Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh të ri, kërkesa të reja.”/ KultPlus.com
Joseph Bologne, i njohur gjithashtu si Chevalier de Saint-Georges, nuk është ende një emër mjaft i njohur.
Figura historike afro-karaibe e shekullit të 18-të njihet më së miri si kompozitor, i quajtur ndonjëherë “Mozarti i Zi” për veprat e tij të ndritshme, virtuoze dhe talentin e pashoq në violinë. Ai ishte gjithashtu djali i një gruaje të skllavëruar, një burrë famëkeq zonjash, një dirigjent që thyente kufijtë dhe një i besuar e ngushtë e Marie Antoinette.
Tani, më shumë se 200 vjet pas vdekjes së tij, historia e jashtëzakonshme e Bolonjës po arrin më në fund audiencën kryesore përmes “Chevalier”, një film i bazuar në jetën e tij. Për më tepër, veprat e tij po pastrohen dhe po përkrahen nga disa prej figurave më me ndikim të muzikës klasike.
Për dashamirët e historisë dhe muzikës, ose ata që thjesht vlerësojnë një fije të mirë, kjo rilindje e vogël është një shije e frutave magjepsëse që lindin kur ne përpiqemi të mbajmë të gjalla historitë e artistëve të ndryshëm, të pakuptueshëm.
Chevalier pati një jetë dhe një trashëgimi të shkëlqyer
Kompozitori i parë me ngjyra që ka arritur një rëndësi në skenën klasike evropiane. Ai lindi në Karaibe në 1745 nga një grua e zezë e skllavëruar dhe një pronare plantacioni francez të bardhë. Babai i tij e çoi në Francë si djalë i vogël, ku mësoi artin e shpatës dhe violinave, dy aftësi që bëjnë jetën e tyre.
Bolonja ishte një njeri i parë dhe të kundërtave: Ai ishte dirigjenti i parë me ngjyrën e orkestrës së njohur të Parisit Le Concert Olympique , dhe ndër të parët me ngjyrën që drejtoi një regjiment në ushtrinë franceze . Sharmi dhe aftësitë e tij me shpatën e bëjnë atë të popullarizuar shoqërisht dhe romantikisht, por ai ishte ende i pushtuar nga racizmi. Skllavëria ishte e ligjshme në Francë deri në vitin 1794 dhe “Le Code Noir”, një dekret që rregullonte çdo pjesë të jetës së një skllavi, gjithashtu shkaktoi diskriminimin e njerëzve të lirë me ngjyrë.
Megjithatë, lindja e Bolonjës me një baba fisnik e mbrojti atë nga disa – por jo të gjithë – nga ky paragjykim. Ai kishte miq të gjithë, duke mbajtur një vend si muzikant në oborrin e Marie Antoin dhe duke fituar admirimin e presidentit amerikan John Adams, i cili dikur e quajti atë “njeriu më i kompletuar në Evropë”.
Megjithatë, historia i kujton më mirë bashkëkohësit e tij të bardhë.
“Chevalier u quajtespe i Zi tha ‘Mozarti’,” tha Bill Barclay, atëherë drejtor i muzikës në Sha’s Globe, në vitin 2019 . “Në shumë raste duhet të jetë me të vërtetë Mozart ai që duhet të quhet ‘Kvalieri i Bardhë’.
Barclay zhvilloi një produksion muzikor rreth jetës së Bolonjës që u shfaq premierë në Tanglewood në Lenox, Massachusetts në vitin 2019. Është një nga disa përpjekjet e fundit për të treguar historinë e Bolonjës për një audiencë më të gjerë. “Chevalier”, një film i ri i publikuar të premten, e sjell Bolonjën në ekranin e madh, me gjithë magjepsjen dhe dramën pa frymë të një pjese të periudhës premierë.
Kelvin Harrison Jr., i cili luan Bologne në film, tha se ishte emocionuese të shihje se si kjo figurë “e shpejtë, e mprehtë, qesharake dhe e lezetshme” u përkthye kaq lehtë në kohët moderne.
“Ai nuk kërkoi falje 100% të rasteve”, tha Harrison për ABC7 Los Angeles “Ai ishte si Michael Jackson i momentit. Ishte argëtuese të kronikash atë nga vitet 1700 dhe të zbuloje se sa bashkëkohore ishte për ne tani në një farë mënyre.”
Muzikantët e sotëm i japin Chevalier një rrugë të re drejt pavdekësisë
Ndërsa filmi dhe portretizimi i Harrison-it, e sjellin Bolonjën në jetë në një mënyrë të re, shumë punë po bëhet gjithashtu nga gjigantët e muzikës klasike për t’u siguruar që trashëgimia e kompozitorit të vazhdojë.
Muzika, në fund të fundit, është aspekti më i qëndrueshëm i jetës së Bolonjës. Dhe ka një alkimi të veçantë për interpretimin e muzikës që gjallëron një jetë në një mënyrë që asnjë film nuk mund ta kishte. Me tërheqjen e një harku, e tashmja arrin në të kaluarën, duke sjellë me vete jo vetëm artin, por gëzimet, hidhërimet, sfidat dhe triumfet e artistit.
Anne-Sophie Mutter , një violiniste gjermane me famë botërore, e di llojin e magjisë që mund të krijojnë këto momente.
“Muzika është një mënyrë për të jetuar në një univers paralel pa dëmtime cerebrale,” tha ajo në një intervistë telefonike në shkurt, me një përzierje praktike dhe ezoterizmi.
Mutter përdor reputacionin e saj si një nga violinistët më të famshëm të gjallë për të zgjeruar aksesin e muzikës klasike dhe për të mbrojtur zgjedhjet më të ndryshme muzikore brenda zhanrit.
Në fillim të këtij viti, Mutter dhe ansambli i saj i muzikantëve të rinj, Mutter’s Virtuosi , filluan një turne të kufizuar ndërkombëtar duke vënë në qendër të vëmendjes, midis veprave të tjera, edhe “Koncertin e violines në Major” të gjallë të Bolonjës.
