Etiketë: Mid’hat Frasheri

Mid’hat Frashëri ishte publicist, shkrimtar, përkthyes, albanolog, diplomat dhe veprimtar i çështjes kombëtare shqiptare. Lindi në Janinë më 25 mars 1880 dhe ishte i biri i Abdyl Frashërit, patriotit të shquar shqiptar.

Mid’hat Frashëri njihet edhe me pseudonimet “Lumo Skëndo” dhe “Mali Kokojka”. Mësimet e para i mori nga Naim dhe Sami Frashëri. Nën ndikimin e tyre, ai mori një kulturë të gjerë dhe zotëroi disa gjuhë të huaja.

Në vitin 1908 themeloi gazetën “Liria” në Selanik. Nga viti 1897-1928 botoi me ndërprerje revistën “Kalendari Kombiar”. Në vitin 1909 botoi revistën “Diturija” në Selanik, në Konstancë dhe në Tiranë. Këto revista trajtuan çështje me rëndësi historike, gjuhësore, folkloristike dhe të traditave të popullit shqiptar.

Mid’hat Frashëri zhvilloi një veprimtari të gjerë letrare, kulturore dhe politike. Në Kongresin e Manastirit (1908) u zgjodh kryetar dhe u caktua në Komisionin e Alfabetit. Mori pjesë në Kuvendin Kombëtar të Vlorës, më 28 nëntor 1912.

U emërua ministër i Punëve Botore në Qeverinë e Përkohshme të Vlorës. Gjatë periudhës së Princ Vidit, u ngarkua me detyrën e ministrit të Postave dhe Punëve Botore. Gjatë viteve të Luftës së Parë Botërore qëndroi në vende të ndryshme të Evropës.

Në vitin 1918 u emërua ministër i qeverisë së Turhan pashë Përmetit dhe anëtar i delegacionit zyrtar shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris. Në vitet 1923-1925, mbajti detyrën e ministrit fuqiplotë të Shqipërisë në Athinë.

Gjatë ushtrimit të kësaj detyre, Mid’hat Frashëri protestoi për shpërnguljen me dhunë të shqiptarëve myslimanë të Çamërisë nga qeveria greke. Në vitet 1926-1939 hapi librarinë “Lumo Skëndo” në Tiranë.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore drejtoi organizatën e Ballit Kombëtar. Në përfundim të luftës, fillimisht shkoi në Itali dhe më pas në Londër, ku formoi Komitetin “Shqipëria e Lirë”.

Vdiq në New York, më 3 tetor 1949. /atsh/KultPlus.com

Biri i rilindësit të shquar Abdyl Frashëri, Mid’hat Frashëri lindi më 25 mars 1880 në Janinë. Ai njihet edhe me pseudonimet Lumo Skëndo dhe Mali Kokojka. Mid’hati e njohu shumë pak të atin, ngaqë Abdyli vdiq i ri në burg. U rrit në kujdestarinë e xhaxhallarëve, rilindësve të shquar Sami dhe Naim Frashëri.

Duke qëndruar pranë tyre, kreu edukimin e plotë akademik në Stamboll. Patriot, njeri i ditur, Mid’hat Frashëri ka mbajtur në zemër amanetin e të atit Abdyl Frashëri, i cili gjatë qëndrimit në burg, u vendos të ekzekutohej nga xhonturqit. Kur u pyetën Abdylin nëse dëshironte të thoshte diçka, ai është përgjigjur: “Po, unë kam një djalë të vogël. I thoni atij se në qoftë se dëshiron të ketë bekimin tim, duhet të vazhdojë punën që unë nisa, por mjerisht nuk e çova deri në fund dhe të sillet kështu siç po sillem unë”.

Deri më 1905, Mid’hati punoi në administratën turke dhe më pas kaloi në Selanik, në administratën shtetërore, i emëruar drejtor për punë politike të vilajetit të Selanikut. Filloi të aktivizohet në politikën shqiptare që në fund të shekullit XIX dhe u bë një nga figurat më të spikatura në politikën shqiptare. Mid’hat Frashëri ka qenë pjesëtar i klubit të Selanikut në Manastir, ku takoheshin patriotët shqiptarë. “Pati një rol të ndjeshëm në ruajtjen e kompaktësisë së klubit “Bashkimi” të Manastirit, pas mosmarrëveshjeve ndërmjet gegëve (në pjesën më të madhe dibranë) dhe toskëve, të cilën e ka zgjidhur duke shkuar në Manastir, më 20 shtator 1908, duke shkrirë kryesinë e mëparshme, të cilën e zëvendësoi me Rexhep Hoxhën prej Kallkandelene (Tetovë), zgjedhur kryetar, ish-kryetari Fehmi bej Zavalani kaloi zv/kryetar, ish-zv/kryetari Gjergj Qiriazi u zgjodh anëtar dhe kryesia u përbë nga pesë gegë e pesë toskë.”, rrëfen studiuesi Uran Butka. Gjithashtu ai nisi të merrej me krijimtari letrare që prej vitit 1897 dhe filloi të botonte “Kalendarin Kombiar”, të cilin e botoi pa ndërprerje deri në vitin 1928. Më 1901, botoi biografinë e parë kushtuar Naim Frashërit. Në botimet e ndryshme ai përdori edhe pseudonimin Ismail Malosmani.

