Natën e 31 dhjetorit dhe mëngjesin e 1 janarit, njerëzit në shumë vende të botës festojnë fillimin e vitit të ri. Koncepti i festimit të Vitit të Ri është universal, por koha dhe zakonet që lidhen me të ndryshojnë shumë nga kultura në kulturë. Megjithatë, një gjë është e përbashkët kudo: muzika dhe kënga.
Për natën e ndërrimit të viteve janë shkruar dhe kënduar shumë këngë. Disa prej tyre, edhe pse fillimisht nuk ishin krijuar për festën e Vitit të Ri, janë kthyer në traditë për festimin e minutave të para të vitit të ri në vende apo qytete të caktuara. Falë kulturës globale, këto këngë janë bërë të njohura në mbarë botën.
Një e tillë është kënga “New York, New York” e njohur botërisht nga Frank Sinatra dhe tradicionalisht luhet në New York me rastin e lëshimit të Topit në Times Square. I vendosur mbi çatinë e ndërtesës One Times Square, topi është një element qendror i festimeve të Vitit të Ri, i njohur zakonisht si “Rënia e Topit”. Gjatë kësaj ceremonie, topi zbret ngadalë në një shtizë flamuri të posaçme, duke filluar në orën 23:59:00 dhe duke ndaluar në mesnatë për të shënuar fillimin e vitit të ri.
Në vitet e fundit, rënies së topit i kanë paraprirë shfaqje live, duke përfshirë performanca nga muzikantë të njohur. Përfundimi i rënies pasohet nga fishekzjarrë të shkrepur nga çatia e One Times Square, të shoqëruar nga muzika, përfshirë vargun e parë të “Auld Lang Syne” (A duhet të harrohen kohët e vjetra), të interpretuar nga Guy Lombardo dhe orkestra e tij kanadeze mbretërore, si dhe kënga ” New York, New York”, e interpretuar ndër të tjera nga Frank Sinatra.
Por, kënga “New York, New York” ka një histori tjetër dhe mund të mos kishte ekzistuar fare po të mos ishte për këmbënguljen e aktorit Robert De Niro.
Historia e saj filloi në vitin 1977, kur regjisori Martin Scorsese angazhoi kantautorët John Kander dhe Fred Ebb për të kompozuar një këngë me temë për filmin e tij “New York, New York” – film muzikor romantik. John Kander dhe Fred Ebb krijuan disa këngë për filmin, përfshirë “New York, New York”, e cila u bë një fenomen global. Si një homazh për qytetin e Scorsese-s, Nju Jorkun, filmi ka në role kryesore Liza Minnelli dhe Robert De Niro, që portretizojnë një çift muzikantësh të dashuruar, pasionuar dhe të pangopur për famë.
“Ne luajtëm këngët tona – Scorsese dhe Liza i pëlqyen shumë,” thotë Kander për Cleveland Plain Dealer në 2015. “Ne ishim gati të largoheshim dhe Bobby (Robert De Niro), në divan, tundi krahun dhe Scorsese tha: ‘Më falni vetëm një minutë,’ dhe foli me të. Ishte një bisedë shumë e animuar për sa i përket gjestikulacioneve, por ne nuk mund të dëgjonim se çfarë po thoshin. Më pas regjisori u kthye shumë i mërzitur dhe me keqardhje tha se z. De Niro konsideronte se kënga titullare është tepër “e lehtë” dhe donte që ata të provonin ta rishkruanin.
