Etiketë: libri

Jeta Zymberi

Pas më shumë se tri dekada punë si gazetar, vetëm para gjashtë viteve, me botimin e librit të tij të parë, më në fund ai vendosi t’i lë të tjerët të gjykojnë “shkarravitjet” e tij.

Teksa ia dorëzoi dorëshkrimin përfundimtar redaktores së tij, krejt papritur, në mënyrë magjike e gjen veten duke menduar seriozisht për librin tjetër. Kjo ndoshta e bëri të mendojë se sa shumë kishte dashur të botojë dhe njëkohësisht të ndihej keq për faktin që e kishte shtyrë kaq gjatë ëndrrën e fëmijërisë, shkruan KultPlus.

Shpesh, për të ardhur deri të procesi i shkrimit, duhet të shtrydhësh vetën deri në momentin ku shpërthen mendja, edhe për autorin tonë, ky proces nuk është aspak i lehtë.

Ka shumë mite të tilla, që procesin e të shkruarit e konsiderojnë edhe mjaft stresues. Andaj, të thuash se kushdo mund të jetë shkrimtar është njësoj si të thuash se kushdo mund të kompozojë një sonatë. Në çdo art, ekziston një dhuratë fillestare që duhej të ishte aty.

Tek shkrimtari ynë, materiali qëndronte në trupin dhe mendjen e tij për një kohë të gjatë para se të fillojë të punojë në idenë e sjelljes së librit në jetë.

Ne, kësaj radhe folëm me një prej autorëve më në zë të Shqipërisë për momentin, Enkel Demin, i njohur nën emrin e stilolapsit Tom Kuka. Krijuesin e “Flama”, “Ora e Ligё”, “Gurёt e vetmisё”, “Hide mbi kalldrёm” dhe së fundmi „Rrethimi“ dhe fituesin e shumë çmimeve brenda dhe jashtë Shqipërisë, ndër ta edhe Çmimin Kombëtar të Letërsisë për vitin 2018, Çmimin Evropian të Letërsisë për vitin 2021 për Shqipërinë, Çmimin “Libri artistik i vitit” nga akademia Kult, dhe së fundmi “Çmimi i karrierës” nga universiteti ku ai studioi.

Libri i tij është plotë me njerëz që ka takuar, vende që ka vizituar, kthim te rrënjët, rrëfime familjare, ngjarje dhe peizazhe historike, përmbysje të legjendave e histori dashurie. Qasjen që ai i bën historisë përmes gjuhës dhe vokacioni i thellë i karaktereve të tij është një rreth që fuqishëm e mbizotëron. Por, gjatë rrugës ne zbuluam pak më shumë edhe për procesin e tij krijues. Ne kuptuam se gjatë kësaj kohe, autori është gati gati në një gjendje bipolare, kaq i zhveshur nga gjithçka sa nuk mund të gënjejë dot edhe vetën.

Për shkrimtarin që qëndron nën petkun e Tom Kukës, është mjaft e rëndësishme edhe dalja jashtë kufijve shqiptarë përmes përkthimit, në veçanti atë italian të cilin e ka shijuar së pari dhe duke qenë njohës i shkëlqyer i kësaj gjuhe, komunikimi me këtë lexues ishte i veçantë, por kjo nuk e bën aspak më të parëndësishëm përkthimin në gjermanisht, bullgarisht, serbisht, greqisht e gjuhë të tjera që librat presin të marrin zë.

Lexuesit e kësaj interviste dhënë ekskluzivisht për KultPlus, do kuptojnë më shumë edhe rreth librit të tij, personazheve dhe historive, suksesit dhe letërsisë së tij të preferuar. Po ashtu, periudhës së përjetimit të ndjenjës së të qenurit shkrimtar i botuar, pëlqyer dhe përkthyer në shumë gjuhë evropiane. Mbi të gjitha për shqetësimin e tij të madh, për kufirin mes librave të dyja vendeve tona, Kosovë-Shqipëri dhe dëshirës së tij të madhe duke lejuar njohjen e letërsisë, pa vendosur asnjë kufi.

KultPlus: Këto ditë ka dal në qarkullim romani “Rrethimi”, pa dashur të shuaj kureshtjen e lexuesit që akoma nuk e kanë shfletuar, me pak fjalë më thuaj pse duhet lexuar “Rrethimi”?

