Etiketë: Motrat Qiriazi

“The Christian Science Monitor” më 1926: Motrat Qiriazi dhe godina e re e kolegjit të tyre shembullor për vajzat shqiptare

Posted on by Kult Plus

 

Nga Aurenc Bebja

“The Christian Science Monitor” ka botuar, të shtunën e 4 shtatorit 1926, në faqen n°11, një shkrim rreth godinës së re të Kolegjit Qiriaz dhe suksesit të tij në edukimin e vajzave shqiptare të të gjitha shtresave dhe besimeve fetare, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Vajzat shqiptare të kolegjit në një mjedis demokratik

Burimi : The Christian Science Monitor, e shtunë, 4 shtator 1926, faqe n°11
Korrespondencë speciale

Kolegji Qiriaz për vajza hapi dyert e tij për vajzat e varfëra shqiptare në vjeshtën e vitit 1891, në Korçë, falë zonjushës Sevasti Qiriazi, tani zonja C. A. Dako (Kristo Anastas Dako). Në atë kohë zonja Dako sapo kishte mbaruar Kolegjin e Kostandinopojës. Shkolla ka njohur fate të ndryshme. I është dashur të luftojë forcat e bashkuara të persekutimit turk për shkak të krishterimit dhe propagandës greke për shkak të protestantizmit të saj, për të mos përmendur faktin se nuk kishte asnjë lloj manuali në gjuhën shqipe, pasi kjo gjuhë ishte ndaluar të përdorej nga autoritetet turke.

Shkolla vazhdoi punën e saj me gjithë vështirësitë e tilla deri më 6 korrik 1914, kur trupat e parregullta greke pushtuan të gjithë rajonin e Shqipërisë së Jugut, kështu zonja Dako dhe të mbrojturit e saj u detyruan të iknin për sigurinë e tyre. Ky incident e solli punën në një përfundim të detyrueshëm për një periudhë tetë vjeçare. Që atëherë, zonja Dako, motra e saj trime, zonjusha P. D. Qiriazi (Parashqevi Dhimitër Qiriazi), dhe grupi i tyre migruan nëpër shtetet e Ballkanit; më pas kërkuan strehim në Bullgari, më pas në Rumani dhe më në fund në SHBA, ku qëndruan deri në vitin 1920.

Në vitin 1922, dy motrat, zonja Dako dhe zonjusha Qiriazi, vendosën të rihapin shkollën, në Tiranë, kryeqytetin e vogël piktoresk të Republikës së Shqipërisë tashmë të lirë dhe të pavarur. Tani turqit nuk mund t’i pengonin më në punën e tyre dhe kisha greke nuk mund të kundërshtonte më protestantizmin e tyre. Sigurisht, shkolla funksionoi për njëfarë kohe në një ndërtesë të pajisur keq : por këtë vit, megjithatë Kolegji Qiriaz do të fillojë vitin e tij të katërt akademik në Tiranë, në strukturën e re të shkëlqyer rreth tre milje jashtë qytetit. Godina e re është e pajisur mjaftueshëm me laboratorë për punë të shkencave natyrore, konvikte, klasa, kampus dhe gjithçka që i nevojitet një shkolle moderne në kuptimin e plotë të fjalës.

Sot, vajza shqiptare mund të përgëzojë veten që edhe ajo ka një kolegj ku mund të gjejë mundësi të veçanta. Kolegji i saj nuk është plotësisht i pajisur sa ndoshta kolegjet e motrave të saj amerikane, megjithatë ajo mund të studiojë dhe të mësojë nga të diplomuarit e kolegjit dhe për një shumë të vogël prej më pak se 200 dollarë në vit! Kjo është ajo që Kolegji Qiriaz po arrin për vajzat e reja shqiptare.

Trupi kolegjial i shkollës përbëhet nga drejtoresha, zonjusha Parashqevi D. Qiriazi (A. M. Oberlin), e ndihmuar nga dy të diplomuar nga Wellesley dhe dy të diplomuar në Universitetin e Gjenevës (Zvicër). Z. Dako, autori i “Albania: The Master Key to the Near East” dhe i disa veprave në shqip, i ndihmon dy motrat në administrimin e shkollës dhe në përgatitjen e teksteve shkollore.

Ajo që e bën Kolegjin Qiriaz më interesant është fakti se ekziston një sistem aktual i demokracisë në arsim : sepse atje vajzat e të gjitha shtresave të jetës jetojnë dhe studiojnë së bashku, hanë të njëjtin ushqim, flenë në dhoma të ngjashme, veshin të njëjtat kostume dhe studiojnë me të njëjtët instruktorë. Dikur ishin të pranishme dy motrat e Ahmet Zogut, tashmë president i Shqipërisë.