Dy shkrimtarët, titujt e të cilëve përfshinin krye veprat “Chicago” dhe “Cabaret”, u mërzitën. “Disa aktorë do të na thonë se çfarë është një këngë e mirë dhe çfarë jo?” – por u kthyen me një taksi në banesën e Fred Ebbit. “Për rreth 45 minuta,” tha ai, “ne shkruam këtë këngë të quajtur ‘New York, New York”, që është ajo që ju e njihni. Ka shumë zemërim në të, sepse ishim vërtet të inatosur, por si dukej “Atyre më në fund u pëlqeu kënga”, tha zoti Kander. Më pas më 2015 ai thotë për New York Times: “De Niro kishte plotësisht të drejtë”. Kënga është shkruar nga këndvështrimi i një artisti që lë një qytet të vogël dhe përpiqet ta bëjë sukses në qytet të madh të madh. Në vend që të fokusohet te vështirësitë me të cilat do të përballet, ai përqafon sfidat në pritje të një jete të re në një qytet të gjallë.”
Liza Minnelli këndoi këngën në kolonën zanore të filmit dhe kënga dukej se i përkiste asaj. Kjo nuk do të zgjaste. Fillimisht filmi pati vështirësi dhe versioni i Minnelli i kolonës zanore pati vetëm një sukses mesatar. Më pas, Sinatra e përdori këngën për rikthimin e tij në karrierë. Sinatra, atëherë 64 vjeçar ishte kthyer nga “një pension” i parakohshëm në një peizazh kulturor shumë të ndryshuar nga ditët e famshme të tij. “Ai kishte luftuar një betejë të pasigurt kundër muzikës së re, ndonjëherë duke u përpjekur ta bënte atë të tijën, pothuajse gjithmonë me rezultate mbresëlënëse,” shkroi James Kaplan në një biografi, “Sinatra: The Chairman” (Sinatra: Kryesuesi).
Gruaja e këngëtarit, Barbara Sinatra, sugjeroi që ai të këndonte versionin e tijë “New York, New York”. “Jo, kjo është kënga e Lizës”, u pat përgjigj ai, sipas librit të zonjës Sinatra, “Lady Blue Eyes” (Zonja me sy të kaltërt). Por, ajo e bindi atë ta luante në një koncert të vitit 1978 në Radio City Music Hall, shkroi ajo, dhe në këtë moment ndryshon gjithçka për jetën e mëtutjeshme të këngës.
Historiani i Sinatras dhe personaliteti i radios Jonathan Schwartz ishte i pranishëm atë natë dhe i i sugjeroi të incizonte edhe publikonte atë. Publicisti i muzikës Frank Military, një bashkëpunëtor i gjatë, është vlerësuar gjithashtu për prezantimin e këngës për Sinatrën.
Vajza e Frank Sinatra, Tina, në një intervistë për New York Times, kujtoi një moment të rëndësishëm. “Ai hezitonte ta merrte këngën nga Liza,”por Liza i tha: ‘Është në rregull, xhaxha Frank.’ Sinatra i cili shikonte me mall dritat e qytetit gjatë fëmijërisë së tij në Hoboken, Nju Xhersi, ndjeu tërheqjen e këngës, ripërpunimi i tij magjepsës — i cili u përfshi në albumin trefish Trilogy: “Past Present Future”( E kalura, e tashmja, e ardhmja) — u bë një simbol i dashur i performancave të tij.
“Kënga ‘New York, New York’ përfaqëson një epokë të artë të energjisë dhe ambicies urbane. Thënia e Sinatrës se ‘Nëse mund t’ia dal atje, mund t’ia dal kudo’ përshkruan frymën e një epoke, duke ofruar një ndjesi vetëbesimi të pakufishëm urban. Ndikimi i saj pasqyrohet në hitin e Jay-Z-së të vitit 2009, “Empire State of Mind”, ku reperi shpall: ‘Jam Sinatra i ri / Kur ia dola këtu / mund të ia dal kudo’.”
Në kohën kur Sinatra e ri-regjistroi këngën me shokun e tij të ngushtë, mjeshtrin e xhazit Tony Bennett, për albumin Duets të vitit 1993, kënga ishte tashmë adoptuar si një himn nga tifozët e ekipit të bejsbollit të Nju Jork Yankees. Ekipe të tjera sportive lokale, përfshirë Knicks (basketboll) dhe Rangers (hokej), ndihmuan që kënga të bëhej sinonim i qytetit, duke i siguruar asaj statusin aktual si një element kryesor i festimeve sezonale. Dhe natyrisht që nga viti 2001, kënga është luajtur si pjesë e festimeve të Vitit të Ri në Times Square.
