Etiketë: muhamed ali

Gjatë etapave historike të njëpasnjëshme, shqiptarët u vendosën në Egjipt. Numri i tyre u rrit dhe ata formuan një komunitet, i cili luajti shumë role në politikë dhe ushtri, kjo shumë më përpara se të niseshin nga Kajro për tu rikthyer e punuar për krijimin e shtetit shqiptar, dhe më pas të kërkonin pavarësinë e tij.

Të dhënat për praninë shqiptare në Egjipt, ndonëse të kufizuara datojnë në periudhën e mamlukëve. Zain al-Abidin Muhammad bin Ahmed, i njohur ndryshe si Ibn Iyas, përmend në librin e tij “Bada’i al-Zuhur fi Waqa’iq al-Daur” se Sulltan al-Zahir Abu Said Seif al-Din Khashqadam, i cili sundoi Egjiptin midis viteve 1461 dhe 1467, “ishte nga Arna’ut”, emër ky që u jepej atyre që banonin në rajonin e Ballkanit, përfshirë shqiptarët.

Gjithashtu referenca në librin “Yjet e ndritshëm në mbretërit e Egjiptit dhe Kajros” të Ibn Taghri Bardi tregojnë se Al-Zahir Tirbagha, i cili mori pushtetin midis viteve 1467 dhe 1468, ishte nga “Fisi Arna’ut”.

Por prania e shqiptarëve në Egjipt padyshim që pati një rritje gjatë epokës së sundimit osman. Profesori i Historisë Islame në Universitetin Al-AzharAyman, Fouad Al-Sayed tregon se kur Perandoria Osmane mori kontrollin e Ballkanit në fund të shekullit të XV ajo përdori “Arna’ut” (pra shqiptarët) dhe i integroi ata në ushtrinë Osmane, kjo për shkak të aftësitë luftarake që ata zotëronin dhe që i çuan drejt fitoreve të shumë luftërave me fqinjët e tyre, dhe me tej akoma të merrni poste të rëndësishme deri te “Veziri i Madh” (post i cili korrespondon me pozicionin e Kryeministrit sot.)

Pasi Osmanët morën kontrollin e Egjiptit në 1517, shqiptarët morën sundimin e tij në disa periudha, të tilla si Suleiman Pasha al-Khadem, i cili ishte dy herë deputet i Egjiptit, i pari midis 1525 dhe 1534, dhe i dyti midis 1536 dhe 1538. Muhamed Mufaku përmend Al-Arna’oot në librin e tij “Bashkësia e Fshehur / Kapitujt e Historisë së Shqiptarëve në Egjipt”  ku thotë se Suleiman Pasha ndërtoi xhaminë e parë në Egjipt në Stil osman dhe ishte i njohur me emrin e tij, pasi ai ndërtoi Xhaminë e Sulejmanisë në zonën e Bulaqit dhe pranë saj është një shkollë.

Një guvernator i dytë shqiptar që shërbeu në Egjipt ishte edhe Mehmet Pashë Dogakin, në vitet 1554 dhe 1555, para se të shkarkohej nga posti i tij pas rritjes së çmimeve dhe për shkak të dashurisë për argëtimin dhe indiferencës ndaj problemeve të njerëzve. Gjithashtu, Sinan Pasha u emërua dy herë si guvernator i Egjiptit në 1567, dhe ai zgjati vetëm për muaj sepse ishte caktuar një mision ushtarak për të rivendosur Jemenin pas revolucionit Zejdi kundër sundimit Osman, dhe i dyti në 1571 dhe 1572, dhe ai ka shumë objekte, përfshirë xhaminë që njihej me emrin e tij në zonën e Bulaqit

Vala e parë  e emigrimit … Një eksod me Muhamed Aliun dhe një rebelim kundër tij

Në periudha të ndryshme, Egjipti priti valë të ndryshme të emigracionit shqiptar.  E para ishte në 1801. Profesori i Historisë Moderne dhe Bashkëkohore në Universitetin “Fayoum Hamada Naji” tregon se Muhamed Ali Pasha erdhi në krye të një force nga ushtria osmane për të dëbuar mercenarët francezë dhe shqiptarët formuan një pjesë të madhe të ushtrisë së tij dhe u quajtën “Bash gjirin tuaj”. Pasi Muhamed Ali erdhi në pushtet më 1805, anglezët u përpoqën të pushtonin Egjiptin në 1807, kështu që ai u përball me ata me ushtrinë e tij, e cila përbëhej nga shumë ushtarë shqiptarë në betejën e Rashidit. Pasi shqiptarët përfunduan misionin e tyre, ata u rebeluan kundër tij dhe kërkuan pagat e tyre të vonuara. Mes dy palëve, për shkak të ndërhyrjes së dy udhëheqësve shqiptarë, Omar Bej Serioni dhe Salih Koç, kriza kaloi në mënyrë paqësore.