Tom Kuka: Kjo është pyetja më e vështirë që mund t’i bëhet një shkrimtari. Unë e di pse shkruaj, por nuk e di pse duhet lexuar. Një shkrimtar në momentin që fillon dhe shkruan qoftë edhe një rrëfenjë të shkurtër, e shkruan në radhë të parë për veten e vetë, jo pse dikush që është përballë tij, që mund të jetë lexues, e ka të nevojshme ta lexoj patjetër këtë rrëfejë.

Mendoj që “Rrethimi” është një libër që duhet lexuar për një mijë e një arsye, përveç pjesës së historisë që ne e njohim pas ose aspak, që ka të bëjë me rrethimin e Shkodrës nga trupat malazeze gjatë Luftës së Parë Ballkanike, ka disa përmbysje të rëndësishme për sa i përket besës, fjalës së dhënë, parë në një këndvështrim tjetër, jo më në këndvështrimin patetik që e kemi pasur deri në ditët e sotme, është një histori dashurie.

Në qoftëse do të më binte “Rrethimi” në dorë dhe do të isha thjeshtë lexuesi dhe jo shkrimtari, do i kisha lexuar të paktën dy-tre paragrafët e parë, nëse do të më pëlqente do ta vazhdoja, përndryshe do ta lija rrugës, ashtu siç bëjë vetë zakonisht me librat që lexoj.

KultPlus: U takuat edhe me lexues në panaire sikurse edhe në takime të ngjashme, sa ishte i lartë interesimi dhe na thuaj pak ndjesinë e këtyre takimeve me lexuesit?

Tom Kuka: Kam marr shpesh pjesë në panairet e librave, jo vetëm në Shqipëri por edhe jashtë Shqipërisë, me të thënë të drejtën isha pak i shqetësuar për panairin e librit që do të zhvillohej në Tiranë sepse herën e fundit isha në panairin e librit që u zhvillua në Prishtinë dhe aty vura re se interesi nuk ishte i madh.

Këtë vit nuk po them që interesi ka qenë i jashtëzakonshëm, por po them që të paktën ka qenë si çdo vit tjetër në Panairin e Librit të Tiranës. Pata shumë takime, pata një interes të madh me lexues nga e gjithë shqiptaria dhe jam i lumtur që shkoi aq mirë. Panairi i librit është një shtysë që ti ta qosh lexuesin drejt librarive apo drejtë bibliotekave.

KultPlus: Veprat tuaja kanë filluar të flasin edhe në gjuhë të tjera, si: italisht, serbisht, bullgarisht, ka ndonjë përpjekje tjetër që librat tu të flasin edhe në gjuhë të tjera?

Tom Kuka: Është shumë i rëndësishëm përkthimi në gjuhë të tjera, të cilat i përkasin familjeve të gjuhëve më të mëdha sesa gjuha shqipe, flas për gjuhët latine, qoftë edhe për gjuhët sllave, për arsyen sepse kështu vendosi komunikim më të gjerë, më përtej kufijve shtetërorë. Padyshim që jam shumë i interesuar, jo vetëm për botimin në italisht apo së fundmi në gjuhën gjermane apo gjuhët e tjera që pres të dalin botimet, siç është gjuha bullgare e kështu me radhë, por jam i interesuar për çdo lloj gjuhe.

Tani jam duke punuar për botimin e “Gurëve të vetmisë” në greqisht, pra në shumë gjuhë, por për të komunikuar, jo për tu shfaqur. Për të arritur të komunikoj nëpërmjet librave të mijë me një lexues i cili nuk është shqiptarë. Eksperienca e deri më tashme, më bënë shumë të kënaqur, sidomos me lexuesin italian dhe gjerman, të shohim pastaj si do të vazhdoj rrugës.