Të mësosh një pjesë të re muzikore është një përpjekje intime dhe ndërsa Mutter u njoh me punën e Bolonjës, ajo njohu pjesë të jetës së tij në kompozimet e tij.
“Jam shumë e kënaqur që ai po vjen më shumë në qendër të vëmendjes,” tha ajo. “Shkrimi i tij ishte tepër shpikës dhe modern për kohën. Ai ishte një atlet i shkëlqyer dhe këtë mund ta dalloni në muzikën e tij.”
“Me repertorin, është si vera,” vazhdoi ajo. “Marrëdhënia juaj me një pjesë ka shumë shtresa. Ndërsa lëvizni nëpër shtresa, shihni më qartë dhe ai zhytet në sistemin tuaj. Dhe pastaj ju çliroheni në mënyrë të shëndetshme nga nevojat teknike të pjesës. Kjo është kur ju bëni muzikë.”
Bologne dhe Mutter janë dy artistë të ndarë nga shekuj, rrethana dhe shumë më tepër. Por kur Mutter dhe ansambli i saj performojnë veprat e Bolonjës, vargu midis dy botëve të tyre tërhiqet, duke vezulluar me qartësi mahnitëse.
Artistët klasikë të zinjë po e kthejnë në muzikë dhimbjen e Masakrës së Garës në Tulsa
Në muzikën klasike, këto mundësi magjike për të sjellë në mendje të kaluarën janë rezervuar në masë të madhe për burrat e bardhë. Kjo po ndryshon ngadalë, ndërsa më shumë artistë dhe ansamble programojnë vepra moderne dhe historike të kompozitorëve dhe kompozitorëve femra me ngjyra.
“Mjerisht, dikush do të mendonte se sektori kulturor vlerëson vërtet talentin, por kjo nuk është e vërtetë,” tha Mutter. “E shohim në përzgjedhjen e repertorit që e ka bërë kanunin e pjesëve të famshme. Vërtet duhet të shikojmë shumë më afër dhe me shumë pasion cilësinë e punës. Ka shumë për të zbuluar.”
Dëshira për të zgjeruar vlerësimin e muzikës klasike nuk bazohet në një kuptim të paqartë të diversitetit. Është një rrugë drejt pavdekësisë për artistët e së shkuarës dhe frymëzim për artistët e së ardhmes. Në dëgjimin tonë, na jepet mundësia të zgjedhim atë që ia vlen të kujtohet, idetë e të cilave janë ende kuptimplote dhe historitë e të cilave ia vlen të mbahen gjallë.
Në ekran dhe në skenë, trashëgimia e Joseph Bologne tregon se kurrë nuk është vonë për një ringjallje./cnn/KultPlus.com
Një nga gjenitë e muzikës, një nga magjistarët e këtij arti magjepsës, ai që do të mbetet përjetësisht një ëndje e gjeneratave si mjeshtri i mjeshtrave, ai, Wolfgang Amadeus Mozart, iku duke lënë pas më shumë se trishtim. Iku në një rrugë pa kthim dhe humbi në asgjënë e harrimit atë mbasdite të sertë dhjetori.
Iku për të mbetur pa varr. I’u dha një lamtumire aspak dinjitoze. Gjithçka e madhështisë së tij ishte katandisur në një asgjë 5 dhjetorin e vitit 1791, atë ditë kur kortezhin e përmortshëm e shpartalloi stuhia duke lënë pa zot arkivolin me trupin e pajetë të gjeniut.
Plot 118 diagnoza vdekjeje u përpiluan dhe krijuan panoramën morte të fundit të këtij gjeniu. Asnjëra prej tyre nuk u bë provë më shumë se sa ajo për të cilën shtypi vjenez pëshpëriti, ditë e vite më pas.
Ai që kishte mrekulluar e magjepsur një shekull të tërë kishte përfunduar në një varr të përbashkët. Një vdekje e mbetur mister, pas të cilës ngrihet alibia e një helmimi nga rivali dhe armiku i tij i përjetshëm, Antonio Salieri. Një lamtumirë e ndëshkuar nga moti dhe një pasvdekje që rrit famën e muzikës së tij, dhe bën me faj gjithçka që gëloi më pas, ndoshta më shumë se askënd bashkëshorten e tij.
Ishte ajo, Kostanca, e cila u nda jo me aq dhimbje nga bashkëshorti i saj, se sa me merakun për të përfituar nga emri dhe nga pasuria muzikore që Mozart kishte lënë. Pasi kishte përfituar pension, kishte hequr qafe fëmijët duke i degdisur ata të rriteshin pa prindër, plot 18 vite nga vdekja e bashkëshortit ajo kujtohet të shkojë në varrezat e Shën Markut ku gjeniun e muzikës, të nesërmen e ceremonisë mortore, varrmihësi e kishe hedhur arkivolin me trupin e tij në një gropë të madhe e të thellë. Ishte ajo gropë ku zakonisht varroseshin vrasës, lypsarë e të pastrehë që ngrysnin ditët e mjera të agonisë në shtretër spitalesh apo shtëpi bamirësie.
Kostanca Mozart ishte kujtuar shumë vonë për varrin e të shoqit. Kishin kaluar kaq vite. Kujdestari plak që atë mëngjes të 6 dhjetorit të vitit 1791 së bashku me arkivolet e tjerë të pjesës mjerane të shoqërisë kishte hedhur në gropën e përbashkët gjeniun e muzikës, nuk jetonte. Ajo, gruaja që u nda së gjalli e së vdekuri me njeriun që e bëri atë të pavdekshme, e kishte të pamundur mes atyre kockave, të gjente ato të bashkëshortit, atë grusht eshtra që ajo i kishte bluar dhe ngrënë për 18 vite pa u brejtur në ndërgjegje as si nënë, as si bashkëshorte.
Dhe kështu, historia e artit, bota e muzikës, kujtesa e kohërave u ndanë me Wolfgang Amadeus Mozart kaq tragjikisht, për të mbetur përgjithnjë të mbështjellë nga aureola e famës së tij, nga magjikja e muzikës që la testament njerëzimit.