Muhamed Ali e kuptoi mirë mësimin dhe ishte i sigurt se mbështetja tek njerëzit e tij nuk do të funksiononte për të, sepse ata ishin mercenarë që kujdeseshin vetëm për paratë, kështu që ai u përpoq t’i shpëtonte prej tyre. Për te realizuar këtë ai përfshiu udhëheqësit e tyre. Ai gjithashtu i dërgoi ata për të marrë pjesë në fushatat që ai hoqi shtëpinë e Saudit dhe aleatët e tyre vehabistë në vitet 1811, 1813 dhe 1816, për t’i dhënë fund “rebelimit” të tyre kundër Perandorisë Osmane në Gadishullin Arabik.

Profesori i historisë moderne dhe bashkëkohore, Muhammad Rifaat al-Imam thotë se Muhamed Ali filloi të kthejë një numër të Arnautëve në Ballkan. Ai gjithashtu kishte tendencë t’u jepte disa prej tyre toka dhe t’u derdhte para në mënyrë që të fitonte favorin e tyre. Dhe shumë shpejt këto masa dhanë fryte, pasi prania shqiptare gradualisht u shndërrua në një prani civile, qoftë duke u angazhuar në tregti apo në funksione shtetërore. Sidoqoftë, kjo nuk e pengoi praninë ushtarake besnike ndaj Muhamed Aliut brenda ushtrisë së re që ai krijoi dhe përfshinte ushtarë të rregullt dhe të parregullt.

Në vitin 1828, numri i shqiptarëve në brigadat e këmbësorisë arriti vetëm në gjashtë mijë, dhe në 1833 Ahmed Tahir Pasha udhëhoqi ushtarët e parregullt shqiptarë Përveç kësaj, një numër shqiptarësh dolën nga drejtuesit e ushtrisë dhe ministrat e luftës dhe qeverisë, si Zainal, Hassan Arnaout, Mahmoud Arnaout, Ahmed Pasha dhe të tjerë.

Vala e dytë … rilindja kombëtare dhe emërimi i Princit Ahmed Fouad në fron

Nga mesi i shekullit XIX deri në fillim të shekullit XX, prania shqiptare në Egjipt filloi të ndryshojë me shpejtësi si rezultat i emigrimit masiv nga Shqipëria e Jugut, në sfondin e një krize të rëndë ekonomike që goditi Ballkanin. Sipas Al-Arnaout, shqiptarët shkuan në Egjipt këtë herë për shkak të pranisë së një familjeje shqiptare në pushtet. Me këtë valë të madhe, shqiptarët u shpërndanë në zonën që shtrihet nga Aleksandria, Abu Qir dhe Damietta në Assiut në jug, duke kaluar përmes Mansoura, Fayoum, Kajro dhe Minya. Shkrimtari shqiptar Spiro Dinh përmend në librin e tij “Valët e Detit” sesi shqiptarët në disa lagje të Kajros ndiheshin sikur të ishin në Shqipëri, pasi muzika shqiptare dëgjohej kudo dhe madje se “në tregun e armëve kishte vetëm shqiptarë, pavarësisht nëse ishin muslimanë apo të krishterë ”. Sipas Naji, biznesi i qumështit ishte zgjeruar, ndërsa një pjesë arritën të marrin pozicione administrative, dhe filluan të gëzojnë një ndikim të fortë që rridhte nga marrëdhënia e tyre me familjen sunduese.

Ky migrim dallonte sepse përkoi me fillimin e rilindjes kombëtare shqiptare (1878-1912), një lëvizje intelektuale.  Dhe politika që hapi rrugën për lëvizjen e armatosur që kërkonte autonomi të gjerë ose pavarësi shqiptare nga Perandoria Osmane, dhe Egjipti ishte i famshëm për rolin e tij në këtë fushë.

Për shkak të rilindësve nacionalistë shqiptarë si Thimi Mitko, Spiro Dinh, Loni Logiri dhe të tjerë shqiptarët e Egjiptit krijuan lidhje dhe shoqata që i bashkuan dhe koordinuan aktivitetet e tyre në fushën e gjuhës, kulturës dhe politikës dhe i drejtohen botës për të drejtën e tyre për të krijuar një shtet kombëtar.

Në 1875 u krijua shoqata e parë nën emrin “Vëllazëria” dhe më pas “Stambolli” në 1879, pastaj “Vëllazëria Shqiptare” në 1894 dhe “Bashkimi” në 1910.

Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore në 1918 dhe shfaqjen e rrezik për fatin e Shqipërisë nga ambiciet e Italisë dhe Greqisë, u krijua “Komiteti” Shqiptarët e Egjiptit “dhe më pas” Federata Shqiptare në Egjipt ” në 1929. Sipas të dhënave në tremujorin e fundit të shekullit XIX, u botuan një sëre librash shqip në Egjipt që nxisnin revolucionin, si dhe tetë gazeta në gjuhën shqipe, siç ishte gazeta “Al-Ahd” e botuar nga Miloduchi në 1900.

Këto gazeta që shprehnin çështjen e çlirimit kombëtar të shqiptarëve nuk u lexuan vetëm nga shqiptarët egjiptianë dhe shqiptarët jashtë vendit, por u futën kontrabandë në brendësinë shqiptare nën sundimin osman nga dervishët bektashi të Kajros. Sipas dokumentave të kohës shqiptarët ndërtuan një bujtinë në rrëzë të malit Mokattam që iu atribuua një urdhri sufist të cilit i përkisnin shumë prej tyre, e cila funksiononte si një forum kulturor kombëtar në të cilin ata shkëmbyen biseda për punët e bashkësinë dhe punët e vendit të tyre.

