Arti, me aftësinë e tij për të magjepsur dhe ngjallur emocione, ka qenë gjithmonë objekt i pritshmërive të mëdha, shkruan e përditshmja italiane “adnkronos”.
Megjithatë, siç thekson një analizë e fundit e kryer nga “CouponBirds”, sa më të larta të jenë pritshmëritë, aq më i madh është rreziku i zhgënjimit.
Ky parim vlen edhe për kryeveprën e famshme të Leonardo da Vinçit, “Mona Lisa”, e përcaktuar si “vepra e artit më zhgënjyese në botë”.
Sipas “CouponBirds” mes 18 000 vlerësimeve të veprave ndërkombëtare të artit, “Mona Lisa” u dallua për përqindjen e konsiderueshme të opinioneve negative, duke regjistruar 37,1%.
Ky rezultat është befasues, sidomos duke pasur parasysh famën mbarëbotërore të kësaj pikture.
Pëlhura, e ekspozuar në Muzeun e Luvrit në Paris, ia kaloi edhe veprave po aq të famshme, si “Liberty Leading the People” (Liria që udhëheq popullin) nga Eugene Delacroix.
Arsyeja kryesore e këtij zhgënjimi nuk qëndron në aftësinë artistike të Leonardos, por në vështirësitë që hasin vizitorët për ta shijuar plotësisht veprën.
Luvri, me turmat e tij të çrregullta dhe çmimet gjithnjë në rritje të biletave, ofron një përvojë stresuese për vizitorët e tij.
“Mona Lisa”, e varur e vetme në një dhomë të mbushur me njerëz, bëhet pothuajse e paarritshme përballë turmës dhe masave të sigurisë të vendosura pas disa episodesh vandalizmi.
Fjalët si “turmë” dhe “e vështirë” përsëriten në opinionet e vizitorëve, të cilët shpesh ndihen të zhgënjyer nga përvoja e vizitës.
Megjithatë, zhgënjimi i shkaktuar nga “Mona Lisa” nuk është një rast i izoluar në botën e artit.
Veprat e famshme në mbarë botën tërheqin turma të çrregullta dhe bileta të shtrenjta, duke minuar përvojën e përgjithshme të vizitorëve.
Parisi, me Muzeun e Luvrit si atraksioni kryesor, u klasifikua si qyteti i artit më pak i vlerësuar nga vizitorët, i ndjekur nga Nju Jorku dhe Firence. /KultPlus.com
Ekspertët janë të ndarë nëse një pikturë, e ashtuquajtura “Isleworth Mona Lisa” është një origjinale superiore e Leonardo da Vinçit apo një kopje inferiore.
Është një mister që ka ndarë ekspertët për dekada: A është e vërtetë “Isleworth Mona Lisa”?
Po, në rast se nuk e dinit, ekziston një version i dytë i Mona Lizës së Leonardo da Vinçit, i cili gjithashtu përshkruan një grua të pozicionuar në mënyrë të ngjashme – që besohet se bazohet në fisniken fiorentine Lisa del Giocondo – dhe që duket më e re (disa thonë më të lumtur ) sesa ai në Luvrin në Paris, shkruan Euronews, transmeton Klankosova.tv.
E ashtuquajtura “Isleworth Mona Lisa” konsiderohet nga disa si një version i mëparshëm e kushërirës të saj të famshëme. Ajo u soll në Angli në 1778 dhe u ble nga familja Montacute. Ajo mori emrin e saj pasi u ble në vitin 1913 nga tregtari i artit Hugh Blaker, i cili ishte i vendosur në Isleworth, në perëndim të Londrës.
Tani, ajo shfaqet në Itali, pasi Fondacioni Mona Lisa me bazë në Zvicër po ekspozon punën në galerinë Promotrice delle Belle Arti të Torinos, në një ekspozitë të titulluar “Mona Lisa e Parë”.
Fondacioni pretendon se versioni Isleworth u përfundua një dekadë më herët se versioni në Luvër.
Fondacioni ka punuar me shkencëtarë, si John Asmus, në Universitetin e Kalifornisë, San Diego, të cilët kryen teste duke sugjeruar fuqishëm se i njëjti artist ka pikturuar fytyrat e të dy grave.
Megjithatë, disa ende nuk janë të bindur./KlanKosova/KultPlus.com
Nëse do të qëndronit jashtë Luvrit në Paris në mëngjesin e 21 gushtit 1911, mund të kishit vënë re tre burra që po dilnin me nxitim nga muzeu, transmeton KultPlus.
Ata do të ishin mjaft të dukshëm në një mëngjes të qetë të së hënës, thotë shkrimtari dhe historiani James Zug gjatë fundjavave në prezantuesin e “All Things Considered”, Guy Raz. “E diela mbrëma ishte një natë e madhe shoqërore në Paris,” thotë ai, “kështu që shumë njerëz u varën të hënën në mëngjes.”
Burrat, tre zejtarë italianë, nuk ishin të uritur. Por ata mund të kenë qenë pak të lodhur. Ata sapo kishin kaluar natën në një dollap me furnizime arti.
Dhe në atë mëngjes, me Luvrin ende të mbyllur, ata rrëshqitën nga dollapi dhe hoqën 200 paund pikturë, kornizë dhe kuti xhami mbrojtëse nga muri. E zhveshur nga korniza dhe kutia, telajo prej druri u mbulua me një batanije dhe u nis me nxitim në stacionin Quai d’Orsay, ku treshja hipi në një tren ekspres në orën 7:47 të mëngjesit jashtë qytetit.
Ata kishin vjedhur “Mona Lizën”.
I famshëm, brenda natës
Para vjedhjes së saj, “Mona Lisa” nuk ishte shumë e njohur jashtë botës së artit. Leonardo da Vinci e pikturoi atë në 1507, por vetëm në vitet 1860 kritikët filluan ta përshëndesin atë si një kryevepër të pikturës së Rilindjes. Dhe ky gjykim nuk filtroi jashtë një fete të hollë të inteligjencës franceze.
“Mona Lisa” nuk ishte as piktura më e famshme në galerinë e saj, e lëre më në Luvër,” thotë Zug.
Dorothy dhe Tom Hoobler shkruan për grabitjen e pikturës në librin e tyre, Krimet e Parisit. Kaluan 28 orë, thonë ata, derisa dikush i vuri re katër grepa të zhveshur.
Djaloshi që e vuri re ishte një artist shtytës i jetës së vdekur, i cili vendosi kavaletin e tij për të pikturuar atë galeri në Luvër.
“Ai ndjeu se nuk mund të punonte për sa kohë që “Mona Lisa” nuk ishte atje,” thotë Tom Hoobler.
Por artisti nuk u alarmua. Në atë kohë, ishte në proces një projekt për të fotografuar veprat e shumta të Luvrit. Çdo pjesë duhej të çohej në çati, pasi kamerat e ditës nuk punonin mirë brenda.
“Kështu që më në fund ai bindi një roje që të shkonte të shihte se sa kohë do ta kishin fotografët pikturën,” thotë Tom Hoobler. “Ai u largua dhe u kthye dhe tha: “E dini çfarë, fotografët thonë se nuk e kanë!” “
Krejt papritur, James Zug thotë, “Mona Lisa” bëhet kjo pikturë tepër e famshme brenda natës.”
Shenja e Turpit
Pasi Luvri shpalli vjedhjen, gazetat në mbarë botën u botuan me tituj për kryeveprën e zhdukur.