Një pikë tjetër domethënëse në lidhje me këtë shkollë është mungesa e diskriminimeve fetare që u bëhen vajzave. Vajza myslimane studion dhe luan me motrat e saj të krishtera – dhe ato në fakt jetojnë si motra. Vetëm ky faktor është epokal në historinë e Republikës së Shqipërisë. Këtu është më në fund një vend ku vajzat e reja shqiptare të të gjitha shtresave shoqërore dhe besimeve fetare mund të takohen dhe të njohin njëra-tjetrën.

Një deklaratë e lëshuar nga zonjusha Qiriazi thotë ndër të tjera : “Së pari duhet të zgjedhim një grup të madh vajzash premtuese nga të gjitha shtresat dhe besimet dhe nga të gjitha rrethet e vendit, dhe t’i stërvitim, pajisim dhe edukojmë për t’i bërë ato ndikuese të vërteta në shërimin e sëmundjeve sociale dhe në drejtimin e kombit drejt rrugës që të shpie drejt shpëtimit.”

Qeveria për fat po i jep çdo ndihmë të mundshme shkollës : qeveritë shqiptare, për shkak të paqëndrueshmërisë politike, janë ngritur e kanë rënë disa herë që nga viti 1922, por asnjëra prej tyre nuk e ka penguar apo ndërhyrë në punën e saj të mirë. / KultPlus.com

https://www.darsiani.com/la-gazette/the-christian-science-monitor-1926-motrat-sevasti-dhe-parashqevi-qiriazi-dhe-godina-e-re-e-kolegjit-te-tyre-shembullor-per-vajza-ne-shqiperi/

Motrat Qiriazi, mësueset e para të gjuhës shqipe

Posted on by Kult Plus

Në vitin 1891, Korça qyteti më elitar shqiptar, qyteti i dijeve dhe i mësonjëtores së parë shqipe do të shënonte dhe hapjen e një shkolle për vashat.

Ishte një hap i madh për kohën. Ndoshta më moderni. Në një kohë kur prej pesëqind vjetësh sundonin osmanët, të cilët e kishin mbajtur në obskurantizëm popullin shqiptar dhe veçanërisht femrën, hapja e një shkolle për vashat do të ishte një kthesë vendimtare drejt emancipimit.

Të ishe mësues në atë kohë për meshkujt ishte e vështirë sepse të rrezikohej jeta në çdo moment nga turqit, dhe qarqet shoviniste greke, të cilët dënonin çdo përpjekje për mësimin e gjuhës shqipe. Janë jo të rralla rastet kur ata që predikonin shqip dhe mësuesit e parë vdiqën në mënyrë të llahtarshme e të mistershme.

Por brezi i shqiptarëve që rritej në atë kohë do ishte me të vërtetë brezi i artë i kombit shqiptar. Ata e adhuronin kombin, ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare.

Motrat Qiriazi do të ishin pjesë e kësaj fryme, pjesë e këtij ideali me emrin komb. Dhe do realizonin diçka që deri në atë kohë as nuk ishte menduar e jo më të bëhej realitet. Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngjadhnjim, sa forcë!

Të bën përshtypje karriera e tyre në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën. Të dyja bashkë në udhëtimin e arsimit shqip, aq sa më të drejtë mund të cilësohen si binjaket e shqipes së çmuar.

“Motër, punë më të mirë dhe më të vyer nuk mund të bësh për Shqipërinë e mjerë”.

Për Sevastinë kjo ishte porosia dhe “bekimi” i Naim Frashërit, kur e takoi në Stamboll dhe i firmosi diplomën e arsimit të lartë në Ministrinë e Arsimit turk.

Dhe në fakt të dyja do shkëlqenin në karrierën e tyre në një vend të vështirë si Shqipëria duke dhënë kontribute të çmuara jo vetëm në arsim por dhe në emancipimin e gruas shqiptare.

Ishin të pandara në veprimtarinë e tyre derisa vdekja i ndau. Së bashku do ishin mësueset e para të shkollës së vashave, më pas do shkonin në Rumani dhe në Amerikë ku do jepnin një kontribut të padiskutueshëm dhe në revistën “Ylli i mëngjesit” në Amerikë.

Ajo që do ndriste pak më shumë nga këto veprimtare patriote dhe ndër më të kulturuarat në jetën shqiptare do ishte Parashqevia. Rezultatet e saj do ishin shkëlqyese.

Parashqevi Qiriazi lindi më 2 qershor të vitit 1880 në Manastir. Shkollën e parë fillore dhe të mesme e kreu në vendin e saj të lindjes. Më pas vazhdoi studimet në kolegjin e Stambollit për vajza në degën e letërsisë dhe do të shquhej për veprimtaritë e saj studentore.

