larchmont, nëse kthehet, gjoba maksimale është pesë dollarë,” tha biblioteka në faqen e saj të internetit/KultPlus.com
Një person me një kulturë të jashtëzakonshme, si një krijesë e rrallë në shoqërinë tonë. Një shembull i sjelljes dhe qëndrimit.
Ky person që duket të ketë një lidhje të thellë me njohuritë, por nuk i shfaq ato si një lajmëtar me flamur në dorë. Përkundrazi, ai i paraqet ato me një fuqi të qetë, por që shpërthejnë dhe tërheqin vëmendjen.
Për të, komunikimi nuk është thjesht një shkëmbim i fjalëve, por një art i fshehur, ku përdorimi i çdo fjalie dhe shprehjeje është me kujdes dhe i vendosur me qëllim të saktë.
Ag Apolloni, një ndër shkrimtarët më të mirë që sot i ka Kosova, i cili po vazhdon të ndikojë në letërsinë dhe kulturën e vendit me veprat e tij dhe me temat që ngre në publik, nuk ka aftësi vetëm për të prekur zemrat tona përmes shkrimeve të tij, por gjithashtu ai arrin të na përcjellë mendimet e tij të forta dhe të guximshme me shumë elegancë edhe gjatë takimeve fizike, shkruan KultPlus.
Me Ag Apollonin, ditën e djeshme ne udhëtuam nëpër një botë letrare të pasur, në të cilën fjala e bukur përdoret me një thellësi të jashtëzakonshme për të na treguar historinë, politikën, dhe kulturën. Ky shkrimtar na inkurajon të mendohemi më thellë, të reflektojmë mbi botën që na rrethon, dhe të zbulojmë thellësinë në thesarin e fjalëve të tij. Ag Apolloni është një udhëheqës i padiskutueshëm në botën e letrave, një zë i butë për nga toni por i fuqishëm për nga pesha e fjalëve dhe padyshim një frymëzim i vazhdueshëm për lexuesit e tij.
KultPlus Caffe Gallery, një ndër qendrat kulturore më të njohura në Prishtinë, u bë vendi i një ngjarjeje të rrallë ditën e djeshme, ku shkrimtari u takua me lexuesit dhe miq të letërsisë për një bisedë të ngrohtë dhe frymëzuese mbi letërsinë e tij të pasur dhe temat e rëndësishme të historisë së Kosovës që i trajton në krijimtarinë e tij.
Në këtë event të veçantë, shkrimtari fillimisht prezantoi librin e tij të fundit, “Shënime nga shpella” për të vazhduar tutje diskutimin edhe për përfshirjen e luftës dhe për përfshirjen e historisë së grave të dhunuara në krijimtarinë e tij dhe për rolin e tij në kauza të ndryshme, sikurse që është rasti i fundit me gurin e nënës Pashkë. Se si është përgjigjur shkrimtari në pyetjet e moderatores Vlora Merovci, ne do të shpalosim gjithçka dalë e nga dalë, por për diçka mund të ju sigurojmë, ky tekst përmban qëndrime të guximshme dhe njëkohësisht përgjigjet janë të mahnitshme.
Shpella, një reflektim mbi mendësinë shoqërore
Moderatroja Vlora Merovci e nisi këtë dialog me shkrimtarin duke folur për publikimin e fundit të tij, për librin “Shënime nga shpella”, libër që tashmë është në duar të lexuesve.
Apolloni, një shkrimtar i njohur për gjuhën e tij të fuqishme dhe stilin e veçantë, ndau momente të thella dhe emocionuese nga libri i tij i ri.
“Shpella në këtë libër është më shumë gjendje sesa vend. Thjesht ndihesh si në shpellë, pra është një gjendje emocionale, një gjendje parake që e trashëgon njeriu gjithmonë. Pra, ne mund të evoluojmë, transformohemi vazhdimisht, po i kemi ato instinktet e para që na udhëheqin, që na dominojnë në jetë, prej njeriut të parë e deri te njeriu i fundit, me ndonjëherë janë disa emocione, disa ndjenja që nuk ndryshojnë dhe janë ndjenja të shpellës që ne i trashëgojmë. Njeriu ndryshon shumë, por ka diçka që gjithmonë mbetet e njëjtë dhe ajo është pjesa emocionale. Mendoj se njeriu, kur të bahet robot më, s’do të jetë interesant”, shprehet Apolloni teksa jep një mendim rreth shoqërisë kosovare, nëse kjo shoqëri ka “mendësi shpellare” apo jo.
Shkrimtari shprehet se shoqëria shqiptare shpesh manifeston këtë “mendësi shpellare” në situata të ndryshme, përfshirë grindjet në parlament, duke e krahasuar atë me pamjen e majmunëve në politikë. Ky krahasim është thelbësor për t’i dhënë lexuesit një perceptim më të thellë të mendësisë shoqërore dhe politike.
Apolloni përmend edhe dy shpella të famshme në historinë filozofike, shpellën e Heraklitit dhe alegorinë e shpellës së Platonit. Shpella e Heraklitit tregon një refuzim ndaj sistemeve politike të kohës dhe përballet me barazinë e idiotëve dhe gjeniut. Në anën tjetër, alegoria e shpellës së Platonit pasqyron një realitet të ideve dhe një botë tjetër, duke e vendosur në kontekstin e filozofisë së Platonit. Apolloni shprehet se këto elemente janë prezente edhe në librin e tij, ndonëse ai e trajton atë si një revoltë politike.
Shkrimtari flet edhe për vështirësinë që lexuesit mund të hasin në leximin e librit të tij. Ai shprehet që ky nuk është një libër për t’u lexuar pa pasur siklet. Ai veçon një cikël që trajton temën e incestit, një temë që shpesh shihet si tabu në shoqëri. Përmes këtij cikli, Apolloni synon të provokojë debatin dhe reagimet e shoqërisë ndaj një teme të tillë.
“Kudo që ta lexoni këtë libër do të jeni në siklet. Nuk është libër që e merrni në plazh dhe do të ndiheni mirë, ose në shtëpi e lexoni në rehati, gjithmonë ka diçka që duhet fshehë. Për disa prej temave, motiveve që janë këtu, është vështirë të diskutohet. Po, janë gjëra që kanë ndodhë nëpër histori dhe unë i jap në formën e një evidence poetike që është njëkohësisht një sfidë për lexuesit. Unë thjesht e hedh një temë që s’e kemi trajtuar asnjëherë, por në letërsi duhet të preket çdo temë, kështu që është pak e sikletshme si temë, por duhet lexuar dhe duhet diskutuar për të”, thotë Apolloni.
Po, gjithashtu shkrimtari ka treguar se ky libër përmban edhe disa poezi të cilat kur t’i lexojnë, disa do të turpërohen dhe disa do të djersiten.
“Mendoj që ata që janë militantë politikë do ta urrejnë këtë libër sidomos poezinë e parë që është “Herezia e Heraklitit”, se duket sikur flet kundër politikanëve, kundër disave, tash e gjeni vetë se kush janë”, tha shkrimtari i cili pas këtij momenti e lexoi për të pranishmit një poezi nga ky libër.
Kësulëkuqja dhe origjina e përrallës – Një roman në një shoqëri ku tema e përdhunimit nuk diskutohet hapur
Në vijim të diskutimit me shkrimtarin Apolloni, u shqyrtuan disa aspekte të librit të tij “Kësulëkuqja,” një roman që ka tërhequr vëmendjen e lexuesve ende pa u botuar, kjo ndoshta për titullin që mbart: Kësulëkuqja, përrallë për të rritur.
Ky libër trajton temën e përdhunimit në një mënyrë shumë të ndjeshme dhe të thellë.
Autori tregon për rrugën e librit drejt një publiku më të gjerë dhe shpjegon se historia e tij është e lidhur ngushtë me historinë e grave të dhunuara gjatë luftës së fundit në Kosovë. Ai ndërthur këto histori me një përrallë të njohur, Kësulëkuqen, përrallë e cila ka origjinën të lidhur me përdhunimin.
“Është interesante se ne si shoqëri jemi shumë të heshtur, të mbyllur dhe nuk flasim për këto tema. Ishte e pamundur të bëhej një roman vetëm me historinë e Martës (gruaja e parë kosovare që ka folur hapur për dhunimin seksual nga forcat serbe). Dhe mandej zgjodha disa raste dhe bëra një përzgjedhje se cila ishte histori më tronditëse se tjetra, dhe të gjitha këto i lidha me përrallen më të njohur, atë të Kësulëkuqes, origjina e së cilës është te përdhunimi, të një vajze të mitur e përdhunuar dhe unë këtë informacion e kisha marrë nga një studiuese me prejardhje hungareze, Maria Tatar, e cila ka studiuar përrallat dhe të gjitha versionet e Kësulëkuqes, origjinë e vërtetë e përrallës është Franca dhe periudha është e mesjetës, pra një histori e përdhunimit që gradualisht nis të tregohet fillimisht nëpër taverna duke u argëtuar burrat e mesjetës me një histori se si filani ka përdhunuar një vajzë. Tutje kjo histori bartet edhe nëpër shtëpia dhe kur bartet nëpër shtëpia për shkak që ka edhe fëmijë i hiqen këto elemente, po e quajmë të turpshme dhe krejt çka mbetet nga ajo pjesa erotike ose seksuale e Kësulëkuqes është kësula e kuqe, ngjyra e kuqe. Ky është edhe përfundimi në të cilin vjen Maria Tatar dhe mua m’u duk interesante kjo histori, u interesova edhe vetë. I lexova të gjitha variantet e Kësulëkuqes, e bëra analiza edhe në aspektin psikanalitik dhe doli një histori, domethënë një përrallë që ka qenë shumë argëtuese, doli një përrallë tmerruese dhe është e çuditshme se si ajo përrallë i tregohet fëmijëve. Sot mund t’u tregohet, por kur dihet origjina, pra është pak e sikletshme”, thotë Apolloni.
Apolloni thekson se shkrimi i tij për temën e përdhunimit është një mënyrë për të kontribuar në zërin e grave të dhunuara dhe që ky zë duhet të dëgjohet edhe më gjerë, jo vetëm në Kosovë. Ai ka arritur të përkthejë librin në disa gjuhë të tjera, duke e bërë këtë temë të njohur ndërkombëtarisht.
Apolloni gjithashtu pohon se historia e një gruaje që ka vuajtur përdhunimin është një temë e vështirë për të folur, jo vetëm për shqiptarët por edhe për të huajt. Ai shpjegon se ka sfiduar një pyetje të tillë në Hagë, ku e kishin pyetur se si kishte shkruar një roman për një temë të tillë në një shoqëri ku tema e përdhunimit nuk diskutohet hapur.
“Kjo nuk është një temë e këndshme as për ju në Holandë. Nuk mblidheni në familje dhe hajde ta diskutojmë se si ma përdhunuan vajzën edhe po qeshim me këtë temë. Pra, është temë e rëndë edhe për holandezin, edhe për shqiptarët. Kjo tregon një torturë mbi një qenie njerëzore. Pra, nuk është vetëm për shkak të mentalitetit po e quajmë patriarkal shqiptar, ose për shkak të Kanunit, se të huajt na njohim më shumë nëpërmjet Kanunit dhe ne më së paku e njohim Kanunin. Po është pra diçka që të sfidon si temë dhe kërkon reflektim për të. Pra, kur flasim për përdhunimin, zakonisht ne nuk kemi një formulë si ta mbyllim këtë diskutim ose si ta zgjidhim problemin, po krejt çka kërkojmë është të bashkëndiejmë me atë që e ka pësuar përdhunimi”, tregon Agu.
Libri i Apollonit, “Kësulëkuqja” ka fituar çmim në Shqipëri, sikurse është vlerësuar me Cmimin Evropian për Letërsi, por ka hasur vështirësi në marrjen e një çmimi në Kosovë. Shkrimtari pohon se vlerësimet mund të jenë subjektive dhe të ndikohen nga faktorë të ndryshëm, përfshirë opinionin e anëtarëve të jurisë. Megjithatë, ai nuk është i shqetësuar për këtë fakt dhe thotë se për të është mjaft e rëndësishme që libri i tij është duke e frymëzuar bisedën rreth temave të rëndësishme dhe të ndjeshme në shoqërinë kosovare dhe më gjerë.
“Një fije shprese, një fije shkrepse” në Hagë, romani që në vete është një denoncim
Në vazhdim të bisedës me shkrimtarin Ag Apolloni u diskutua për librin e tij “Një fije shprese, një fije shkrepse” libër ky që përcjellë dy histori të rëndësishme të popullit tonë, atë të Ferdonije Qerkezit dhe Nënës Pashkë.
Apolloni flet më konkretisht edhe për promovimin e këtij librit në Hagë, promovimi i cili u realizua falë punës se përkthyesit.
“Përkthyesi holandez ishte insistues që të promovohet ky libër ditën e pavarësisë dhe pikërisht në Hagë, jo në Amsterdam apo në Utreht apo ndoshta në këto vende i njihja dhe Haga më tmerronte si emër. Po, aty mandej u bë edhe një diskutim shumë i mirë, se për pjesën që lidhet me këtë efektin e Hagës është meritor përkthyesi. Ai e dinte që në Hagë po i dërgojnë zakonisht ata që po akuzohen për krime lufte ose thjesht po verifikohen nëse kanë bërë krime lufte dhe mua më ftoj si denoncues, jo si kriminel. Dhe unë nuk denoncova diçka, përveçse promovova romanin, që romani në vete është një denoncim”, thotë Apolloni,
Përderisa studiuesja e njohur holandeze, Mieke Bal ka insistuar që ky roman të kthehet në film.