“60 detektivë kërkojnë “Mona Lizën” e vjedhur, i indinjuar publiku francez”, deklaroi Neë York Times. Grabitja ishte kthyer në një skandal kombëtar.
“Në Francë, kishte një shqetësim të madh se milionerët amerikanë po blinin trashëgiminë e Francës – pikturat më të mira,” thotë Dorothy Hoobler. Në një moment, manjati amerikan dhe artdashës J.P. Morgan dyshohej se kishte kryer vjedhjen. Pablo Picasso u konsiderua gjithashtu i dyshuar dhe u mor në pyetje.
Dhe ndërsa tensionet po përshkallëzoheshin midis Francës dhe Gjermanisë përpara Luftës së Parë Botërore, “kishte njerëz që mendonin se Kaizer ishte pas saj,” thotë Hoobler.
Pas një mbylljeje njëjavore, Luvri u rihap për turmat e njerëzve, mes tyre edhe Franz Kafka, të gjithë nxitonin për të parë vendin bosh që ishte bërë një “shenjë turpi” për parisienët.
Ndërkohë, hajdutët kishin bërë një arratisje të pastër. Ata ishin tre italianë: dy vëllezër, Vincenzo dhe Michele Lancelotti, dhe kreu i bandës, Vincenzo Perugia. Ai ishte një mjeshtër i cili kishte punuar për Luvrin për të instaluar të njëjtat kuti xhami mbrojtëse që kishte hequr nga “Mona Lisa”.
Perugia shpresonte ta shiste pikturën. Por grabitja kishte marrë aq shumë vëmendje sa “Mona Lisa” u bë shumë e nxehtë për t’u goditur, thotë Zug.
“Brenda ditëve, gazetat po ofronin shpërblime. [Perugia] mund ta kishte sjellë atë, por mendoj se arsyeja kryesore që ai nuk e bëri këtë është se ai ishte i shqetësuar për arrestimin – dhe se historia ishte aq e madhe sa ai ndoshta e bëri” Nuk mendoj se ai mund të shpëtojë me të.”
Kështu Perugia e fshehu atë në fundin e rremë të një bagazhi në konviktin e tij në Paris.
Një kryevepër e kthyer
Njëzet e tetë muaj pasi e rrëmbeu atë nga Luvri, Perugia më në fund arriti t’ia shiste “Mona Lizën” një tregtari arti në Firence.
Por tregtari ishte i dyshimtë. Ai kërkoi që kreu i një galerie arti italiane të vinte t’i hidhte një sy pikturës.
Një vulë në anën e pasme konfirmoi vërtetësinë e saj.
“Ata thanë, ‘OK, lëre me ne dhe ne do të shohim që do të marrësh një shpërblim’,” thotë Tom Hoobler. Perugia u kthye në shtëpi. Por, gjysmë ore më vonë, për habinë e tij, policia ishte në derën e tij.
“Ai tha më vonë se po përpiqej ta kthente në Itali – se ai ishte një patriot dhe se ishte vjedhur nga Napoleoni – dhe ai po përpiqej ta kthente në tokën e lindjes së tij,” thotë James Zug.
Dhe kështu, me shumë bujë, piktura u kthye në Luvër. Perugia u deklarua fajtor për vjedhjen e saj dhe u dënua me vetëm tetë muaj burg.
Por disa ditë pas gjyqit të tij, thotë Dorothy Hoobler, shpërtheu Lufta e Parë Botërore. Papritur, drama e një grabitjeje arti doli jashtë faqeve të para.
“Kjo dukej si një histori shumë e vogël,” thotë ajo.
Janes Zug publikoi këtë shkrim për Mona Lizën në revistën Smithsonian më 30 korrik, 2011./ KultPlus.com
Mona Lisa mund të jetë fytyra më e njohur në faqe të dheut. E spikatur në emisione televizive dhe në filma të panumërt, e parodizuar në format nga më të ndryshme në krejt globin, e përmendur në libra arti në çdo gjuhë, Mona Lisa ka një fytyrë që tërheq çdo vit mbi shtatë milion njerëz në Louvre të Parisit.
Secili nga këto vizitorë do të shohë nga afër, se Mona Lisa është shumë e vogël, saktësisht 76cm x 53cm. Nuk ngjason me veprat e tjera të Rilindjes sepse nuk është masive, apo të bjerë në sy menjëherë, apo të shkaktojë ndonjë emocion të fortë. Në fakt, kur Mona Lisa u vendos në Louvre më 1797, ajo varej në mur me piktura të tjera dhe nuk ishte e vetme në qendër të vëmendjes sikundër sot. Mona Lisa, natyrisht, është një vepër arti e një artisti të nderuar si Leonardo da Vinci, megjithatë nuk ishin aftësitë e tij ato që e bënë pikturën të famshme. Mona Lisa e mori famën e vërtetë prej një vjedhësi veprash arti, një italian i quajtur Vincenzo Peruggia. Mëngjesin e të hënës, të 21 gushtit 1911, Peruggia doli jashtë nga Louvre, pa u pikasur me Mona Lisa-n të fshehur nën përparësen e punës. Peruggia nuk ishte ndonjë fytyrë e panjohur në muze. Ai ishte duarshkathët, i punësuar herë pas here për të punuar me xham mbrojtës për eksponatet. Ai kishte punuar me një numër pikturash të shtrenjta dhe të bukura në Louvre, por edhe në muzetë e tjerë.
Atëherë, përse e vodhi Mona Lisa-n?
Për Vicenzo Peruggia-n kjo ishte një çështje patriotizmi. Gabimisht kishte menduar se Mona Lisa ishte vjedhur në Itali në kohën e Napoleonit dhe besonte se ishte detyra e tij t’ia kthente këtë tablo atdheut. Ai e fshehu tablonë në një WC të muzeut natën e së dielës, duke e ditur se do të ishte i mbyllur të hënën dhe mund ta vidhte qetësisht e të largohej. Sidoqoftë, gjatë marrjes në pyetje pas dy vjetësh, Peruggia tha se thjesht kishte ardhur të hënën në mëngjes me punëtorë të tjerë, kishte pritur deri sa galeria që mbante Mona Lisa-n të zbrazej, e kishte marrë pikturën nga muri, e kishte fshehur nën përparësen e punës dhe kishte dale jashtë. Në fakt, stafi i Louvre nuk e pikasi menjëherë mungesën deri të nesërmen. Ndonjëherë pikturat hiqeshin nga muri për t’u fotografuar, ndaj s’ishte diçka e pazakontë që njëra prej tyre të mungonte. Megjithatë, kur rojet e sigurisë pyetën fotografët, zbuluan se piktura ishte vjedhur.
Kur policia nisi hetimin, Peruggia ndodhej në shtëpi duke e futur Mona Lisa-n në një sënduk në apartamentin e tij, pa i shkuar aspak nëpër mend se kjo vjedhje sapo kishte ndryshuar historinë e artit. Përgjatë dy viteve në vijim, vjedhja e Mona Lisa-s u bë lajm ndërkombëtar. Kjo ngjarje u përhap përmes gazetave në të gjithë Francën dhe në mbarë botën, duke u publikuar edhe nga New York Times. Ndërkohë, policia kërkoi me dëshpërim për hajdutin dhe hetoi plot të dyshuar, përfshi poetin e mirënjohur Guillaume Apollinaire, i cili njëherë kishte bërë thirrje që Louvre të digjej, e që tashmë zotëronte disa statuja të vogla të cilat ishin vjedhur nga Louvre.
