Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.”
Një nga gjenitë e muzikës, një nga magjistarët e këtij arti magjepsës, ai që do të mbetet përjetësisht një ëndje e gjeneratave si mjeshtri i mjeshtrave, ai, Wolfgang Amadeus Mozart, iku duke lënë pas më shumë se trishtim. Iku në një rrugë pa kthim dhe humbi në asgjënë e harrimit atë mbasdite të sertë dhjetori.
Iku për të mbetur pa varr. I’u dha një lamtumire aspak dinjitoze. Gjithçka e madhështisë së tij ishte katandisur në një asgjë 5 dhjetorin e vitit 1791, atë ditë kur kortezhin e përmortshëm e shpartalloi stuhia duke lënë pa zot arkivolin me trupin e pajetë të gjeniut.
Plot 118 diagnoza vdekjeje u përpiluan dhe krijuan panoramën morte të fundit të këtij gjeniu. Asnjëra prej tyre nuk u bë provë më shumë se sa ajo për të cilën shtypi vjenez pëshpëriti, ditë e vite më pas.
Ai që kishte mrekulluar e magjepsur një shekull të tërë kishte përfunduar në një varr të përbashkët. Një vdekje e mbetur mister, pas të cilës ngrihet alibia e një helmimi nga rivali dhe armiku i tij i përjetshëm, Antonio Salieri. Një lamtumirë e ndëshkuar nga moti dhe një pasvdekje që rrit famën e muzikës së tij, dhe bën me faj gjithçka që gëloi më pas, ndoshta më shumë se askënd bashkëshorten e tij.
Ishte ajo, Kostanca, e cila u nda jo me aq dhimbje nga bashkëshorti i saj, se sa me merakun për të përfituar nga emri dhe nga pasuria muzikore që Mozart kishte lënë. Pasi kishte përfituar pension, kishte hequr qafe fëmijët duke i degdisur ata të rriteshin pa prindër, plot 18 vite nga vdekja e bashkëshortit ajo kujtohet të shkojë në varrezat e Shën Markut ku gjeniun e muzikës, të nesërmen e ceremonisë mortore, varrmihësi e kishe hedhur arkivolin me trupin e tij në një gropë të madhe e të thellë. Ishte ajo gropë ku zakonisht varroseshin vrasës, lypsarë e të pastrehë që ngrysnin ditët e mjera të agonisë në shtretër spitalesh apo shtëpi bamirësie.
Kostanca Mozart ishte kujtuar shumë vonë për varrin e të shoqit. Kishin kaluar kaq vite. Kujdestari plak që atë mëngjes të 6 dhjetorit të vitit 1791 së bashku me arkivolet e tjerë të pjesës mjerane të shoqërisë kishte hedhur në gropën e përbashkët gjeniun e muzikës, nuk jetonte. Ajo, gruaja që u nda së gjalli e së vdekuri me njeriun që e bëri atë të pavdekshme, e kishte të pamundur mes atyre kockave, të gjente ato të bashkëshortit, atë grusht eshtra që ajo i kishte bluar dhe ngrënë për 18 vite pa u brejtur në ndërgjegje as si nënë, as si bashkëshorte.
Dhe kështu, historia e artit, bota e muzikës, kujtesa e kohërave u ndanë me Wolfgang Amadeus Mozart kaq tragjikisht, për të mbetur përgjithnjë të mbështjellë nga aureola e famës së tij, nga magjikja e muzikës që la testament njerëzimit.
Nata misterioze
Në vitin 1791 një i panjohur i tha Mozartit:
– Shkruamëni një Rekuim.
Tha këto fjalë misterioze dhe i panjohuri iku, pa u dukur fare sikurse edhe kishte ardhur dhe nuk u pa më.
Mozarti pati një mbresë të thellë nga ky takim. E shkroi Rekuimin me një forcë misterioze dhe pak ditë më vonë vdiq.
Ditën që vdiq Mozarti ishte një furtunë e madhe që vazhdoi edhe të nesërmen. Kjo pengoi edhe njerëzit më të afërm që të merrnin pjesë në varrim. Të vdekurin e çuan në varreza të pashoqëruar puthuaj nga asnjeri.