“Për këtë nuk e di, por e di që Kësulëkuqja do të bëhet film, shpresoj që vitin tjetër, sepse unë po e bëj skenarin dhe këtë e di”.
Guri i Nënës Pashkë s’ka vlerë jashtë vendit ku ajo ka djegë vetën. Serbia po synon me marrë një pjesë të mirë të Kosovës nëpërmjet asociacionit, kurse shteti s’po mundet me marrë katër metra katrorë të livadhit të Hasanit.
Guri i Nënës Pashkë, gjithashtu zuri vend në diskutim, pasi reagimet e shkrimtarit bënë që edhe Qeveria të lëvizë gurët për këtë çështje. Shkrimtari tregoi se largimi i Gurit të Nënës Pashkë nga vendi ku ka ndodhur ngjarja është diçka absurde.
“Ishte krejt e natyrshme që unë të reagoj se më dukej absurde. Si mundet një shqiptar me lëvizë një gur, një dëshmi të atillë. Po e pashë që pas reagimit tim u aktivizua edhe ministria duke e futur në listën e trashëgimisë kulturore, në rregull është, por ende nuk është përmbushur e gjitha. Patjetër se guri mund ta merret në mbrojtje, por guri s’ka vlerë jashtë vendit ku ajo ka djegë vetëm.”
Ndërsa nëse ka shpresë që ky guri të kthehet në vendin e vet, Apolloni përgjigjet: Duke njohur shqiptarët sa krye fortë janë, nuk kam shumë shpresë. Megjithëse shteti do duhej të tregohej më insistues dhe t’i tregonte dhëmbët në këto raste, që një individ s’mund ta sfidojë një shtet dhe një histori ose një tragjedi të një shteti. Ai gurë është vendosë në një cep të një are dhe ai cep i arës as nuk mbillet, po nuk punohet, nuk e di çka i duhet atij pronarit, shteti duhet t’ia blejë ndoshta me dyfishin e vlerës. E di që ka qenë një arsyetim fetar që ai e heq gurin dhe kam pritur një reagim nga komuniteti mysliman që të distancohen prej atij do të ishte e natyrshme, po duket se s’e kanë plan të distancohen, pra mendojnë si ai dhe ky gur mund të jetë një fillim i një përçarje të madhe mes qytetarëve të Kosovës, sepse këtu është menduar që ka bashkëjetesë mes myslimanëve dhe katolikëve, po përderisa ai e heq një gur me peshë të tillë emocionale dhe nuk pyet për askënd, mendoj se i ka hapë rrugë kësaj përçarje. Serbia po synon me marrë një pjesë të mirë të Kosovës nëpërmjet asociacionit, kurse shteti s’po mundet me marrë katër metra katrorë të livadhit të Hasanit. Dhe unë po të isha mysliman, do të më vinte turp të deklarohesha mysliman, e unë jam njeri kulturor, domethënë jo fetar, prandaj po them se s’jam mysliman.
E turpshme se kë kemi akademikë, akademikë me poena politikë, mjerim!
Kur jemi te reagimet, profesori na foli më konkretisht edhe për Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës ku sipas tij është e turpshme se kë kemi akademikë.
“Akademia është institucion i rëndësishëm, patjetër, edhe do duhej me i pas njerëzit më të zgjedhur aty, por ne i kemi zgjedhur më të papërgatiturit, përveç dy-tre rasteve, dhe i kemi dërguar në Akademi, kemi thënë se këta janë akademikët tanë. Është e turpshme kë kemi akademikë, mua më vjen turp, sepse shumicën prej tyre i kam lexuar dhe ata s’do ta kalonin as provimin tek unë. Ky rast është pak a shumë si ai që ka ndodhur me Akademinë e Athinës, gjatë shekullit njëzet, kur anëtarësoheshin në Akademi vetëm ata që kishin libreza të partisë. I njëjti rast ndodhë edhe këtu. Njerëzit më të mirë nuk i keni në Akademi dhe nuk po shoh asnjë shenjë që ka nis të ndryshojë diçka. Nuk ka asnjë element që ka nis të verifikohet se si janë pranuar njerëzit. E të gjithë kanë hy me poena politike. Jo me punime, jo me vepra, jo me prestigjin, me autoritetin shkencor ose letrar artistik. Mjafton të verifikohet kjo dhe pastaj mund të bëhet një Akademi normale. Po derisa është ashtu, mendoj se asnjë njeri normal nuk ka qejf me qenë pjesë e Akademisë. Jo me shku me u ba si ata. Mjerim!”
“Kësulkuqja” do të bëhet film, Apolloni: Është një projekt që unë shpresoj shumë
Krejt në fund të kësaj ngjarje, shkrimtari Ag Apolloni foli pak edhe për skenarët që ka shkruar ndër vite dhe atë të cilin e ka në duar për momentin.
“Kam shkruar disa skenarë. Tani jam në përgatitje të skenarit për “Kësulëkuqen”. Po fillimisht po e bëj skenarin dhe të shohim, ndërkohë do të aplikojmë edhe në Qendrën Kinematografike këtu dhe në Tiranë të gjejmë një mbështetje. Dhe do të jetë një film mes teatrit dhe kinemasë. Është një film që do t’i bëjë jehonë edhe teatrit antik. Është një projekt ku unë shpresoj shumë.”
Por jo vetëm skenarë, Agu është duke shkruar edhe një novelë e cila pritet të dal nga mesi i vitit tjetër.
Ky event tregoi se letërsia ka fuqi të madhe për të ndikuar në ndërgjegjen shoqërore dhe për të kujtuar ngjarje të rëndësishme të të kaluarës, duke e bërë Ag Apollonin një autor të rëndësishëm dhe frymëzues në skenën kulturore të Kosovës.
Biseda u zhvillua në një atmosferë të hapur dhe të lirë, duke lejuar audiencën të bashkëbisedonte me autorin dhe të bënte pyetje dhe komente mbi temat që u trajtuan. / KultPlus.com
Ana Politkovskaya, e lindur në vitin 1958 dhe e vrarë në Moskë më 7 tetor 2006, është një ndër gazetaret e rralla gë ka informuar publikun në mënyrë të pavarur, për krimet gë ka bërë ushtria ruse gjatë luftës në Çeçeni. Gazetare e ” Gazeta o Re”, ajo është arrestuar e kërcënuar se do ta dënonin me vdekje, për qëndrimin e saj opozitar ndaj makinës represive shtetërore, pasi ka denoncuar shkeljen e të drejtave të njeriut në Çeçeni, përcjell KultPlus.
Në shtator të vitit 2004, ndërsa tentonte të shkonte në Osetinë e Veriut për të ndjekur rrëmbimin tragjik të fëmijëve në shkollën e Beslanit, ishte pre e një helmimi, për të cilin ajo e akuzoi shërbimet sekrete ruse.
Për veprimtarinë e saj fisnike ajo është vlerësuar nga shumë institucione prestigjioze, ndër të cilat: Çmimi Penda e Artë, për vitin 2004 nga Bashkimi i Gazetarëve të Rusise, Çmimi i Madh për Gazetarinë, i akorduar në vitin 2001 nga Global Aëard for Human Rights, seksioni anglez i Amnesty International për Çmimin për Gazetarinë e Demokracisë, i akorduar në vitin 2003 nga OSBE, e të tjera.
(Fragment i shkëputur nga libri ‘Çeçenia, turpi i Rusisë’, i gazetares ruse, Ana Politkovskaia)
“Pse e vrave?” “Nuk e di”. “Pse i preve veshët? “Nuk e di”. “Pse i more skalpin?” “Është çeçen!” ” E Kuptova”.
(marrë nga pyetja e një ushtari 19 vjeçar i brigatës 22 te Ministrisë së Brendshme ruse, e dislokuar në çeçeni gjatë verës së vitit 2001, nga një hetues i gjykatës së Groznit. Emrat e tyre? Humbshin ne harrim)
Kundër gjithë asaj që pohojnë mjekët, neurologët dhe psikiatrët mbi mundesite tona të pafundme, çdo njeri zotëron një rezistencë morale të kufizuar, pertej së ciles hapet honi personal i çdokujt. Vdekja nuk është domosdoshmëri. Mund të jenë situata më të këqija, për shembull humbja e plotë e gjithçkaje njerëzore, si përgjigje e vetme e të këqijave të panumërta të jetës. Askush nuk do të dinte se çfarë do të ishte i aftë të bënte në luftë.
Ana Politkovskaya, e lindur në vitin 1958 dhe e vrarë në Moskë më 7 tetor 2006, është një ndër gazetaret e rralla gë ka informuar publikun në mënyrë të pavarur, për krimet gë ka bërë ushtria ruse gjatë luftës në Çeçeni. Gazetare e ” Gazeta o Re”, ajo është arrestuar e kërcënuar se do ta dënonin me vdekje, për qëndrimin e saj opozitar ndaj makinës represive shtetërore, pasi ka denoncuar shkeljen e të drejtave të njeriut në Çeçeni.
Grozni i sotëm i jep njeriut të gjitha arsyet për të rënë në këtë greminë. Këtu është krijuar një botë qe ka në themel papërgjegjshmërinë e plotë ushtarake dhe edhe nëse lufta mbaron nesër, ajo do to vazhdonte edhe më gjatë, prej inercisë. Jam mëse e sigurtë.
Në çfarë konsiston papërgjegjshmëria çeçene?
Një njeri me mend, i mësuar që prej fëmijërisë me shqetësimet e jetes normale, nuk mundet te kuptojs origjinsn e ngjarjeve qe torturojns Çeçeninë. Nuk ka rëndësi, nëse ky njeri është çeçen apo rus. Qoftë ushtar, militant i rezistencës apo një qytetar i thjeshtë, që përpiqet rë mbetet jashtë makinacioneve që shërbejnë për të shpëtuar lëkurën. Pas njëfarë kohe, në mungesë të përgjigjeve të arsyeshme, ndergjegjja e tij fillon të shpërbëhet si një kërpudhë e prishur dhe mendja e tij përfundon në një qorrsokak.
Megjithatë nuk është çmenduri, është një fenomen tjetër.
Duket sikur të gjitha shtyllat, që kanë mbajtur jetën tënde deri në atë çast, janë shembur. Fillon të ndjesh se edhe ti mund t’i lejosh vetes diçka më shumë se më parë, se morali nuk është gjë tjetër, veçse një budallallëk i sajuar për të të injoruar ndërsa ti, tashmë, je bartës i një ndërgjegjeje të veçantë…
Në fillim, mendon ende për “diçka më shumë”. Pastaj, pak e nga pak, mekanizmi që të mban zvogëlohet dhe zhytesh gjithmonë e më thellë… sa nuk mund rezistojë ndokush.
Nuk janë fjalë. Edhe unë jam ndjerë kështu. Edhe pse e njoh realitetin, mësohem me iracionalitetin që më rrethon, megjithëse, ndryshe nga çeçenët, kam mundësinë për të marrë herë pas herë ajrin e Moskës pas atij Groznit, megjithatë….
Ndonjëherë shëtis ndërmjet gërmadhave të kryeqytefit çeçen. Flas me banorët e tij, i shoh në sy, mendoj për historitë e tyre dhe e kuptoj se mendja ime refuzon t’i besojë, kurndërshton, largon tutje rrëfimet e tyre që mund të shërbejnë për t’u mbrojtur. Besoj a nuk besoj, nuk dëshiroj të infektohem. Gjendem vërtet atje, por njëherësh më duket sikur të jem e pranishme në xhirimet e ndonjë filmi…
Nuk ka mundësi, ulëret ndërgjegjja ime, që autoritetet tona të këmbëngulin në një mënyrë kaq të marrë për të shtypur ata që jetojnë këtu! Pse duhet vazhduar të persekutohen këta banorë, që kanë duruar deri tani ngarkesa çnjerëzore, për faktin e vetëm, se kanë mbetur në atë qytet të tmerrshëm? Pse u duhet të ndjejnë për çdo ditë —jo, madje çdo minutë — që nuk janë gjë tjetër, veçse jashtëqitje, jo!, as jashtëqitje njerëzore, por jashtëqitje kafshësh? Po ushtarët? Dërgojnë këtu djelmosha tetëmbëdhjetë ose nëntëmbëdhjetëvjeçarë tërësisht injorantë, falë përmbysjes totale të sistemit shkollor te viteve nëntëdhjetë. Për çfarë u shërbejnë këto mësime, që nisin në pranverën e jetës së tyre? Po zyrtarët? Si do të munden më pas të kthehen në familje dhe të rrisin fëmijët e tyre?
Nuk ka përgjigje. Si mund ta gjej? Cila është origjina “racionale” e kaosit në skenën e Çeçenisë, që është duke shkatërruar mbarë vendin?./ KultPlus.com
Në Istog është mbajtur një aktivitet letrar, ku shkrimtarë e poetë kanë prezantuar poezitë e tyre para jurisë. Kjo ngjarje është organizuar nga klubi letrar “Podguri”.
Manifestimi letrar “Ibrahim Rugova, i nënti me radhë ka mbledhur në Istog , shkrimtarë, poetë e shkrimtarë.
Ky aktivitet letrar në të cilin me poezitë e tyre u paraqitën mbi 60 poetë e shkrimtarë nga të gjitha trevat shqiptare, u organizua nga Klubi letrar “Podguri” në Istog.