Në korrik 1908, Mid’hat Frashëri themeloi gazetën “Liria” në Selanik, në vitet 1897-1928, botoi revistën “Kalendari Kombiar”, më 1909 themeloi revistën “Dituria”, në Selanik, pastaj në Kostancë dhe më vonë në Tiranë. Më 1908, mori pjesë dhe u zgjodh kryetar i Kongresit të Manastirit dhe nënkryetar i Komisionit të Alfabetit. Më 1909, 2-8.09, mori pjesë në Kongresin Kombëtar të Elbasanit. Mori pjesë në Kuvendin Kombëtar të Vlorës më 28 nëntor 1912 si delegat i Përmetit, Elbasanit dhe Pejës dhe nënshkroi Aktin e Shpalljes së Pavarësisë.

Në qeverinë e Ismail Qemalit u emërua ministër i Punëve Botore. Në kabinetet e Turhan Pashë Përmetit, në vitet 28.05.1914 – 03.09.1914, ishte Ministër i Punëve Botore dhe Post-Telegrafës, ndërsa në vitet 25.12.1918 – 29.01.1920, ishte Ministër pa Portofol. Ishte anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, në vitet 1919 – 1920.

Më 1920 përfaqësoi Shqipërinë në Lidhjen e Kombeve, në vitet 1923-1925 ishte ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Greqi. Në vitet 1926 – 1939 hapi në Tiranë librarinë “Lumo Skendo”.

I përndjekur nga regjimi komunist me akuzën si themelues i organizatës së Ballit Kombëtar, Mid’hat Frahsëri në përfundim të luftës u vendos në Itali e më vonë në Londër, ku krijoi Komitetin “Shqipëria e Lirë”. Mid’hati Frashëri nuk u martua. U nda nga jeta më 03.10.1949, në hotelin “Winthrop” të Nju Jorkut dhe u varros në varrezat “Fernchff”, SHBA.

Varrimin e tij në SHBA e kanë organizuar përmes një ceremonie madhështore, patriotët shqiptarë. Në gazetën “Flamuri” shkruhej:“Shqiptarët kanë ardhur nga të gjithë vendet nga ku banonin shqiptarët në mërgim, duke shprehur pikëllimin e madh, për ikjen e djalit të Abdylit njeriut të madh, Mithat Frashërit. Tek trupi i tij kanë bërë roje nderi Shefqet Isaraj, Muho Xhakja, Astrit Sako, Braho Husi, Sulo Male, Hysni Aliko, Hajredin Peshkëpia, Skënder Omari, Iliaz Guri, Luan Dosti. Arkivoli ishte i mbuluar me flamurin kombëtar dhe në sallë ishin 200 veta. Kortezhi për në varrezat “Fernchff”. Arkivoli merret në krahë dhe aty kanë folur Sejfi Protopapa, At Paul e V.Rado”./ HEJZA/ KultPlus.com

Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skëndo” publikoi sot në Tiranë vëllimin e gjashtë të veprës diplomatike, letrare dhe publicistike të dijetarit dhe veprimtarit të njohur Midhat Frashëri.

Diplomat dhe publicist, botues dhe historian, veprimtari i lëvizjes kombëtare Midhat Frashëri, ka lënë si trashëgim vëllime të konsiderueshme veprash, të cilat kanë qenë të ndaluara nga regjimi komunist.

Instituti i Studimeve Historike, Lumo Skëndo, po i nxjerr në dritë me së paku 12 vëllime krijimtarinë e veprimtarit të shquar Midhat Frashëri, pas censurës së rreptë të diktaturës komuniste.

Në vëllimin e gjashtë, që u publikua sot, përfshihet letërkëmbimi i Midhat Frashërit me figurat më të shquara shqiptare dhe botërore të kohës në fillim të shekullit të kaluar, kur po formohej shteti shqiptar.