Por problemi ynë më i madh nuk janë përkthimet, problemi ynë më i madh është komunikimi mes nesh, mua më vjen shumë keq që shpërndarja e librave, apo qasja ime në Kosovë është e vobektë, për arsyen e vetme se mes shteteve tona ka kufij dhe e tmerrshmja është se kufiri është edhe mes librave të dy vendeve tona. Në Tiranë vazhdojmë ta konceptojnë një shkrimtar Dardan si të huaj dhe në Kosovë vazhdojnë të konceptohet një shkrimtar i Shqipërisë si jo i natyrshëm. Unë nuk mund të pranojë që librat e mi të botohen dy herë, ndryshe në Tiranë, ndryshe në Prishtinë. Duhet gjetur një zgjidhje, nuk e di se si por nganjëherë kur e mendoj, kjo është shumë më tepër e rëndësishme për mua se sa përkthimi në gjuhë të huaja, sepse kryesorja është që të komunikojmë njëherë me atë gjuhë që na ka falur Zoti të gjithëve.

KultPlus: Dëshironi që çdo libër i juaji të qëndrojë më vete, apo përpiqeni të ndërtoni një pjesë të punës me lidhjet midis secilit libër?

Tom Kuka: Nuk ka qenë qëllimi im që t’i lidhë librat me njëri tjetrin. Deri tani kam botuar pesë romane ku janë krijuar dy çifte. ““Hide mbi kalldrёm”,” dhe “Flama” janë sekuel i njëra-tjetrës, ndërsa “Ora e ligë” dhe “Gurët e vetmisë” kanë një lidhje shumë të zbehtë për sa i përket subjektit. Aty ku mbaron “Ora e ligë”, fillon “Gurët e vetmisë”. Paradoksi është që “Gurët e vetmisë” është shkruar para “Orës së ligë”. Gjithsesi me librin “Rrethimi” besoj se e kam thyer edhe këtë rregull, pastaj se si do të vazhdoj, nëse do të ketë edhe një sekuel tjetër “Flama”, këtë nuk e di, por jam duke e menduar.

KultPlus: Si i zgjidhni tematikat dhe emrat e personazheve tuaj, na fol pak rreth asaj se si lind ideja dhe si vazhdoni t’i jepni formë tutje?

Tom Kuka: Të them të drejtën, edhe kjo është një pyetje shumë e vështirë. Unë e kam syrin e vëzhgimit shumë të mprehtë edhe në momentin kur bëjë një shëtitje, udhëtoj, apo jam duke lexuar, jo se bëj përpjekje, por më vjen natyrshëm të shoh dhe zbuloj subjekte, qoftë edhe nga vëzhgime fare fare të vogla.

Për shembull, personazhi im i parë te “Hide mbi kalldrёm”, më ka vajtur mendja teksa rrija në një nga sheshet kryesore të Lisbonës, Dihima. Është një moment që dukej si një goditje rrufeje. Ka raste të tjera që kanë qenë rastësi, siç është te libri “Rrethimi”, teksa po lundroja në internet, gjeta një fotografi të Luftës së Parë Ballkanike të bërë nga Kol Maca dhe aty nisi e gjithë historia e këtij libri. Prej asaj fotografie, pastaj fillova të kërkoj, të lexoj kronikat dhe të thur një subjekt.

Në rastin e “Gurëve të vetmisë” shkak janë historitë e familjes të cilat unë i kisha brenda meje, i kisha dëgjuar, mi kishin thënë po qoftë edhe lexime apo eksperienca të shqiptarëve të tjerë të asaj krahine që kanë kaluar atë mynxyrë që quhet gjenocid në Çamëri. Pra janë një mijë e një arsye pse dikush gjenë një subjekt dhe fillon e ndërton. Zakonisht nuk improvizoj me subjektet, në përgjithësi i kam të ndërtuara në kokën time dhe pastaj filloj e i zhvilloj gjatë procesit të shkrimit.

KultPlus: Çfarë lloj kërkimi bëni dhe sa kohë kaloni duke hulumtuar përpara se të filloni një libër?

Tom Kuka: Nuk mund të jem shumë preciz se sa kohë më ha puna e kërkimit, sepse fjala vjen, tek libri “Rrethimi” kërkimet e mija kanë filluar qysh para 4-5 vjetëve, por gjatë kësaj kohe që unë e kisha librin në kokë, lexoja, kërkoja, shikoja, d.m.th. që më shqetësonte brenda vetës sime, unë kam vazhduar të shkruaj libra të tjerë, gjë që do të thotë se procesi i kërkimit mund të jetë edhe shumë i gjatë, por mund të jetë edhe fare i shkurtër.