Dhe sot shënohen gjithsej 111 vite nga burgosja e poetit francez Guillaume Apollinaire nën dyshim të vjedhjes së pikturës Mona Lisa nga muzeu në Luvër.
Policia mendoi se burri që kishte vjedhur statujat, mund të kishte edhe Mona Lisa-n. Kur policia e mori në pyetje Apollinaire-in për Mona Lisa-n dhe për statujat, për këtë të fundit ai implikoi mikun e tij, një piktor i ri spanjoll që quhej Pablo Picasso. Thuhet se Apollinaire dhe Picasso qanë gjatë marrjes në pyetje dhe në fund policia kuptoi se asnjëri prej tyre nuk ishte burri që kërkonin. Pas vjedhjes muzeu i Louvre-it ishte mbyllur për një javë. Megjithatë kur u rihap, njerëzit po mbanin radhën vetëm që të futeshin e të shikonin vendin ku më parë qëndronte piktura e Mona Lisa-s. Madje deri në Kaliforni e dinin me saktësi se ç’pamje kishte kjo pikturë e vogël nga Franca, sepse e kishin parë vazhdimisht në gazeta, si një lloj krimi sensacional. Nëse Vincenzo Periugga do të kishte vjedhur një pikturë tjetër, kjo vepër arti mund të ishte bërë po aq lehtësisht piktura më e famshme në botë, dhe Mona Lisa nuk do të bëhej aq e njohur sa ç’është sot.
Por për shkak të vjedhjes, Mona Lisa u bë vepra e parë e artit që shihej dhe shpërndahej në të gjithë botën, gjatë një kohe kur komunikimi masiv ishte ende në hapat e parë. Një vepër arti e cila më parë kishte qenë thjesht një drejtkëndësh i vogël në një mur të mbushur me piktura, tashmë ishte bërë epiqendra e një skandali global. Ndërkohë, planet e Periugga-s për t’ia shitur pikturën një galerie arti në Itali, u ndërprenë. Me famën e re të Mona Lisa-s, çdo përpjekje për ta ofruar kundrejt shpërblimit, apo për ta shitur, mund të rezultonte në arrestimin e tij. Ndaj, qëndroi brenda një sënduku, për dy vite. Më në fund, në vitin 1913, Vincenzo Periugga-s po i humbte durimi. Ai kontaktoi Alfredo Geri-n, një tregtar veprash arti në Firence, për t’ia kthyer Mona Lisa-n “vendlindjes” në këmbim të shpërblimit.
Geri i tha Peruggia-s ta takonte te Galeria Uffizi, për ta verifikuar pikturën. Kur Peruggia ia dorëzoi, Geri premtoi se do ta mbante në një vend të sigurt, megjithatë ai telefonoi policinë sapo Peruggia u largua. Hajduti i veprave të artit u arrestua në hotelin ku po qëndronte, Mona Lisa u rimor dhe krimit që shkundi botën, i erdhi fundi. Galeria Uffizi e ekspozoi pikturën për dy javë, përpara se të kthehej zyrtarisht në Louvre, në 4 janar të vitit 1914. Që nga ajo kohë, kanë ndodhur disa incidente ku individë përpiqen ta dëmtojnë Mona Lisa-n, por nuk ka pasur më vjedhje. Sot piktura ka një mur të veçantë në Louvre dhe mbrohet nga një xham antiplumb, me ajër të kondicionuar. Për sa i përket Vincenzo Peruggia-s, ai u burgos për gjashtë muaj dhe Italia e vlerësoi për atdhetarizmin e treguar. Ai shërbeu në ushtrinë italiane gjatë Luftës së Parë Botërore dhe në fund u shpërngul sërish në Francë, ku hapi një punishte për piktura, të cilën e zotëroi deri kur vdiq në vitin 1925.
Nëse do të qëndronit jashtë Luvrit në Paris në mëngjesin e 21 gushtit 1911, mund të kishit vënë re tre burra që po dilnin me nxitim nga muzeu, transmeton KultPlus.
Ata do të ishin mjaft të dukshëm në një mëngjes të qetë të së hënës, thotë shkrimtari dhe historiani James Zug gjatë fundjavave në prezantuesin e “All Things Considered”, Guy Raz. “E diela mbrëma ishte një natë e madhe shoqërore në Paris,” thotë ai, “kështu që shumë njerëz u varën të hënën në mëngjes.”
Burrat, tre zejtarë italianë, nuk ishin të uritur. Por ata mund të kenë qenë pak të lodhur. Ata sapo kishin kaluar natën në një dollap me furnizime arti.
Dhe në atë mëngjes, me Luvrin ende të mbyllur, ata rrëshqitën nga dollapi dhe hoqën 200 paund pikturë, kornizë dhe kuti xhami mbrojtëse nga muri. E zhveshur nga korniza dhe kutia, telajo prej druri u mbulua me një batanije dhe u nis me nxitim në stacionin Quai d’Orsay, ku treshja hipi në një tren ekspres në orën 7:47 të mëngjesit jashtë qytetit.
Ata kishin vjedhur “Mona Lizën”.
I famshëm, brenda natës
Para vjedhjes së saj, “Mona Lisa” nuk ishte shumë e njohur jashtë botës së artit. Leonardo da Vinci e pikturoi atë në 1507, por vetëm në vitet 1860 kritikët filluan ta përshëndesin atë si një kryevepër të pikturës së Rilindjes. Dhe ky gjykim nuk filtroi jashtë një fete të hollë të inteligjencës franceze.
“Mona Lisa” nuk ishte as piktura më e famshme në galerinë e saj, e lëre më në Luvër,” thotë Zug.
Dorothy dhe Tom Hoobler shkruan për grabitjen e pikturës në librin e tyre, Krimet e Parisit. Kaluan 28 orë, thonë ata, derisa dikush i vuri re katër grepa të zhveshur.
Djaloshi që e vuri re ishte një artist shtytës i jetës së vdekur, i cili vendosi kavaletin e tij për të pikturuar atë galeri në Luvër.
“Ai ndjeu se nuk mund të punonte për sa kohë që “Mona Lisa” nuk ishte atje,” thotë Tom Hoobler.
Por artisti nuk u alarmua. Në atë kohë, ishte në proces një projekt për të fotografuar veprat e shumta të Luvrit. Çdo pjesë duhej të çohej në çati, pasi kamerat e ditës nuk punonin mirë brenda.
“Kështu që më në fund ai bindi një roje që të shkonte të shihte se sa kohë do ta kishin fotografët pikturën,” thotë Tom Hoobler. “Ai u largua dhe u kthye dhe tha: “E dini çfarë, fotografët thonë se nuk e kanë!” “
Krejt papritur, James Zug thotë, “Mona Lisa” bëhet kjo pikturë tepër e famshme brenda natës.”
Shenja e Turpit
Pasi Luvri shpalli vjedhjen, gazetat në mbarë botën u botuan me tituj për kryeveprën e zhdukur.
“60 detektivë kërkojnë “Mona Lizën” e vjedhur, i indinjuar publiku francez”, deklaroi Neë York Times. Grabitja ishte kthyer në një skandal kombëtar.
“Në Francë, kishte një shqetësim të madh se milionerët amerikanë po blinin trashëgiminë e Francës – pikturat më të mira,” thotë Dorothy Hoobler. Në një moment, manjati amerikan dhe artdashës J.P. Morgan dyshohej se kishte kryer vjedhjen. Pablo Picasso u konsiderua gjithashtu i dyshuar dhe u mor në pyetje.