Vëllimi përmban letra nga Rilindja Kombëtare deri në shpalljen e Pavarësisë së shtetit shqiptar, nga koha kur ishte kryetar dhe anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, drejtuar pjesëmarrësve në të, si Presidenti amerikan Wilson, si dhe Lidhjen e Kombeve në Gjenevë në mbrojtje të identitetit dhe tërësisë territoriale të Shqipërisë.

Drejtuesi i Institutit dhe autor i hulumtimeve, Uran Butka, thotë se “Midhat Frashëri mbrojti me pasion Kosovën kundër politikave pushtetuese të shteteve fqinje. Edhe kur ishte ambasador i Shqipërisë në Greqi, ai mbrojti çështjen çame, duke u përballur me politikat antishqiptare të shpërnguljes dhe shpopullimit të shqiptarëve”.

Letërkëmbimi i Midhat Frashërit përfshin një hapësirë të gjerë shqiptare, europiane dhe amerikane, dhe figurat më të shquara zyrtare dhe humaniste të kohës nga Janina në Boston, nga Bukureshti në Vlorë, nga Trieste në Londër, nga Sofia në Shkodër, nga Zyrihu në Romë, nga Parisi në Gjenevë, nga Viena në Nju Jork e nga Elbasani në Uashington.

Studiuesja Lindita Komani thotë se “Midhat Frashëri ishte një politikan vetësakrifikues dhe aspak oportunist, ai mori përsipër punët më të vështira diplomatike e shkencore, nuk pranoi karrierën parlamentare dhe as atë administrative, ndonëse mund të arrinte gjithcka me gjeninë e tij dhe prejardhjen familjare si bir i Abdyl Frashërit dhe nipi i Naim dhe Sami Frashërit”.

Letrat dhe telegramet e nxjerra me durim nga arkivi i shtetit shqiptar dhe burime të tjera janë me rëndësi për studiuesit, në ndriçimin e veprimtarisë së patriotëve shqiptarë në fillim të shekullit të kaluar.

Vëllimi i 6 i veprave të Midhat Frashërit pa dritën e botimit në 3 vjetorin e riatdhesimit të eshtrave të tij në Shqipëri nga SHBA, ku ndërroi jetë vite më parë.

Dijetari dhe politikani i njohur shqiptar, Midhat Frashëri, u përcoll në banesën e fundit në atdhe, sipas amanetit të tij, ku u nderua me ceremoni zyrtare, nga qytetarët e studiues, nga Akademia e Shkencave e deri pranë memorialit të vëllezërve Frashëri./VOA/KultPlus.com

Mid’hat Frashëri

Dëgjo, mik, i thashë, a më sheh mua? Jam rritur në Stamboll dhe atje kam rrojtur. Prehjen që kam pasur atje, kurrë ndonjëherë s’e gjej dot këtu; rrogën që kam marrë atje, fort vështirë që ta gjej dhe këtu. Më sheh, jam në kalë me samar; atje isha me shemendëfer, me vapor të bukur, me karrocë të hijshme dhe me tramvaj. Ato shtëpi, ato teatro, ato librari, ato rroba, ato plaçka që gjeja në Stamboll, atë ëmbëlsi rrojtjeje, Shqipëria do edhe njëqind vjet që t’i gjejë. Unë, pra, për veten time dhe nga pikëpamja lëndore, kam humbur, po kam fituar një gjë të madhe moralisht; dua të shoh Shqipërinë të lumtur, dua të them,që ty dua të të shoh si jam unë dhe unë të bëhem si je ti. Edhe ti, or i mjerë, do të kesh gjithë fitimet: ti do të gjesh një shtet, do të gjesh një qeveri, do të kesh një rrugë dhe një urë, do të çosh djalin tënd në shkollë dhe ai djalë do të bëhet njeri!/ KultPlus.com

Disa thënie për shqiptarët nga Mid’ hat Frashëri.

1. Kur merr një detyrë, ki disiplinë e durim. Shqiptarin e ka prishur mungesa e disiplinës dhe zjarri i padurimit.

2. Shqiptarët do t’i fitojnë të gjitha betejat, pasi të mbarojnë betejën e fundit mes tyre.

3. Shqiptari prej natyre është kotësidashës, plot vanitet dhe egoizëm. Nuk i pëlqen kurrë të shohë dhe të njohë fajin dhe të metën e tij: i pëlqen kurdoherë të ngarkojë një tjetër.

4. Shqiptarët, megjithëse në pjesën më të madhe myslimanë, nuk e kanë konsideruar veten kurrë turq. Në të kundërtën, ata kishin një nocion të qartë për individualitetin e tyre dhe një hendek i thellë i pengonte ata të ngatërroheshin me racën e pushtuesve.