Megjithatë, gjëja më e rëndësishme që u dëshmua gjatë asaj periudhe ishte kërkesa e një numri të madh të shqiptarëve për të emëruar Princin Ahmed Fuad për fronin e Shqipërisë, duke qenë se prania e familjes Alaëi në Egjipt ishte një zgjatim i pranisë së tyre në Shqipëri dhe Princi Fouad kishte tipare që e bënin atë të pranueshëm për të gjithë. Tipare si origjina e tij shqiptare, edukimi islamik lindor dhe kultura evropiane.

Bazuar në këto avantazhe Princi Ahmed Fouad kërkoi të merrte mbështetjen e numrit më të madh të mundshëm të shqiptarëve, brenda dhe jashtë Egjiptit, si dhe mbështetjen e fuqive kryesore evropiane, para shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor, 1912, kështu që ai udhëtoi në Itali dhe Austri dhe mori mbështetjen e tyre, por fuqitë evropiane vendosën në tetor 1913 që kujdestar të Shqipërisë të bëhej princi dhe fisniku gjerman von Weed.

Vala e tretë … Zogu, rrethimi i tij dhe refugjatët

Kur shpërtheu Lufta e Parë Botërore në 1914 dhe masakrat dhe spastrimet etnike ndodhën në Ballkan nga duart e Perandorisë Osmane, shumë shqiptarë ikën në Egjipt.

Pasi Shqipëria rimori pavarësinë e saj në 1920 dhe pranimin në Lidhjen e Kombeve, ajo u përball me vështirësi të mëdha ekonomike, sociale dhe politike, të cilat çuan në emigrimin e shumë shqiptarëve në Egjipt, gjë që forcoi praninë e komunitetit në vitet tridhjetë të shekullit të XX. Kjo valë e re emigracioni arriti kulmin me ardhjen e Mbretit Ahmed Zogu dhe arratisjes së të tij në Egjipt gjatë luftës së dytë botërore, pasi Italia pushtoi Shqipërinë në 1939. Ai u vendos zyrtarisht me familjen e tij në Kajro, ku u hap komisioni mbretëror shqiptar. Me këtë zhvillim, Kajro u bë një qendër e rëndësishme për opozitën shqiptare kundër sundimit komunist në Shqipëri. Sapo erdhi në Egjipt, Zogu i kërkoi mbretit Faruk të punonte për të ndihmuar refugjatët politikë shqiptarë në kampet e Italisë dhe Greqisë për të ardhur në Egjipt. Marrëdhëniet e ngushta që e lidhën Zogun me Farukun u reflektuan në mbështetjen e të parit për këtë të fundit në ambicien e tij për të udhëhequr botën arabe pas krijimit të Lidhjes së Shteteve Arabe në Egjipt në 1945.

Faruku u frustrua pas humbjes së ushtrisë egjiptiane në luftën e 1948, dhe më pas Zogu gjithashtu humbi entuziazmin e tij.

Shqiptarët lanë gjurmët e tyre në zonat në të cilat ata banuan gjatë asaj periudhe, madje dhe rrugët që mbanin emrin “Al-Arna’outi” ishin kryesisht të banuara nga një familje ose grup shqiptarësh. Artistë të njohur si si Ahmed Mazhar, Laila Faëzy, Shëekar dhe Ahmed Ramy, poeti i rinisë, shkëlqenin falë edhe prejardhjes së tyre.

Kapitulli i fundit

Si shumë komunitete të huaja, Revolucioni i Korrikut shënoi fillimin e fundit të pranisë shqiptare në Egjipt. Sipas dokumentave të kohës shqiptarët ishin të lidhur drejtpërdrejt me familjen mbretërore egjiptiane, duke pasur parasysh se ata kishin origjinë të njëjtë, dhe për këtë arsye ata ndiheshin të padëshiruar në republikën e re, përveç indikacioneve se ajo që ndodhi më 23 korrik 1952 do të rezultonte në egjiptizimin e ekonomisë dhe administratës, dhe për këtë arsye shumica e shqiptarëve preferuan imigrimin në Evropë, Amerikë dhe Australi, e cila ishte një tokë e virgjër për emigrantët.

Sipas studiuesit Al-Arnaout, disa gazeta egjiptiane filluan fushata kundër Zogut duke e akuzuar atë për shitjen e armëve Izraelit. Më 5 gusht 1953, Egjipti vendosi të përfundojë punën e komisionit mbretëror shqiptar dhe ngjarjet pasuan, duke përfunduar me largimin e mbretit dhe shoqërisë së tij në Paris më 2 korrik 1955, gjë që shkaktoi largimin e shqiptarëve të mbetur, me përjashtim të disa familjeve që ishin të lidhura plotësisht me Egjiptin. / diasporashqiptare.al / KultPlus.com