Nata misterioze
Në vitin 1791 një i panjohur i tha Mozartit:
– Shkruamëni një Rekuim.
Tha këto fjalë misterioze dhe i panjohuri iku, pa u dukur fare sikurse edhe kishte ardhur dhe nuk u pa më.
Mozarti pati një mbresë të thellë nga ky takim. E shkroi Rekuimin me një forcë misterioze dhe pak ditë më vonë vdiq.
Ditën që vdiq Mozarti ishte një furtunë e madhe që vazhdoi edhe të nesërmen. Kjo pengoi edhe njerëzit më të afërm që të merrnin pjesë në varrim. Të vdekurin e çuan në varreza të pashoqëruar puthuaj nga asnjeri.
Tri ditë më vonë e shoqja shkoi në varreza për të parë vendin ku ishte varrosur burri i saj.
– Wolfgang Amadeus Mozart? – pyetën varrmihësit.- Nuk e kemi dëgjuar këtë emër dhe nuk kemi varrosur njeri me këtë emër.
Mozartin e madh, në atë stuhi të tmerrshme të natyrës e kishin varrosur shpejt e shpejt në një varr të zakonshëm ku shiu i zhduku shenjat e grumbullimit të dheut. Edhe sot nuk dihet me saktësi vendi se ku pushojnë eshtrat e kompozitorit të shquar. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Maria Anna Mozart motra e madhe e Volfgang Amadeus Mozartit, do të kishte qenë emër tjetër i madh i muzikës, nëse nuk do të ishin pengesat që koha ia vinte një gruaje në karrierë atë kohë.
Edhe pse e talentuar, Maria u detyrua ta linte muzikën që të mësonte të gatuante dhe të martohej.
Në rininë e hershme, vëlla e motër luanin së bashku nëpër Evropë dhe shpesh ishte “Nannerl” (pseudonimi i saj) ajo që merrte vëmendjen e madhe të kritikëve.
Por më pas, familja vendosi ta sakrifikojë talentin e saj për të përqendruar gjithçka te djali, Volgang. Paratë nuk ishin të mjaftueshme për të financuar turnetë evropiane të të dyve dhe për këtë arsye, në moshën 18-vjeçare karriera e Maria Annas u ndërpre.
Fati i saj ishte tjetër: të martohej me një baron të pasur, të bëhej grua dhe nënë e mirë. Historinë e motrës së Mozartit, gati dy shekuj pas, e risjell vepra teatrale e shkruaj nga Sylvia Milo me titull “Mozarti tjetër”.
Duke përdorur dokumente dhe letra që i përkisnin familjes Mozart, Milo ka vendosur t’i japë zë “Nanerlit” gruas dhe artistes, muzikantes që ishte dhe asaj që mund të bëhej.
Edhe vetë Volfgangu e kishte të qartë talentin e motrës së tij: “Unë jam i habitur, nuk e dija se ishe në gjendje të kompozoje kaq bukur. Të lutem, bëj më shpesh gjëra si këto” i thoshte ai.
Për fat të keq, gjërat shkuan ndryshe dhe fundi ishte i parashikueshëm. Në atë kohë, vetëm familjet e pasur mund të kishin mundësi të investonin te një pianist. / KultPlus.com
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh të ri, kërkesa të reja.”
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.”
Një nga gjenitë e muzikës, një nga magjistarët e këtij arti magjepsës, ai që do të mbetet përjetësisht një ëndje e gjeneratave si mjeshtri i mjeshtrave, ai, Wolfgang Amadeus Mozart, iku duke lënë pas më shumë se trishtim. Iku në një rrugë pa kthim dhe humbi në asgjënë e harrimit atë mbasdite të sertë dhjetori.
Iku për të mbetur pa varr. I’u dha një lamtumire aspak dinjitoze. Gjithçka e madhështisë së tij ishte katandisur në një asgjë 5 dhjetorin e vitit 1791, atë ditë kur kortezhin e përmortshëm e shpartalloi stuhia duke lënë pa zot arkivolin me trupin e pajetë të gjeniut.
Plot 118 diagnoza vdekjeje u përpiluan dhe krijuan panoramën morte të fundit të këtij gjeniu. Asnjëra prej tyre nuk u bë provë më shumë se sa ajo për të cilën shtypi vjenez pëshpëriti, ditë e vite më pas.
Ai që kishte mrekulluar e magjepsur një shekull të tërë kishte përfunduar në një varr të përbashkët. Një vdekje e mbetur mister, pas të cilës ngrihet alibia e një helmimi nga rivali dhe armiku i tij i përjetshëm, Antonio Salieri. Një lamtumirë e ndëshkuar nga moti dhe një pasvdekje që rrit famën e muzikës së tij, dhe bën me faj gjithçka që gëloi më pas, ndoshta më shumë se askënd bashkëshorten e tij.
Ishte ajo, Kostanca, e cila u nda jo me aq dhimbje nga bashkëshorti i saj, se sa me merakun për të përfituar nga emri dhe nga pasuria muzikore që Mozart kishte lënë. Pasi kishte përfituar pension, kishte hequr qafe fëmijët duke i degdisur ata të rriteshin pa prindër, plot 18 vite nga vdekja e bashkëshortit ajo kujtohet të shkojë në varrezat e Shën Markut ku gjeniun e muzikës, të nesërmen e ceremonisë mortore, varrmihësi e kishe hedhur arkivolin me trupin e tij në një gropë të madhe e të thellë. Ishte ajo gropë ku zakonisht varroseshin vrasës, lypsarë e të pastrehë që ngrysnin ditët e mjera të agonisë në shtretër spitalesh apo shtëpi bamirësie.
Kostanca Mozart ishte kujtuar shumë vonë për varrin e të shoqit. Kishin kaluar kaq vite. Kujdestari plak që atë mëngjes të 6 dhjetorit të vitit 1791 së bashku me arkivolet e tjerë të pjesës mjerane të shoqërisë kishte hedhur në gropën e përbashkët gjeniun e muzikës, nuk jetonte. Ajo, gruaja që u nda së gjalli e së vdekuri me njeriun që e bëri atë të pavdekshme, e kishte të pamundur mes atyre kockave, të gjente ato të bashkëshortit, atë grusht eshtra që ajo i kishte bluar dhe ngrënë për 18 vite pa u brejtur në ndërgjegje as si nënë, as si bashkëshorte.