Ëndrra e saj e madhe ishte të kontribuonte për Atdheun. Në një kohë të artë ku veprimtaria patriotike ishte në kulmin e saj njerëzit më të ndritur të kombit shqiptar iu përkushtuan ideve kombëtare dhe veçanërisht çështjes së gjuhës shqipe. Kështu ajo do bëhet mësuese dhe pak muaj më vonë drejtuese në Shkollën shqipe të Vashave në Korçë.

Parashqevia do të marrë pjesë në Kongresin e Manastirit ku u hartua alfabeti shqip dhe ajo do të përpilonte këngën e Famshme të alfabetit.

Në 16 janar të vitit 1909 Parashqevia do të hartojë në bazë të alfabetit të ri të vendosur nga Kongresi i Manastirit abetaren shqipe që është teksti i parë i hartuar me alfabetin e ri.

Në vitin 1912 ajo do regjistrohet në studimet pauniversitare për pedagogji në Kolegjin e Oberlinit në Ohaio, SHBA. Dhe aty ajo do shkëlqente me temën e saj të doktoraturës që ishte: “Zhvillimi i shkollave në Perandorinë Turke dhe një sistem ideal i arsimit në Shqipëri.”

Në Amerikë ajo hartoi dhe programin mësimor të Qeverisë së Përkohshme të Ismail Qemalit.

Për shkak të fillimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914 do të largohet nga Shqipëria. Gjatë fundit të vitit mori pjesë në krijimin e partisë “Partia Kombëtare Shqiptare” në Sofje ku do të jetë sekretare.

Gjatë viteve 1917-1920 ajo do qëndrojë në SHBA ku do të hapë një revistë shumë të njohur me emrin “Ylli i mëngjesit”. Në vitin 1913 ajo emërohet drejtoreshë e shkollës së Vashave në Korçë e cila më pas do hapet në Tiranë.

Në vitet e pushtimit nazifashist do të arrestohet dhe do të internohet në kampet e përqëndrimit. Pas çlirimit do t’i shtetëzohet Instituti Qiriazi. Dhe do ta ngrysë jetën si Mësuese patriote. / KultPlus.com

Dita e Alfabetit dhe Motrat Qiriazi

Posted on by Kult Plus

Sot u shënua 112 vjetori i mbylljes së punimeve të Kongresit të Manastirit ku u mor vendimi për alfabetin e përbashkët 36-shkronjësh të gjuhës shqipe.

Kjo ngjarje pati ndikim të madh historik dhe i hapi udhë emancipimit të mëtutjeshëm të kombit shqiptar. Por, përpos ndikimit kombëtar e kulturor, ky kongres rinxorri në dritë angazhimin e grave shqiptarë në shërbim të kulturës dhe kombit.

Pa dyshim, kur flasim për Kongresin e Manastirit nuk kemi se si ta injorojmë rëndësinë e motrave Qiriazi, të cilat luajtën një rol të madh në organizimin dhe mbarëvajtjen e kësaj ngjarjeje historike.

Sevasti Qiriazi dhe Parashqevi Qiriazi kishin marrë pjesë edhe në ngjarje të mëhershme të rëndësishme. Ato ishin ndër udhëheqëset e klubit kulturor shqiptar “Bashkimi” të Manastirit që merrej me propagandimin e shkollimit në gjuhën shqipe. Po ashtu, ato kishin qenë kyçe në hapjen dhe organizimin e Shkollës së Vashave që u hap në Korçë më 1891.

Sevastia studioi në “Robert College” të Stambollit, asokohe një nga shkollat më elitare të botës dhe më pas ia përkushtoi jetën arsimimit të shqiptarëve dhe posaçërisht vajzave. Kontributin e saj në kulturë, arsim dhe gazetari ajo nuk e ndali as kur jetoi në emigracion – Rumani dhe ShBA.

Parashqevia po ashtu studioi në të famshim “Robert College” në Stamboll, gjersa më vonë shkroi një abetare për shkollat shqipe dhe botoi revistën “Yll i mëngjesit”. Edhe ajo, sikurse motra e saj, vazhdoi kontributin për arsimin shqip dhe vajzat shqiptare edhe gjatë kohës sa jetoi në Rumani e ShBA.

Sot, me rastin e Ditës së Alfabetit, kujtojmë veprën e madhe të këtyrë dy grave që kontribuan me tërë qenjen e tyre për shkollën shqipe dhe posaçërisht për shkollimin dhe emancipimin e vajzave shqiptare. /grazeta/ KultPlus.com

Kënga e Alfabetit krijuar nga motrat Qiriazi

Posted on by Kult Plus

Kënga e alfabetit e krijuar nga motrat Qiriazi i është kushtuar alfabetit të dalë nga Kongresi i Manastirit prej 14-22 nëntor 1908 shkruan Vaso Tole.