5. Shqiptarin e ka prishur mosbindja dhe jo bindja. Nis ti më parë të japësh shembullin e bindjes jo të verbër.

6. Hiqe veten si pak të mençur dhe pak të ditur. Mendjemadhësia na ka çmendur gjer më sot.

7. Duhet të kemi kurajo të themi të vërtetën, të bardhës t’i themi të bardhë dhe të zezës – të zezë.

8. Mos e qorto dhe mos e shaj shqiptarin për fajin që ka bërë, se ajo është mënyra më e fortë që ta bësh të këmbëngulë në atë faj. Merre me të mirë dhe shiko ta bindësh, pa pasur as pamjen e të dhënit këshillë.

9. Shqiptari, duke mos qenë i mësuar me jetë politike, dua të them, duke mos pasur gjer më sot shtet, qeveri dhe independencë, s’ka kuptuar dot akoma barrën, detyrat dhe përgjegjësitë që rrjedhin nga një jetë indipendente.

10. Patrikularizma, lokalizma dhe ekskluzivizma tek shqiptari rrëfehen me atë mani që ka secilido të marrë emrin e fshatit ose të qytetit si emër familjeje. Kur piqen dy shqiptarë, pas gëzimit të parë, pyetja esenciale është: nga të kemi zotëri?

11. Shumë herë ideali për shqiptarin është të qenët i zoti, me çdo mënyrë që të jetë. Pa dyshim, duke pasur horizontin të ngushtë, nuk mund të kërkojë veç sukseset e lehta.

12. Vetëm një proverb të mirë di: ”Trimi i mirë me shokë shumë”. Por kur mendoj fjalën e Ali Pashës: dy shqiptarë janë shumë! Atëherë kam dëshirë ta kthej proverbin: ”Trimi i mirë me shokë…pak!”

13. Shpëtimi i Shqipërisë do të vijë me anë të vetes tonë.

14. Mos u hidhëro po të shkoj tjetri para, edhe pse nuk ndenje dot në krye. Zilia na ka lënë të panderuar.

15. Shpesh herë zemërimi ynë vjen jo se kemi të drejtë, po se kemi faj dhe na vjen ligsht që na e shohin të tjerët.

16. Dhembja më e madhe është pikëllimi i brendshëm, jo ai qe rrëfehet. /KultPlus.com

Mid’hat Frashëri konsiderohet si një personalitet i pa të dytë në historinë e elitave shqiptare, që i dha vendit gjithçka kishte dhe gjithçka mundi. Dje është mbajtur edhe ceremonia shtetërore e përmortshme e kthimit në atdhe të eshtrave të personalitetit të shquar të letrave shqipe dhe kulturës kombëtare, Mid’hat Abdyl Frashëri.

KultPlus sot ju përcjellë disa thënie të Mid’hat Frashërit mbi gazetarinë e shtypin shqiptarë.

Gazetat sot në botë janë tregti: shesin kartë të shtypur, si bakalli që shet djathë të kripur.
Po në fillesë dhe më tepër akoma në shekullin që shkoi, në nisje të lindjes së kombeve, gazetat kanë qenë vegla ideje, organe për të frymëzuar patriotizmin, për të mbrojtur të drejtat e popullit, për të luftuar armikun.

Meqenëse edhe Shqipëria është në fillim të jetës politike, meqenëse nuk kemi shtyp të përditshëm, as posta të shpejta, duhet edhe fletët tona të jenë lajmëtarët e interesave të kombit dhe të vendit.
Në qoftë kështu, në qoftë se çdo botues ndjen madhërinë e detyrës, mendohem: sa prej fletoreve shqip, që shtypen sot, do të guxojnë të vazhdojnë botimin e tyre?

Mjerisht, shumë gazetarë kanë pandehur se fleta e tyre është një send pa rëndësi, si fjalët që thuhen në kafene, në mes të zemërimit dhe inatit, të hedhura në krahët e shtytjes së minutës, pa u menduar fundi, pa llogaritur ç’pemë, ç’dobi ose ç’dëm mund të bjerrin.

Çdo shkrimtar është një këshilltar, po gazetari është edhe më tepër akoma: një predikonjës, një njeri, fjalët e të cilit, të hedhura së sipri katedrës, mbeten e qëndrojnë. Edhe e shihni sa përgjegjësi ka ai që thotë ato fjalë./ KultPlus.com

Më 10 nëntor, në Nju Jork do të mbahet një ceremoni për riatdhesimin e eshtrave të Mid’hat Frashërit, personalitetit të shquar shqiptar, që prehet në varrezat Ferncliff të Westchester-it.

Mid’hat Frashëri, i njohur edhe me emrin e letrave Lumo Skëndo, lindi në Janinë më 25 mars 1880 dhe vdiq në Nju Jork më 3 tetor 1949.