Dhe kështu, historia e artit, bota e muzikës, kujtesa e kohërave u ndanë me Wolfgang Amadeus Mozart kaq tragjikisht, për të mbetur përgjithnjë të mbështjellë nga aureola e famës së tij, nga magjikja e muzikës që la testament njerëzimit.
Nata misterioze
Në vitin 1791 një i panjohur i tha Mozartit:
– Shkruamëni një Rekuim.
Tha këto fjalë misterioze dhe i panjohuri iku, pa u dukur fare sikurse edhe kishte ardhur dhe nuk u pa më.
Mozarti pati një mbresë të thellë nga ky takim. E shkroi Rekuimin me një forcë misterioze dhe pak ditë më vonë vdiq.
Ditën që vdiq Mozarti ishte një furtunë e madhe që vazhdoi edhe të nesërmen. Kjo pengoi edhe njerëzit më të afërm që të merrnin pjesë në varrim. Të vdekurin e çuan në varreza të pashoqëruar puthuaj nga asnjeri.
Tri ditë më vonë e shoqja shkoi në varreza për të parë vendin ku ishte varrosur burri i saj.
– Wolfgang Amadeus Mozart? – pyetën varrmihësit.- Nuk e kemi dëgjuar këtë emër dhe nuk kemi varrosur njeri me këtë emër.
Mozartin e madh, në atë stuhi të tmerrshme të natyrës e kishin varrosur shpejt e shpejt në një varr të zakonshëm ku shiu i zhduku shenjat e grumbullimit të dheut. Edhe sot nuk dihet me saktësi vendi se ku pushojnë eshtrat e kompozitorit të shquar. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Wolfgang Amadeus Mozart u lind më 27 janar 1756. Të dhënat e pagëzimit japin emrin e tij si “Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart”. Ai në përgjithësi e quajti veten “Wolfgang Amadè Mozart” si një i rritur , por emri i tij nuk kishte shumë variante, shkruan KultPlus.com
Moxart tregoi aftësi të jashtezakonshme nga fëmijëria e tij e hershme. Ai kompozoi nga mosha pesë vjeçare dhe performoi para familjes mbretërore Evropiane. Në moshën 17 vjeçare, ai ishte angazhuar si një muzikant i gjykatës në Salzburg, por u rrit i shqetësuar dhe udhëtoi në kërkim të një pozitë më të mirë, gjithmonë kompozonte me bollëk.
Ndërsa duke vizituar Vjenën në 1781, ai u shkarkua nga posti i tij Salzburgut. Ai zgjodhi për të qëndruar në kryeqytet, ku ka arritur famë, por pak siguri financiare. Gjatë viteve të tij të fundit në Vjenë, ai i kompozoi shumë nga simfonitë e tij më të njohura, koncerte dhe opera, dhe pjesë të Requiem, e cila ishte në masë të madhe e papërfunduar në kohën e vdekjes së tij. Rrethanat e vdekjes së tij të hershme kanë qenë shumë më të mitologjizuara. Ai e la pas gruan dhe dy bijtë e Constanze.
Ai kompozoi mbi 600 vepra , shumica pranuan si kulme simfonike , koncertante , operës dhe muzikës korale . Ai është ndër më të popullarizuarit të kompozitorëve klasikë, dhe ndikimi i tij mbi të mëvonshëm muzikë artit perëndimor është i thellë; Beethoven i kompozoi veprat e tij të hershme në hijen e Mozart , dhe Joseph Haydn shkroi se ” Pasardhësit nuk do të shihnin një talent të tillë përsëri në 100 vjet”.
Ndër 19 operat me te njohura i dallojmë: ”Rrembimi nga Saraji”,”Dasma e Figaros”,”Don Zhuani”,”Keshtu bëjnë të gjitha”.
Mozart vdiq në shtëpinë e tij më, 5 dhjetor 1791./ KultPlus.com
Njihuni me pianon e parë në botë me 108 çelësa, të punuar me dorë nga një prej krijuesve të fundit të pianos të mbetur në Australi.
Një krijues i pavarur i pianos ka prodhuar pianon e parë me nëntë oktava-dhe tingëllon shkëlqyeshëm.
Prodhuesi australian i pianos Wayne Stuart ndërtoi me dorë instrumentin me 108 çelësa në studion e tij të pavarur në jug të New South Wales.
U deshën 18 muaj për t’u ndërtuar. Pianot zakonisht kanë 88 çelësa dhe shtrihen pak më shumë se shtatë oktava, kështu që instrumenti mbresëlënës i Stuart u shton gati dy oktava mundësive në majë të gishtave të pianistëve.
Duke shprehur entuziazmin për vazhdimin e krijimit të pianove të tij me 108 çelësa, të punuar me dorë, Stuart thotë: “Unë personalisht mendoj se është diapazoni minimal i frekuencës për një piano në shekullin 21. Unë nuk mund të duroja të ulesha në një piano me 88 çelësa tani. Unë do të doja t’i jepja një sëpatë, sepse është thjesht shumë kufizuese”.
Pianoja standarde u shpik në vitin 1700 kur tekniku i instrumenteve italian Bartolomeo Cristofori vendosi se ishte koha për të azhurnuar klaviçin me një mekanizëm çekiç dhe prishës që mund të lejonte rreze dinamike, zhurma dhe qetësi, në instrument.
Prodhuesit e pianos projektuan pianot e reja me më shumë çelësa, në mënyrë që kompozitorët si Haydn dhe Mozart të mund të shkruanin materiale më sfiduese për një tastierë më të plotë në epokën klasike.