Ai kujton se, falë vendimeve të tij, u krijua një alfabet i ri, i mbështetur i tëri në alfabetin latin, shkronjat e të cilit plotësoheshin me nëntë dyshkronjësha (dh, gj, nj, sh, th, xh, zh) dhe me dy shkronja me shenja diakritike (ç, ë).

Vendimet u mirëpritën nga rrethet kulturore shqiptare brenda dhe jashtë vendit dhe u vunë menjëherë në zbatim.

I.

Sot është dita shqipëtare

Të përpiqmi,

Alfabetin tonë ta mbrojmë

Shpejt o burrani

Shkronjat tona janë të arta

Këto duamë.

Ref.

Shqipëri, atdhe i dashur!

Ne s’të lëmë, ty të varfër.

II.

Armiqtë o shqipëtarë

Po përpiqenë,

Shkronjat turçe dhe gërqishte

Të na japënë,

Le t’i mbajnë ata për vehte,

Kemi tonatë.

III.

Ata duan shqipëtarë,

Ndarjen tonë,

Këtë punë shumë të kthjelltë,

E treguanë,

Ngrihuni shpejt t’u tregojmë

Se ne durojmë./pasqyre.al/ KultPlus.com

Mësueset e para të gjuhës shqipe, binjaket e shqipes së çmuar

Posted on by Kult Plus

Në vitin 1891, Korça qyteti më elitar shqiptar, qyteti i dijeve dhe i mësonjëtores së parë shqipe do të shënonte dhe hapjen e një shkolle për vashat. Ishte një hap i madh për kohën. Ndoshta më moderni. Në një kohë kur prej pesëqind vjetësh sundonin osmanët, të cilët e kishin mbajtur në obskurantizëm popullin shqiptar dhe veçanërisht femrën, hapja e një shkolle për vashat do të ishte një kthesë vendimtare drejt emancipimit.

Të ishe mësues në atë kohë për meshkujt ishte e vështirë sepse të rrezikohej jeta në çdo moment nga turqit, dhe qarqet shoviniste greke, të cilët dënonin çdo përpjekje për mësimin e gjuhës shqipe. Janë jo të rralla rastet kur ata që predikonin shqip dhe mësuesit e parë vdiqën në mënyrë të llahtarshme e të mistershme.

Por brezi i shqiptarëve që rritej në atë kohë do ishte me të vërtetë brezi i artë i kombit shqiptar. Ata e adhuronin kombin, ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare.

Motrat Qiriazi do të ishin pjesë e kësaj fryme, pjesë e këtij ideali me emrin komb. Dhe do realizonin diçka që deri në atë kohë as nuk ishte menduar e jo më të bëhej realitet. Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngjadhnjim, sa forcë!

Të bën përshtypje karriera e tyre në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën. Të dyja bashkë në udhëtimin e arsimit shqip, aq sa më të drejtë mund të cilësohen si binjaket e shqipes së çmuar.

“Motër, punë më të mirë dhe më të vyer nuk mund të bësh për Shqipërinë e mjerë”.

Për Sevastinë kjo ishte porosia dhe “bekimi” i Naim Frashërit, kur e takoi në Stamboll dhe i firmosi diplomën e arsimit të lartë në Ministrinë e Arsimit turk.

Dhe në fakt të dyja do shkëlqenin në karrierën e tyre në një vend të vështirë si Shqipëria duke dhënë kontribute të çmuara jo vetëm në arsim por dhe në emancipimin e gruas shqiptare.

Ishin të pandara në veprimtarinë e tyre derisa vdekja i ndau. Së bashku do ishin mësueset e para të shkollës së vashave, më pas do shkonin në Rumani dhe në Amerikë ku do jepnin një kontribut të padiskutueshëm dhe në revistën “Ylli i mëngjesit” në Amerikë.

Ajo që do ndriste pak më shumë nga këto veprimtare patriote dhe ndër më të kulturuarat në jetën shqiptare do ishte Parashqevia. Rezultatet e saj do ishin shkëlqyese.

Parashqevi Qiriazi lindi më 2 qershor të vitit 1880 në Manastir. Shkollën e parë fillore dhe të mesme e kreu në vendin e saj të lindjes. Më pas vazhdoi studimet në kolegjin e Stambollit për vajza në degën e letërsisë dhe do të shquhej për veprimtaritë e saj studentore.

Ëndrra e saj e madhe ishte të kontribuonte për Atdheun. Në një kohë të artë ku veprimtaria patriotike ishte në kulmin e saj njerëzit më të ndritur të kombit shqiptar iu përkushtuan ideve kombëtare dhe veçanërisht çështjes së gjuhës shqipe. Kështu ajo do bëhet mësuese dhe pak muaj më vonë drejtuese në Shkollën shqipe të Vashave në Korçë.