Ai la gjurmë të pashlyera si diplomat, shkrimtar dhe politikan, në disa nga periudhat më kritike për kombin shqiptar.

Zëri i Amerikës përgatiti këtë vështrim mbi jetën e Mid’hat Frashërit:

Mid’hat Frashëri ishte i biri i Abdyl Frashërit dhe nip i dy frashërllinjve të tjerë të mëdhenj, Samiut dhe Naimit, që të tre ideologë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare.

Fakti që ishte pjesë e kësaj familje të shquar shqiptare ndikoi që Mid’hat Frashëri të bëhej qysh herët një luftëtar për bashkimin kombëtar dhe për edukimin e shqiptarëve në frymë patriotike. Librat u bënë miqtë e tij më të mirë. Mid’hati nisi të shkruajë kur ishte adoleshent, gjithnjë nën ndikimin e rilindasve të famshëm. Nga Naimi trashëgoi ndjeshmërinë e penës, nga Samiu dëshirën për dijen, nga i ati guximin për t’i dalë zot fateve të Shqipërisë.

“Mos pandehni se me trimëri mund të bëjmë punë të madhe,” shkruante ai në moshën 19-vjeçare. “Shqiptarit aq sa i duhet buka, i duhet dituria e nacionalizma.”

Ndërkohë ai botoi edhe revistën Diturija, që është një thesar i paçmuar për kulturën shqiptare.

Mid’hati i kreu studimet në Stamboll dhe, pas mbarimit të shkollës, punoi në administratë në Stamboll e më pas në Selanik.

Në vitin 1908, kur ishte vetëm 28 vjeç, ai u bë një ndër njerëzit e shquar që ndihmuan në krijimin e alfabetit modern të gjuhës shqipe me Kongresin e Manastirit.

U zgjodh kryetar i Kongresit të Manastirit, ku u paraqitën disa propozime për abc-në shqipe. Si nënkryetar i Komisionit të Alfabetit, Mid’hati mbështeste alfabetin me gërma latine. Ishte koha kur ai kishte themeluar në Selanik gazetën “Lirija”.

Në kohën kur Perandoria Osmane ishte në rënie e sipër dhe Shqipëria kërcënohej të copëtohej nga shtetet ballkanike, Mid’hat Frashëri erdhi në Shqipëri dhe u bë një ndër delegatët që firmosën Deklaratën e Pavarësisë në Vlorë, më 28 nëntor 1912.

Gjatë luftës së Parë Botërore, Mid’hat Frashëri u mor me shkrime dhe jetoi në Rumani e më pas në Zvicër për një farë kohe. Është periudha kur ai botoi me dhjetra shkrime politike, mesazhe, traktate dhe memorandume për të bërë të njohur Shqipërinë dhe çështjen e saj, që rrezikonte të humbiste në bisedimet për botën e pasluftës.

Disa libra të tij të kësaj periudhe si, “Shqiptarë dhe sllavë” botuar në frengjisht në Lozanë, janë studime të thella dhe trajtojnë me kompetencë prej historiani çështje të komplikuara dhe me interes për polemikat e hapura të asaj kohe.

Në nëntor 1920, Mid’hat Frashëri u emërua kryetar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, ku qëndroi deri në vitin 1922. Më vonë, në vitin 1923 u dërgua në Greqi për të hapur marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve.

Gjatë gjithë periudhës së qeverisjes së Ahmet Zogut, Mid’hat Frashëri mbeti i larguar nga jeta publike. Ai hapi në Tiranë Librarinë Argus dhe u mor me punë studimore. Qëllimi ishte ndriçimi kulturor i shqiptarëve, kësaj here nga brenda Shqipërisë.

Librat ishin jeta e tij dhe numëroheshin me mijëra. Edhe sot, në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë gjenden mbi 40 mijë libra të Mid’hat Frashërit, pjesë e ish-librarisë Lumo Skëndo.

Mid’hat Frashëri e kundërshtoi hapur pushtimin e Shqipërisë nga Italia më 7 prill 1939.

Menjëherë pas pushtimit, në shtëpinë e tij ai hodhi themelet e një organizate të rezistencës nacionaliste. Kjo shënoi rikthimin e tij në skenën politike të Shqipërisë.

Në vitin 1942, organizata do të dilte hapur me emrin Balli Kombëtar. Me synimin për të rikthyer pavarësinë e humbur të Shqipërisë, Mid’hat Frashëri fillimisht drejtoi rezistencën pasive dhe pas kësaj nisi ngritja e çetave.

Ishte koha kur në Shqipëri vepronin dy lëvizje që luftonin fashizmin: Balli Kombëtar dhe Nacionalçlirimtarja. Deri në gjysmën e parë të vitit 1943, ato vepronin paralelisht, madje edhe bashkëpunuan midis tyre.