Kompozitorët romantikë dhe virtuozët e pianos si Chopin dhe Liszt bënë muzikë që vazhdoi të kërkonte më shumë nga instrumenti, dhe nga fundi i viteve 1880, prodhuesi i pianos Steinway kishte krijuar pianon me 88 çelësa. Modeli i Steinway ka qenë standardi që atëherë.
Prodhuesi australian Wayne Stuart nuk është krijuesi i parë i pianos që prodhon një instrument ndërtimi në gamën e standardit Steinway.
Kjo piano me tela të zgjeruar të basit u shpik në Zelandën e Re për të rritur gamën e ulët të instrumentit disa vjet më parë, ndërsa ky dizajn novator japonez hoqi të gjithë çelësat e zinj për të prodhuar një piano që duket mbresëlënëse dhe luan vetëm në një çelës.
Përveç çelësave shtesë, pianoja ngjan shumë me një piano të madhe standarde të koncerteve.
Instrumenti është porositur për 300,000 AU $ (160,000) nga Anthony Knight, drejtor i ‘Beleura House & Garden’ në Victoria, i cili e përshkruan atë si “pianoja më e mirë në botë”.
Pianoja tani është e sigurt në shtëpinë e saj të re Beleura House & Gardens në Victoria, Australi./ KultPlus.com
Arti nuk i përjashton edhe mënyra të tilla si promovues të një emri, roli i të cilit mjerisht do të ngjiste shkallët e famës nga dera e pasme e suksesit. Antonio Salieri gjendet shpeshherë në prapaskenë të shumë ngjarjeve që kanë të bëjnë me jetën dhe veprimtarinë krijuese të Mozartit.
Mënyra se si italiani Antonio Salieri zgjodhi të ishte i famshëm, mund të mos kenë lidhje me minimin e sukseseve, për të cilat ai u akuzua nga vetë Mozart, por shumë zëra e bëjnë atë më faj. Ndoshta një xhelozi që lind dhe fermentohet natyrshëm deri në shndërrimin e këtij fërkimi në urrejtje. Dhe e tillë ishte dhe mbeti deri në fund marrëdhënia që kishin ata të dy, Wolfgang Amadeus Mozart dhe Antonio Salieri.
***
Italiani Antonio Salieri u lind në Legnago më 18 gusht të vitit 1750 dhe vdiq në Vjenë më 7 maj të vitit 1825. Ai pati një fat të habitshëm, atë që të bëhej i famshëm jo prej dhuntive muzikore të tij, por prej ndodhisë së raportit të stuhishëm që ai kishte me Mozartin. Efektivisht kritikët seriozë e gjykuan dhe e gjykojnë një drejtor orkestre të aftë, kompozitorin më të famshëm dhe më të rëndësishëm të Europës të kohës së tij.
E thënë në këto terma, Salieri qe një muzikant i pajisur me një talent të konsiderueshëm, i prirur për mësimdhënien, pavarësisht mënyrës sesi e ka përshkruar Milosh Forman, i cili e ka bërë pothuajse si vrasës (episodi i pa demonstruar ndonjëherë historikisht për sa paraqitet me ironi dhe forcë vizionare nga regjisori i “Amadeus”, 1984 prodhim i Ëarner Bros). I diskutueshëm është edhe rivaliteti artistik i tij. Faktikisht, në atë kohë veprat e Salieri ngjallnin vlerësim më të madh nga sa u rezervohej atyre të Mozart. Në karrierën e tij Salieri pati si nxënës muzikantë të ardhshëm të destinuar që të bëheshin të famshëm: nga Beethoven tek Schubert, nga Liszt tek Czerny dhe Hummel. Ironi e fatit, midis nxënësve të tij pati një një prej djemve të vetë Mozart, Franz Xaver Ëolfgang. Me fjalë të tjera, Salieri ishte ai që sot do të përkufizohej si një njeri i “plotësuar”.
Gjeneza e një kundërshtie mjeshtrash
Le të shikojmë tani nëse historia mund të na zbulojë ndonjë gjë që nuk na del nga arti muzikor dhe nga rivaliteti inekzistues. Kështu, historia na thotë se kundërshtia Salieri – Mozart nuk kishte arsye që të ekzistonte. Atëherë, është shpikur ditën për diell nga një regjisor në kërkim të përrallores artistike? Jo, sepse shkak i kundërshtisë qe pikërisht Mozart i cili rreth vitit 1790, megjithëse duke qenë në kulmin e famës, akuzoi Salieri – me që ra fjala, në rënie fame – për kopjim dhe atentat ndaj jetës së tij. Çfarë kishte të vërtetë në këtë akuzë? Alexander Wheelock Thayer, me profesion historiak, rreth 10 vjet përpara takimit Mozart – Salieri i kish hequr salzburgasit rolin e mësuesit të muzikës të Princeshës Württemberg. Për më tepër, as vitin e ardhshëm, Mozart nuk kishte arritur ta siguronte detyrën e mësuesit të pianos të princeshës. Këtyre mossukseseve “profesionale” i shtohet mossuksesi i njëkohshëm pranë publikut (dhe pranë Perandorit) që shënoi debutimin e “Dasmës së Figaros”: për njërin mossukses dhe tjetrin Mozart akuzoi Salieri që i kishte bojkotuar kandidaturën dhe ekzekutimin.
Një shqyrtim serioz i mossuksesit të “Dasmës së Figaros: na zbulon se në atë kohë Salieri ishte në Francë për premierën e veprës së tij “Les Horaces”: do të kishte pasur goxha të vështirë që të përcaktonte në atë largësi suksesin apo mossuksesin e një vepre të Mozart. Ka shumë mundësi që nxitësi anti-Salieri qe poeti Giovanni Battista Casti, i cili ishte një rival i poetit të oborrit Lorenzo da Ponte, autor i libretit të “Figaro”. Në thelb, diatriba Mozart – Salieri nuk duhet të ketë qenë gjë tjetër veçse një aferë e montuar me art. Në fakt, kur në mënyrë të çuditshme – në vitin 1788 – Salieri mori detyrën e “Kapellmeister” të oborrit perandorak, ai nuk propozoi për rastin një opera të çfarëdoshme, por një ribërje të “Dasmës së Figaros” të Mozart (mik – armikut!?). Është fakt se me kalimin e kohës u përhap dhe u konsolidua legjenda e helmimit të supozuar të Mozart nga ana e një Salieri të tërbuar nga zilia. Legjendë e privuar nga çdo bazë, por që gjithsesi ka frymëzuar artistë të ndryshëm gjatë shekujve. Forman nuk ka qenë as i vetmi, as i pari: përpara tij, në ekuivok analog kishte rënë edhe poeti (dhe shkrimtari) rus Aleksàndr Sergejeviç Pushkin.