Parashqevia do të marrë pjesë në Kongresin e Manastirit ku u hartua alfabeti shqip dhe ajo do të përpilonte këngën e Famshme të alfabetit.

Në 16 janar të vitit 1909 Parashqevia do të hartojë në bazë të alfabetit të ri të vendosur nga Kongresi i Manastirit abetaren shqipe që është teksti i parë i hartuar me alfabetin e ri.

Në vitin 1912 ajo do regjistrohet në studimet pauniversitare për pedagogji në Kolegjin e Oberlinit në Ohaio, SHBA. Dhe aty ajo do shkëlqente me temën e saj të doktoraturës që ishte: “Zhvillimi i shkollave në Perandorinë Turke dhe një sistem ideal i arsimit në Shqipëri.”

Në Amerikë ajo hartoi dhe programin mësimor të Qeverisë së Përkohshme të Ismail Qemalit.

Për shkak të fillimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914 do të largohet nga Shqipëria. Gjatë fundit të vitit mori pjesë në krijimin e partisë “Partia Kombëtare Shqiptare” në Sofje ku do të jetë sekretare.

Gjatë viteve 1917-1920 ajo do qëndrojë në SHBA ku do të hapë një revistë shumë të njohur me emrin “Ylli i mëngjesit”. Në vitin 1913 ajo emërohet drejtoreshë e shkollës së Vashave në Korçë e cila më pas do hapet në Tiranë.

Në vitet e pushtimit nazifashist do të arrestohet dhe do të internohet në kampet e përqëndrimit. Pas çlirimit do t’i shtetëzohet Instituti Qiriazi. Dhe do ta ngrysë jetën si Mësuese patriote. / KultPlus.com

Loxha: Do t’i rrokim lapsat, t’i tregojmë pushtuesit se nuk do t’i lëmë fëmijët pa shkollë

Posted on by Kult Plus

Pas tubimit madhështor të pajtimit të gjaqeve, dy muaj më vonë në Samadraxhë të Suharekës u mbajt një tubim tjetër po aq popullor organizuar nga Motrat Qiriazi me një qëllim të lartë kombëtar ruajtjen e shkronjave të dijes e diturisë, çrrënjosjen e analfabetizmit, plagë e trashëguar nga sistemi shovenist sidomos pas demostratave të vitit ’81 kur me dhunë nxirreshin e troturoheshin nxënës e arsimtarë.

Mehmet Gjevori, duke e përshëndetur masën që ishin mbledhur nga gjitha anët e Kosovës tha: “Jemi mbledhur sot këtu, burra, gra, pleqë e të rinjë për një qëllim madhor që pas pajtimit të gjaqeve ta shërojmë edhe një plagë tjetër, analfabetizmin, të mos lejojmë që rinia jonë të zhytet në pellgun e padijes. Duhet ti shpallim luftë kësaj të keqeje që po i përhap rrënjët në shtresat e gjëra të popullit tonë. Prandaj para kësaj gjendjeje trishtuese ne nuk bën të qëndrojmë duarkryq e symbyllur por duke mos humbur kohë me fuqi të bashkuara të bëhemi levë e fuqishme në këtë aksion të madh.”

Nuredin Loxha vazhdon: “Do ti rrokim lapsat e penat, librat e fletoret që ti tregojmë pushtuesit se kurrë s’do ti lejmë fëmijët pa shkollë, se vetëm si popull i arsimuar mund ta lartësojmë vetvetën dhe ta nderojmë Kosovën. Sot do të zotohemi që shtëpitë ti shëndrrojmë në shkolla, sepse mësuesit e arsimtarët kanë premtuar që do të punojnë vullnetarisht.”

Veteranja e arsimit Nadire Dida e mori fjalën: “Ju drejtohem juve mësues e arsimtarë që ta nisim aksionin në fshatra e qytete, të vizitojmë çdo shkollë e çdo shtëpi, çdo fabrikë e kombinat t’i shëndrrojmë në vatra arsimi ku do të krijohen dhe edukohen kuadro të mësuara dhe ku do të emancipohen edhe vajzat tona pa të cilat nuk mund të ecim përpara në rrugën që dëshirojmë. Nuk duam armë e dhunë, duam shkronja e dituri.”

Folën edhe Tahir Berisha, Sanije Gashi, Safete Rogova dhe shumë mësues e arsimtarë.

Pas kuvendit musafirët u ftuan nëpër shtëpitë e vendasve ku shtruan sofrat me bukë e kripë e zemër e muhabete të paskajshme. Organizator ishte Qazim Voca, drejtor i shkollës, bashkë me të rinjët e Samadraxhës.