E rëndësishme është se si ti i qasesh një procesi të tillë, pastaj kërkimi është klasik, unë jam me profesion gazetarë, shfrytëzimi i burimeve nga më të ndryshme, qofshin ato elektronike, apo njerëzore është pjesë e profesionit tim, unë kam 30 vjet që bëjë këtë zanat, prandaj them që nuk është ndonjë proces magjik, përkundrazi, është një proces i lodhshëm, por në qoftëse duhet të punosh me sfonde historike, siç më ka qëlluar mua disa herë, duhet të jesh patjetër i përgatitur që të njohësh në radhë të parë se çfarë ka ndodhur, mundësisht ta shohësh nga të gjitha këndvështrimet, jo vetëm nga një shqiptar por edhe nga një i kundërt, pastaj pasi të ftohesh, të fillosh të krijosh personazhet e tua, linjat, dialogjet dhe historinë tënde deri në fund.

KultPlus: Pesë romane brenda një periudhe 6 vjeçare, si do e përshkruaje këtë periudhë të jetës suaj?

Tom Kuka: Është e vërtetë që në një periudhë të shkurtër kohore kam arritur të publikoj pesë romane dhe padyshim kjo është një nga periudhat më të lumtura të jetës sime por edhe në jetën time private jam mirë, në këtë lloj pikëpamje. Por, dua të them pse është e lumtur, jo vetëm pse po shkruaj, por mbi të gjitha pse po kanë mundësi edhe të botohen. Nuk është që e kam ndaluar ndonjëherë procesin e shkrimit, në rutinën time ka qenë gjithmonë i pranishëm, ndërsa botimi ka qenë një lloj vendimi im që të bëhej pak më vonë.

Që nga viti 1995 nuk kam botuar më në shtypin periodik letrar, pastaj vendosa para gjashtë viteve që të botoj romanin tim të parë. Mendoj se gjëja më e rëndësishme gjatë kësaj periudhe është fakti që kam arritur të komunikoj me lexuesin shqiptar dhe të huaj dhe kjo është një nga kënaqësitë më të mëdha që mund t’i japësh një njeriu që shkruan.

KultPlus: A e shihni shkrimin si një lloj praktike shpirtërore?

Tom Kuka: Procesi i shkrimit është një proces çlirimi. Është diçka e brendshme e gjithkujt. Unë kam diçka për të thënë, në radhë të parë ja them vetës sime dhe dua ta heq nga vetja ime. Pastaj, nëse ky është një proces shpirtëror, po, është një proces shpirtëror dhe e pranoj, por nëse nuk është, unë nuk mund t’i vë dot një emër. Prandaj kam thënë që është një proces çlirimi. Nuk është kaq metafizike çështja e procesit të krijimit apo arteve tjera. 

KultPlus: A mendoni se dikush mund të jetë shkrimtar nëse nuk ndjen emocione të forta?

Tom Kuka: Njeriu nuk është një qenie mekanike apo elektronike, ku varet nga fuqia e motorëve të tij apo nga diagramet që ngrihen e ulen. Shkrimtari është njeri si gjithë të tjerët. Bie në dashuri, ka uri, sëmuret, do fëmijët e vet, urren botën, do botës, është besimtar, apo ateist, kjo ka pak rëndësi. E rëndësishme është që asnjëri nuk e di pse shkruan, nuk e di nga të vjen kjo lloj dhuntie.

Unë as vetë nuk e di nëse jam njeri i emocioneve të forta apo jo, ka momente që thonë që jam njeriu më i qetë në botë, ka të tjerë që thonë se kur bëhet nervoz reagon në mënyrë tejet singuine, prandaj nuk di ta shpjegoj. Unë di vetëm një gjë, që një shkrimtar është gjithë jetën e vet, i turbulluar.

KultPlus: Procesi i të shkruarit nuk konsiderohet i lehtë, juve personalisht, a ju jep energji apo lodhje shkrimi?