Ky në vitin 1830 kishte shkruar “Mozart e Salieri” (në të kundërt e mbiquajtur në mënyrë simptomatike “Zilia”). Në dramën e tij shumë të shkurtër në vargje, Pushkin imagjinon që Salieri – i tërbuar nga xhelozia – do t’i komisiononte rivalin “Requiem” e zakonshëm, me synimin që t’ia vidhte pasi ta helmonte. Në linjë pastërtisht fakti, padyshim që “Requiem” ishte një vepër e kompozuar me komision; megjithatë, porositësi ishte i mirënjohur: bëhej fjalë për Kontin Fritz Von Walsegg dhe ishte ky që mund të kishte synimin që ta paraqiste si të vetin me rastin e ekzekutimit të funeralit të dhëndërit të vet. Nuk ka munguar kush e ka konsideruar të drejtë që të bëjë shaka lidhur me ndodhinë e treguar nga Pushkin, duke pohuar: “Nëqoftëse Salieri nuk e ka vrarë Mozart, me siguri Pushkin e ka vrarë Salieri”.
Në vitin 1898, “Mozart e Salieri” u shfaq në versionin e kompozitorit Nikolaj Rimskij-Korsakov. Muzika është frymëzuar dhe i është kushtuar kompozitorit Aleksandr Dargomujzhiski, ndërsa libreti ishte i vetë Rimskij-Korsakov, që bazohej mbi dramën me të njëjtin emër të Pushkin dhe sesi kjo vepër u nda vetëm në dy skena. Muzika u ekzekutua nga pianisti dhe kompozitori Sergej Rahmaninov. Është i vitit 1978 një përshtatje e mëtejshme e ndodhisë mozartiane: në fakt, më “Amadeus” dramaturgu Peter Shaffer pushton teatrot e Londrës. Ndodhia merr bazat e veprës së Pushkin dhe ia zgjeron shtrirjen. Mbetet zilia e Salieri dhe “Requiem” i porositur nga një njeri i veshur me të zeza (Salieri i maskuar), por gjithçka thellohet dhe sidomos narrativa vjen nga vepra e vetë Salieri. Teksti pëson modifikime, deri në versionin definitiv të vitit 1981. Për të gjetur versionin e fundit, dramën e Shaffer, duhet të arrihet në vitin 1984 kur Milosh Forman sjell në sallat kinematografike “Amadeusin” e tij. Nuk do të donim që puna e tanishme të tingëllonte si një gjykim absolutisht negativ ndaj veprës së Forman. Praktikisht, nga njëra anë personazhi Mozart merr karakteristika lehtësisht karikatureske; nga ana tjetër janë zbutur anët negative të personazhit Salieri: Salieri kinematografik (i interpretuar nga F. Murray Abraham) është patjetër më pak “negativ” se ai i propozuar në dramën e Shaffer. Në thelb, karakteret e të dy personazheve janë zhveshur nga një sens ironie dhe zbutur nga një ndjenjë e madhe muzikore në skenën e famshme madhështore të kompozimit të “confutatis maledictis”. Nëqoftëse do të na duhej të bënim bilancin lidhur me atë që mund të ketë ndodhur në fakt midis Salieri dhe Mozart, do të detyroheshim të konkludonim se:
” Është shumë e mundur që Salieri të jetë nxitur nga ky rivalitet që dallon raportet midis artistëve të nivelit të lartë;
” Se kjo nuk nënkupton automatikisht që Salieri kishte mundësinë, rastin apo vullnetin për ta eliminuar fizikisht Mozart nga horizonti i tij;
” Në çdo rast, nuk do të kishte asnjë përfitim;
” Nga ana tjetër nuk ka dyshim se Mozart ishte gjeni, se ndjehej pothuajse totalisht i “pakuptueshëm” dhe se ishte një subjekt lehtësisht i influencueshëm dhe pafundësisht i brishtë. /albertvataj/ KultPlus.com
Artisti Christoph Koncz beson se instrumentet nuk duhet të mbeten në muze për t’u ruajtur si kujtim nga artistët por të luhen. Kësisoj, ai ka filluar të performojë me violinën e Mozartit dhe t’i incizojë koncertet në të cilat performon ai vetë veprat e kompozitorit të famshëm botëror, shkruan The Guardian, përcjellë KultPlus.
Kur për herë të parë guxoi të pyeste mbajtësit e violinës së Wolfgang Amadeus Mozart nëse mund t’iu lejohej ta provonte, Christoph Koncz nuk e kishte idenë se ku do ta çonte pyetja.
“Çuditërisht ata më lanë vetëm me të në një dhomë në shtëpinë e tij të lindjes dhe mbyllën derën. E kam luajtur pa ndërprerje për disa orë ”, tha muzikanti. Ishte një moment i lumtur, një zgjim. Jam goxha i bindur se askush pas Mozartit s’ka kaluar kaq shumë kohë në të. ”
Sa herë që e ka marrë violinën në duar, Koncz thoshte se ndjehej sikur po bënte një bisedë me Mozart nga 250 vite largësi. Tetë vjet nga ky takim fillestar dhe pas qindra orëve të praktikës në të, Koncz tani ka realizuar incizimin e parë të koncerteve të violinës së Mozartit në instrumentin në të cilin ai kompozoi dhe performoi ato në mes të viteve 1773 dhe 1775.