Dhe ndërsa tensionet po përshkallëzoheshin midis Francës dhe Gjermanisë përpara Luftës së Parë Botërore, “kishte njerëz që mendonin se Kaizer ishte pas saj,” thotë Hoobler.
Pas një mbylljeje njëjavore, Luvri u rihap për turmat e njerëzve, mes tyre edhe Franz Kafka, të gjithë nxitonin për të parë vendin bosh që ishte bërë një “shenjë turpi” për parisienët.
Ndërkohë, hajdutët kishin bërë një arratisje të pastër. Ata ishin tre italianë: dy vëllezër, Vincenzo dhe Michele Lancelotti, dhe kreu i bandës, Vincenzo Perugia. Ai ishte një mjeshtër i cili kishte punuar për Luvrin për të instaluar të njëjtat kuti xhami mbrojtëse që kishte hequr nga “Mona Lisa”.
Perugia shpresonte ta shiste pikturën. Por grabitja kishte marrë aq shumë vëmendje sa “Mona Lisa” u bë shumë e nxehtë për t’u goditur, thotë Zug.
“Brenda ditëve, gazetat po ofronin shpërblime. [Perugia] mund ta kishte sjellë atë, por mendoj se arsyeja kryesore që ai nuk e bëri këtë është se ai ishte i shqetësuar për arrestimin – dhe se historia ishte aq e madhe sa ai ndoshta e bëri” Nuk mendoj se ai mund të shpëtojë me të.”
Kështu Perugia e fshehu atë në fundin e rremë të një bagazhi në konviktin e tij në Paris.
Një kryevepër e kthyer
Njëzet e tetë muaj pasi e rrëmbeu atë nga Luvri, Perugia më në fund arriti t’ia shiste “Mona Lizën” një tregtari arti në Firence.
Por tregtari ishte i dyshimtë. Ai kërkoi që kreu i një galerie arti italiane të vinte t’i hidhte një sy pikturës.
Një vulë në anën e pasme konfirmoi vërtetësinë e saj.
“Ata thanë, ‘OK, lëre me ne dhe ne do të shohim që do të marrësh një shpërblim’,” thotë Tom Hoobler. Perugia u kthye në shtëpi. Por, gjysmë ore më vonë, për habinë e tij, policia ishte në derën e tij.
“Ai tha më vonë se po përpiqej ta kthente në Itali – se ai ishte një patriot dhe se ishte vjedhur nga Napoleoni – dhe ai po përpiqej ta kthente në tokën e lindjes së tij,” thotë James Zug.
Dhe kështu, me shumë bujë, piktura u kthye në Luvër. Perugia u deklarua fajtor për vjedhjen e saj dhe u dënua me vetëm tetë muaj burg.
Por disa ditë pas gjyqit të tij, thotë Dorothy Hoobler, shpërtheu Lufta e Parë Botërore. Papritur, drama e një grabitjeje arti doli jashtë faqeve të para.
“Kjo dukej si një histori shumë e vogël,” thotë ajo.
Janes Zug publikoi këtë shkrim për Mona Lizën në revistën Smithsonian më 30 korrik, 2011./ KultPlus.com
Lartë në malet Ande në Bolivi, rrethuar nga shtëpi të vogla me çati kashte dhe dele kudo, 32 vjeçarja Claudia Callizaya i përfundon detajet e fundit me brushë në krijimin e saj artistik.
Ajo krijoi figurën e Mona Lisës, por kësaj radhe, Mona Lisën tradicionale Cholita.
Mona Lisa të cilën e krijoi Claudia ka pamjen e njëjtë si portreti i Leonardo da Vincit. Hunda është e njëjtë si e asaj në kryeveprën e Da Vincit, por në kokë ka të vënë kapelë tradicionale boliviane të grave Cholita.
Mona Lisa boliviane po ashtu është e mbështjellë me një shall sipas traditës së Andeve Boliviane.
Artistja Claudia Callizaya është nënë e vetme e dy fëmijëve. Ajo ka përfunduar studimet për artin e bukur në kolegj.
Sipas të dhënave për Cholita, me këtë emër quhen gratë vendase të Andeve, të fiseve Aymara apo Quechua, të cilat vijnë kryesisht nga komunitete të varfra.
Në Andet Boliviane jeton popullata më e madhe e vendasve në Amerikën Latine.
Gjatë studimeve, Claudia doli me konceptin e inkorporimit të ikonave të famshme të bukurisë me tipare të veshjeve të grave Cholita Aymara.
Tani ajo veçohet nga gratë Cholita. Claudia me ndihmë të ministrisë së kultuës në Bolivi hapi një ekspozitë ku arriti të shesë disa nga punimet e saj.
Punimin Mona Lisa Cholite e bleu një amerikan për vetëm 50 dollarë./ KultPlus.com
Të dielën e 29 majit, një person ndoti kasën e xhamit që mbron Mona Lisa-n e Leonardo da Vinçit – me tortë.
Piktura më e famshme në botë është e ekspozuar në Muzeun e Luvrit në Paris.
Pamjet dhe videot që kanë qarkulluar në rrjetet sociale nuk tregojnë momentin në të cilin personi lyen pikturën, por vetëm xhamin që e mbron atë të njollosur tashmë me krem të bardhë dhe një nga gardianët i cili tenton ta pastrojë.
Sipas dëshmive të vizitorëve që ndodheshin aty, personi i është afruar pikturës me karrocë dhe me paruke në kokë.
Një nga video-t e tregon atë duke qëndruar teksa po largohet dhe i bërtet turmës që “mendoni për Tokën”, “kjo është arsyeja pse e bëra, mendoni për planetin”.
Maybe this is just nuts to me💀but an man dressed as an old lady jumps out of a wheel chair and attempted to smash the bullet proof glass of the Mona Lisa. Then proceeds to smear cake on the glass, and throws roses everywhere all before being tackled by security. 😂??? pic.twitter.com/OFXdx9eWcM
Një kopje e pikturuar e Mona Lisës nga mjeshtri italian Leonardo da Vinci, që daton prej më shumë se 400 vjetësh, del në ankand kësaj jave në Paris.Zhvillimi vjen disa muaj pasi një tjetër riprodhim artistik i pikturës më të famshme të botës, u shit për një çmim rekord.Vepra origjinale e Leonardos, të cilën mbreti francez Francois I e bleu nga piktori në vitin 1518, gjendet në muzeumin e Louvre në Paris dhe nuk është në shitje.
Por kopja e saj që daton prej vitit 1600, është aq e ngjashme me origjinalin saqë artisti e ka kopjuar nga vetë versioni i Leonardos, tha shtëpia e ankandeve Artcurial.
Ekspertët llogarisin se piktura do të shitet për 150,000 deri në 200,000 euro.“Mona Lisa është piktura më e bukur portret gruaje,” tha Matthieu Fournier eksperti i ankandeve Artcurial teksa piktura po shfaqet për publikun para shitjes.
“Leonardo ka deklaruar më parë se kishte ndjekës, amatorë, ai kishte shpikur një stil prandaj kishte imituesit e tij”, shton Fournier.Ndërsa në qershor një koleksionist evropian kishte blerë një tjetër kopje të shekullit të 17-të të Mona Lisa për 2.9 milion euro, një rekord për një punim të riprodhuar, të shitur në Paris nga ankandet Christie.Në 2017, ankandet Christie kanë shitur në Neë York veprën e Leonardos Salvator Mundi (Krishti) për një rekord prej $450 milionë./KultPlus.com
Pulla më e rrallë në botë po kthehet në Britani për herë të parë pas 143 viteve.