Me këtë rast Klubi letrar “Podguri” promovoi librin, “Kosova, andrra e jetës sime” e autorit Bajram Gashi. Po ashtu krahas tri çmimeve nga organizatorët u ndanë edhe mirënjohje.
Për angazhimin e përvitshëm në transmetimin dhe promovimin e vlerave kulturore e artistike, një mirënjohje e veçantë iu nda edhe Radiotelevizionit të Kosovës./rtk/KultPlus.com
Ylli i kinematografisë botërore, Angelina Jolie, në postimin e saj të fundit në rrjetin social Instagram, ka njoftuar se libri i saj i titulluar “Njihni të drejtat tuaja dhe kërkojini ato” është publikuar edhe në Kosovë dhe Shqipëri.
Krahas këtij postimi, Jolie u është drejtuar ndjekësve edhe në gjuhën shqipe ku flet për rëndësinë e këtij libri.
“Për t’i kërkuar të drejtat tuaja, duhet t’i njihni ato. Neni 42 i Konventës për të Drejtat e Fëmijëve i detyron qeveritë të sigurohen që fëmijët dhe prindërit të jenë të vetëdijshëm për parimet dhe të drejtat e mbrojtura me konventë. Jam e lumtur që libri ynë për të drejtat e të rinjve tani është publikuar në Shqipëri, Kosovë, Poloni, Rumani dhe Moldavi, dhe ua dërgoj respektin tim të gjithë aktivistëve/eve që mbrojnë të drejtat e fëmijëve në rajon dhe që përdorin të drejtën e tyre të jenë të zëshëm”, shkruan Jolie. / KultPlus.com
Në këtë ditë të veçantë, kujtojmë dhe nderojmë një nga figurat më të shquara të letërsisë botërore, Charles Baudelaire. Sot, përshëndesim 156-vjetorin e vdekjes së tij, duke i bërë homazhe trashëgimisë së tij të jashtëzakonshme letrare, që ka ndikuar thellësisht në krijimtarinë letrare moderne.
Charles Baudelaire (Sharle Bodler) lindi më 9 prill të vitit 1821 në Paris dhe vdiq më 31 gusht të vitit 1867, ishte veprimtar i shquar dhe ndër figurat kryesore të periudhës të romantizmit të vonë.
Pas vdekjes të së shoqit, nënë e tij u martua me një kolonel i cili duke qenë shumë i ashpër nxiti e provokoi urrejtjen e të birit. Marrëdhëniet me të ëmën nuk i kishte fort të mira dhe ky faktor shkaktoi te ai krizën ekzistenciale që e shoqëroi për tërë jetën.
Në 1833 njerku e regjistroi në “Kolezh Ruajal”. Sjellja e tij nuk ishte nga më të mirat kështu që njerku i zemëruar e detyroi të shkonte në Indi. Ky udhëtim ndikoi për mirë te Sharli, ku u njoh me kultura dhe njerëz të ndryshëm. Që këtu lindi dhe dashuria e tij për ekzotismin, që duket më së miri në kryeveprën e tij “Lulet e se Keqes”. Sidoqoftë 10 muaj më pas u kthye në Paris dhe duke qenë se ishte në moshë madhore mori pjesën që i takonte nga pasuria e të atit.
Në 1842, njohu poetet Gerard de Nerval, dhe Gautier; me këtë të fundit u afrua shumë pasi për më tepër shikonte tek ai një udhëheqës artistik dhe moral. Gjatë kësaj kohe njohu Jeanne Duval, me të cilen pati një marrëdhënie shumë pasionale. Ndryshe nga zakonisht, lidhja e tyre vazhdoi për një kohë të gjatë. Charles gjente frymëzim te Jeanne e cila i qëndroi pranë deri në ditën e fundit të jetës së tij.
Ndërkohë jeta që Bodleri bënte në Paris nuk ishte kushedi se çfarë. Kur e ëma zbuloi se ai kishte harxhuar gjysmën e trashëgimisë e hodhi në gjyq. Gjykata i caktoi një administrator të cilit Bodleri duhet ti kërkonte para për çdo gjë që i nevojitej.
Në 1845 publikoi krijimet e tij të para, ndërsa për të fituar disa para më shumë filloi punë nëpër disa revista si: “L’Art romantique” e “Kuriosite estetik”.
Në 1848 mori pjesë në lëvizjet revolucionare në Paris, ndërsa në 1857, publikoi në shtëpinë botuese Pule-Malassiz kryeveprën e tij “Lulet e se keqes”, që përmban rreth 100 poezi. Libri gjykohet për immoralitet, ndërsa botuesi, detyrohet të censurojë disa prej poezive.
Bodleri ra në depresion të thellë. Në 1861 u përpoq të vetëvritej. Në 1864, pasi nuk u pranua nga Akademia Fronsez, u largua nga Parisi për te shkuar në Bruksel, por edhe qëndrimi në kryeqytetin belg nuk i ndryshoi mendimet e tij për borgjezinë.
I sëmurë, kërkonte qetësinë te hashashi, opiumi dhe alkooli. Pas një paralize që e bllokoi në shtrat për disa vite ai vdiq në moshën 46 vjeçare. Eshtrat e tij prehen në varrezat Montparnasse, së bashku me ato të mamasë dhe njerkut. Në 1949 Gjykata Kasacionit e Francës vendosi që vepra dhe jeta e tij të kishin vendin e merituar në piedestalin e kulturës frënge. / KultPlus.com
Gabriel Garcia Marquez konsiderohet si shkrimtari më popullor në gjuhën spanjolle që nga Miguel de Cervantesi.
Veprat e tij letrare kanë qenë shkrimet më të shitura në spanjisht, përveç Biblës. Romani i tij epik “100 Vjet Vetmi” është shitur në mbi 50 milionë kopje në 25 gjuhë të ndryshme.
García Márquez fitoi çmimin Nobel në letërsi në vitin 1982 për tregimet dhe romanet e tij. Në fjalën e falënderimit kur mori çmimin, ai u shpreh “Amerika Latine është një burim i pashtershëm krijimtarie, dëshpërimi dhe bukurie”.
‘Gabo’ siç thirrej shpesh, pionieri i zhanrit të realizmit magjik i dhanë një perspektivë tërësisht të re letërsisë dhe botës së fjalës së shkruar.
Por puna e tij gjithashtu mbart grimca mençurie rreth dashurisë, luftës dhe jetës, të cilat janë bërë tashmë të përjetshme në veprat “Njëqind vjet vetmi”, Dashuria në kohërat e kolerës, dhe klasikët e tjerë.
Ja disa nga leksionet e “Gabos” përzgjedhur nga librat e tij që do të jetojnë përgjithmonë:
1- Unë nuk besoj në Zot, por i frikësohem Atij.
2- Jeta nuk është ajo që jetojmë, por ajo që ti kujton dhe si e kujton atë.
3- Ai që pret gjatë ka pritshmëri të vogla.
4- Një person nuk vdes kur duhet, por kur mund.
5- Seksi është ngushëllimi kur ju nuk mund të keni dashurinë.
6- Kam zbuluar për kënaqësinë time, se është jeta, jo vdekja, ajo që nuk ka kufij.
7 – Asnjë ilaç nuk mund të shërojë atë që s’mund ta shërojë lumturia.
8- Një burrë e kupton kur plaket, sepse ai nis t’i ngjajë babait të tij.
9- Liria është shpesh viktima e parë e luftës.
10- Mençuria vjen tek ne në atë moment kur nuk na hyn më në punë.
11- Mbetet gjithmonë diçka për t’u dashur.
12- Të gjitha qeniet njerëzore kanë tri jetë: publike, private dhe sekrete.
13- Trillimi u shpik ditën, kur profeti hebre Jonah u kthye në shtëpi dhe i tha gruas se ishte tri ditë me vonesë sepse ishte përtypur nga një balenë.
14- Problemi me martesën është se përfundon çdo natë pas aktit të dashurisë dhe duhet të rindërtohet çdo agim përpara vaktit të mëngjesit.
15– Nuk do t’i këmbeja kënaqësitë e vuajtjes sime për asgjë në botë.
16- Sekreti i një moshe të madhe nuk është asgjë tjetër përveç një pakti të ndershëm me vetminë.
17- Nuk është e vërtetë që njerëzit ndalojnë së ndjekuri ëndrrat kur plaken, ata plaken sepse ndalojnë së ndjekuri ëndrrat.
18- Zemra ime ka më shumë dhoma se një bordello.
19- Asgjë nuk e përfaqëson një njeri më shumë sesa mënyra sesi vdes.
20- Jo, nuk jam pasur. Unë jam një njeri i varfër me para, por kjo nuk është e njëjta gjë.
21- Kur një grua vendos të flejë me një burrë, nuk ka asnjë mur që ajo nuk mund të ngjisë, asnjë fortesë që s’mund ta shkatërrojë, asnjë konsideratë morali që ajo nuk do injorojë dhe mbi të gjitha: nuk ka Zot për të cilin t’ia vlejë të shqetësohesh.
22- Thuaji atij po. Edhe nëse po vdes nga frika, edhe nëse do të të vij keq më vonë, sepse çfarëdo që të bësh, do të pendohesh për gjithë jetën nëse thua jo.
23- Në qoftë se Perëndia nuk do të pushonte dielën, do të kishte pasur kohë për të përfunduar botën.
24- Vjen gjithmonë mëngjesi dhe jeta ne na jep prapë mundësi t’i bëjmë gjërat si duhet.
25- Kur të vdes, të vetmen keqardhje do ta kem është nëse në vdekje nuk do të ekzistojë më dashuria.
26- E nesërmja nuk është e sigurt për askënd, i ri apo i vjetër. Sonte mund të jetë e fundit herë që i shikon njerëzit që do. Prandaj mos prit, bëje sot sepse e nesërmja nuk vjen kurrë.
27- Nevoja e ka fytyrën e një qeni.
28- Askush nuk i meriton lotët e tu, por ai që i meriton ata, nuk do të të bëjë të qash.
29- Në gazetari vetëm një fakt i rremë, e vë në dyshim të gjithë punën e bërë, ndërsa në fiksion vetëm një fakt i vërtetë e legjitimon të gjithë punën e bërë
30- Në fund të fundit, letërsia nuk është tjetër vetëm se zdrukthtari. Me të dyja ju keni punë me realitetin, me një material po aq të vështirë sa druri. /KultPlus.com
Rrëfimet e mbetura në letër mbi karakterin e shqiptarëve. Shënimet e grekëve, italianëve, turqve apo francezëve mbi shqiptarët.
Faik Konica
(Nga Uashingtoni, ai vazhdonte të hidhte në letër historinë e shqiptarëve, frymëzuar nga gjithë librat që kishte lexuar, por dhe nga përvoja personale. Fati nuk deshi që Konica t’i përfundonte këto shënime, por ato janë sot si dëshmi jo vetëm e një kohe dhe një mendjeje që ka kontribuar aq shumë për çështjen shqiptare, por dhe një mënyrë për të parë një tablo të jetës sonë në ato vite. Këto shënime do të botoheshin shumë më vonë në një libër “Shqipëria, kopshti shkëmbor i Europës Juglindore”, një libër që ia vlen t’i rikthehesh shpesh për të takuar idetë përparimtare të tij.)
Për të nisur hulumtimin në karakterin e shqiptarëve, Konica ndalet te një nga gjestet që mund të quhet i rëndë për një shqiptar dhe ai është ta quash “i pabesë”. “Më së pari duhet ditur se fyerja më e rëndë në Shqipëri, është ta quash tjetrin ‘i pabesë’. Shumë gjaqe kanë pasur si pikënisje akuzën për pabesi. Kjo s’do të thotë se në Shqipëri nuk ka njerëz të pabesë, por tregon nivelin e sjelljes dhe idealin që parapëlqehet më shumë. Është interesante të vihet në dukje se në Greqinë moderne fyerja më e rëndë është ta quash tjetrin “analfabet” ose “të trashë” a “të plogët”: ideali i fqinjëve jugorë të Shqipërisë nuk është karakteri, por zgjuarsia, shkathtësia. Një fjalë e urtë e përhapur në të gjithë Shqipërinë thotë: “Shqiptari për një plesht djeg jorganin”. Kjo tregon padurimin dhe rrëmbimin, vrullin e shqiptarit. Ndoshta proverbi e ka zanafillën tek këshilla e ndonjë udhëheqësi për të mos nisur luftime të kushtueshme për punë të kota. Një sjellje edhe më fisnike shpreh fjala e urtë “Kokë e falur nuk pritet”, që do të thotë se armiku i nënshtruar ose i zënë rob nuk vritet”, shkruan ai.
Historiani bizantin, Nikiforos Gregoras, i cili nuk mund të dyshohet për simpati ndaj shqiptarëve, e përforcon faktin se shqiptarët nuk i vrasin, as nuk i shndërrojnë në skllevër, armiqtë e mundur. Është e vërtetë se Gregorasi përmend edhe emrat e disa kombësive të tjera të Perandorisë Bizantine që ndjekin po atë etikë luftarake, por edhe shembuj të ndryshëm, që dëshmojnë të kundërtën, mund të gjenden në kronikat e Bizantit. “Sidoqoftë në kohët e reja, në mes të kombeve të Europës Juglindore, vetëm shqiptarët i kanë qëndruar besnikë traditës kalorësiake që ta falin armikun e mundur”, Duke folur për femrën, ai shkruan se “është diçka e ditur dhe e vërtetuar që në Shqipëri ‘gruaja gëzon paprekshmërinë’”. “Edhe në luftimet e gjaqet më të egra, gruan s’e trazon njeri. Kur dikush ka një armik, i cili ruan rastin t’i marrë hak, kur i duhet të udhëtojë, e ndien veten më të sigurt po të jetë i shoqëruar nga ndonjë grua; megjithëse kjo mënyrë veprimi quhet si jo burrërore. Edhe hajdutët e rrugëve i përmbahen këtij qëndrimi ndaj grave”, shkruan Konica.