Muzikanti austriako-hungarez 33-vjeçar, Christoph Koncz, i cili filloi të luante në moshën katër vjeçare, është gjithashtu një solist dhe dirigjent i respektuar si dhe ishte violinisti i dytë i Filarmonisë së Vjenës. Ai do të interpretojë koncertet në violinë me ansamblin e instrumenteve të periudhës Franceze “Les Musiciens du Louvre”, në sallën e madhe të Fondacionit “Mozarteum” në Salzburg, nën vrojtim e vazhdueshëm të dy truprojave të muzeut ku rri violina.
Në fillim, Koncz tregon se druri i violinës ishte shumë i ngurtë për shkak që askush s’kishe luajtur në të për shumë vite me radhë. Mirëpo me kalimin e kohës në të, tingulli kishte filluar të normalizohej.
“Është një instrument i muzeut, por ne muzikantët besojmë se një instrument ka vetëm një qëllim: të luhet. Më kanë lejuar ta sjell përsëri të gjallë”, ka thënë muzikanti Koncz.
Incizimet e realizuara nga ai, ishin jetike për të ndarë diçka shumë afër asaj që Mozart do të kishte dëgjuar. “Ata e marrin këtë tingull, të cilin përndryshe vetëm disa njerëz do ta dëgjonin, përtej sallës së koncertit. Unë marr frymëzim të madh nga fakti që tingulli që prodhoj në violinë është ndoshta shumë i ngjashëm me diçka që Mozart e dëgjoi në veshin e tij. Dhe tani ne jemi në gjendje ta përhapim atë tingull anembanë globit – është më i afërti që do të arrijmë ndonjëherë te vetë Mozarti”.
Koncz tha se ishte për t’u habitur që pjesët kryesore të violinës së Mozartit ishin të gjitha në gjendjen e tyre origjinale.
“Për shkak të shoqërimit të Mozartit me të, ai u njoh herët se sa i çmuar është ky instrument dhe askush nuk guxoi ta ndryshonte atë”, tha Koncz, i cili ka kryer kërkime të gjera për origjinën e tij, duke përfshirë prejardhjen e tij.
Kjo violinë iu kishte dhënë Mozartit nga babai i tij dhe ai kishte filluar të luaj në moshën 13 vjeçare.
Violina kaloi nga Mozart tek motra e tij Nannerl, e cila më vonë ia shet atë njërit prej nxënësve të saj, i cili gjithashtu vdiq i ri. Pronarët e tij të mëvonshëm përfshinin një mësues violine dhe një farmacist, para se të blihej nga “Mozarteum”, fondacioni kryesor i kushtuar ruajtjes së trashëgimisë së muzikantit, në 1956./KultPlus.com
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.” /KultPlus.com
Maria Anna Mozart, motra e madhe e Wolfgang Amadeus Mozartit, do të kishte qenë një emër tjetër i madh i muzikës, nëse nuk do të ishte për pengesat që koha i vinte një gruaje në karrierë. Edhe pse e talentuar, Maria u detyrua ta linte muzikën, që të mësonte të gatuante dhe të martohej.
Në rininë e hershme, vëlla e motër luanin së bashku nëpër Evropë dhe shpesh ishte “Nannerl” (pseudonimi i Maria Annas) ajo që merrte vëmendjen më të madhe të kritikëve.
Por, më pas, familja vendosi ta sakrifikojë talentin e saj për të përqendruar gjithçka te djali, Wolfgang.
Paratë nuk ishin të mjaftueshme për të financuar turnetë evropiane të të dyve dhe, për këtë arsye, në moshën 18-vjeçare karriera e Maria Annas u ndërpre. Fati i saj ishte një tjetër: të martohej me një baron të pasur, të bëhej një grua e mirë dhe një nënë e mirë.
Historinë e motrës së harruar të Wolfgang Amadeus Mozartit, gati dy shekuj pas kohës kur jetoi, e risjell vepra teatrale e shkruar nga Sylvia Milo, “Mozarti tjetër”. Duke përdorur dokumente dhe letra që i përkisnin familjes Mozart, Milo ka vendosur t’i japë zë Nannerlit, gruas dhe artistes, muzikantes që ishte dhe asaj që mund të bëhej.
Kështu shkruante babai i saj, Leopold: “Në moshën 12-vjeçare, vajza ime e vogël është ndër pianistët më të mirë në Evropë”.
Wolfgang vetë ishte i qartë në lidhje me talentin e motrës së tij: “Unë jam i habitur, unë nuk e dija se ishe në gjendje të kompozoje kaq bukur. Të lutem, bëj më shpesh gjëra si këto”.
Për fat të keq, gjërat shkuan ndryshe dhe fundi ishte i parashikueshëm. Në atë kohë, në të vërtetë, vetëm familjet shumë të pasura mund të kishin mundësi të investonin te një pianist.
Megjithatë – shpjegon Milo, në një intervistë me “Huffington Post” – përgjigja e kritikëve të kohës është e qartë: “Nannerl madje dukej më mirë se Wolfgang. Shpesh, duke e parë historinë nga pikëpamja e grave, kuptojmë që nuk kemi një fotografi të plotë të saj”. /TemA TV/
Kompozitori i famshëm gjatë karrierës së tij është përballur shumë me probleme financiare dhe familjare. Letrat që ka lënë tregojnë se në to ai lutej për të marrë të holla hua nga njerëzit.
Sot janë bërë 263 vite nga lindja e kompozitorit më të njohur në botë Mozart. Artisti i zellshëm, kompozitori austriak Wolfgang Mozart ka krijuar një varg të operave, koncerteve, simfoni dhe sonata të cilat thellësisht i kanë dhënë formë muzikës klasike. Ai mësoi që të luajë në piano në moshën tre vjeçare dhe shumë shpejtë zhvilloi aftësitë e tij në të gjitha format e muzikës, duke u bërë kështu së shpejti muzikanti më i mirë i të gjitha kohërave, me realizimin e më shumë se 600 veprave muzikore.