Guiana Britanike 1c Magenta (1856), e cila është përshkruar si “Mona Lisa e botës së pullave”, u ble për 8.3 milion dollarë nga tregtari i rrallë i pullave Stanley Gibbons në ankand muajin e kaluar, transmeton KultPlus.
Për gati një shekull e gjysmë, pulla është mbajtur në koleksionet jashtë vendit, por ajo tani do të shfaqet në dyqanin kryesor Stanley Gibbons në Londrën qendrore. Gibbons tha se kjo pullë mendohet të jetë artikulli më i vlefshëm i prodhuar në botë, rreth 2.5 milion herë më i vlefshëm se ari 24 karat.
Gjatë transportimit në Britani, pulla do të ketë një siguri të madhe. Pulla do të vendoset në një sallë ekspozite, ku do të ruhet në një kasafortë para se të shfaqet në një kornizë të porositur posaçërisht, me zero oksigjen.
Vula tetëkëndore, e shtypur në të zezë në letër të purpurt dhe me përmasa 29 x 26 mm, përmban një anije me vela me tre maste, si dhe moton “Damus Petimus Que Vicissim” që përkthehet në “ne japim dhe presim në kthim”.
Tregtari tha se po harton plane për të vënë pullën në dispozicion të koleksionistëve përmes një skeme të pronësisë së përbashkët, duke sugjeruar që aksionet në pikturat kryesore mund të shiten për më pak se 20 £.
Graham Shircore, shefi ekzekutiv i Stanley Gibbons, tha: “Giana Britanike 1c Magenta është me të vërtetë graili i shenjtë i filatelisë. “Është me të vërtetë një lloj, dhe ne jemi të kënaqur që po e mirëpresim atë përsëri në tokën Britanike, ku shpresojmë të mbetet.
Pulla ishte ekspozuar më parë në Muzeun Kombëtar të pullave në Uashington DC, si hua nga ish-pronari i saj, krijuesi amerikan i këpucëve Stuart Weitzman. / KultPlus.com
Mona Lisa mund të jetë fytyra më e njohur në faqe të dheut. E spikatur në emisione televizive dhe në filma të panumërt, e parodizuar në format nga më të ndryshme në krejt globin, e përmendur në libra arti në çdo gjuhë, Mona Lisa ka një fytyrë që tërheq çdo vit mbi shtatë milion njerëz në Louvre të Parisit.
Secili nga këto vizitorë do të shohë nga afër, se Mona Lisa është shumë e vogël, saktësisht 76cm x 53cm. Nuk ngjason me veprat e tjera të Rilindjes sepse nuk është masive, apo të bjerë në sy menjëherë, apo të shkaktojë ndonjë emocion të fortë. Në fakt, kur Mona Lisa u vendos në Louvre më 1797, ajo varej në mur me piktura të tjera dhe nuk ishte e vetme në qendër të vëmendjes sikundër sot. Mona Lisa, natyrisht, është një vepër arti e një artisti të nderuar si Leonardo da Vinci, megjithatë nuk ishin aftësitë e tij ato që e bënë pikturën të famshme. Mona Lisa e mori famën e vërtetë prej një vjedhësi veprash arti, një italian i quajtur Vincenzo Peruggia. Mëngjesin e të hënës, të 21 gushtit 1911, Peruggia doli jashtë nga Louvre, pa u pikasur me Mona Lisa-n të fshehur nën përparësen e punës. Peruggia nuk ishte ndonjë fytyrë e panjohur në muze. Ai ishte duarshkathët, i punësuar herë pas here për të punuar me xham mbrojtës për eksponatet. Ai kishte punuar me një numër pikturash të shtrenjta dhe të bukura në Louvre, por edhe në muzetë e tjerë.
Atëherë, përse e vodhi Mona Lisa-n?
Për Vicenzo Peruggia-n kjo ishte një çështje patriotizmi. Gabimisht kishte menduar se Mona Lisa ishte vjedhur në Itali në kohën e Napoleonit dhe besonte se ishte detyra e tij t’ia kthente këtë tablo atdheut. Ai e fshehu tablonë në një WC të muzeut natën e së dielës, duke e ditur se do të ishte i mbyllur të hënën dhe mund ta vidhte qetësisht e të largohej. Sidoqoftë, gjatë marrjes në pyetje pas dy vjetësh, Peruggia tha se thjesht kishte ardhur të hënën në mëngjes me punëtorë të tjerë, kishte pritur deri sa galeria që mbante Mona Lisa-n të zbrazej, e kishte marrë pikturën nga muri, e kishte fshehur nën përparësen e punës dhe kishte dale jashtë. Në fakt, stafi i Louvre nuk e pikasi menjëherë mungesën deri të nesërmen. Ndonjëherë pikturat hiqeshin nga muri për t’u fotografuar, ndaj s’ishte diçka e pazakontë që njëra prej tyre të mungonte. Megjithatë, kur rojet e sigurisë pyetën fotografët, zbuluan se piktura ishte vjedhur.
Kur policia nisi hetimin, Peruggia ndodhej në shtëpi duke e futur Mona Lisa-n në një sënduk në apartamentin e tij, pa i shkuar aspak nëpër mend se kjo vjedhje sapo kishte ndryshuar historinë e artit. Përgjatë dy viteve në vijim, vjedhja e Mona Lisa-s u bë lajm ndërkombëtar. Kjo ngjarje u përhap përmes gazetave në të gjithë Francën dhe në mbarë botën, duke u publikuar edhe nga New York Times. Ndërkohë, policia kërkoi me dëshpërim për hajdutin dhe hetoi plot të dyshuar, përfshi poetin e mirënjohur Guillaume Apollinaire, i cili njëherë kishte bërë thirrje që Louvre të digjej, e që tashmë zotëronte disa statuja të vogla të cilat ishin vjedhur nga Louvre.
Policia mendoi se burri që kishte vjedhur statujat, mund të kishte edhe Mona Lisa-n. Kur policia e mori në pyetje Apollinaire-in për Mona Lisa-n dhe për statujat, për këtë të fundit ai implikoi mikun e tij, një piktor i ri spanjoll që quhej Pablo Picasso. Thuhet se Apollinaire dhe Picasso qanë gjatë marrjes në pyetje dhe në fund policia kuptoi se asnjëri prej tyre nuk ishte burri që kërkonin. Pas vjedhjes muzeu i Louvre-it ishte mbyllur për një javë. Megjithatë kur u rihap, njerëzit po mbanin radhën vetëm që të futeshin e të shikonin vendin ku më parë qëndronte piktura e Mona Lisa-s. Madje deri në Kaliforni e dinin me saktësi se ç’pamje kishte kjo pikturë e vogël nga Franca, sepse e kishin parë vazhdimisht në gazeta, si një lloj krimi sensacional. Nëse Vincenzo Periugga do të kishte vjedhur një pikturë tjetër, kjo vepër arti mund të ishte bërë po aq lehtësisht piktura më e famshme në botë, dhe Mona Lisa nuk do të bëhej aq e njohur sa ç’është sot.