Ai sjell në kujtesë një ngjarje që duhet të ketë ndodhur në vitet 1900 ku në shtypin botëror shkruhej për një ngjarje: treni ndërkombëtar “Orient Ekspres”, që udhëtonte nga Parisi në Stamboll, u sulmua nga kusarët e Thrakisë. Udhëtarët meshkuj u detyruan të linin trenin me gjithë plaçkat e veta. Ndërkaq kryetari i bandës u tha grave të zinin vendet ku ishin më parë në tren dhe disa herë me radhë u kërkoi të falur për shqetësimin. Nga urdhrat që u jepte shokëve të vet në gjuhën shqipe, u mor vesh kombësia e hajdutëve. “Shqiptarët, kur flasin për veten e tyre, krenohen duke thënë se kanë shumë cilësi të mira e virtyte. Kjo është një pikë e dobët që e ka çdo komb dhe opinione të tilla nuk kanë ndonjë vlerë. Përkundrazi thëniet dhe shprehjet popullore janë gjykime spontane; ndër to, si të thuash, një komb zihet në befasi. Ne do ta vazhdojmë gjurmimin tonë po në atë vijë dhe do të përpiqemi të japim mendimin e popujve të tjerë për shqiptarët”, shkruan Konica.
Ai veçon mendimin e turqve, për shkak të afërsisë së tyre pesëqindvjeçare me shqiptarët. “Të gjithë historianët turq bëjnë fjalë për kokëfortësinë shqiptare: ‘Arnaud iunud’ do të thotë ‘shqiptari kokëfortë (i papërkulshëm)’” dhe është një shprehje e zakonshme në kronikat e vjetra turke. Turqit mendojnë gjithashtu se shqiptarët janë gjaknxehtë. “E ka një dell shqiptari”, është një shprehje turke mjaft e përhapur. Sir James Sedhouse, që e ka përfshirë këtë shprehje në fjalorin e vet monumental turqisht-anglisht, jep këtë përkufizim në botimin e ri të vitit 1921: “Arnautligi tuttu” – filloi t’i lëvizë gjaku, flet a vepron, siç bën zakonisht një shqiptar, me vrull. Sipas mendimit të komandantëve të vjetër turq, është me të vërtetë trim dhe shumë i zoti për të sulmuar, për të pushtuar ndonjë vend me mësymje, por qëndron indiferent kur kushtet kërkojnë taktikë mbrojtëse. Shqiptari vlerësohet nga turqit si tip i zgjuar, por një historian turk i shekullit XVII, Ibrahim Peçevi, thotë se “Ajaz Pasha i përkiste racës shqiptare, e megjithatë ishte shumë i zgjuar”, shkruan ai.
Sipas mendimit të turqve, interesi për para është një karakteristikë tjetër e shqiptarit, i cili është gati të futet në aventurat më të rrezikshme, mjaft që të nxjerrë ndonjë përfitim. E kishin zakon të tregonin një anekdotë në kohën e Perandorisë së vjetër turke: E pyetën shqiptarin një herë “a do të shkosh në ferr?” dhe ai u përgjigj “Sa është rroga atje?”.
Ndërsa grekët kanë një tjetër mendim për shqiptarët. Në gjuhën popullore greke, takojmë dy shprehje për shqiptarët. “Një kokë shqiptari” thuhet për një njeri të papërkulshëm e kryeneç. Kur dikush vuan nga hallet që i kanë rënë përsipër, miqtë e ngushëllojnë duke i thënë “hajt se Zoti nuk është shqiptar”, që do të thotë se Zoti është i mëshirshëm.
“Kjo akuzë për mizori kuptohet fare mirë po të shikohet në dritën e historisë: grekët për qindra vjet me radhë i kanë njohur shqiptarët vetëm si pushtues, si kusarë që u plaçkitnin qytetet bregdetare, si ushtarë të dërguar ndër ekspedita ndëshkimore, si xhandarë ose si mbledhës taksash. Grekët nuk patën rast të njohin anën njerëzore të shqiptarëve”, shkruan Konica.
Ajo çfarë e çudit atë janë italianët. “Italianët – dhe kjo të çudit shumë – megjithëse kanë pasur vazhdimisht marrëdhënie të ngushta dhe të afërme me shqiptarët, kanë vetëm një shprehje në lidhje me këtë popull. Edhe kjo nuk është diçka në favor të shqiptarëve. Shprehja “far l’albanese” mund të gjendet në të gjithë fjalorët e mirë të italishtes, si për shembull, në atë të Nikola Zingarelit (Nicola Zingarelli). Përkthimi fjalë për fjalë i shprehjes është “të hiqesh si shqiptar”, kurse kuptimi është tjetër “bëj sikur s’kuptoj; hiqem sikur nuk di gjë”, shkruan ai.
Ndërsa francezët gjithnjë kanë pasur marrëdhënie të ngushta me shqiptarët, princat e familjes së Kapetëve kanë mbretëruar në Shqipëri për afro njëqind vjet. Një shprehje që mund të takohet në kronikat e vjetra është kjo: “fier comme un albanais” – krenar si shqiptar. Edhe banorët e Ishujve Britanikë do ta kenë vizituar shpesh Shqipërinë në kohën e kryqëzatave, gjatë rrugës së tyre për në Tokat e Shenjta. Këtë itinerar ndiqnin edhe popujt e tjerë, mbasi rruga që kalonte nëpër Shqipëri ishte më e sigurta në atë kohë, kur udhëtimi për det, me anije të vogla, paraqiste rrezik.
Por këto vizita, në kalim e sipër, nuk kanë lënë gjurmë në histori. Për një grup anglezësh në Shqipëri bëhet fjalë vetëm në vitin 1457. Në këtë vit, një fisnik anglez me një kompani detarësh, erdhi në Shqipëri për të ndihmuar Skënderbeun në luftën kundër turqve. Nga këta ushtarë të guximshëm anglezë një pjesë e mirë u kthyen të gjallë në atdhe, i cili në atë kohë ishte i trazuar nga Lufta e dy Trëndafilave dhe nuk dihet çfarë përshtypjesh u la Shqipëria. Por, tre a katërqind vjet më vonë, anglezët, pasi pushtuan ishujt e Detit Jon, hynë në marrëdhënie të mira për një kohë të gjatë me Shqipërinë.
“Ata na kanë lënë disa vëzhgime të mprehta dhe të shkëlqyeshme mbi karakterin e shqiptarëve. Këto përshtypje, herë janë, herë nuk janë në favor të shqiptarëve, por vlejnë për sinqeritetin e tyre, mbasi shqiptarët për të cilët bëhej fjalë në ato studime ishin analfabetë e prandaj të paaftë të falënderonin ose të protestonin për sa thuhej rreth tyre”, shkruan Konica.
Villiam Martin Lik , i cili e filloi karrierën e vet si inxhinier ushtarak dhe e mbylli si arkeolog klasik, studimet e të cilit edhe pas një shekulli studiohen me nderim nga dijetarët, flet më se një herë në librat e vet për karakteristikat e shqiptarëve. “Plutarku na vë në dijeni. – thotë Lik, – se Pirroja ishte një oborrtar i shkathët dhe që në rini përpiqej të fitonte miqësinë e njerëzve të fuqishëm. Ky është në përgjithësi karakteri i shqiptarëve. Ata përpiqen me çdo mënyrë të sigurojnë mbrojtjen e eprorëve të tyre dhe u qëndrojnë besnikë, kur paguhen rregullisht. Kryengritjet e tyre të shpeshta zakonisht shkaktohen nga sjellja e pabesë e zyrtarëve, të cilët ndërmarrin disa punë pa siguruar më parë mjetet e duhura financiare. Shqiptarët, duke qenë zakonisht më të varfër se turqit, janë të kufizuar në kërkesat e veta, janë më të qëndrueshëm e të durueshëm, janë më të regjur me vështirësitë që në moshë të njomë”.
Në një vend tjetër, koloneli Lik shpreh këtë mendim: “Ndërsa turku krenar dhe përtac dhe fshatari i varfër grek paraqiten shpeshherë pa pikë energjie, si pasojë e shtypjes dhe e varfërisë së vazhdueshme, këta shqiptarët dallohen për veprimtarinë e tyre të palodhur. Ata i zinin të parët pikat më të larta anës udhës, sikur ishin në garë cili do të ngjitej i pari. Të gjitha pyetjeve në lidhje me topografinë u përgjigjeshin me zgjuarsi, lejen për të shikuar me teleskopin tim e quajnë si një shpërblim të madh. Nuk ka dy gjëra në këtë botë që ndryshojnë më tepër në mes tyre se sa zakonet, (sjelljet) e shqiptarëve me ato të osmanllnëve. Këta të fundit janë qeniet më flegmatike dhe të plogëta të njerëzimit, përveç rasteve kur i nxit diçka e jashtëzakonshme.
Por, për Konicën, një ndër karakteristikat kryesore të shqiptarëve, që asnjë studiues i huaj nuk e ka vënë re, është individualizmi.
Një dijetar gjerman, dr. Herbert Louis, i cili, siç e kemi thënë edhe më parë, ishte ngarkuar nga qeveria shqiptare të studionte topografinë e vendit, deklaron se në Shqipëri nuk ekziston kuptimi i fjalës turmë. “Një nga përshtypjet më të forta, – deklaron dr. Louisi – që më ka mbetur nga shqiptarët, është ajo që te secili prej tyre, vihet re një njeri me besim të madh në vetvete. Çdo individ, qoftë i zgjuar ose budalla, ka një aftësi të dukshme për të vendosur vetë dhe është mësuar të trajtojë pasurinë dhe jetën e vet në mënyrë praktike. Në një situatë të paqartë, secili jep një gjykim dhe është i gatshëm për nisma të guximshme. Me fjalë të tjera, në Shqipëri nuk ekzistojnë masa indiferente”.
“Kjo mungesë e frymës së turmës ka pasur pasoja fatale për unitetin e Shqipërisë, pasi secili përpiqej të merrte pjesë drejtpërsëdrejti personalisht, pa ndërmjetës ose të deleguar, në diskutimin e punëve publike. Ideja e shtetit për shqiptarin nuk kalonte përtej caqeve të qytetit ose përtej maleve ku banonte. Ashtu si për grekët e vjetër dhe për italianët e mesjetës, ideali i shqiptarit ishte ai i një qyteti shtet. Në rastet kur çështja kombëtare kërkonte unitet veprimi, vetëm mbas diskutimesh pa fund arrihej të merreshin masa të përbashkëta, por edhe këto shumë herë tepër me vonesë. Nëse Shqipëria u nënshtrua nga të huajt në të kaluarën, gjithmonë ndodhte për fajin e një qëndrese të pakombinuar”, shkruan Konica.
Ajo çfarë është interesante sipas tij, është dhe fakti se shqiptari, megjithëse shumë i pavarur dhe individualist, për të mos iu nënshtruar ndikimit të huaj kundër vullnetit të vet, prapëseprapë ka besim të madh në përparësinë që i takon atij që ka lindur në një familje të fisme. Ai sjell si shembull një ngjarje nga historia e kryengritjeve shqiptare, kur trazirat shkaktoheshin vetëm për shkak se caktohej si sundimtar ndonjë njeri nga familje e panjohur (pa emër). “Jo shumë kohë më parë (për të qenë të saktë, në vitin 1896) Sulltani kishte emëruar një sundimtar të përgjithshëm në Shqipërinë e Veriut, por popullsia ngriti krye, rroku armët dhe shprehu pakënaqësinë që do të sundohej nga një njeri me prejardhje familjare të rëndomtë. Një gazetar frëng i kohës vuri në dukje se “këta shqiptarët kanë një mënyrë të menduari si Montomorensia” (Duka i Montmorency, të cilit ia prenë kokën më 1632).Por qëndrimi shqiptar e ka burimin gjetiu: mbështetet në përvojën që “njeriu i ri”, njeriu i pafis (homo novus), shpesh nuk di ta përmbajë veten. Në Shqipëri dëgjohet ky proverb popullor “Kur bëhet jevgu pasha, më parë vret të atin”. Kjo shprehje popullore e shqipes është varianti i proverbit të anglishtes “Po i hipi kalit një lypës, do t’i grahë sa t’i nxjerrë shpirtin”.
Urrejtja është një tjetër. Prandaj përzierja e një autoriteti qendror në liritë lokale dhe individuale shikohet si një dhunë, ligjet që nxjerr ai autoritet qendror quhen në esencë si të padrejta dhe shkelja e tyre, sado e rëndë që të jetë, konsiderohet vetëm si një sjellje e pahijshme. Për më tepër, prej njëfarë qëndrimi patriarkal ndaj jetës, ngurron të marrë masa të rënda ndëshkimore. Dënimi me vdekje shikohet kudo si diçka e urryer, dhe është për t’u vënë në dukje se edhe në ditët tona, ashtu si në të kaluarën, nuk gjen dot njeri në Shqipëri që të bëjë punën e xhelatit. Për të zbatuar dënimet me vdekje të gjykatave, policia detyrohet të pajtojë ndonjë jevg, i cili, pas shumë protestash, e kryen detyrën, natyrisht jo si profesionist, por si diletant, gjë kjo që ia zgjat vuajtjet viktimës”, shkruan Konica.