Tri ditë më vonë e shoqja shkoi në varreza për të parë vendin ku ishte varrosur burri i saj.
– Wolfgang Amadeus Mozart? – pyetën varrmihësit.- Nuk e kemi dëgjuar këtë emër dhe nuk kemi varrosur njeri me këtë emër.
Mozartin e madh, në atë stuhi të tmerrshme të natyrës e kishin varrosur shpejt e shpejt në një varr të zakonshëm ku shiu i zhduku shenjat e grumbullimit të dheut. Edhe sot nuk dihet me saktësi vendi se ku pushojnë eshtrat e kompozitorit të shquar. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Marrëdhëniet e virtuozit të muzikës, Wolfgang Amadeus Mozart me bashkëshorten nuk kanë kaluar pa vëmendje nga studjues dhe hulumtues të ndryshëm, kjo për vetë natyrën e përsosur të këtyre marrëdhënieve.
Mozart i u martua me të bijën e një kopisti të teatrit: Kjo vajzë quhej Kostanca dhe Mozarti u martua me të pas shumë kundërshtimesh. Çifti ishte i lumtur dhe Mozarti ishte një bashkëshort model.
Kur Kostanca ishte e sëmurë, i shoqi, para se të dilte nga shtëpia i shkruante nga një pusullë.
Në njërën prej tyre shkruhej: “Mirdita e dashura gruaja ime. Shpresoj se do të kesh fjetur mirë. Nuk po të zgjoj shpejt se mos ftohesh. Mos u lodh dhe se mos u grind me personelin e shërbimit. Kujdes mos pengohesh në pragun e paradhomës. Mos i bëj të gjitha punët e shtëpisë derisa të vij edhe unë.”
Vitet dhe jeta bashkëshortore do të ndeshte në pengime dhe vështirësi të shumta. Tekat dhe romuzet e një gruaje të llastuar, e një gruaje që kërkonte të merrte për vete çdo shkëlqim të famës së burrit të saj, shpesh duke u bërë edhe objekt problematikash, u bënë për virtuozin e pentagramit, për këtë gjeni të muzkës, një barrë e rëndë.
Peripeci dhe precipitime të shumta pati në jetën e tyre. Ajo vetëm kërkonte, ai bënte të pamundurën që të përmbushte çdo dëshirë të saj, edhe pse jo gjithçka ishte në anën e tij. Kostanca u dashurua vërtetë me të riun e pasionuar, bashkëshortin ideal, Wolfgang Amadeus Mozart apo me privilegjet dhe përfitimet e gjenialitetit të tij?! Gjithçka që është thënë dhe shkruar, në një përpjekje për të ç’burgosur nga dilema këtë të vërtetë, është edhe sot mbuluar nën cohë të hollë dyshimi.
Ajo që ishte dhe mbeti e vërtetë, përputhshmëria e së cilës haset në çdo monografi, apo jetëshkrim është se Wolfgang Amadeus Mozart ishte jo vetë një nga gjenitë e muzikës por edhe një bashkëshort ideal, model i pamundur të jetësohet jashtë një shpirti të madh që gëloi në atë qënie të rrallë./albertvataj/ KultPlus.com
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike Mozartin do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes. Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë.
Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i
oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i
duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin
shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë. I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë
ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822,
Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789
ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia
uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i
mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën
grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por
me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër.
Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se
ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i
bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq
tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja,
me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të
kam, po të shkruaj për një borxh tëe ri, kërkesa të reja.”
Versioni i parë i një arieje të njohur të «Dasmës së Figaros» të Mozartit, i vlerësuar deri në 500 000 euro, dhe një serenatë e rinisë së kompozitorit, do të dalin në ankand më 20 qershor në Paris, sipas kompanive të ankandeve.
Këto dorëshkrime muzikore janë pjesë përbërëse e një koleksioni të madh, të mbledhur nga «Aristophil», kompania franceze në qendër të një mashtrimi në shkallë të gjerë në dëm të aksionerëve të vegjël.
