Nga Aurenc Bebja*, Francë – 13 Nëntor 2021
Central Intelligence Agency (CIA) ka deklasifikuar në vitin 2007 dokumentin që flet në detaje për intervistën e parë të Mbretit Zog për një gazetar të huaj (atë të United Press) gjatë qëndrimit të tij tre vjeçar në Egjipt, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Zyra e Jashtme e Shteteve të Bashkuara të Amerikës
Ambasada Amerikane
Kajro, Egjipt 21 tetor 1949
Tema : Intervista e ish-mbretit Zog me United Press
Ambasadori ka nderin të raportojë me interes të mundshëm dhe gati, referencë për statusin aktual dhe të ardhshëm të Shqipërisë të bëra nga ish Mbreti Zog dhe të publikuara nga United Press – më 18 tetor 1949 në formën e përgjigjeve të tetë pyetjeve me shkrim. Agjencia e lajmeve deklaroi se kjo ishte deklarata e parë publike e mbretit Zog për një gazetar të huaj gjatë qëndrimit të tij tre vjeçar në Egjipt. Megjithatë, ai ka lëshuar deklarata në shtypin vendas, siç theksohet në A-692 të Ambasadës të 8 tetorit 1948. Në fjalët e tij ish-sundimtari u zotua të bënte çdo përpjekje “t’i jap popullit tim regjimin që i përshtatet traditave të tij kombëtare dhe historike”. Ai shtoi se ndihma nga fuqitë perëndimore mund të rivendoste “regjimin ligjor” në një datë mjaft të hershme.
Duke komentuar planet e raportuara për të formuar një Qeveri të Shqipërisë së Lirë jashtë vendit, Mbreti tha se një veprim i tillë do të ishte në varësi të disa kushteve ndërkombëtare – miratimit dhe mbështetjes së fuqive perëndimore – dhe do të ishte në përputhje ligjore me kushtetutën shqiptare të periudhës së pushtimit paraitalian.
Pasi iu përgjigj pyetjeve mbi situatat e brendshme dhe të jashtme në Jugosllavi, Greqi dhe Shqipëri sot, Mbreti Zog tha se gjithmonë kishte dashur të bënte një udhëtim në Shtetet e Bashkuara, njerëzit dhe frymën e drejtësisë të të cilave ai e kishte admiruar gjithmonë dhe do të “gëzohej nëse do ta kishte mundësinë për ta bërë atë vizitë sa më shpejt që të jetë e mundur”.
Në një përpjekje të dukshme për ndihmën amerikane ai shtoi, “vendi im pret me mirënjohje mbështetjen që Shtetet e Bashkuara do të duan t’i japin kauzës së Shqipërisë, aspirata e së cilës është vetëm të rifitojë vendin e saj në koncertin e kombeve të lira dhe të të jetojë në harmoni me të gjithë fqinjët e saj”. Mbreti Zog e mbylli fjalën e tij me një deklaratë shumë lavdëruese për mbretin Faruk të Egjiptit dhe mikpritjen që i ishte bërë në këtë vend.
Teksti i Intervistës së Mbretit Zog me United Press
E PAKLASIFIKUAR
Encl to Desp. No. 937 October 21, 1949, AmEmbassy, Cairo
Pyetja 1:
E kuptoj që Madhëria Juaj e konsideron veten kreun e ligjshëm të Mbretërisë Shqiptare. Nisur nga kjo, a propozon Madhëria juaj të kthehet në Shqipëri nëse dhe kur e lejojnë rrethanat?
Përgjigjja 1:
Në një komunikatë të lëshuar për shtyp nga Legata jonë në Egjipt më 30 gusht të kaluar, unë tregova qartë vendimin tim për këtë çështje dhe deklarova se pas çlirimit të Shqipërisë, një plebishit i paanshëm nën mbikëqyrjen e Organizatës së Kombeve të Bashkuara do të zgjidhte çështjen e forma e qeverisjes përmes shprehjes së lirë të vullnetit të popullit.