Por për shkak të vjedhjes, Mona Lisa u bë vepra e parë e artit që shihej dhe shpërndahej në të gjithë botën, gjatë një kohe kur komunikimi masiv ishte ende në hapat e parë. Një vepër arti e cila më parë kishte qenë thjesht një drejtkëndësh i vogël në një mur të mbushur me piktura, tashmë ishte bërë epiqendra e një skandali global. Ndërkohë, planet e Periugga-s për t’ia shitur pikturën një galerie arti në Itali, u ndërprenë. Me famën e re të Mona Lisa-s, çdo përpjekje për ta ofruar kundrejt shpërblimit, apo për ta shitur, mund të rezultonte në arrestimin e tij. Ndaj, qëndroi brenda një sënduku, për dy vite. Më në fund, në vitin 1913, Vincenzo Periugga-s po i humbte durimi. Ai kontaktoi Alfredo Geri-n, një tregtar veprash arti në Firence, për t’ia kthyer Mona Lisa-n “vendlindjes” në këmbim të shpërblimit.
Geri i tha Peruggia-s ta takonte te Galeria Uffizi, për ta verifikuar pikturën. Kur Peruggia ia dorëzoi, Geri premtoi se do ta mbante në një vend të sigurt, megjithatë ai telefonoi policinë sapo Peruggia u largua. Hajduti i veprave të artit u arrestua në hotelin ku po qëndronte, Mona Lisa u rimor dhe krimit që shkundi botën, i erdhi fundi. Galeria Uffizi e ekspozoi pikturën për dy javë, përpara se të kthehej zyrtarisht në Louvre, në 4 janar të vitit 1914. Që nga ajo kohë, kanë ndodhur disa incidente ku individë përpiqen ta dëmtojnë Mona Lisa-n, por nuk ka pasur më vjedhje. Sot piktura ka një mur të veçantë në Louvre dhe mbrohet nga një xham antiplumb, me ajër të kondicionuar. Për sa i përket Vincenzo Peruggia-s, ai u burgos për gjashtë muaj dhe Italia e vlerësoi për atdhetarizmin e treguar. Ai shërbeu në ushtrinë italiane gjatë Luftës së Parë Botërore dhe në fund u shpërngul sërish në Francë, ku hapi një punishte për piktura, të cilën e zotëroi deri kur vdiq në vitin 1925. Përktheu David Hudhri /topchanel/ KultPlus.com
“Të shesim Mona Lizën, për të shpëtuar kulturën – propozimi i Francës. T’ia japim atë, për të paktën 50 miliardë euro, ndonjë princi arab”. Ideja u botua për herë të parë në revistën “Usbek & Rica” nga Stéphane Distinguin, themelues i kompanisë Fabernovel, e cila operon në fushën e konsulencës digjitale të inovacionit.
Propozimi për të shitur Mona Lizën
I intervistuar nga “Corriere della Sera”, sipas Distinguin, shitja e Xhokondës, në kohë krize për shkak të Koronavirusit, “mund të ishte një marrëveshje e mirë, nga pikëpamja ekonomike dhe kulturore”. Sipas Distinguin, pandemia dhe izolimi i ditëve të sotme na japin të drejtën të guxojmë. “Sektori ka arritur fundin, prapësimi i famshëm kulturor francez ka të ngjarë të thërrmohet, të vetmit që i kanë mjetet për të rezistuar dhe që mund t’ia dalin mbanë të reagojnë në një mënyrë a një tjetër janë gjigantët amerikanë, siç është Netflix”. Pra, propozimi i Distinguin, konsiston në shitjen e “xhevahirit të familjes” jo për të fituar para, por për t’i dhënë njëlloj limfe gjeneruese botës së kulturës franceze, të gjunjëzuar nga gjendja e jashtëzakonshme Koronavirus. “Le të shpëtojmë prej tij dhe t’i përdorim ato para për të menduar për të ardhmen e kulturës dhe artit”, – përfundon intervistën Distinguin.
Miti i Xhokondës
Për shekuj adhuruesit e artit janë hipnotizuar nga pyetjet rreth gjendjes mendore të subjektit. Debate dhe studime të panumërta kanë krijuar teori të shumta konkurruese në lidhje me kuptimin e jetës. Propozimi për shitje i Xhokondës, nuk është tjetër veçse karta e fundit në një seri peripecish, që janë qendërzuar në veprën e famshme të Leonardo da Vinçit në qendër. Pikë së pari, ka të bëjë me polemikat diplomatike midis Italisë dhe Francës, në lidhje me vendndodhjen e duhur të kryeveprës. Të shumtë janë ata që gabimisht besojnë se Mona Liza u soll në Luvër nga Napoloni. Mirëpo, në të vërtetë ajo u dërgua atje nga vetë Leonardo, duke e shpënë në Francë dhe për të cilën mbreti Françesko I, i pagoi 4 mijë skuda ari (dy vjet të pagës së Leonardos). Një tjetër debat i përjetshëm ka të bëjë me interpretimin e shprehjes së fytyrës së Mona Lizës. Po ta ndajmë fytyrën e Mona Lizës në gjysmë, mund të merren dy shprehje të ndryshme. gjysma e majtë e fytyrës duket më serioze dhe me një moshë pak më të vjetër se ana e djathtë, e cila na shfaqet më rinore dhe më e qeshur./konica.al/ KultPlus.com
Përse Mona Lisa konsiderohet piktura më e famshme në botë? Për shkak të buzëqeshjes së saj enigmatike? Për misterin që e rrethon? Ngaqë kishte për autor Leonardo Da Vinçin?
Përgjigja është Jo.
Sigurisht, ajo është një kryevepër. Por në fillim të viteve 1900 ajo nuk ishte e famshme. U bë e tillë falë një hajduti që e vodhi atë në 21 Gusht të vitit 1911.
Vincenzo Peruggia ishte një emigrant Italian që punonte në Muzeun e Luvrit në Francë.Një ditë e ngarkuan të bënte një kornizë qelqi për pikturën. Atë pasdite pasi e mbaroi kornizën, ai nuk u largua nga galeria.
E kaloi natën i fshehur diku brenda saj. Të nesërmen në mëngjes kur u hap galeria Peruggia ishte larguar me pikturën e Mona Lisës të mbështjellë si tub dhe të fshehur nën xhaketë.
Ditën e parë askush nuk e vuri re mungesën e pikturës. Punonjësit e Galerisë kishin menduar se Mona Lisa ishte në proçes riparimi në laboratorin e Muzeut. Mona Lisa nuk ishte e njohur në atë kohë e prandaj nuk i kushtohej ndonje mbrojtje dhe vëmendje e madhe nga rojet e galerisë. Aq e parëndësishme ishte si pikturë, saqë nuk e kishin varur as në mur, por e ekspozonin të mbështetur pas murit mbi dy kolltuqe të vegjël.
Por dy ditë më vonë në Galeri u shfaq një vizitor i cili kishte ardhur për të riprodhuar me laps portretin e Mona Lisës nga origjinali, një proçedurë rutinë e lejuar e asaj kohe dhe ky ishte momenti kur u kuptua që piktura ishte vjedhur.
Lajmi u shkruajt edhe në gazetat e mëdha të botës me imazhin e pikturës në faqen e parë.
Luvri u bë edhe më i famshëm. Njerëzit tashmë shkonin në Luvër për të vizituar vendin bosh të pikturës së vjedhur.
Policia ishte e paaftë të gjentë ndonjë gjurmë të saj. Mes të dyshuarve për këtë vjedhje ishte edhe Pablo Pikaso.
Hajduti Peruggia ishte zhdukur pa nam e nishan e kështu, në dy vitet në vazhdim kjo histori u harrua.
Në vitin 1913 Alfredo Geri, një sekser veprash arti, mori një letër të çuditshme.Autori i letrës pretendonte se kishte vjedhur dhe kishte në zotërim MonaLisan origjinale dhe ia ofronte për shitje. U takuan të dy në Firence. Geri u bind menjëherë që ajo Mona Lisa e njeriut të panjohur ishte vërtet origjinali i vjedhur dy vjet më parë, të cilin Peruggia e kishte mbajtur të fshehur në bodrumin e vet gjatë gjithë asaj kohe.