“Kënga do të mbyllte koncertet e tij për vitet në vijim, duke lënë mënjanë “My Way”, dhe ishte e fundit që ai performoi në publik, kur iu bashkua një sërë yjesh në vitin 1995 në një homazh për ditëlindjen e tij të 80-të. Ai vdiq në vitin 1998.
“Vajza e tij, Tina, pati thënë: “Unë mendoj se ai mund të identifikohej plotësisht me këngën, duke u rritur në Hoboken të New Jerseyt dhe duke parë përtej lumit në horizont që është New York; ai donte të ishte atje. Ai donte të ishte në anën tjetër.”
Ndërsa shumë këngë janë shkruar për qytetin e Nju Jorkut, asnjë këngë nuk ka rrëmbyer krenarinë dhe elegancën e qytetit si kjo. Teksti i këngës, “Nëse mund t’ia dal atje, do t’ia dal kudo”, përmbledh atë që ndiejnë shumë njujorkezë për qytetin e tyre: konkurrenca është intensive, por suksesi atje shpërblehet shumë dhe është shumë i kënaqshëm. Kënga thekson përgjegjësinë personale pasi është një vend ku nuk mund të presësh mundësi, por duhet të krijosh mundësinë për të pasur sukses, pavarësisht se kush je. Kjo këngë gjithashtu e popullarizoi Nju Jorkun si “Qyteti që nuk fle kurrë”, gjë që është e vërtetë në kuptimin e mirëfilltë, pasi shumë biznese janë të hapura 24 orë, por edhe në kuptimin figurativ, ku pritet të jesh gjithmonë në maksimumin tënd.
Sinatra ishte nga Hoboken, New Jersey, një periferi e qytetit të Nju Jorkut. Në vitin 1978, ai e kishte vendosur veten si një legjendë në industrinë e argëtimit dhe performanca e tij e kësaj kënge i dha asaj një besueshmëri që asnjë këngëtar tjetër nuk mund ta sillte (Tony Bennett tashmë e kishte lidhur veten me San Franciskon). Sinatra ishte shumë i njohur në Las Vegas, por ai e bëri të qartë me këtë këngë se duhej të ishe edhe më i mirë për të performuar në Nju Jork. Ai e mbante veten me shaka dhe njihej si një lider me shumë lidhje. Versioni i Sinatrës u nominua për një çmim Grammy për Albumin e Vitit, por humbi ndaj “Sailing” (Lundrim) nga Christopher Cross. “Dikush bëri shaka se unë munda Sinatrën, kështu që më mirë të ruaj shpinën time,” tha Cross për Songfacts me humor duke aluduar në lidhjet e Sinatrës me shefat e mafias. Nëse dikush mund të këndonte për fitoren dhe ta bënte atë me stil, ai ishte Sinatra.
Në shkurt 1985, kryetari i bashkisë së Nju Jorkut, Edward I. Koch e shpalli “New York New York” si himnin zyrtar të qytetit, megjithëse në fakt nuk u zyrtarizua kurrë. Kënga u luajt në shërbimin funeral të Koch në 2013.
Katër dekada më vonë, kjo këngë përshkruan tingujt e lartë dhe të ulët të jetës, duke reflektuar mbi periudha të ndryshme, si pandemia e Covid-19, është përdorur në qindra seriale dhe filma në Hollywood dhe gjetkë. Versioni i këngës nga Sinatra është kthyer në një element të preferuar të karaokeve dhe një simbol klasik i festimeve të Vitit të Ri. Ata që këndojnë le t’ua këndojnë të tjerëve “Urime Viti i Ri” me New York, New York.