Pyetja 2:
A ka ndonjë tregues Madhëria Juaj se situata aktuale politike në Shqipëri mund t’ju lejojë të ktheheni në një datë mjaft të hershme?
Përgjigjja 2:
Mendoj se evoluimi i situatës politike botërore do të na shtyjë në një të ardhme të afërt të parashikojmë rivendosjen e regjimit ligjor në përputhje me interesat kombëtare të Shqipërisë.
Pyetja 3:
Raportet nga jashtë thonë se një qeveri e lirë shqiptare – krejtësisht e ndarë nga administrata aktuale në Tiranë – është në proces formimi. Cili do të ishte qëndrimi i Madhërisë suaj ndaj një qeverie të tillë?
Përgjigjja 3:
Formimi i një qeverie të lirë shqiptare jashtë vendit është natyrshëm në varësi të disa kushteve të natyrës ndërkombëtare dhe veçanërisht të mos cenimit të interesave më të larta të vendit si dhe respektimit të rreptë të ligjit kushtetues shqiptar.
Kjo qeveri në radhë të parë duhet të ketë mundësinë të ndihmohet nga fuqitë perëndimore dhe të ketë besimin e shteteve demokratike që i përmbahen parimeve të Kartës së Atlantikut.
Dhe pastaj, për të qenë e ligjshme, kjo qeveri duhet të bazohet në kushtetutën kombëtare të votuar nga Asambleja Kushtetuese, e cila juridikisht është ende në fuqi me gjithë ndryshimet në formë që kanë ndodhur nga pushtimi italian në 1939 deri në ditët tona.
Një qeveri e tillë natyrisht do të ketë mbështetjen time më të plotë.
Pyetja 4:
Do të ishte interesante nëse Madhëria Juaj mund të diskutonte tensionin që mbizotëron në të vërtetë midis Jugosllavisë dhe Rusisë. Një forcë shumë e madhe e trupave jugosllave raportohet të jetë e vendosur përgjatë kufirit jugosllavo-shqiptar, në zonën e Kosovës. A mendon Madhëria Juaj se ky përqendrim i trupave është krijuar për të shmangur një sulm të mundshëm ndaj Jugosllavisë nga forcat shqiptare të sponsorizuara nga sovjetikët?
Përgjigjja 4 :
Jugosllavia aktualisht e gjen veten të rrethuar nga shtetet anëtare të Kominformit. I shpallet një luftë e ftohtë, por, për mendimin tim, deri tani është një sherr familjar.
Përsa i përket trupave jugosllave të vendosura, sipas informacioneve tuaja, pranë kufirit shqiptaro-jugosllav në rajonin e Kosovës, nuk jam në gjendje t’ju jap mendimin tim për qëllimin e vërtetë të këtij përqendrimi (nëse ekziston vërtet). Por mund t’ju siguroj se supozimi i një sulmi të mundshëm nga forcat komuniste të Shqipërisë kundër fqinjëve më duket i papajtueshëm me faktet reale.
Pyetja 5:
Shqipëria po ndihmon aktualisht guerilasit greke kundër qeverisë së Athinës. A do të jepte Madhëria juaj pikëpamjen tuaj në lidhje me mençurinë apo jo të kësaj politike?
Përgjigjja 5:
Lufta vëllavrasëse që ka bërë kaq shumë shkatërrime në Greqi është për të ardhur keq dhe unë nuk e miratoj ndihmën e dhënë rebelëve nga jashtë. Për më tepër, Komisioni i Pajtimit i formuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara aktualisht po merret me gjetjen e një zgjidhjeje përfundimtare për këtë çështje, i frymëzuar nga parimet e ruajtjes së tërësisë territoriale dhe pavarësisë së katër shteteve ballkanike: Shqipërisë, Bullgarisë, Greqisë dhe Jugosllavisë.
Pyetja 6:
Madhëria juaj ka ndonjë informacion në lidhje me kushtet aktuale politike dhe ekonomike që ekzistojnë në Shqipëri?