Pastaj jehoi një këngë e re, kënga e dijës dhe e diturisë. /KultPlus.com

Në periferi të Prishtinës kishte gra shqiptare që nuk dinin shkrim e lexim (FOTO)

Posted on by KultPlus

Shoqata për Arsimimin e gruas “Motrat Qiriazi”, që ka vperuar gjatë vutëve të 90-ta, ka ndarë me ndjekësit e faqes së saj një rrëfim të Safete Rugovës, e cila tregon përvojën e saj me ballafaqimin me gratë shqiptare të cilat nuk dinin shkrim e lexim. KultPlus e sjell të plotë rrëfimin e saj.

Safetja:
“Një ditë derisa po rrinim në oborr me motrën, më tregoj se kishte shkuar në Kodrën e Trimave për të dërgue ndihma në disa shtëpi. Kur ka kërkua të nënshkruheshin në dëftesë, disa gra të reja kanë treguar se nuk dinin shkrim lexim dhe është dashur të vijë një familjar të nënshkruaj. E habitur si ka mundësi në periferi të kryeqytetit të ekzistojnë njerëz që s’dinin shkrim lexim, propozuam që të ndërmarrim një iniciativë ta sigurojmë një mësuese që të punojë me ato gra.

Ishte viti 1989, koha kur sistemi i Millosheviqit kishte rrënua çdo gjë në Kosovë duke i përjashtuar shqiptarët nga institucionet, nga fabrikat, mediat, shkollat…

Një mësuese zvicrrane (Renata Zanh, andragoge) që kishte punuar disa vite në Kosovë që ndihmonte popullin aty ku e lypte nevoja dhe kishte përvojë edhe me punën me gra, u lajmërua si vullnetare që të mësojë ato gra e vajza shkrim lexim.

Na u dashtën nja dy javë të shkonim shpi më shpi të marrim shënime. Për një kohë të shkurtër formuam tre grupe sipas afersisë së shtëpive që të ishin më afër njëra-tjetrës se më lehtë do të mund të mblidheshin për orët e mësimit.

Me që vazhdimisht përcjellnim punën e mësueses, për ti motivuar edhe më shumë gratë u premtuam se do ti vizitojnë personalitete të ndryshme. Vizitën e parë ua bëri Sanije Gashi, atëbotë redaktore e revistës Kosovarja, e cila do të bënte një reportazh për revistën. Pastaj do të shkojnë me radhë veteranët e arsimit si mësuese Nadire Dida, mësuesi dhe pedagogu i palodhur Mehmet Gjevori. Pastaj mësuesja e re Igballe Rexha. Pas përpjekjeve e dëshirës për të mësuar, për gjashtë muaj do të kryhet kursi i parë. Gëzimi në fytyrat e grave dhe vajzave ishte i papërshkrueshëm kur morën dëftesat që kishin mbarue me sukses kursin.

Reportazhi i Kosovares bëri jehonë, kështu që filluan kurse për mësim shkrim lexim në disa fshatra e qytete. Në Viti kishte filluar kursin Zymrie Saliu, në Koreticë mësuesja e palodhur Gjylije Ramizi.
Situata politike po rëndohej gjithnjë e më shumë por nuk mungonin iniciativat për ta mbajtur gjallë popullatën. Aksioni popullor për pajtimin e gjaqeve po bashkonte popullin për një bashkim kombëtar. Mësues e arsimtarë kishin marrë qëndrim ti shëndrronin shtëpitë në shkolla që mos tu ndërpritej fëmijëve mësimi. Gazetarët kishin improvizuar studio private për të informuar popullatën për situatën gjithënjë e më të rënduar.

1990 ishte viti kundër analfabetizmit në botë dhe si në çdo shtet në kriza lufte edhe shumë fëmijë kishin mbetur me gjysmë shkollimi, sidomos në zona rurale që ishte më e vështirë të udhëtohej. Duke pasur shembull dy mësueset Sevasti e Parashqevi Qiriazi që kishin hapur shkollën e parë shqipe të vashave në Korçë me 1891, menduam të themelonim një shoqatë me emrin e tyre “Motrat Qiriazi”, e cila do të kishte për mision zhdukjen e analfabetizmit në Kosovë.”/KultPlus.com

“Motrat Qiriazi”, grumbulluan fonde për Muzeun hebraik në Prizren

Posted on by KultPlus

Organizata shqiptaro-amerikane e grave “Motrat Qiriazi”, ka mbledhur dhe nderuar në New York, disa aktivistë dhe donator për çmime vjetore, dhe ka grumbulluar fonde për një Muze hebraik në qytetin e Prizrenit.

Kryetarja e kësaj organizate, avokatja Beti Beno, tha se organizata që drejton ajo merret me emancipimin e grave dhe në aktivitete të ndryshme, duke ndihmuar shkollat, artin, kulturën.