Wolfgang Amadeus Mozart ka lindur me 27 janar të vitit 1756. Ai është biri i Leopold dhe Maria Pertl Mozart. Babi i tij kishte filluar që t’ia mësonte notat në piano vajzës së tij Maria Anna të cilën e thërrisnin Nannerl, gjersa Mozarti një tre vjeçar i shikonte duke imituar notat që ajo krijonte. Kështu ai filloi që të tregojë shumë shpejtë aftësitë e të kuptuarit të zërit, tonalitetit dhe ritmit. Babi i tyre përpiqej që ti mësonte që të dy më shumë për muzikën duke i afruar me të si një mënyrë e argëtimit, mirëpo duke mos lënë anash mësimet. Kështu që të dy fëmijët u treguan të suksesshëm në këtë drejtim madje Mozarti filloi që të kompozoj në moshën 5 vjeçare duke treguar aftësi mahnitëse në klaviçembal dhe violinë.
Kurse në vitin 1762, babi i tyre mori Nannerl, në atë kohë 11 vjeçare dhe Mozarti 6 vjeçar performuan në oborrin mbretëror në Bavari, në Munich ku edhe filluan paraqitjen e tyre të cilat pastaj vazhduan si një lloj turne nëpër Evropë. Në këtë mënyrë Mozarti filloi që të takojë shumë muzikantë dhe performues të ndryshme në mesin e të cilëve ishte Johann Christian Bach i cili pati një ndikim të madh në punën e Mozartit. Mirëpo karriera e motrës së tij përfundon në kohën kur ajo arrin moshën për tu martuar, pasi që, në atë kohë konsiderohej se ajo nuk duhet që të shfaqet më në publik, gjersa Mozarti vazhdon karrierën edhe jashtë Austrisë së bashku me babin e tij.
Disa nga veprat e tij janë: operan “La Finta Giardiniera”, “Idomeneo, Mbreti i Kretës“,“Martesa e Figaros“ (1784), “Don Zhuani“ (1787), “Flauti magjik”, si dhe sonata të ndryshme për violinë, për piano, kuintete, pastaj simfoni të ndryshme, sonata, si dhe muzikë kishtare.
Mozarti ishte gjithë kohën i zënë duke kompozuar, duke dhënë mësime, duke organizuar koncerte apo duke mbyllur pagesa për punët e tij. Menjëherë pasi puna e tij shitej, blerësi i saj mund ta kopjonte e ta shiste duke fituar para nëpërmjet saj, pa shkuar asnjë kacidhe në xhepat e autorit (E drejta e autorit akoma nuk ishte e njohur në Austri deri 30 vjet pas vdekjes së tij). Për këtë arsye Mozarti i ruante manuskriptet e tij duke mos përfunduar pjesët për piano në mënyrë që të nxirrte fitime prej tyre. Kjo mund të jetë dhe arsyeja pse në një pjesë të veprave të tij mungon pjesa për piano.
Në 1782-shin, kundër dëshirës të së atit, Mozarti martohet me motrën e vogël të ish të dashurës së tij, Kostancën. Pas martesës, Mozarti shkon në Vjenë, ku për një farë kohe gëzon sukses me veprat e tij. Ndërkohë marrëdhëniet e tij me të atin dhe motrën ishin ftohur, kështu ai u përjashtua edhe nga testamenti i të atit të tij.
Kompozitori i famshëm gjatë karrierës së tij është përballur shumë me probleme financiare. Ai i ndodhur në gjendje shumë të vështirë ekonomike filloi të merrte hua. Letrat që ka lënë ai janë zemërcopëtuese, pasi që në to ai lutej për të marrë të holla hua nga njerëzit. Në 1789-ën Mozarti udhëtoi në Berlin e më pas në Frankfurt duke shpresuar për një pozitë më të mirë, por asgjë. Bashkëpunimi me Emanuel Schikaneder, pronarin e një teatri në zonën e klasës së mesme të Vjenës, dhe trupën e tij, solli në skenë operan “Flauti magjik”, që u bë menjëherë popullore e i dhuroi Mozartit një shije të fundit të suksesit.
Pas premierës së saj në shtator të 1791-shit, dukej sikur gjërat po merrnin për mirë për të dhe familjen e tij. Mirëpo në nëntor kur ai kishte punuar rreth 30% të veprës së parapaguar “Rekuiem”, sëmuret rëndë. Pavarësisht nga mjekimet dhe përkujdesjen e mjekëve më të njohur të Vjenës, gjendja e tij sa vinte dhe keqësohej, kështu ai vdiq me 5 dhjetor, 1791. Nuk ka asnjë raport në këtë datë mbi shkakun e vërtetë të vdekjes së tij, kurse ai u varros në një varrezë periferike pa shumë ceremoni. Për shkak se familja apo admiruesit e tij nuk vunë menjëherë shenjë dalluese mbi varrin e tij, vendndodhja e saktë e varrit të tij akoma nuk dihet.
Kjo ishte një pjesë e jetës dhe veprimtarisë së Mozartit i cili ka lënë gjurmët e tij të përjetshme në muzikë. Gjurmë këto të cilat vazhdojnë që të kenë ndikim edhe sot në muzikën klasike, veprat e tij vazhdojnë që të luhen nëpër koncert simfonike, madje ato janë luajtur disa herë edhe nga Filarmonia e Kosovës, të cilën mund ta ndiçni në videon e mëposhtme.
Muzika e Mozartit ndikon në shëndetin e fëmijëve. Kjo gjë është vërtetuar nga mjekët e Spitalit Mbretëror në Edinburg.
Studimi i mjekëve u bazua në 45 fëmijë, të cilëve iu vendos që të dëgjonin për 5 minuta muzikën e kompozitorit austriak. Rezultatet treguan reduktim të ndjeshëm në frekuencën e shkarkimeve epileptike në tru gjatë kësaj kohe.
Pra thënë më thjeshtë, fëmijëve u reduktohet falë kësaj muzike rreziku i goditjeve epileptike në tru. Megjithatë, ende nuk është e qartë se si muzika ka një efekt të tillë.
Një teori është se muzika e Mozart ka një model unik të ritmit që ndikon në aktivitetin e trurit./ dita