Tom Kuka: Procesi i shkrimit është një nga proceset më sfilitëse sepse përveç kohës, lodhjes fizike, ka edhe një lodhje mendore të jashtëzakonshme. Ti duhet të mendosh në një orë të caktuar të ditës, në momentin që ulesh përpara makinës së shkrimit apo kompjuterit dhe duhet të shkëputesh nga gjithë realiteti që ke afër, nga përditshmëria dhe pastaj duhet të rihysh në realitetin që ke afër që të vijë dita e nesërme dhe të bësh të njëjtin proces.

Pra, është një hapje dhe mbyllje dere e përditshme në të cilën ti jeton gati gati në mënyrë bipolare. Njëherë e bën jetën e zakonshme, njëherë tjetër e bën jetën letrare. Në njëfarë mënyrë mua kjo më lodhë, më streson shumë dhe mbi të gjitha më krijon një stres të veçantë edhe psikik. Por gjithsesi nuk është një proces katarze, nuk është një gjë që ti sheh yjet ndryshe nga të tjerët, apo komunikon me një botë ndryshe nga të tjerët. Është një proces i yti, vetmitar, në të cilin ti ke vetëm një gjë të cilën nuk e manipulon dot, je kaq i zhveshur nga gjithçka sa nuk mund të gënjesh dot edhe vetën tënde.

KultPlus: A i ndihmon apo i lëndon shkrimtarët një ego e madhe?

Tom Kuka: Nuk di çfarë të them për shkrimtarët, por unë di të them se vetë mundohem të qëndrojë brenda kufijve të mijë, mundohem të mos dal përtej, të mos i mërzis njerëzit duke thënë unë, unë. Shkrimtarët janë si gjithë të tjerët, ka pasur njerëz shumë të këqij, njerëz shumë të mirë, ka pasur luftëtarë e frikacak, ka pasur njerëz që kanë bërë pakt me djallin e njerëz drejt hyjnores. Unë një shkrimtar e vlerësoj nga ëndja që më shkakton në lexim, jo se çfarë njerëz janë. Nuk e di nëse të prish punë apo të rregullon punë egoja, në jetën e përditshme në qoftëse dikush thotë unë jam më i mirë, nganjëherë ju mbush mendjen të tjerëve edhe pa bërë asgjë.

KultPlus: Cila do të ishte një kritikë që do të ja thonit vetes me zë të vogël?

Tom Kuka: Është gjithë procesi i redaktimit që është kritikë ndaj vetes, ai është momenti ku nganjëherë i marr edhe inati vetës, shembull pse lash një linjë hapur, apo pse nuk e bëra pak më mirë një personazh, prandaj ky procesi i redaktimit kalon nëpër pesë duar deri sa merr formën që libri të botohet.

KultPlus: Si ju duket suksesi letrar, na përshkruani pak ndjesinë e këtij suksesi që veç po e përjetoni?

Tom Kuka: Po e thoni ju që është një sukses letrar, unë nuk jetoj brenda një suksesi letrar. Mundohem të ulë kokën dhe të vazhdoj punën. E kam të pamundur që të lëvdohem me librat që bëj. Shumë shpesh edhe kur më thërrasin nëpër takime mundohem të mos jem unë personazhi kryesor i takimit, por të jenë lexuesit sepse çdo lexues në momentin që lexon një libër timin apo të dikujt tjetër, këtë e ka proces krijimi, ai mund të shoh edhe gjëra që shkrimtari i ka shkruar por nuk i ka vënë re.

Janë detaje që lexuesit i dallojnë vetëm nëpërmjet një procesi krijimi që është leximi. Ky suksesi letrar që thoni ju është një fjalë që mua ma përkëdhel setrën, por unë mundohem ti qëndroj larg. Unë nuk mundohem të shkruaj që të jem i suksesshëm, unë shkruaj për vetën time, qoftë edhe për një lexues që do ta kem nesër, pasnesër përballë.

KultPlus: A i lexoni komentet e librave tuaj? Si i trajtoni të këqijat apo të mirat?

Tom Kuka: Padyshim që i lexoj pothuajse gjithë ato që botohen, kritika, komente apo vërejte. Kur janë pozitive jam gjithmonë falënderues edhe publikisht, ndërsa kritikave negative të cilat nuk janë të shumta, por janë, nuk i kthej përgjigje për arsyen që një shkrimtar, sipas konceptit tim, nuk e ka për detyrë të polemizojë me një kritikë apo me një lexues. Ai e ka kryer punën e vet në momentin që e ka botuar librin, pastaj libri nuk i përket më atij, i përket të tjerëve.