Peruggia u arrestua menjëherë nga policia. Kur e pyetën në gjyq se pse e kishte kryer atë akt, ai tha që kishtë rënë në dashuri me Mona Lisën. Gjithashtu Peruggia nënvizoi faktin që piktura i përkiste Italisë përderisa autori i saj Leonardo ishte italian, e prandaj ai kishte dashur ta rikthente pikturën në atdheun e vet.
Por Peruggia gabohej. Leonardo I kaloi vitet e fundit të jetës së tij në Francëdhe ia pati shitur Mona Lisën mbretit të Francës, Fransua I.
Kështu, falë avokatit të vet që e paraqiti vjedhjen si xhest patriotik Peruggia u dënua veç me një vit burg, ndërsa Mona Lisa u rikthye në Luvër, këtë herë e famshme, më e famshme se çdo pikturë tjetër e botës.
Në vitin 1947 një person emrin Vincenzo Peruggia vdiq në Haute-Savoie. Gazetarët kujtuan se bëhej fjalë për hajdutin e famshëm te Mona Lises dhe nxituan të mbushnin faqet e gazetave dhe minutazhet e radiove me lajmin e vdekjes së tij.
Por të nesërmen u mesua që Peruggia i vërtetë kishte vdekur në harresë të plotë 22 vjet me pare, në vitin 1925, në moshën 44 vjeçare ne qytetin francez Saint-Maur-des-Fossés ku kishte punuar si mirëmbajtës veprash arti.
(Marrë nga profili i Artan Gjyzel Hasani) / KultPlus.com
Për një sy të pastërvitur “Mona Lisa”, e cila do të shfaqet për ankand në qendrën Sotheby’s javën e ardhshme është e padallueshme nga origjinali në Luvër.
I vetmi detaj që e bën atë të ndryshme nga vepra e da Vinçit janë kolonat e pikturuara në anët e pikturës.
Një detaj tjetër më i dallueshëm: çmimi i saj.
E pikturuar rreth viteve 1600, më shumë se një shekull pas vdekjes së piktorit të origjinales, kjo vepër do të shitet në ankand me çmimin fillestar prej 60,000 deri në 80,000 dollarë. Po ashtu dhe 6 kopje të tjera të kryeveprave botërore do të jenë në shitje. Ndër to “Meduza” e artistit Caravaggio.
Kopjet mund të cilësohen si pjesë e botës së mashtrimeve në art, por ka shumë arsye pse koleksionuesit e veprave do të dëshironin t’i zotëronin ato.
Sipas Kristofer Apostël, shefit të departamentit “Old Masters” në qendrën Sotheby’s, historikisht kopjet e kryeveprave nuk janë parë si negative.
Në ndryshim nga opinioni i sotëm për to, koleksionuesit gjithmonë kanë pasur disa kopje të së njëjtës vepër; në mënyrë që të mund t’i shfaqnin ato në banesa, ndërkohë që origjinali qëndron i sigurt dhe i mbrojtur nga aksidentet e mundshme.
Disa kopje madje janë të krijuara nga vetë nxënësit e artistëve të mëdhenjë dhe shumë shpesh një e tillë mund t’ia kalonte paraardhëses./syri.net/ KultPlus.com
”Xhokonda”, portreti i Mona Lizës u vendos sot në vendin e zakonshëm në muzeun e Luvrit në një sallë të rinovuar, të rifreskuar dhe të ristrukturuar për të mundësuar një fluks më të mirë të vizitorëve, njoftoi muzeu.
Pas dy muajve punime për rinovimin, tabloja e njohur e Leonardo da Vinçit, që shikohet nga miliona turistë nga mbarë bota, është vendosur sërish përballë tablosë më të madhe të muzeut, “Martesa e Canas” nga Veronese, transmeton KultPlus.
Tabloja e mjeshtrit toskan u transportua nga galeria Medicis në muzeun e Luvrit pasi ishte dërguar për shkak të punimeve restauruese.
Konsiderohet piktura me e famshmë në botë, shumë njerëz e kanë quajtur edhe “Piktura Misterioze” pasiqë ka ngjallur dhe vazhdon të ngjallë shumë konspiracione, rreth asaj se kush dhe cka mund të jetë Mona Lisa.
”Xhokonda” mund të shikohet që nga sot pas një vitrine të pajisur me një xham shumë transparent, në të njëjtin vend ku është parë zakonisht./atsh/KultPlus.com
Konsiderohet piktura më e famshme në botë, shumë njerëz e kanë quajtur edhe “Piktura Misterioze” pasiqë ka ngjallur dhe vazhdon të ngjallë shumë konspiracione, rreth asaj se kush dhe cka mund të jetë Mona Lisa, shkruan KultPlus.
Shkencëtari francez Pascal Cotte pretendon se ka zbuluar një portret të fshehtë poshtë figurës së Monalisë-s, veprës më të famshme të Leonardo da Vinçit.
Siç sqaron vetë shkencëtari, imazhin nën shtresat ekzistuese të bojës, ka mundur ta diktojë falë përdorimit të një teknologjie tepër të sofistikuar, asaj të dritës reflektuese. Për të analizuar pikturën e famshme, Cotte-s i janë dashur më shumë se 10 vjet. Drejtuesit e muzeut të Luvrit, nuk kanë bërë deri më tani asnjë koment mbi të tilla pretendime./standard.al/KultPlus.com
“MOTRA TONE” DHE “MONA LISA”, DY KRYEVEPRA PERBALLE NJERA-TJETRES
Çfarë të përbashktash kanë, pikturat, ose autorët e tyre? Ndjesitë që përcjellin këto emblema të mjeshtrave të penelit, këto dedikime që sa herë i përcjellim na shtangin. Enigmat gojëkyçin këto mjeshtri të kumtimit, pas këtyre tablove? Spariherë këto kryevepra kanë të përbashkët trandjen e moshës së saktë. Ngërthyer janë atëditë e tash në pikëpyetje, se kur erdhi në jetë sejcila prej tyre. Nëse për “Motra Tone” ka një datë të shënuar në të dhe është 2 fruer (shkurt) 1883, e dyshuar si e pasaktë, orvatet mes viteve 1503- 1504-1516. Hulumtues të shumtë në të dy rastet nuk kanë reshtur të grumbullojnë dëshmime dhe të dhëna, por pa mundur të përcaktojnë përfundimisht datëlindjen e saktë të këtyre punëve emblematike të korifejve të penelit, dhe jo vetëm, Kol Idromeno dhe Leonardo da Vinçi. Të pakundërshtueshme si pika referimi të pranuara nga të gjithë dëshmitarët, janë edhe viti i lindjes së Tones (1859), dhe i vdekjes së saj (1890). Këto të dhëna përforcohen edhe nga fakti tjetër i njohur se ajo ndërroi jetë në moshën 31-vjeçare. Po ashtu, një pikë tjetër referimi e besueshme është akti i martesës së Antonieta Idromenos (Tones) me Andrea Skanjetin (Scagnetti) që gjendet në Regjistrin e Martesave të qytetit të Shkodrës në gjuhën italiane të viteve 1848-1884, ku rezulton se Andrea Skanjeti (Scagnetti) është martuar me Antonieta Arsen Idromeno në datën 20 maj 1877. Dëshmitarë martese kanë qenë Pietro Tonietti dhe Sciani Catrina.