Ndërsa një nga karakteristikat fatkeqe të shqiptarëve dhe që zë vend të dukshëm, është mungesa e plotë e idealizmit tek ata. Në një vend ku njeriu vdes aq me lehtësi në grindje të ndryshme, nuk është dëgjuar të vdesë kush për një ideal a për një çështje (kauzë). Kjo ndihmon të shpjegohet fakti përse Shqipëria nuk e fitoi lirinë më parë dhe ka një numër kaq të paktë dëshmorësh të rënë për pavarësinë kombëtare. Aktet e devotshmërisë dhe të guximit, që kanë shkaktuar vdekjen e mijëra njerëzve, mund të përdoren si argument për të përgënjeshtruar thënien time. Por, devotshmëria e egër ndaj traditave të vendosura dhe ndaj kanunit shekullor të nderit, janë më tepër veprime mekanike dhe për t’i kryer nuk nevojitet të vihet në rrezik jeta në mënyrë të vullnetshme për një ideal të zgjedhur lirisht. Ndërsa mikpritja është një virtyt tashmë i pranuar nga të gjithë.
Konica thotë, se “shqiptarët nuk kanë prirje të flasin shumë”. Këtë gjë e vë re dhe shkrimtari frëng Hiasent Hekar (Hyacynthe Hecquard), i cili, si konsull i Francës në Shkodër për shumë vjet me radhë, arriti ta njihte mirë Shqipërinë e Veriut, e vë në dukje shkurtësinë plot dinjitet të fjalimeve në kuvendet popullore.
Jeta seksuale e shqiptarëve
Për jetën seksuale të shqiptarëve mund të thuhet fare pak në një libër të destinuar për publikun e gjerë. Disa vese nuk janë të panjohura ndër qytete, megjithëse janë fryti i ndikimeve të huaja; porse vështirë të gjendet në botë një popullsi me zakone më të pastra se ajo e fshatarëve dhe malësive të Shqipërisë. Pafajësia e popullit të thjeshtë dëshmohet edhe nga një zakon i çuditshëm që ka mbetur deri vonë e nuk është zhdukur ende plotësisht. Përpara martesës (dhe nusja është zakonisht pesëmbëdhjetë deri më shtatëmbëdhjetë vjeçe, kurse dhëndri nëntëmbëdhjetë deri njëzetenjë) një burrë i moshuar, pjesëtar i familjes, do t’i shpjegonte bashkëshortit të ardhshëm anën fizike të martesës, ku do të shënonte me shkumës, me qymyr ose me ndonjë lëndë tjetër ngjyruese një rreth të vogël përqark “depilata virginis pudenda, ut iuvenis inexpers introitum facilius inveniat”.
Në disa krahina të Shqipërisë ekziston një besëtytni në lidhje me seksin e ujërave. Disa ujëra quhen “mashkullore” dhe besohet se kanë veti afrodiziake për burrat; disa ujëra të tjera janë “femërore” dhe mendohet se ushtrojnë të njëjtin efekt te femrat; kurse një lloj uji tjetër është “asnjanës”. Një burrë, me arsim, më tregoi se një herë kishte shkuar për punë nga qyteti i lindjes Gjirokastër në një fshat gjashtë orë larg. Sapo arriti aty piu një gotë ujë nga një burim dhe menjëherë pas kësaj diçka e shtyu të kthehej në shtëpi dhe të takohej me të shoqen. Ai ua tregoi shokëve këtë ndjenjë të çuditshme dhe ata e pyetën, duke qeshur, nëse kishte pirë ujë nga një farë burimi. Unë e ndërpreva bashkëbiseduesin, duke e pyetur a e dinte më parë çfarë mendohej për ato ujëra. “E mora vesh çfarë doni të nxirrni me këtë pyetje, ma ktheu ai – doni të dini se mos isha ndikuar nga sa kisha dëgjuar për ato ujëra; jo, deri atë ditë nuk kisha dëgjuar asgjë për efektin e tyre”. Ai shtoi se, meqë e kishte kthyer kalin në Gjirokastër dhe i kishte urdhëruar shërbyesit të vinin e ta merrnin pas tri ditësh, u kthye më këmbë në qytet sa më shpejt që mundi. /Konica.al/ KultPlus.com
Shkrimtari kosovar, Afrim Demiri, botoi sot librin e tij të ri të titulluar ’Figura e 17-të’, me përmbledhje prej 40 tregimeve, shkruan KultPlus.
Libri ’Figura e 17-të’ trajton fatet e trishta njerëzore, luftën, fenomenin e emigracionit dhe sulmin ndaj mendësisë primitive brenda nesh.
Me mbështetje nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit dhe botim nga shtypshkronja ‘Beqir Musliu’ në Gjilan, doli sot në pah libri i poetit Demiri.
Për botimin e librit njoftoi vetë autori, përmes një postimi në Facebook.
“Personazhet e 40 tregimeve të mia, të përmbledhura në librin “Figura e 17-të”, u kthyen në shtëpi, për të marrë udhë prej sot e tutje drejtë juve lexues të nderuar. Mund t’iu duken të trishtë, absurd, filozofik apo vrastar, të humbur në botën arkaike apo mbledhës të kujtimeve fëmijërore, andaj keni kujdes me ta, trajtoni si veten”, shprehet Demiri i cili në fund falënderon të gjithë ata që kanë ndikuar që ky libër të formësohet.
“Prej sot të gjitha fjalët vlerësuese ju takojnë juve”, thotë autori. / KultPlus.com
Një kopje e rrallë e botimit të parë të një libri të Harry Potter-it, i blerë për 30 centë, është shitur për një vlerë mbi 10 mijë euro në ankand.
Kopja e Harry Potter u rrëmbye pasi një bibliotekë e tërhoqi atë nga përdorimi. Doli të ishte një nga vetëm 500 botuar nga Bloomsbury në 1997 dhe një nga vetëm 300 që u lëshuan për bibliotekat në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar, përcjell portali rtv21.tv
Një blerës i librit e njohu vlerën e tij pasi Biblioteka e Wolverhampton, vendosi ta shesë atë super lirë. Fillimisht, ajo u vlerësua midis 3,000 dhe 5,000 £, por pas një lufte ofertash në Antiket e Richard Winterton Auctioneers në Lichfield, Staffs, ajo u shit për më shumë se 10 mijë euro.
Drejtuesi i ankandit Richard Winterton tha: “Ne jemi absolutisht të kënaqur me këtë rezultat. E para në serinë origjinale të librave nga JK Roëling, kjo kopje ka qenë qartësisht e lexuar mirë dhe ka ende ngjitësen e saj të identifikimit të bibliotekës, ngjitësen e shtyllës kurrizore me shkronjën J, vulën e tërheqjes dhe çmimKoleksionisti, emri i të cilit nuk bëhet i ditur, e mbajti librin në një kuti në shtëpi, por besoi se e humbi kur koleksioni i tij u bë shumë i madh. Burri vdiq në fillim të këtij viti në moshën 55-vjeçare, duke bërë që libri të rizbulohej nga familja e tij.
Motra e burrit, e cila kërkoi të mos përmendet emri, tha: “Ai filloi të merrej me libra dhe relikeve kur ishte ende në shkollë./21Media/KultPlus.com
Orhan Pamuk është një prej shkrimtarëve më të njohur turk. Ai është fitues i çmimit Nobel për Letërsi në vitin 2006, shkruan KultPlus.
Veprat e tij të cilat u përkthyen në shumë gjuhë të botës përfshijnë librat si ‘Unë jam e kuqja’, ‘Flokëkuqja’, ‘Bora’,’Muzeu i Pafajësisë’, ‘Stambolli: Kujtimet dhe qyteti’, ‘Jeta e re’ , ‘Xhevdet beu dhe të bijtë’, ‘libri i zi’ e shumë të tjerë.
E për shumë lexues, kryevepra e tij është ‘Muzeu i pafajësisë’. Ky roman tregon obsesionin e një burri të pasur të quajtur Kemal, fejesa e të cilit dhe marrëdhënia e tij me familjen prishen pas një afere pasionante me një grua të quajtur Fusun. Kemali shpenzon vite duke u përpjekur të rindezë romancën e tij me Fusunin tashmë të martuar dhe në mënyrë të detyrueshme mbledh një koleksion objektesh që ia sjellin në mend atë.
‘Muzeu i Pafajësisë’ ka edhe muzeun me të njëjtin emër, e që ndodhet në Stamboll, ku vizitorët mund t’i shohin të ekspozuara të gjitha objektet e përmendura në libër.
Mëposhtë KultPlus ua sjell një fragment nga ky roman:
Dashuri, guxim, modernizëm
Një mbrëmje, kur shkuam në Fuaje, Sibeli më dhuroi parfumin Spleen që e kishte blerë në Paris dhe që unë po jua paraqes këtu. Ndonëse nuk më pëlqente të përdorja parfume, një ditë e vura në rrëzë të qafës. Fysuni e ndieu kur bëmë dashuri.
– Zonjusha Sibel ta ka dhënë këtë parfum?
– Jo, e kam blerë vetë.
– Që t’i pëlqejë zonjushës Sibel?
– Jo, shpirt, që të të pëlqejë ty.
– Ti, sigurisht, bën dashuri me zonjushën Sibel, apo jo?
-Jo.
– Mos më gënje, të lutem, – tha Fysuni.
Në fytyrën e mbuluar nga djersët, iu shfaq një lloj ankthi. – Do ta pranoj natyrshëm. Sigurisht që bën dashuri edhe me të?
E nguli vështrimin mbi sytë e mi si ajo nëna që me durim kërkon të dëgjojë të vërtetën nga fëmija që po e gënjen.
– Jo.
– Më beso, gënjeshtra ma thyen më shumë zemrën. Të lutem, më thuaj të vërtetën. Po mirë, përse nuk bëni dashuri?
– Me Sibelin jam njohur verën e kaluar në Suadije, – i tregova Fysunit, duke e përqafuar. – Ngaqë gjatë verës shtëpia ku kalonim dimrin qe e zbrazët, ne vinim në Nishantash. Në vjeshtë ajo u largua për në Paris. Gjatë dimrit kam shkuar unë disa herë tek ajo.
– Me avion?
– Po. Këtë dhjetor Sibeli e mbaroi universitetin dhe u kthye nga Franca për t’u martuar me mua. Nisëm të takohemi në shtëpine verore në Suadije, por shtëpia ishte aq e ftohtë, sa pas njëfare kohe na humbi dëshira për të bërë dashuri, – vazhdova unë.
-Po bëni pushim derisa të gjeni një shtëpi të ngrohtë?
Ne fillim të marsit, para dy muajsh, shkuam edhe një herë në shtëpinë verore ne Suadije. Ishte shume ftohtë. Kur ndeza oxhakun, shtëpia u mbulua e gjitha nga tymi. U grindém. Pas kesaj Sibeli kaloi një grip te rëndë. Pati temperature dhe qendroi një javë në shtrat. Pas kësaj nuk donim të shkonim më atje për të bërë dashuri.
-Cili nga ju nuk deshi? – pyeti Fysuni. -Ajo apo ti? – Në fytyrën qe dukej sikur vuante nga kureshtja dhe dukes se thoshte “Te lutem, me trego te verteten”, kete radhe u shfaq vështrimi lutes me nentekstin: Te lutem, më gënje, por mos me trishto!”
-Sipas hamendjeve të mia, Sibeli mendon që po të bëjmë më pak dashuri tani, uné do ta vlerësoj më shumë fejesën, martesën. madje edhe atë vetë, – iu përgjigja.
Por ti me the se ju keni bërë dashuri me parë.
-Nuk po me kupton. Nuk po flasim për aktin tonë të parë.
-Jo, e di, -tha Fysuni, duke ulur zërin.
– Me ate veprim. Sibeli me tregoi se sa shumë me donte dhe sa besim kishte tek une,- i thashe.- Por mendimi për të bërë dashu ri para martese e shqetëson ende… Une e kuptoj këtë. Megjithëse ka studiuar për shume kohe në Evrope, s’eshte kaq e guximshme dhe moderne sa ti…
Heshtëm nje copë herë. E kam vrarë mendjen për shume vite të tëra rreth kuptimit të kësaj heshtjeje, ndaj mendoj se tani jam në gjendje t’jua përshkruaj gjendjen me paanèsi: Fjalia e fundit që i thashe Fysunit, mbartte edhe një nëntekst tjeter. I shpjegoja asaj se qëndrimi i Sibelit nënkuptonte dashuri dhe besim, ndërsa i Fysunit guxim dhe modernizem. Nga kjo dilte perfundimi se, meqenëse Fysuni kishte bërë dashuri me mua e nisur nga “gu ximi dhe modernizmi” – për shume vite me radhë do të ndieja pendesë të thellë për këto fjalë që më shpëtuan nga goja – me të nuk do të kisha ndonjë përgjegjësi apo lidhje të veçantë. Si “mo derne” që ishte, atë nuk e rëndonte shume fakti i të bërit dashuri me një mashkull para martese ose e te mos qenit e virgjër natën e parë të marteses… Ishte e njejta gjë si me ato gratë evropiane që i ënderrojmë aq shumë apo si disa gra të përfolura qe thuhej se bridhnin rrugeve të Stambollit… Por, në të vërtetë ato fjale ia pata thënë vetëm për t’i bërë qejfin.