Në vjeshtën e vitit 1943, kur Italia kapitulloi dhe Gjermania naziste pushtoi Shqipërinë, Mid’hat Frashëri e bëri të qartë se Balli Kombëtar do të luftonte nazistët gjermanë ashtu siç kishte luftuar edhe fashistët.

Por konfrontimi i brendshëm ishte ashpërsuar dhe forcat komuniste e kishin përqendruar zjarrin mbi dy forcat nacionaliste: Ballin Kombëtar dhe Legalitetin.

Në fillim të tetorit 1943, Mid’hat Frashëri lëshoi një qarkore ku porosit komitetet krahinore të Ballit të pezullojnë përkohësisht veprimet luftarake kundër ushtrisë gjermane.

Komunistët do ta interpretonin më vonë këtë dokument si dëshmi se Mid’hat Frashëri kishte bashkëpunuar me gjermanët. Për kreun e Ballit kjo shënonte një tërheqje taktike, në kushtet kur gjermanët po thyheshin dhe ishin në rrugën e tërheqjes drejt Gjermanisë.

Uran Butka, drejtor i Institutit të Studimeve Historike Lumo Skëndo në Tiranë, u përgjigjet kështu akuzave të historiografisë komuniste:

“Mid’hat Frashërin e kanë akuzuar veç të tjerave edhe si një kolaboracionist. Kam studiuar të gjitha arkivat, jo vetëm shqiptare, por edhe ato jugosllave, britanike, amerikane dhe mund të them se nuk ka asnjë dokument që të provojë se Mid’hat Frashëri dhe Balli Kombëtar si organizatë të kenë bashkëpunuar me pushtuesit, qoftë italianë apo gjermanë. Nuk ka asnjë dokument të tillë.”

Mid’hat Frashëri gjykoi se lufta në dy fronte, me komunistët që i sulmonin ashpër nga njëra anë dhe me gjermanët në anën tjetër, do të ishte e papërballueshme.

Qartazi, taktika e tij ishte shmangia në maksimum e një lufte të brendshme, që mund të çonte në shkatërrimin e vendit. “Ne duhet të pranojmë të gjitha përgjegjësitë. I takon historisë të na gjykojë”, shkruante ai.

Fitorja e forcave komuniste në luftë, ndonëse do të festohej si një sukses dhe si epokë e re nga disa, ajo përfundimisht shënoi një robërim të ri të shqiptarëve: fillimin e një diktature komuniste gjakatare, njërën ndër më të egrat në Evropë.

“Të mos ishte komunizma, – shkruante ai, – Shqipëria ndoshta do të ishte vendi më i qetë dhe më pak i dëmtuar i Evropës.” Ai e quante komunizmin një kolerë që nuk shkatërron vetëm trupin por edhe shpirtin e njeriut.

Mid’hat Frashëri, i cili u arratis nga Shqipëria dhe doli në Brindizi në nëntor 1944, do të fillonte një betejë të re: organizimin e emigracionit shqiptar për t’ju kundërvënë realitetit të ri tragjik në Shqipëri.​

“Pushtimi i Shqipërisë prej komunistëve dhe largimi i aleatëve nga toka jonë, – do të deklaronte ai, – detyroi shumë shqiptarë që të marrin udhën e mërgimit, jo për t’u larguar nga rreziku komunist, sesa për të vazhduar veprimtarinë e tyre dhe për të mos prerë marëdhëniet me fuqitë liberale të Oksidentit, me të cilat kishin qenë në kontakt edhe në Shqipëri.”

Më 26 gusht 1949 ai njoftoi në Paris krijimin e Komitetit Shqipëria e Lirë. Komiteti, i cili do të ishte një lloj qeverie demokratike në mërgim, u mbështet dhe u njoh nga qeveritë perëndimore.

Mid’hati udhëzonte që në Komitet të mos përfshiheshin njerëz që kishin bërë krime gjatë luftës. Ai ishte kundër përdorimit të dhunës për përmbysjen e pushtetit në Shqipëri, por kërkonte imponimin e zgjedhjeve të lira e demokratike.

Më 6 shtator 1949, ai deklaronte nga Radio Londra se: “Programi ynë është të fitojmë independencën dhe të sigurojmë integritetin e vendit tonë.”

Përsa i përket Kosovës, Mid’hat Frashëri jepte këtë formulim: Komiteti Shqipëria e Lirë beson se problemi i Kosovës do të zgjidhet me mjete paqësore dhe nëpër udhë ndërkombëtare.