Parë në rrafshin estetik, ngulmit të trajtimit të gjestikulacionit, plastikës dhe trajtës komunikuese që duart, orvaten të kumtojnë, si te “Mona Lisa” ashtu edhe te “Motra Tone”, ky detaj është i një rëndësie primare në harmonizimin e të gjithë ansamblit të elementeve përbërës të pikturës. Afria jonë e këtyre veprave, jo domosdoshmërisht e pranuar nga qarqe akademike dhe ato kritike, përnga trajtimi i këtyre, qaset përnga e vetvetishmja, vullnesë që personalizon kuptimsinë që kanë detajet, pozicioni i duarve, në të dy këto kryevepra.
Pozimi dhe pozicioni i duarve janë shumë domethënëse si te “Mona Lisa” ashtu edhe tek “Motra Tone”. Vepra e Da Vinçit është trajtuar dhe debatuar, shtjelluar dhe aluduar në këtë prizëm dhe gjithnjë ka ende për të parë, ende për të thënë.
Pozicioni i duarve është një prej treguesve dhe dëshmive më të patjetërsueshme se “Motra Tone” në momentin e pozimit ishtë në një gjendje tepër të vështirë, kapluar prej një përjetimi që kërkon të derdhet prej vetes vrerin nëpërmjet qëndrimit, nëpërmjet shikimit. Buzët e tkurrura, portreti i tendosur, janë një peshë të cilën ajo e mban, ndoshta për të fundit herë në një kumtim, pasi sipas dëshmitarëve ajo asokohe ka qenë e sëmurë, e “dënuar me vdekje”. Ruba e bardhë që derdhej përposhtë duke lënë zbuluar një fragment nga ballina e flokëve të thinjur, “kafshohej” prej dy gishtave të saj, si në rastin e motrës Tone. Mbamendem se kjo prehje nëne, që do ta quaja emblematike, ngucej prej hidhërimeve, barrëse së rëndë të jetës, ballafaqimit me të trishtën, më zemërthyerjen, e cila shprehej edhe nëpërmjet vështrimit, syve që notojnë në lot që nuk bien. Kol Idromeno duke e pasuruar galerinë e tij me pikturën “Motra Tone” gjeti mundësinë që krijimet e tij të fitojnë pasuri koloristike, dritë kontrast, sugjestion dhe emocion të veçantë, elemente këto që u bënë gama përcaktuese e vlerave të këtij peneli. Tiparet shprehëse të Motrës Tone, karakteristika dalluese e thellësisë shpirtërore që mëkon ky moment i jetësuar në këtë punë, parakalojnë gjeneratave me të njëjtën aftësi depërtuese, me të njëjtën qasje komunikimi brendandjesor, me të njëjtën ëndje leximi dhe zbërthimi botëkuptimor. Veshja te “Motra Tone” është një nga vlerat e padiskutueshme, duke i dhënë një prezencë dhe sugjestion këtij portreti. Kjo padyshim është vepra më e rëndësishme, e cila ka fituar një status të veçantë në sistemin e vlerave te artit tonë. Sepse është vepra më e njohur, më e ekspozuar,më e riprodhuar dhe më popullore. Është “Motra Tone” ajo që identifikon Kol Idromenon, siç është “Mona Lisa” ajo që na lidh pazgjidhshmërisht me mjeshtrin e Rilindjes së Artë, Leonardo da Vinçi.
Mona Lisa është ndër pikturat më të famshme të kryzotit të mendimit, sprovës dhe penelit, Leonardo da Vinçit. Leonardo një nga piktorët më të mëdhenj të Rilindjes italiane, e kishte realizuar pikturën në vitin 1504. Mona Lisa është portret i gruas së fiorentinasit të pasur Francesco del Gioconda. E njohur edhe si La Gioconda, piktura tregon një grua, portret, me një shprehje enigmatike të fytyrës që është njëherash edhe e ftohtë edhe tërheqëse.
Kjo afri është thjeshtë një dëshirim për ti parë këto dy vepra përballë njëra-tjetrës. Ata mund të mos kenë fare ngjashmëri dhe nuk ka asnjë qasje që të kenë, por trajtimi i pranëepranshëm i tyre, na përafron nga dëshirimi për të gjetur një Mona Lisë edhe në pikturën shqiptare. Dhe Motra Tone e Idromenos është një rast me të cilin dakordësohemi se vlen për ballafaqim. Parë në rrafshin kritik ata kanë jo vetëm vite në mes, kanë jo vetëm mjeshtra dhe teknika të realizimit, por edhe mëtimësi shprehëse. Ata janë të ndara dhe ashtu do të mbeten. Janë kryevepra dhe të tillë e kanë edhe statusin e tyre. Neve, ashtu siç na lind e drejta për t’i parë pranë e pranë njëra-tjetrës, kemi legjitimitetin për të hequr edhe paralelet e krahasimit. Secila më vete dhe të dyja së bashku, gjithsesi, ata janë shumë, shumë të bukura, shumë shprehëse dhe fshehin nën nënlëkurën e tyre botë të ndara dhe përjetime që i bashkojnë, mjeshtra të mëdhenj në magjinë e artit. / Albert Vataj / KultPlus.com
Miti i vështrimit magnetik të Mona Lisës, vepër e gjeniut Leonardo Da Vinci, që jep përshtypjen e ndjekjes së vëzhguesit rreth saj, është hedhur poshtë nga një studim i Universitetit gjerman të Bielefeldit, i botuar në revistën ”i-Perception”.
Përkufizimi, madje edhe në nivel shkencor ekziston,
por për ironi nuk ndodh pikërisht me pikturën e ekspozuar në Muzeun e Luvrit.
“Mund të ndihesh sikur dikush po të vëzhgon, nëse je
duke e parë drejt, domethënë në një kënd prej zero gradësh”, shpjegon profesori
Gernot Horstmann, një nga autorët e studimit.
”Edhe me një vështrim pak anësor mund të ndjeheni të
vëzhguar, por vetëm rreth 5 gradë nga një distancë normale e shikimit. Pastaj
kjo përshtypje nuk ekziston më”, thekson ai.
“Çuditërisht, ne nuk duhet të qëndrojmë para imazhit
për këtë ndjenjë. Efekti në vetvete është i pamohueshëm dhe i demonstrueshëm,
por me Giocondën nuk kemi pasur këtë përshtypje”, Sebastian Loth.
Të paktën 24 personave iu kërkua të shikonin pikturën
të ulur para një ekrani dhe të vlerësonin drejtimin e shikimit.
Pjesëmarrësit treguan se në çfarë gradacioni kanë
ndeshur shikimin e Monna Lisës.
Për të provuar nëse karakteristikat e fytyrës kishin
ndikuar në perceptimin e shikimit nga spektatorët, u përdorën 15 seksione të
ndryshme të portretit. Çdo imazh është treguar tri herë në mënyrë të
rastësishme. Në mes të seancës, distanca nga monitoruesi u ndryshua.
Në më shumë se 2 000 vlerësime, pothuajse çdo matje e vetme
tregoi se vështrimi i Mona Lisa nuk është i drejtpërdrejtë, por në anën e
djathtë.
“Pjesëmarrësit kanë pasur përshtypjen se pamja u kthye në drejtim të tyre dhe këndi i shikimit ishte mesatarisht 15,4 gradë. Është e qartë se ‘efekti Mona Lisa’ nuk është veçse një term i pasaktë”, shpjegon profesori Gernot Horstmann. /os/ KultPlus.com