Përpos që ndihmojnë dhe vazhdojmë të ndihmojnë dhe kontribuojmë në shkolla kulturë dhe artë, ne me aq sa mundemi, do të vazhdojmë edhe më tutje të ndihmojmë duke i mirëpritur kërkesat e komunitetit”, tha kryetarja Beno.

Në anën tjetër, kjo organizatë përveç se nderoj me çmime disa personalitete shqiptaro amerikane, ajo kishte edhe një mision tjetër të veçantë, pra të ndihmoj në grumbullimin e fondeve për një Muze shqiptaro-hebraik, që do të shërbej edhe si qendër e bashkësisë hebraike të Kosovës,

Bëhet fjalë për renovimin e një ndërtese të vjetër në Prizren, ku komuna e Prizrenit, I ka dhënë për përdorim bashkësisë hebraike të Kosovës.

Për këtë ndërtesë, biznesmenët shqiptaro amerikanë- Harry Bajraktari dhe Rrustem Gecaj, janë ata që po e mbështesin me fonde këtë Muze, që do t’i shërbejë qëllimit humanitar të promovimit të tolerancës .

Pasi përshëndeti të pranishmit në këtë ngjarje, duke ju dëshiruar mirëseardhje, biznesmeni bajraktari, tha se Ky Muze, është edhe një qendër komunitare dhe të tregoj historinë e hebrenjve shqiptar dhe historinë e besës dhe bujarisë shqiptare.

“Rrustem Gecaj dhe unë jemi angazhuar të grumbullojmë 50 mijë dollarë për Muzeun në fjalë, dhe deri më tani kemi grumbulluar 30 mijë dollar, ku deri në fund të këtij muaji, do të arrimë shumën deri në 50 mijë dollarë”, tha Bajraktari.

Ai falënderoj të gjitha ata të kontribuuan në këtë fond, duke thënë se i respekton të gjithë për bujarin që kanë treguar.

Megjithatë, ky projekt do të realizohet me mbështetjen e ligjvënësit Eliot Engel, kryetar i Komisionit për Punë të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve.

Në emër të ligjvënësit, në këtë mbrëmje foli bashkëshortja e tij, Pat Engel, e cila tha se ngritja e një muzeu të ri, dhe të bukur në një vend me shumicë myslimane, në një qytet me tre fe të ndryshme, tregon se është e mundur se njerëzit me besime të ndryshme fetare të jetojnë së bashku në paqe dhe në harmoni.

Ndërkaq, shefja e Misionit Diplomatik të Republikës së Kosovës në New York, Teuta Sahatqija, tha se Qeveria e Kosovës, tashmë e ka dhënë ndërtesën , komuna e Prizrenit i ka dhënë të gjitha lejet për Muzeun, por ajo ndërtesë, me ndihmën e komunitetit shqiptaro-amerikan, o të bëhet shtëpi.

“Shqiptarët edhe kësaj here dëshmojnë, se jo vetëm në luftën e dytë botërore, i kanë shpëtuar hebrenjtë prej holokaust, por po e dëshmojnë çdo ditë që janë afër dhe janë njerëz të ndershëm dhe që janë aty ku nevojiten”, tha ajo.

Kurse, ambasadorja e Shqipërisë në Organizatën e Kombeve të Bashkuara , Besiana Kadare, shprehu mbështetjen për organizatën “Motrat Qiriazi”.
Ajo falënderoj të gjithë komunitetin, posaçërisht ata që po mundohen ta mbajnë të gjallë gjuhën, kulturën dhe traditën shqiptare.

Përndryshe, organizata e grave “Motrat Qiriazi”, nderoj një numër të konsiderueshëm të personaliteteve shqiptaro-amerikane, të cilët kanë luajture rol të rëndësishëm dhe që janë dalluar në Amerikë.

Sopranoja Lindita Mezini- Lole, u nderua me çmimin ‘Gruaja e vitit’, kurse, Afërdita Osmani, u nderua me çmimin “Mësuese e Vitit”, ndërkaq, Dino Erbeli, për filantropi që ndihmon me fonde për fëmijët pranë organizatës , dhe në fund pianistja Hermina Gjoni për kontribut të shquar në arte dhe edukim. / Lumturije Bekaj/ KultPlus.com

Këto janë mësueset e para të gjuhës shqipe

Posted on by Kult Plus

Në vitin 1891, Korça qyteti më elitar shqiptar, qyteti i dijeve dhe i mësonjëtores së parë shqipe do të shënonte dhe hapjen e një shkolle për vashat. Ishte një hap i madh për kohën. Ndoshta më moderni. Në një kohë kur prej pesëqind vjetësh sundonin osmanët, të cilët e kishin mbajtur në obskurantizëm popullin shqiptar dhe veçanërisht femrën, hapja e një shkolle për vashat do të ishte një kthesë vendimtare drejt emancipimit.