Ngritja e Komitetit Shqipëria e Lirë ishte akti i fundit politik i Mid’hat Frashërit.

Nga Londra, ai shkoi në Nju Jork, ku Komiteti do të kishte selinë. Më 17 shtator, ai u shpreh kështu gjatë një pritjeje në Uashington: “Populli në Shqipëri duhet të dijë se kundërshtimi i shtypjes komuniste është i përbotshëm dhe se fuqia e kombeve të lira dhe forca e institucioneve ndërkombëtare po shtohet dita ditës.”

Por nuk kaluan as tre javë nga arritja në Amerikë dhe në 3 tetor 1949 Mid’hat Frashëri ndërroi jetë papritur në një hotel të Nju Jorkut. Atij iu dha lamtumira e fundit në Varrezën Ferncliff të Kontesë Westchester.

Edhe pse u nda nga jeta në një kohë kritike për Shqipërinë, vizioni i Mid’hat Frashërit për një atdhe të lirë nga komunizmi doli fitues. Ai kujtohet sot me respekt si dijetar, diplomat dhe politikan i një kalibri të veçantë, të cilit historia po i kthen borxhin ende të pashlyer.

Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme, nëpërmjet misionit diplomatik të Republikës së Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, do të organizojë procedurat e nevojshme ndërshtetërore për të sjellë në atdhe eshtrat e personalitetit Mid’hat Frashëri.

Për kthimin e eshtrave në atdhe të personalitetit të shquar të letrave shqipe, Këshilli i Ministrave akordoi për Ministrinë e Punëve të Jashtme fondin prej 3 239 400 (tre milionë e dyqind e tridhjetë e nëntë mijë e katërqind) lekësh, për organizimin e procedurave të nevojshme ndërshtetërore.

Vendimi i plotë

V E N D I M

PËR

KTHIMIN NË ATDHE TË ESHTRAVE TË PERSONALITETIT TË SHQUAR TË LETRAVE SHQIPE DHE TË KULTURËS MBARËKOMBËTARE MID’HAT FRASHËRI

Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës, të neneve 5 e 45, të ligjit nr.9936, datë 26.6.2008, “Për menaxhimin e sistemit buxhetor në Republikën e Shqipërisë”, të ndryshuar, dhe të nenit 13, të ligjit nr.109/2017, “Për buxhetin e vitit 2018”, të ndryshuar, me propozimin e ministrit të Kulturës, Këshilli i Ministrave

V E N D O S I:

Kthimin në atdhe të eshtrave të personalitetit të shquar të letrave shqipe dhe të kulturës mbarëkombëtare Mid’hat Frashëri.

Ministria për Evropën dhe Punët e Jashtme, nëpërmjet misionit diplomatik të Republikës së Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, do të organizojë procedurat e nevojshme ndërshtetërore për të sjellë në atdhe eshtrat e personalitetit Mid’hat Frashëri.

Ceremonia shtetërore e kthimit në atdhe të eshtrave do të organizohet gjatë javës përkujtimore të 110-vjetorit të Kongresit të Manastirit, 14-22 nëntor 2018, e cila përkon me një nga kremtimet madhore të Vitit Mbarëkombëtar të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut.

Ministrisë për Evropën dhe Punët e Jashtme, në buxhetin e miratuar për vitin 2018, në programin 01120 “Mbështetje diplomatike jashtë shtetit”, t’i shtohet fondi prej 3 239 400 (tre milionë e dyqind e tridhjetë e nëntë mijë e katërqind) lekësh, për organizimin e procedurave të nevojshme ndërshtetërore për të sjellë në atdhe eshtrat e personalitetit të shquar të letrave shqipe dhe të kulturës mbarëkombëtare Mid’hat Frashëri, me qëllim zhvillimin e ceremonisë shtetërore gjatë periudhës 14-22 nëntor 2018.

Fondi prej 3 239 400 (tre milionë e dyqind e tridhjetë e nëntë mijë e katërqind)) lekësh të përballohet nga fondi rezervë i buxhetit të shtetit.

Ngarkohen Ministria e Kulturës, Ministria për Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Ministria e Financave dhe Ekonomisë për zbatimin e këtij vendimi.

Ky vendim hyn në fuqi menjëherë dhe botohet në “Fletoren Zyrtare”. /ata

Instituti Albanologjik mirëpriti sot prezantimin e dy vëllimeve të para të kompletit të veprës së Mid’hat Frashërit. Vëllime këto të cilat u konsideruan nga të pranishmit si rikthim i Mid’hat Frashërit në Kosovë, troje këto të cilat ai më parë i kishte vizituar dhe kishte lënë edhe shënime për to, shkruan KultPlus.