Ka plot që të kritikojnë sepse mendojnë se kanë të drejtë, ka plot që të kritikojnë për profesion, ka plot që të kritikojnë nga smira, ka plot që të kritikojnë se të duan fortë. Pra, kritika është ajo që është dhe unë e pranoj ashtu siç vjen, por nuk e kam ndërmend të mbroj vetën duke shkruar edhe dy faqe të tjera për një libër që mund të ketë 300 faqe. Në momentin që nxjerr librin, duhet të jesh i përgatitur edhe të të bëjnë vërejtje, qoftë edhe të hidhura, përveç lëvdatave që nganjëherë mund të jenë edhe konjekturale. Mundohem të mbaj një largësi me kritikën për arsye që të mos humb qetësinë time personale.

KultPlus: Gazetar apo shkrimtar, nëse do të duhej të zgjidhje mes të dyjave?

Tom Kuka: Nuk është një zgjedhje e vështirë. Unë dua të bëj shkrimtarin, jo më gazetarin. Ndoshta jam në vitet e mia të fundit si gazetar dhe pastaj, shumë shpejtë do i kushtohem me kokë plot vetëm shkrimtarisë. Kjo ka qenë ëndrra ime që i vogël dhe më vjen keq që nuk e realizova pak më përpara, por ju e dini që askush nuk jeton dot vetëm me libra, të paktën në Shqipëri.

KultPlus: Cilin nga romanet tuaja mendon se do të qëndronte mirë edhe në film?

Tom Kuka: Ka shumë vërejtje dhe njerëz që më thonë, ti shkruan në mënyrë filmike, ka pasur edhe regjisorë e producentë të cilët janë entuziazmuar. Ka pasur një tentativë ta pasuksesshme për të realizuar një film me subjektet e romaneve të mija, madje unë morra pjesë edhe në shkrimin e skenarit, por Qendra e Filmit nuk e pa të arsyeshme ta financojë.

Pra ka disa tentativa, pastaj kjo është një fushë tjetër që mua nuk më përket, është një art krejt tjetër. Mund të marrin subjekt nga librat e mi, mund të marrin këshillën time, por mund edhe të mos e marrin fare, vetëm të blejnë të drejtat dhe të realizojnë filmin.

Unë nuk jetojë me kinema, librat që unë i kam lexuar dhe e di që janë bërë filma, kam gjithmonë tendencë që t’i lexoj fillimisht dhe pastaj të shoh filmin dhe jo gjithmonë jam i kënaqur me realizimin e filmit me atë që lexoj. Prandaj kjo nuk do të thotë që do të ndaloj prodhimin kinematografik në qoftëse do të ketë për librat e mi, por unë kështu jetoj.

KultPlus: Viteve të fundit, jo vetëm te ne por edhe në botë, librat komercialë janë librat më bestseller, si ndiheni karshi këtyre librave?

Tom Kuka: Nuk kam unë probleme me letërsinë e ashtuquajtur komerciale ose letërsisë rozë që e quajnë shpesh. Ky është një diskutim i vjetër sa letërsia. Për shembull, mua më ka pëlqyer gjithmonë të lexoj letërsi të verdhë e cila një periudhë, sidomos në fillim të shek. 20-të konsiderohej një letërsi komerciale, por aty ka shumë mjeshtër të mëdhenj të shkrimit.

Sot mund të jetë letërsia triler që në pikëpamjen teknike është shumë tërheqëse. Nuk jam nga këta njerëzit që bëjë beteja dhe harxhoj kohën me llojet e letërsisë, apo arteve të tjera, sepse njerëzit janë të lirë të zgjedhin çfarë të duan.

Unë do të isha i lumtur që njerëzit të lexojnë një libër, nuk ka rëndësi çfarë, ditë e trishtueshme është kur njerëzit nuk lexojnë fare. Dhe për fat të keq në shqiptari kjo gjë po ndodhë çdo ditë e më shumë dhe lexuesit tanë po bëhen tejet të pakët, qoftë edhe të letërsisë komerciale që e quajmë. Në radhë të parë njeriu duhet të lexojë, pastaj përzgjedhja është një fazë e dytë që nuk vjen me receta.