Përgjigjja 6:
Shqipëria është një shtet i vogël, por mund të quhet shteti më i gjymtuar në Ballkan. Që nga lufta e fundit, Shqipëria është nën një regjim që nuk është zgjedhur me dëshirë nga populli. Kushtet e jetesës janë shumë të vështira dhe vendi është krejtësisht i varfëruar.
Një luftë vdekjeprurëse po zhvillohet prej katër vitesh në Shqipëri mes njeriut të lirë të lidhur me traditat stërgjyshore dhe njeriut robot të nënshtruar ndaj pushtetit të imponuar nga një pakicë. I gjithë kombi është duke u përgjakur deri në rënien e tij të fundit në këtë masakër ideologjike.
Megjithatë, duhet theksuar se lëvizja e rezistencës në tokë do të kishte qenë sigurisht më vendimtare nëse nuk do të ekzistonte rreziku që kërcënon kufijtë tanë kombëtarë nga jashtë. Megjithatë, shumica dërrmuese i mban sytë të ngulitur nga ndihma që do të vendosë t’u japë populli i lirë dhe demokratik për t’i dhënë fund vuajtjeve morale dhe fizike që kërcënojnë vetë ekzistencën e tyre.
Përveç kësaj, në thirrjen e fundit që iu drejtova të gjitha partive politike shqiptare, pa dallim bindjesh politike, kërkova që të kërkojnë në marrëveshje të përbashkët realizimin e bashkimit kombëtar, i cili është kaq i domosdoshëm në momentet e rënda që po kalojmë.
Shqiptarët duhet të kenë besim në të ardhmen e vendit të tyre dhe të jenë të sigurt se çfarëdo që të ndodhë, unë nuk do të resht përpjekjet e mia për t’i kthyer popullit tim regjimin që i përshtatet traditave të tij kombëtare dhe historike.
Pyetja 7:
Madhëria juaj ka ndonjë qëllim për të vizituar Shtetet e Bashkuara?
Përgjigjja 7:
Një nga dëshirat e mia më të dashura është të vizitoj Shtetet e Bashkuara, këtë demokraci të madhe që i është përkushtuar me kaq bujari rindërtimit të rrënojave sociale dhe materiale të vendeve që ranë viktima të luftës së fundit.
Do të jem i lumtur të kem mundësinë ta bëj atë vizitë sa më shpejt që të jetë e mundur. Unë kam një admirim të madh për popullin amerikan. Vendi im ka besim të palëkundur në frymën e drejtësisë së Shteteve të Bashkuara. Vendi im pret me mirënjohje mbështetjen që Shtetet e Bashkuara do të duan t’i japin kauzës së Shqipërisë, aspirata e së cilës është vetëm të rifitojë vendin e saj në koncertin e kombeve të lira dhe të jetojë në harmoni me të gjithë fqinjët e saj.
Pyetja 8:
Meqenëse Madhëria Juaj ka kaluar tani tre vjet e gjysmë në Egjipt, ndoshta do të dëshironit të bënit një deklaratë në lidhje me Madhërinë e Tij Mbretin Faruk dhe trajtimin që keni pasur në Egjipt?
Përgjigjja 8:
Mirëpritja shumë fisnike dhe e përzemërt që na rezervoi Madhëria e Tij Mbreti Faruk I që kur jam në Egjipt është shumë e çmuar për mua.
Nën mbrojtjen e Sovranit të tij të ri dhe aktiv, Egjipti po bën përparim të madh në të gjitha fushat e jetës shoqërore dhe politike. Nuk kam dyshim se bota politike dhe të gjithë kombet e bashkuara ngushtë rreth Froneve do t’i përgjigjen me besnikëri thirrjes për bashkim të bërë nga Mbretërit, shqetësimi kryesor i të cilëve është mirëqenia e popullit të tyre.
Populli egjiptian, që simbolizon mikpritjen tradicionale…(Dokumenti nuk është skanuar plotësisht)