Alberina Haxhijaj

Gjatë promovimit të këtyre dy vëllimeve u diskutua edhe mbi vizionin e Mid’hat Frashërit, i njohur në vepra edhe si Lumo Skëndo. Vizionet e të cilit janë mjaft aktual edhe sot për zhvillimet politike dhe strategjike në trojet shqiptare.
Drejtori i Instituti Albanologjik, Hysen Matoshi tha se ribotimi i çdo vepre në mënyrë të pacensuruar dhe duke shpërfaqur fakte nga e kaluara janë një vlerë kulturore e shtuar. Gjersa para të pranishmëve sqaroi më shumë përmbajtjen e vëllimit të parë.

“Gati 70-të vite pasi që dha frymën e fundit Mid’hat Frashëri, vjen me idetë e tij, me trashëgiminë shkrimore, por vjen në një format të ri, të plotë e funksional si një dëshmi e rrojtjes së tij shpirtërore dhe si një vlerë e jona kombëtare”, tha ai, gjersa diskutoi për veprimtaritë e shkrimtarit Frashëri dhe për njohjen e tij përtej dimensionit kulturor.
Drejtori i Instituti për Studime të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit, Agron Tufa tha se është e vështirë të flasim për një vepër e cila do të përmbajë disa vëllime, kjo sipas tij pasi që secili vëllim ka mbi 700 faqe.

“Do fokusohem vetëm në një aspekt të trajtimit të kulturës dhe veprave nga Lumo Skëndo si një republikë në termin e tij të veçantë. Shkrimet mbi kulturën dhe artin janë një pjesë e pandashme e shqetësimit të thellë dhe të vazhdueshëm të Mid’hat Frashërit. Shkrime, në të cilat përcillet vizioni largpamës dhe idealist e kulturologjik i tij i gërshetuar me ndjenjën realiste kritike”, tha ai duke shtuar se në sferën e shqetësimeve të Skëndos hyn një gamë e gjerë problemesh të kulturës dhe perspektivës së saj kombëtare dhe eurocentriste siç e quan ai.

Tutje për vëllimin e dytë diskutoi shefi i Degës së Historisë, Memli Krasniqi, i cili tha se kjo është një përmbledhje e shkrimeve të botuara në revistat e njohura shqiptare, në shtypin e huaj, fjalime, raporte diplomatike, vepra si dhe materiale arkivore të pabotuar më parë.
“Lumo Skëndo në shkrimet e tij jo vetëm që është përpjekur për zgjimin e përkatësisë kombëtare shqiptare por edhe ka kundërshtuar me argumente tezat anti-shqiptare të shteteve Ballkanike dhe përkrahësve të tyre”, tha ai, duke shtuar se disa nga idetë të cilat i ka dhënë shkrimtari Mid’hat Frashëri akoma janë të vlefshme dhe ai ka qenë ndër intelektualët e parë i cili qartësisht ka parë humnerën drejt të cilës po shkonte Perandoria Osmane e së bashku më të edhe shqiptarët.
Në anën tjetër duke e cilësuar si pasuri kombëtare, studiuesi Uran Butka thotë që Lumo Skëndo në shkrimet e tij ka qenë kritik ndaj politikave të Evropës dhe mendësisë shqiptare.
“Duke dëgjuar ligjërimet jashtëzakonisht të sakta mua më mbetet pak për të thënë për veprat e Mid’hat Frashërit, por si fillim dua të theksoj se mund ta konsideroj sot kthimin e Mid’hat Frashërit në Kosovë. Kosovës, të cilës ai i ka kushtuar vëmendjen dhe pjesën me të madhe të veprimtarisë së tij studiues, shkencore dhe politike. Mund ta konsideroj kthimin e tij në Prishtinë pas kaq vjetësh mohimi, e të tjera. Ajo që me emocionon është se ai kthehet sot në Institutin Albanologjik jo vetëm si një publicistë i çmuar historian, studiues, kulturolog, sociolog, e gjitha ato, por edhe si një albanolog si pjesë e Institutit Albanologjik”, tha ai.

Veprat e zgjedhura të Mid’hat Frashërit do të vijnë në një kolonë prej 13 vëllimesh, ku studiuesit dhe lexuesit shqiptarë do të njihen me vizionin e Lumo Skëndos për shqiptarët dhe politikat e saj. Ndërsa vëllimi i 14-të do të jetë bibliografia e Mid’hat Frashërit. Për këtë libër por edhe për librin “Sekretet e Luftës” nga Erald Kapri, libër i cili zbulon një Shqipëri tjetër përmes dokumenteve britanike, do të diskutohet edhe në Bibliotekën Kombëtare “Pjetër Bogdani”, sot në ora 13:00/KultPlus.com