Të ishe mësues në atë kohë për meshkujt ishte e vështirë sepse të rrezikohej jeta në çdo moment nga turqit, dhe qarqet shoviniste greke, të cilët dënonin çdo përpjekje për mësimin e gjuhës shqipe. Janë jo të rralla rastet kur ata që predikonin shqip dhe mësuesit e parë vdiqën në mënyrë të llahtarshme e të mistershme.

Por brezi i shqiptarëve që rritej në atë kohë do ishte me të vërtetë brezi i artë i kombit shqiptar. Ata e adhuronin kombin, ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare.

Motrat Qiriazi do të ishin pjesë e kësaj fryme, pjesë e këtij ideali me emrin komb. Dhe do realizonin diçka që deri në atë kohë as nuk ishte menduar e jo më të bëhej realitet. Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngadhënjim, sa forcë!

Të bën përshtypje karriera e tyre në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën. Të dyja bashkë në udhëtimin e arsimit shqip, aq sa më të drejtë mund të cilësohen si binjaket e shqipes së çmuar.

“Motër, punë më të mirë dhe më të vyer nuk mund të bësh për Shqipërinë e mjerë”.

Për Sevastinë kjo ishte porosia dhe “bekimi” i Naim Frashërit, kur e takoi në Stamboll dhe i firmosi diplomën e arsimit të lartë në Ministrinë e Arsimit turk.

Dhe në fakt të dyja do shkëlqenin në karrierën e tyre në një vend të vështirë si Shqipëria duke dhënë kontribute të çmuara jo vetëm në arsim por dhe në emancipimin e gruas shqiptare.

Ishin të pandara në veprimtarinë e tyre derisa vdekja i ndau. Së bashku do ishin mësueset e para të shkollës së vashave, më pas do shkonin në Rumani dhe në Amerikë ku do jepnin një kontribut të padiskutueshëm dhe në revistën “Ylli i mëngjesit” në Amerikë.

Ajo që do ndriste pak më shumë nga këto veprimtare patriote dhe ndër më të kulturuarat në jetën shqiptare do ishte Parashqevia. Rezultatet e saj do ishin shkëlqyese.

Parashqevi Qiriazi do të lindë në 2 qershor të vitit 1880 në Manastir. Shkollën e parë fillore dhe të mesme do ta kryente në vendin e saj të lindjes. Më pas do të vazhdojë studimet në kolegjin e Stambollit për vajza në degën e letërsisë dhe do të shquhej për veprimtaritë e saj studentore.

Ëndrra e saj e madhe ishte të kontribuonte për Atdheun. Në një kohë të artë ku veprimtaria patriotike ishte në kulmin e saj njerëzit më të ndritur të kombit shqiptar iu përkushtuan ideve kombëtare dhe veçanërisht çështjes së gjuhës shqipe. Kështu ajo do bëhet mësuese dhe pak muaj më vonë drejtuese në Shkollën shqipe të Vashave në Korçë.

Parashqevia do të marrë pjesë në Kongresin e Manastirit ku u hartua alfabeti shqip dhe ajo do të përpilonte këngën e Famshme të alfabetit.

Në 16 janar të vitit 1909 Parashqevia do të hartojë në bazë të alfabetit të ri të vendosur nga Kongresi i Manastirit abetaren shqipe që është teksti i parë i hartuar me alfabetin e ri.
Në vitin 1912 ajo do regjistrohet në studimet pauniversitare për pedagogji në Kolegjin e Oberlinit në Ohaio, SHBA. Dhe aty ajo do shkëlqente me temën e saj të doktoraturës që ishte: “Zhvillimi i shkollave në Perandorinë Turke dhe një sistem ideal i arsimit në Shqipëri.”

Në Amerikë ajo hartoi dhe programin mësimor të Qeverisë së Përkohshme të Ismail Qemalit.
Për shkak të fillimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914 do të largohet nga Shqipëria. Gjatë fundit të vitit mori pjesë në krijimin e partisë “Partia Kombëtare Shqiptare” në Sofje ku do të jetë sekretare.

Gjatë viteve 1917-1920 ajo do qëndrojë në SHBA ku do të hapë një revistë shumë të njohur me emrin “Ylli i mëngjesit”. Në vitin 1913 ajo emërohet drejtoreshë e shkollës së Vashave në Korçë e cila më pas do hapet në Tiranë.
Në vitet e pushtimit nazifashist do të arrestohet dhe do të internohet në kampet e përqëndrimit. Pas çlirimit do t’i shtetëzohet Instituti Qiriazi. Dhe do ta ngrysë jetën si Mësuese patriote./ KultPlus.com