Teksa i bluaja të gjitha këto gjatë atyre minutave heshteje – ndoshta jo kaq qartë vështrimin e kisha ngulur në degët e pemëve, në kopshtin prapa pallatit, që lëkundeshin nga era. Pasi benim dashuri, rrinim ashtu të shtrirë duke biseduar me sytë të drejtuar jashtë dritares, në pemët në kopshtin e pasëm, në ndër tesat që dukeshin midis pemëve dhe te sorrat që fluturonin raste sisht aty rrotull.
– Unë nuk jam as guximtare, dhe as moderne! – u përgjigj pas një copë here Fysuni.
M’u duk sikur në fjalët e saj pasqyrohej shqetësimi që mund t’i ishte krijuar nga tema e rëndë e bisedës, madje m’u duk pakëz e thjeshtë, ndaj nuk e vrava shumë mendjen.
– Një grua mund ta dashurojë si e marrë një burrë për vite e vite me radhë, pa bërë asnjëherë dashuri me të… – shtoi Fysuni me kujdes.
– Sigurisht, – iu përgjigja. Ra përsëri heshtja.
– Ti do të thuash se tani ju të dy nuk bëni më dashuri me njëri tjetrin? Përse nuk e sjell zonjushën Sibel këtu?
-Nuk më ka vajtur mendja, – iu përgjigja, i habitur edhe vetë se si nuk qemë kujtuar më parë. – Nuk e di përse u bëre ti shkak që të më kujtohej ky vend ku dikur kyçesha për të studiuar ose për të dëgjuar muzikë me shokët.
– E besoj se nuk të ka vajtur mendja, -tha Fysuni me vështrimin e një mendjemprehteje. – Por ka diçka të gënjeshtërt në ato që rrëfeve më parë. Po apo jo? Dua të mos gënjesh asnjëherë. Nuk mund ta besoj që ti nuk vazhdon të bësh dashuri me Sibelin. Betohu të lutem.
– Të betohem që këto kohë nuk kam bërë dashuri me Sibelin,-i thashë dhe e përqafova Fysunin.
– Mirë, kur do të filloni të bënit dashuri sërish? Në verë, kur ata të tutë të shkojnë në Suadije? Kur do të shkojnë? Përgjigjmu drejt.nuk do të pyes më.
– Ata do të mbarten në Suadije pas ceremonisë së fejesës, mërmërita i turpëruar.
– Po tani po më gënjen?
-Jo.
– Mendohu pakëz po deshe.
Bëra sikur u mendova një copë herë. Ndërkohe Pysuni kishte marrë nga xhepi i xhaketés patentën dhe po luante me të
– Zoti Ethem, edhe une kam një emër të dytë, – tha. – Gjithsesi, a u mendove?
– Po, u mendova, – i thashë. Unë nuk të kam thënë asnjë gënje shtër.
– Kur? Tani apo gjatë këtyre ditëve?
– Asnjëherë… – iu përgjigja. Në raportin ku jemi nuk është nevoja t’i themi gënjeshtra njëri-tjetrit.
– Si?
I thashë se në lidhjen tonë nuk kishte përfitime apo interesa pune, dhe ndonëse fshehurazi nga të gjithë, ne po e jetonim atë thellësisht me ndienjat më të pastra njerëzore pa i lënë vend gënjeshtrave dhe mashtrimeve.
-Jam e bindur që po më gënjen, -tha Fysuni.
-Sa shpejt e humbe respektin për mua.
– Në të vërtetë, unë dëshiroja të më gënjeje… Sepse njeriu gënjen vetëm kur ka frikë të humbasë diçka.
– Sigurisht, që unë gënjej, por gënjej për ty… Jo ty. Po deshe. tani e tutje e bëj edhe këtë. Takohemi përsëri nesër. Mirë?
– Mirë! – tha Fysuni.
E përqafova dhe i mora erë me gjithë shpirt në zverk. Sa e herë e nuhasja aromën e saj që i përngjante një përzierje algash deti. karamele të djegur dhe biskota femijësh, në shpirt më krijohej nje ndienjë lumturie dhe mirësie. Megjithatë, orët që kaloja me Fysunin, s’mund ta ndryshonin rrjedhen qe me kishte marrë jeta. Ndoshta gjithçka po ndodhte ngaqe lumturia dhe gëzimi që përje toja në shpirt, më dukeshin si ndjesi krejt të natyrshme. Gjithsesi, kjo nuk kishte aspak lidhje me gjykimin qe “une kam gjithnjë të drejte – e natyrshme kjo për të gjithë meshkujt turq – apo me mendimin tjetër se isha pre e padrejtesive. Ndoshta, thjesht, nuk isha fort i vetedijshëm për atë çka po përjetoja.
Pikërisht ato dite nisa të dalloja disa plage e vraga të thella e të pariparueshme qe po me hapeshin dalengadale ne shpirt, nga ato qe i zhysin disa meshkuj në vetmi te tmerrshme për gjithe jetën. Tashme, çdo natë, para se të flija, nxirrja nga frigoriferi shishen e rakisé, mbushja një gotë dhe e pija i vetëm në heshtje. Dritaret e dhomës së gjumit në shtëpinë tonë, në majë të një pallati te larte perballe xhamisé sé Teshvikijes, shihnin kah dritaret e dhomave të gjumit të shume hyrjeve të tjera që i ngjanin kësaj tones. Kur isha femija, futesha në dhome ne erresire dhe teksa perpiqesha te depertoja me veshtrim përtej xhamave në dhomat e tjera të gjumit, ndieja paqe në shpirt.
Gjate atyre neteve, teksa vështroja dritat e Nishantashit, men dja me thoshte se për të vazhduar jetën time të bukur dhe te lumtur, pa e ndryshuar ate, nuk duhej të bija në dashuri me fy sunin. E kuptoja se nuk duhej të rrëmbehesha nga shoqëria e Pysunit, nga problemet, shakate dhe mirësia e saj. Kjo nuk qe shume e vështirë, sepse përveç kohës kur bënim dashuri dhe zgjidhnim ushtrimet e matematikës, nuk rrinim shumë gjatë me njëri-tjetrin. Kisha nisur të mendoja se herë Fysuni dhe here unë, kur largoheshim nga apartamenti, pas orëve të hareshme të dashurise, tregonim të njëjtin kujdes për të mos “rënë brenda”. Por për të kuptuar këtë histori, mendoj që është e domosdoshme. të kuptohen lumturia dhe kënaqësia që përjetonim gjatë atyre minutave tejet të hareshme, të ëmbla dhe të papërsëritshme.
Sigurisht që dëshira për t’i jetuar sërish e sërish ato çaste dashurore e për të shijuar ato kënaqësi, është shkëndija e zjarrit që i jep jetë kësaj historie. Per te kuptuar arsyen që më mbante të lidhur pas saj, jam detyruar t’i kujtoj dhe rikujtoj ato çaste dashurore të papërsëritshme për vite të tëra, por në vend te men dimeve arsyetuese, para sysh me shfaqeshin gjithnjë pamje të këndshme nga orët kur benim dashuri: Fysuni bukuroshe ështe ulur ne prehrin tim dhe unë kam përpirë në gojë gjoksin e saj të madh në të majtë… Ndërkohë që djersët që më pikojnë nga balli dhe mjekra, bien mbi zverkun e saj të hijshëm, unë vështroj si i magjepsur shpinen dhe pjesën e saj të pasme. Ja, si i pulit sytė pasi ka lëshuar nje klithmë kënaqësie… Ja edhe shprehja që lexohet në fytyrë, në çastin kur kënaqësia jonë arrin kulmin…
Por siç do ta kuptoja me vonë, këto pamje, nuk ishin pasoje e lumturisë dhe kënaqësisë qe kisha provuar, ishin veçse disa fotografime ngacmuese… Shumë vite më pas, teksa luftoja te gjeja shkakun e marrosjes pas saj, përpiqesha të sillja në kujtesë jo vetem çaste nga aktet tona dashurore, por edhe dhomen ku kishim bërë dashuri, mjedisin përreth, madje edhe gjërat e rën domta. Ndodhte që ndonjë korb në kopshtin e pasëm të ndërtesës, ndalte mbi hekurat e ballkonit dhe na këqyrte në heshtje. Ishte njëlloj si ata zogjtë që ndalonin në ballkonin e shtëpisë sonë kur unë isha fëmijë. Atëherë mamaja më thoshte: “Pa hë, fli tani se po të përgjon korbi”, dhe unë frikësohesha. Edhe Fysuni paskesh ndjerë të njëjtën frikë nga një zog i ngjajshëm në fëmijëri.
Të ftohtët dhe pluhuri në dhomë, ndonjëherë pamja e zber dhylët, ndotësia apo hijet e trupave tanë apo të çarçafeve, cope zat që depërtonin nga jeta jashtë asaj dhome, trafiku, zhurmat e pafundme në kantieret e ndërtimit dhe britmat e shitësve, të gjitha këto na kujtonin që akti ynë dashuror nuk i përkiste botës së ëndrrave, por ishte një pjesëz e botës së vërtetë. Ndonjëherë dëgjonim boritë e anijeve, diku larg në Dollmabahçe apo Beshik tash, dhe të dy së bashku përpiqeshim të gjenim se ç’lloj anijeje ishte. Në çdo takim të ri ne dashuroheshim gjithnjë e më me pa sion dhe natyrshmëri. Kësisoj arrita të kuptoja se burimi i vërtetë i lumturisë sime, nuk qenë vetëm kjo botë dhe hollësitë e aktit dashuror tejet magjepsës, por edhe të metat, lungat, puçrrat, qi met dhe prekat e errëta dhe të frikshme në trupin e Fysunit.
Ç’ndiesi tjetër më mbante të lidhur kaq fort pas saj, përveç kënaqësisë së të bërit dashuri pa kufi dhe dlirësisht? Ose për t’u shprehur më mirë, përse bëja dashuri me gjithë shpirt me të? Mos ishin kënaqësia dhe dëshira e përsëritur për të bërë seks, ato që krijonin atë që e quajmë dashuri, apo ishte diçka tjetër ajo që e zgjonte dhe e ushqente këtë dëshirë të ndërsjelltë? Gjatë atyre ditëve të lumtura kur takoheshim dhe bënim dashuri fshehurazi, nuk më shkonte mendja t’i bëja vetes pyetje të tilla. Atëherë i përngjaja një fëmije të gëzuar që ka hyrë në një shitore karamelesh dhe i rrufit ato njëra pas tjetrës tejet i lumtur./KultPlus.com
Gjatë këtyre shëtitjeve nuk më kujtoheshin asnjëherë ato që më thoshte ajo. Isha krejt i ekzaltuar, i bindur se një forcë mistike na ishte afruar dhe se bashkimi ynë ishte rezultat i një afiniteti të paracaktuar. Kisha tre mëngjese që e njihja; tre mëngjese të shkurtra, përpara të cilave pjesa tjetër e ditës nuk ekzistonte deri në mëngjesin pasardhës. Por, mëngjesin e katërt qëndrimi i saj ndryshoi. Ajo më priti ftohtë, pa entuziazëm dhe nuk pranoi të ma kapte dorën. Unë e qortova për këtë gjë dhe e akuzova me shaka se nuk më donte. Më tha – në fund të fundit, unë jam pesëmbëdhjetë vjeç dhe ju nuk jeni veçse katër vjet më i madh se unë. Unë nuk desha ta kuptoja domethënien e kësaj vërejtjeje. Por, nuk mund të mos e vija re mënyrën me të cilën papritur po më largonte. Vështronte drejt përpara, duke ecur me një hap elegant prej gjimnazisteje, me duart të futura në xhepat e bluzës marinare.
– Me fjalë të tjera, ju nuk më doni me të vërtetë – i thashë. Nuk e di – ma ktheu ajo. Unë mbeta i hutuar. – Në qoftë se nuk e dini, atëherë nuk më doni. Në vend të përgjigjes, ajo vazhdoi të ecte pa thënë asgjë. E shikoni çfarë profeti jam – zura të flisja unë me një ton të lehtë. – Ju kisha thënë se do të pendohesha që u njoha me ju. Provova ta merrja në pyetje për të zbuluar ndjenjat e saj të vërteta në lidhje me mua, por të gjitha pyetjeve ajo iu përgjigj njëlloj: – Nuk e di.
Doni të martoheni me mua? – I thashë më në fund për ta zënë ngushtë. – Unë jam tepër e re. Mirë atëherë, sikur të ishit e detyruar të martoheshit, do të më merrnit mua, apo ndonjë tjetër? Por, ajo nuk donte të angazhohej dhe përsëriste pa pushim të njëjtat fjalë: – Nuk e di… unë ju dua… por… – Por nuk më doni – i thashë unë tërë ankth. Ajo mbeti në heshtje.
Ishte një mëngjes i vrerët, rrugët kishin një pamje të përhime dhe të shëmtuar. E keqja është se kam lejuar t’i çoj gjërat shumë larg – thashë me një zë të ngjirur. Kishim arritur në hyrje të metrosë. “Mendoj se do të bënim mirë të ndaheshim dhe të mos takoheshim më kurrë” – shtova duke pritur se si do të reagonte ajo. Mbeti e ngrysur. – Lamtumirë – u përgjigj ajo. – Më vjen shumë keq.
Kjo ndjesë qe si një goditje që po më jepte në zemër. Kur ajo u zhduk në metro provova një ndjenjë zbrazësie të padurueshme. Ç’kisha bërë? Mos isha treguar tepër brutal? Nuk duhej ta kisha trembur. Isha sjellë si një hajvan i fryrë dhe kisha krijuar një situatë të tillë që tani nuk mund të takohesha më me Hetin pa u bërë qesharak. Ç’duhej të bëja? Më mbetej vetëm të vuaja.