KultPlus: Kur flasim për letërsinë shqiptare, ne kemi parasysh një mori librash, që përmbajnë tekste nga më të shumëllojshmet, të shkruara në mënyra të ndryshme, ku qëndron shija jote sa i përket autorëve shqiptarë?

Tom Kuka: E kam shumë të vështirë të bëjë një listë të autorëve shqiptarë që mua mi ka ënda, unë e njoh shumë mirë letërsinë shqipe që nga fillimet e saj e deri më sot, jam nga ata që lexoj shumë edhe letërsinë e re shqiptare, letërsinë bashkëkohore.

Nuk bëjë dallime në mes të letërsisë që bëhet në Shqipëri dhe asaj në Kosovë. Shkrimtari që shkruan shqip për mua mbetet i njëjtë. Madje edhe shkrimtarët shqiptarë të cilët shkruajnë shpesh në gjuhë të huaj i konsideroj më të afërt se sa ata që mund të vijnë nga letërsia e huaj. Prandaj kam një listë të gjatë në të cilën po e bëra do të bie në kurthin që e harrova këtë emër apo atë. Por padyshim janë klasikët e letërsisë shqipe ata të cilët kanë bërë poemat, poezitë, rrëfenjat e mëdha, janë modernët e letërsisë shqipe ata që e konceptuan hermetizmin apo natyralizmin në letërsi dhe padyshim janë romancierët shumë të rëndësishëm të letërsisë shqipe dhe dramaturgët po kaq të rëndësishëm të letërsisë sonë.

Një gjë më bënë çudi, shumëllojshmëria që kemi ne të zhanreve letrare dhe shkrimtarëve, në një vend kaq të vogël. Më duket nganjëherë që ky vend prodhon vetëm shkrimtarë dhe banditë.

KultPlus: Në botën e letrave u shfaqët nën pseudonimin Tom Kuka, a mendoni se të qenurit anonim nxiti më shumë kureshtje te njerëzit dhe vlerësimi ndaj librit ishte më real?

Tom Kuka: Çështja e pseudonimit të emrit, nuk besoj që kjo ka qenë një lëvizje marketingu, kam gjetur një emër tjetër sepse nuk doja që personazhi televiziv apo radiofonik të cilin unë përfaqësoj të përzihej me letërsinë të cilën unë shkruaj sepse mendoj që puna më e rëndësishme që kam bërë ndonjëherë në jetë dhe profesioni më i rëndësishëm, është të shkruarit.

“Hide mbi kalldrёm” ka qenë ngulmimi i botueses sime dhe pasi vendosa që romanin ta botoj, atëherë duhej edhe një pseudonim dhe zgjodha emrin Tom Kuka që ishte edhe personazh i romanit, por që ishte i pranishëm edhe në shumë gjëra të mijat që nga mbas viteve ’90-ta, më pëlqente shumë si alterego, kështu që ja ku jam me emrin Tom Kuka.

KultPlus: Kur ndodhi ai momenti që vendosët të zbuloni identitetin tuaj për lexuesit dhe pse?

Tom Kuka: Në momentin që kam shkruar “Gurët e vetmisë”, një libër që i përket historisë së Çamërisë, rrënjëve të familjes sime, një libër koral ku përshkruhen 200-300 vjet histori, andaj mendoja që ishte e pakuptimtë që unë të fshihesha pas emrit të Tom Kukës edhe për faktin se në parathënien që i kam bërë librit “Hide mbi kalldrёm” e kam thënë se në qoftëse do të më pyesnin a je ti Tom Kuka, do ta pranoja, sepse nuk ka qenë një zgjedhje marketingu.

Në Tiranë veçse kishin filluar ta merrnin vesh rrethi i lexuesve dhe kritikëve, kështu që vendosa të zbulohem meqë libri “Gurët e vetmisë”, i cili më vonë fitoi edhe Çmimin Kombëtar të Letërsisë përfaqësonte identitetin tim familjar, fisnor e kombëtar dhe zgjodha të jap një intervistë për Blendi Fevziun dhe u shfaqa që jam unë, Tom Kuka. / KultPlus.com