E vlerësuar 500 000 euro, një dorëshkrim i cilësuar i jashtëzakonshëm, tregon versionin e parë të një skene të aktit të fundit te «Dasma e Figaros» (1786).
Dorëshkrimi pritet të dalë në ankand nga kompania «Ader Nordmann», të mërkurën e ardhshme.
E titulluar «Scena con Rondo” (Skena me Rondon) këto katër faqe janë veçanërisht të rëndësishme, pasi ato zbulojnë Mozartin në punë, në valën e meditimit.
Dorëshkrimi i dytë është një fragment i një serenate të moshës së rinisë së Mozartit, e kompozuar në Vjenë në korrik-gusht të vitit 1773, me shumë gjasa me kërkesë të kancelarit të landit të Salzburgut, një mik i familjes Mozart, për të festuar përfundimin e studimeve të djalit të tij.
E vlerësuar deri në 150 000 euro, partitura e një ”teksti orkestral skicë” sipas kompanisë së ankandeve ”Aguttes”, u kompozua nga Mozart kur ishte vetëm 17 vjeç.
E krijuar në vitin 2003, kompania « Aristophil » u propozoi rreth 18 000 aksionerëve për të investuar kursimet e tyre në dorëshkrimine prestigjioze, që do të kishin një çmim shumë më të lartë në raport me çmimin e tregut.
Mashtrimi arrin në përvetësimin e 850 millionë euro kursime të këtyre aksionerëve, ku disa humbën të gjitha kursimet e tyre dhe prej dy vitesh po presin daljen në shitje të koleksioneve./
Këngëtarja e njohur shqiptare Elsa Lila që tash e shumë vite jeton në Itali, mbrëmë është rikthyer në skenën e Festivalit të RTSH-së, rikthim që është vlerësuar edhe nga vetë Elsa Lila, shkruan KultPlus.
Pranë moderatorit Adi Krasta, ajo ka treguar për projektet e saja të fundit, e cila për bazë ka muzikën e barokut, duke kombinuar më pas edhe vepra të periudhave të tjera, për ti gërshetuar këto vepra si të ishin një të vetme. Pikërisht duke u bazuar në këto kombinime, ajo mbrëmë ka bërë performancën e vargjeve të Lasgush Poradecit në veprën e Mozart, e cila është shoqëruar nga kuarteti i saj, për ta vlerësuar Elsën si instrumenti i pestë i këtij formati muzikor.
Elsa Lila është mirëpritur nga audienca për këtë ndërlidhje artistike që ka prezantuar në mbrëmjen e finales të Festivalit të RTSH-së. Video është realizuar nga Nazim Rashidi/ KultPlus.com
Për edicionin e 33-të me radhë, “Kaldor Public Art Project” është duke shpërfaqur “The Last Resort” (Resorti i fundit), premierë botërore e instilacionit të artistit të famshëm shqiptar, Anri Sala, shkruan arts.theareview.com.
Duke zënë vend në kodrën “Observatory Hill”, kjo vepër arti do të ekspozohet aty për tri javë, duke nisur nga 13 tetori e deri më 5 nëntor. Instilacioni i Anri Salës është një gërshetim i skulpturës me tingullin dhe përfaqëson herën e parë që artisti e ka krijuar një vepër të madhe për audiencën australiane.
“Kam dashur ta imagjinoj sesi një udhëtim nëpër erë, valë, dhe ujë do të mundë të afektonte një kryevepër muzikore të periudhës së iluminizmit”, ka thënë Anri Sala, duke folur për “The Last Resort”. “Çfarë do të bëhej me ‘Koncertin për klarinetë’ të Mozartit nëse do të fluturonte apo të dilte si një mesazh në shishe, derisa të lahej në breg pas një udhëtimi të gjatë?, ka pyetur ai.
Vepra “Koncerti për klarinetë” e W. A. Mozart, do të transformohet në veprën e artit të Salës, duke shtuar e riimagjinur pjesët kanonike të muzikës, transmeton Koha Ditore./ KultPlus.com