Në ambientet e Biblitekës Kombëtare të Kosovës do të promovohet libri “Kosova 1990-1992”, i autorit të ndjerë Llukman Halili, shkruan KultPlus.
Promovimi do të mbahet të premten, më datë 23 qershor 2023, duke filluar në ora 13:00 në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, ‘Pjetër Bogdani’/ KultPlus.com
Gjon Buzuku dëshmon se për veprën e tij punoi brenda 20 marsit 1554 dhe 5 janarit 1555. “Meshari” i Buzukut u vu, me sa duket, në indeks nga Inkuizicioni, kështu që libri u zhduk gati krejt dhe sot njihet në një kopje të vetme në Bibliotekën Vatikane. Atë s’e përmend asnjë autor pasardhës përpara Pjetër Bogdanit (1665), Zbulimi që i bëri Nikollë Kazazi (1740) nuk e shpëtoi nga heshtja. U desh që ta rizbulonte Pal Sqiroi, në fillim të shekullit tonë (XX), që të niste e të bëhej mirë i njohur.
Gati tre shekuj e gjysmë heshtjeje kaluan mbi librin e parë që dimë të jetë botuar shqip. Me interes është që të njihet se nga çfarë vendi e ka prejardhjen kopja e vetme e librit të Buzukut. Mbi këtë libër ka disa anëshkrime, ku gjejmë emrat e dy klerikëve që e kanë përdorur atë, një Gjon e një Gjergj, si edhe emrat e tre të tjerëve, të cilët u janë drejtuar dy të parëve me anëshkrimet e tyre, për t’i përshëndetur e për ndonjë porosi: një Mark, një Pjetër e një Nikollë. Në një faqe, ose në kapakun e fundit të librit, lexojmë edhe emrin e një Kola Kuçi dhe, nën këtë emër, kemi fjalën Asanes. Është pikërisht kjo fjalë që na shpuri të kërkojmë prejardhjen e ksomblës së librit të Buzukut nga fshati i sotëm Hasanaj, pak në jugperëndim të Fushë-Krujës.
Ky fshat, më 1431 dhe në pjesën e parë të shek. XVII, thuhet Asanes. Një emër mesjetar sllav. Duke ditur se libri ka bërë pjesë në Bibliotekën e Kolegjit Urban në Romë dhe e ai kolegj u krijua më 1627, kërkuam dokumentet fill përpara dhe pas kësaj date. Në një relacion të njohur të Marin Bicit, të vitit 1610, hasëm në të dhëna me interes të veçantë për fshatrat midis Krujës dhe detit, pranë Asanesit. Kështu, në qershor të atij viti, në Laç ka qenë famulltar një Gjon, ndërsa në Qullës të zonës së Rodonit një Gjergj. Po në këtë zonë, n Muzhëll ka qenë famulltar një Mark (vendas) e në Shporaj një Nikollë, kurse midis këtyre fshatrave dhe Asanesit, në Bëlaj (sot Bilaj), shërbente një Pjetër. Janë pikërisht të pesë emrat që hasim në anëshkrimet e përmendura.
Marin Bici na mëson se famulltari i Qullësit ishte, Gjergj Bardhi (i quajtur në dokumente të tjera Maqedoni), i cili shërbente edhe si vikar (zëvendës) i peshkopit të Randësisë, d.m.th. të rrëzave të Krujës e gjer në det. Është pikërisht ai që ka edhe shkrimin më të mirë. Duke qenë më me kulturë se shokët, ai është ngjitur në hierarki. Llagapët e të tjerëve nuk i dimë, po Nikolla i Shporajt mundet që është Kola Kuçi, të cilin e gjejmë edhe në Asanes. Që 5 klerikë, emrat e të cilëve i gjejmë bashkë në anëshkrimet mbi librin e Buzukut, t’i gjejmë bashkë edhe në fshatrat pranë Asanesit, në një kohë jo shumë pas botimit të librit, kjo tërheq vëmendjen. Anëshkrimet na bëjnë të mendojmë se Gjoni dhe Gjergji jetonin pranë e pranë, ndërsa tre të tjerët si grup më vete. Gjergji, duke qenë vikar, duhet të ketë qëndruar në Laç, qendër kryesore kishtare e atyre anëve, pra të ishin shpesh pranë Gjonit.
Libri sigurisht ka qenë i Gjonit dhe është përdorur shpesh, me sa duket, nga vikari Gjergj, po herë pas here edhe nga tre të tjerët. Kuptohet se ai libër ishte fort i rrallë, që kur vunë indeks, shumë shpejt mbasi doli, meqë veprimtaria e Inkuizicionit për spastrimin e librave të kishës ka filluar më 1568. Libri ishte në dorë edhe të Kola Kuçit në Asanes. Ksombla e vetme që njihet sot nga libri i Buzukut e ka prejardhjen nga fshatrat e rretheve të sotme të Krujës dhe Durrësit, fill në të dy anët e lumit të Ishmit, në zonën fushore dhe kodrinore bregdetare, midis Laçit, Hasanajt e Muzhllit.
Që libri e ka prejardhjen nga një zonë bregdetare, këtë e sugjeronte edhe vizatimi i një varke me vela që dikush prej atyre që e kanë pasur nëpër duar ka bërë mbi të. Ky vizatim përcillet me fjalën Aisa. Me këto fjalë do të thotë Ishëm? Që libri vjen nga ato anë, kjo ka rëndësi për historinë e shkrimit të gjuhës sonë në Shqipërinë e Mesme. Librin e rrallë të Buzukut ka shumë mundësi ta ketë gjetur e konfiskuar Marin Bici. Misioni i këtij ishte që të zbatonte në Shqipëri porositë e Inkuizicionit. Ai duhet ta ketë dërguar kështu librin në Romë, bashkë me relacionin që i bëri Vatikanit aty nga fillimi i vitit 1611 për vizitën e tij tek ne në vitin e kaluar. Kjo nuk na ndihmon që të përcaktojmë mirë datën e anëshkrimeve të librit të Buzukut.
Po, me siguri, ato s’janë të gjitha të një viti, janë të disa viteve. Mund të thuhet se i përkasin një periudhe që nga fillimet e Inkuizicionit e gjer në dekadën e parë të shek. XVII, kur s’ka botuar akoma gjë Budi, pra, viteve 1568-1610/Top Channel / KultPlus.com
Libri ‘Pasionet e Idiotëve’ i autorit Labinot Kunushevci, është një libër i cili futet thellë në psiko-analizë dhe shpjegon mungesën e ndërgjegjes kolektive, shkruan KultPlus.
Afim Blyta- neuropsikiatër, i cili ka qenë recensues i librit ka thënë se autori ndonëse nuk është profesionist i domenit, ka arritur t’i tejkalojë kufijtë e përkufizimit të koncepteve të shëndetit mendor, duke dhënë një dimension krejtësisht tjetër më gjithëpërfshirës.
”Shtjellimi i koncepteve të shëndetit mendor kërkon kapacitet profesional dhe guxim intelektual edhe për profesionistët e fushës. Autori, ndonëse nuk është profesionist i domenit, arrin t’i tejkalojë kufijtë e përkufizimit të koncepteve të shëndetit mendor, jep një dimension krejt tjetër, shumë më gjithëpërfshirës dhe shumë më universal, si nga aspekti kohor, ashtu edhe hapësinor”, ka vlersuar neuropsikiatri Blyta.
Më tutje, Blyta ka vlerësuar se autori me saktësi frojdiane ka zbërthyer strukturën “biologjike”, si shkak i të gjitha fenomeneve të cilat paraqiten në shoqëri në tranzicion, ku emancipimi dhe qytetërimi janë vetëm reflektim sipërfaqësor i një brendie ende të pastrukturuar, primitive, të paemancipuar dhe joqytetare, që flet në të vërtetë për defekte serioze strukturale, të cilat kërkojnë kohë të maturohen.
Libri paraqet mungesën e moralit si fundament shoqëror i cili, shpërfaqet me personalen para shoqërores, vetën e parë njëjës “unë” para vetës së parë shumës “ne”, përemrin pronësor “imi” para përemrit pronësor “yni”. Shoqëri ku fytyra i nënshtrohet të pafytyrës, nderi të pandershmes, patriotizmi pseudopatriotizmit, si tipare tipike të shoqërive të cilat funksionojnë si bashkësi të individëve të pakoordinuar kundruall me ato shoqëri të cilat udhëhiqen me ndërgjegje kolektive.
“Fondamenti i shtjellimit të temës është zbulimi i problemit, zbërthimi i tij, analiza dhe rrjedhimisht gjetja e zgjidhjes aq të nevojshme. Porosia bazike e saj në të vërtetë prezantohet në “moralin” si fondamentin më themelor të një shoqërie mbi të cilat mbivendosen superstruktura, të cilat nuk mund të mbijetojnë pa këtë themel bazik, thelbësor”, ka vlerësuar Blyta/KultPlus.com
Në Amfiteatrin e Pallatit të Rinisë, u promovua romani më i ri i shkrimtarit Binak Kelmendit, “Demë Dedë Boga” i botuar nga shtëpia botuese “Koha”, shkruan KultPlus.
Romani “Demë Dedë Boga” trajton periudhën e sundimit të shqiptarëve nga pushtuesit e huaj dhe fillimin e konvertimit të tyre nga krishterizmi në islam në Bogë të Rugovës, në fillim të shekullit 18-të. Tematika dhe shtjellimi i ngjarjeve lidhen me personazhin Demë Dedë Bogën që konsiderohet si shqiptari i parë i muslimanizuar aty.
Promovimin e romanit e bëri Flaka Surroi së bashku me vetë autorin duke i falenderuar të gjithë pjesëmarrësit në këtë promovim.
Surroi tha se romani trajton kohën e gjatë të sundimeve të huaja, sundime të cilat edhe ngulitën zakonet dhe traditat e tyre.
“Vetë romani është kronikë për kohën e gjatë të sundimit të tokave tona nga të huajit dhe ngulitjen e zakoneve dhe traditave të tyre”- ka thënë Surroi.
Autori i librit Binak Kelmendi, i cili fjalimin e tij e filloi me një falënderim drejtuar familjes, shoqërisë dhe të gjithë atyreve që e mbështetën për të botuar një libër të tillë, ndër të tjera tha se tematika e romanit është një përshkrim i jetës të Bogës në atë kohë.
“Mendoj se është një pasqyrë e jetës në Bogë të Rugovës në kohën e sundimit”, ka thënë Kelmendi.
Përndryshe Binak Kelmendi është autori dhe përkthyes i disa romaneve. Ai ka botuar romane si “Vezët e vdekjes”, “Guri i vashës”, “Portat e Pejës” dhe ka përkthyer nga frëngjishtja vepra si “Mirëdita Pikëllim”, “Dashnori”, “Ilirja” etj.
Binak Kelmendi është prozator përkthyes dhe publicist, dhe aktualisht është kryetar i PEN Qendrës së Kosovës./KultPlus.com
Në një ambient të ngrohtë librash, mbrëmë u promovua libri “Lindur së prapthi” i autores Rita Petro, në librarinë Dukagjini, shkruan KultPlus.
Rita Petro në një bashkëbisedim me Ag Apollonin, bëri prezantimin e romanit të saj të parë “Lindur së prapthi”, i cili në përmbajtje është autofiksion, autobiografik, një roman që është ndërlidhje në mes të biografisë dhe fantazisë.
Prezantimin e filloi profesori universitar Ag Apolloni, me një bashkëbisedim dhe pak shaka para të ftuarve, duke i relaksuar të pranishmit dhe duke bërë pyetje ndaj autores së librit.
Më tej në këtë promovim u tha se libri “Lindur së prapthi”, është një libër autobiografik, montazh, me një mister të paqartësisë për lexuesin se çka është duke vepruar personazhi, apo se kush është personazhi.
Libri u vlerësua si mjaft provokativ për imagjinatën e lexuesit, i cili e trajton temën e komunzimit, jo në mënyrë të drejtëpërdrejtë, por nga margjina.
Në subjektin e tematikës, libri përmban një vajzë të vogël e cila ka lindur mbrapsht, ecën mbrapsht, me duar në vend të këmbëve, dhe kur fillon të ecën mbarë, fillon të bëjë mbrapshtira për shoqërinë. Këtu jepet një pasqyrë për komunzimin. Çka është komunizmi, ç’bën ai, për të rinjët, për të moshuarit dhe i bën një përmbysje ironike kanunit etik të tij. Një roman me një perspektivë të re, një perspektivë femërore.
Në libër gjithashtu flitet edhe për autorët që nuk konkurronin me gjininë mashkullore për shkak të mentalitetit dhe për përmbysjen e regjimit i cili mudësoi të shfaqej zëri femëror.
Rita Petro gjatë bashkëbisedimit, gjithshtu foli për lirizmin dhe erotizmin e shprehur në vepër. Ndër të tjera, ajo përmendi kohën e vështirë për letërsinë në Shqipëri gjatë komunizmit.
“Shqiptarët e Kosovës dhe viseve të tjera ishin një hap më përpara sa i përket letërsisë. Në Shqipëri, në kohën e diktaturës ishte e ndaluar letërsia moderne. Andaj më erdhi natyrshëm ta shkruaj këtë libër”, ka thënë autorja Petro.
Ndërsa profesori, Ag Apolloni duke dashur të shpreh admirimin për autoren tha se Petro gjithmonë ka trajtuar tema të mira, dhe se proza është ajo që i ka shtuar admirimin edhe më shumë për të.
“Si poete gjithmonë na ka ëmbëlsu me tema të mira, por tash edhe prozatore, më pëlqen edhe më shumë”, ka thënë Apolloni.
Përndryshe Rita Petro, është poete nga Shqipëria, e cila mbrëmë bëri prezantimin e librit të saj, romanit të parë, “Lindur së prapthi”, mes të figurave të ndryshme nga fusha e letërsisë, artit dhe kulturës./KultPlus.com
Libri “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”, i autorit Ag Apolloni është shpallur botimi më i mirë i vitit 2022, shkruan KultPlus.
Libri “Kësulëkuqja” i botuar nga shtëpia botuese “Albas” është shpallur nga Bukinist.al, libri më i mirë i vitit 2022, në kategorinë “Romani shqip”.
Ky çmim i është dhënë autorit Apolloni nën vlerësimin si rrëfimtar tipik postmodernist, për lojën intertekstuale të përrallës dhe për regjistrat tragji-komik të dramës shqiptare që risendërtohet ndryshe në këtë roman./KultPlus.com
Shtëpia Botuese Logos – A e Shkupit në bashkëpunim me Botimet Alsar të Tiranës, do të organizojnë promovimin e kompletit të veprave të prof. dr. Ismail Ahmedit, përcjell KultPlus.
Ceremoninë e promovimit do ta nderojnë me fjalët e tyre përshëndetëse: Ali Ahmeti, kryetar i Bashkimit Demokratik për Integrim, Hysni Ismaili, nënkryetar i Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Jeton Shaqiri, ministër i Arsimit dhe Shkencës i Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Për veprën e autorit kumtesat e tyre do t’i paraqesin: prof. dr. Xhevat Lloshi, prof. dr. Milazim Krasniqi, prof. dr. Sali Bashota, prof. dr. Adnan Ismaili dhe publicisti Agim Baçi, ndërsa promovimi do të moderohet nga Mehdi Gurra, kryetar i Fondacionit Alsar në Tiranë.
Ceremonia mbahet ditën e enjten, më 25 maj 2023, në orën 12, në Hotel Tirana International, në sallën “Balsha”,
Ismail Ahmedi ishte profesor i gjuhës dhe letërsisë arabe në Degën e Orientalistikës në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Prishtinës, që nga viti 1974 e deri në pensionim. Është i njohur kontributi i tij në fushën e edukimit, në detyrën e prorektorin për arsim në Universitetin e Tetovës, pastaj në bashkëthemelimin e disa institucioneve në Prishtinë, Shkup, Tetovë. Po kështu, me botimin e librave të veçantë, ka kontribuar edhe në fushën e përkthimeve letrare nga gjuha arabe në gjuhën shqipe dhe anasjelltas. Libri monografik për jetën dhe veprën e Hafiz Ali Korçës, konsiderohet një ndër studimet me vlera të rëndësishme shkencore të profesor Ahmedit.
Shtëpia Botuese Logos-A, që konsiderohet ndër botuesit më të njohur në rajon e më gjerë, e ka botuar kompletin e veprave të Ismail Ahmedit në tetë vëllime që tashmë është para lexuesve në Shkup, Prishtinë dhe Tiranë. / KultPlus.com
Autorja Xhevrije Kurteshi Nimani, ka publikuar librin ‘Pika ime e Dobët‘, libër i cili është përmbledhje poezish me tematika të ndryshme, shkruan KultPlus.
Natyra, vendi, dashuria ndaj prindërve janë disa nga vargjet të përfshira në këtë libër, vargje këto fuqishëm ruajnë idenë e rilindasve të kombit.
Redaktori i librit, Hysen Ibrahimi, thotë se autorja me poezinë e saj del fare qartë, duke bërë një paraqitje të re poetike në letërsinë bashkëkohore, kurse në anën tjetër di ta realizojë një paraqitje të situatave nga më të ndryshmet, që janë aktuale në historinë poetike dhe në jetën letrare, ku në disa raste përfshin dashurinë ndaj prindit, vendit, natyrës dhe gjithçkaje që është shqiptare. Vargu i saj ruan fuqishëm idenë e rilindasve tanë, është një kala mbrojtëse nga ngarkesat e jashtme dhe të brendshme, që i vinë kombit tonë.
“Në vlerësimin tim, poetja Xhevrije bën mjaftueshëm përpjekje serioze në krijimin e poezisë së saj në planin lirik, të cilat janë mjaft të ngjashme me ato poezi që japin nyjet e dashurisë atdhetare. Madje, me të drejtë nxjerr vargje me formulim interesant, që i gjejmë edhe te poetët e mëdhenj, me çka mund ta emërtonim letërsinë bashkëkohore në poetikë. Pse? Sepse poetja Xhevrije Kurteshi Nimani ka shkruar nën ndikimin e ngjarjeve historike të vendit të saj të lindjes, por edhe për vetë ngjarjet e ndodhura e përjetuara personalisht. Pra, ky formulim i vargjeve të poetes me të drejtë duhet vlerësuar, botuar dhe promovuar përmes këtij botimi”, ka thënë Ibrarimi./KultPlus.com
Zyra Ndërlidhëse Helenike në Prishtinë në bashkëpunim me Institutin e Albanologjisë do të prezantojë përkthimin e librit “Zorba” të shkruar nga Nikos Kazantzakis, i cili konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj dhe më të shquar grekë në mbarë botën, përcjell KultPlus.
Prezantimi i “Zorba” është bërë nga Stavros Dagios / Stavro Dajo i cili bëri përkthimin e kësaj vepre nga greqishtja në shqip.
Ngjarja do të mbahet të enjten, më 25 maj 2023, në Institutin Albanologjik në Prishtinë, me fillim nga ora 11:00. / KultPlus.com
KultPlus ua sjell sot një fragment nga libri i Ernesto Sabatos, ‘Tuneli’.
Kur e pashë të ecte në anën tjetër të trotuarit, të gjitha variantet në kokën time u bënë troç dhe u rrotulluan. Mjegulltazi, ndjeva në ndërgjegjen time dallgën e atyre frazave të komplikuara, të përpunuara e të mbajtura mend, përgjatë procesit përgatitor që kisha kaluar: A jeni e interesuar në art? Pse e shikuat vetëm dritaren e vogël?, e kështu me radhë. Dhe, më ngulmuese se secila, më vinte në gojë një frazë që e kisha hedhur poshtë për të vrazhdë, e që, në atë moment, më mbushte turp e më bënte të ndihesha edhe më qesharak: Ju pëlqen Kasteli?
Frazat, të shfrenuara dhe konfuze, formësonin një enigmë fjalëkryqi misterioz, derisa e kuptova se qe e kotë të brengosesha në atë mënyrë: më pas, më ra në mend se ishte ajo e cila do të duhej ta merrte nismën për çfarëdo bisede. Dhe, që nga ai moment, u ndjeva marrëzisht i qetë dhe, madje, munda të mendoja, gjithashtu, marrëzisht: Tani kemi për të parë se si do t’i shkojë kësaj.
Në ndërkohë, pavarësisht këtij gjykimi, aq ndihesha nervoz dhe i emocionuar sa s’isha në gjendje të bëja gjë tjetër përveç ta përcillja marshin e saj anës tjetër të trotuarit, pa menduar se nëse do të doja t’i jepja, të paktën, mundësinë hipotetike të më pyeste ndonjë adresë, më duhej të kaloja në anën tjetër të rrugës dhe të afrohesha. Vërtet, s’kishte gjë më absurde sesa të supozosh se ajo do të bërtiste prej atje për të më kërkuar ndonjë adresë.
Ç’të bëja? Sa do të zgjaste kjo situatë? U ndjeva krejtësisht i mjerë. Ecëm disa blloqe. Ajo vazhdoi të ecte vendosmërisht.
lsha shumë i trishtuar, por më duhej t’i shkoja gjer në fund kësaj pune: ishte e pamundur që, pasi e kisha pritur muaj të tërë këtë moment, ta lija këtë mundësi të më shkiste nga duart. Dhe, të ecurit e shpejtë, derisa shpirti më lëkundej aq shumë, më shkaktonte një ndjesi të pazakontë: mendja ime ishte si një krimb qorr e i ngathët, brenda një automobili me shpejtësi të madhe.
U kthye në qoshen e San Martinit, bëri ca hapa dhe hyri në ndërtesën e Kompanisë T. E kuptova se më duhej të veproja shpejt dhe e ndjeka pas, edhe pse, në ato momente, ndjeva se po bëja diç të tepruar e monstruoze.
E priste ashensorin. S’kishte tjerë njerëz. Njëri brenda meje, më guximtar se unë, shqiptoi këtë pyetje tmerrësisht të marrë: Kjo është ndërtesa e Kompanisë T?
Një tabelë, e madhe ca metra, që mbulonte gjithë pjesën e përparme të ndërtesës, shënjonte se kjo ishte ndërtesa e Kompanisë T.
Sidoqoftë, ajo u kthye me thjeshtësi dhe m’u përgjigj duke pohuar. (Më vonë, duke reflektuar mbi pyetjen time dhe thjeshtësinë e qetësinë me të cilën ajo m’u përgjigj, konkludovase, në fund të fundit, ngjan që shumë herë njerëzit nuk i shohin këto tabela tepër të mëdha se, kësisoj, pyetja s’ishte aq e marrë, siç e mendova në momentet e para.)
Por, menjëherë, kur më shikoi, u skuq aq fort, sa e kuptova se më njohju. Të tillë variant s’kisha paramenduar kurrë. Sidoqoftë, ishte mjaft logjik, sepse fotografia ime ishte shfaqur shumë shpesh nëpër revista e gazeta.
U emocionova aq shumë, sa qeshë në gjendje t’i drejtoja vetëm edhe një tjetër pyetje bajate. E pyeta befas:
Pse u skuqët?
Ajo u skuq edhe më dhe ndoshta deshi të më përgjigjej kur unë, i dalë krejtësisht nga vetja, shtova vrik
U skuqët ngaqë më njohët. Me gjasë mendoni se kjo ështe një rastësi, por nuk është e tillë, nuk ka rastësi kurrë. Kam menduar rreth jush me muaj të tërë. Sot ju pashë tek ecnit në rrugë dhe ju përcolla. Më duhet t’ju pyes diçka, diçka në lidhje me dritaren e vogël, kuptoni?
Dukej e frikësuar:
– Dritarja e vogël? – belbëzoi. – Ç’dritare e vogël?
Ndjeva këmbët të më dridheshin. Ishte e mundur mOS kujtohej? Pra, s’çonte peshë për të dhe e kishte shikuar veç për kureshtje. U ndjeva qesharak dhe mendova, marramendthi, se gjithë ç’kisha bërë e menduar tërë këta muaj (përfshirë edhe këtë skenë) ishte maja e marrëzisë dhe budallallëkut, një nga ato trillet e mia imagjinare, mendjemadhe aq sa ato rindërtimet e një dionsauri nga një gjetje vertebre të thyer.
Vajza sa s’ia nisi vajit. Mendova se bota do të më shembej mbi kokë, pa më dhënë afat të ndërmirrja gjë efikase. E zura veten duke thënë diçka që tani më vjen turp ta shkruaj:
Shoh se paskam gabuar. Ditën e mirë.
Dola rrëmbimthi dhe eca, pothuajse duke vrapuar, pa cak e adresë. Kisha ecur një bllok të tërë kur dëgjova një zë prapa të thoshte:
Zotëri, zotëri!
Ishte ajo; më kishte ndjekur, pa marrë guximin të më ndalte. Ishte aty dhe s’dinte si ta shpjegonte atë që kishte ndodhur. Me një zë të ulët më tha:
Më falni, zotëri… Faleni marrëzinë time… Isha aq e frikësuar…
Ca momente më parë, bota më ishte një kaos gjërash dhe njerëzisht të padobishëm. Ndjeva sikur tani po formësohej përsëri dhe po rimerrte frerët në duar. E dëgjova i heshtur.
S’e kuptova se po më pyesnit rreth skenës së pikturës – tha, me angështi.
Pa menduar fare, e kapa për krahu.
Atëherë, ju kujtohet?
Ndenji një moment pa e hapur gojën, me sytë mbërthyer në tokë. Pastaj, tha ngadalë:
– Më kujtohet vazhdimisht .
Më pas, diçka e çuditshme ngjau: u duk se u pendua për ato që kishte thënë sepse, papritur,ma ktheu shpinën dhe gati nisi të vrapojë. Pas një çasti habie, vrapova pas saj, derisa ma kapi truri se sa qesharake ishte kjo skenë; shikova majtas e djathas dhe vazhdova të ecja me hapa të shpejtë, por normal. Vendosa kështu për dy arsye: e para, sepse ishte qesharake që një njeri i famshëm të vraponte rrugës pas nje vajze dhe, e dyta, sepse s’ishte e nevojshme. Kjo e fundit ishte më esencialja, mund ta shihja sa herë të doja, kur ajo të hynte apo dilte nga zyrja e saj. Pra, pse të vrapoja si i çmendur? E rëndësishmja këtu, më e rëndësishmja ishte se asaj i kujtohej skena e dritares: I kujtohej vazhdimisht. Isha i kënaqur, ndihesha i gatshëm për gjëra të mëdha, vetëm se e qortoja veten pse kisha humbur kontrollin atje te ashensori dhe tani, përsëri, që vrapova pas asaj sikur buda;;a. kur ishte më se e qartë se mund ta takoja në çfarëdo kohe, në zyrë./KultPlus.com
