“L’Éclair” ka botuar, të hënën e 15 shtatorit 1919, në faqen n°2, letrën e Felix Holtz, ish-komandantit francez të Batalionit të Parë të kombësorëve shqiptarë në Korçë, në lidhje me mbrojtjen e interesave të Shqipërisë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Çështja e Shqipërisë
Një popull që pretendon të drejtën e tij për të ekzistuar
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ne kemi marrë letrën e mëposhtme nga komandanti Felix Holtz, ish-komandant i Batalionit të Parë të kombësorëve së shqiptarëve. Ne nxitojmë ta botojmë atë:
“Ndër çështjet që i interesojnë Gadishullit Ballkanik, është një që ende pak njihet, por që gjithsesi do të duhet të zgjidhet : bëhet fjalë për çështjen shqiptare.
Shqiptarët formojnë një grup etnik të përcaktuar në mënyrë perfekte dhe Konferenca e Londrës ka vendosur tashmë shumë qartë kufijtë e vendit : në veri, mirditorët dhe malsorët katolikë; në qendër, gegët myslimanë; në jug, toskët, që përbëjnë tre të katërtat e popullsisë ortodokse greke.
Por shqiptarët, qofshin katolikë, myslimanë apo ortodoksë, pretendojnë vetëm kombësinë shqiptare; gjuha e tyre është me origjinë latine; veshja dhe zakonet e tyre janë të veçanta.
Nëse deri më tani shqiptarët nuk janë dukur të kërkojnë energjikisht të drejtën e tyre për ekzistencë, kjo është sepse ata shpresojnë se pushtetet do të marrin parasysh të drejtën e tyre për vetëvendosjedhe se ato do t’u lënë atyre autonominë e tyre.
Dikush mund të pyesë veten nëse shqiptarët janë të aftë të administrojnë veten; megjithatë, nën Princin Vidin, revolucioni shpërtheu pikërisht sepse në krye ishte vënë një i huaj, i cili nuk dinte të kuptonte mentalitetin e tyre. Por ata që kanë banuar në Shqipëri gjatë luftës e dinë se në të vetmen zonë të Korçës, të pushtuar nga trupat tona, shqiptarët, nën mbrojtjen tonë, kanë organizuar dhe administruar në mënyrë të përsosur punët e vendit të tyre, kanë krijuar shkolla kombëtare, kanë menaxhuar financat në në një mënyrë kaq të ndershme, saqë, të privuar nga 700.000 franga nga grekët të cilët u detyruan të largoheshin nga Korça, ata mundën, pas disa kohësh, të rimëkëmbnin kapitalin e tyre.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Nga pikëpamja ushtarake ata mundën, me ndihmën e disa oficerëve francezë, të organizonin një forcë policie dhe një batalion që kontribuoi në tërheqjen (largimin) e austriakëve dhe bullgarëve. Batalioni është cituar, për më tepër, në urdhërin e ushtrisë.
Ushtria trime shqiptare, duke përparuar në tokën shqiptare, përjetoi ndjenjat e alzasienit (banor në Alsace) që luftonte për Alsace-Lorraine;shumë të guximshëm, shumë luajalë, besnikë ndaj fjalës së tyre, ata e kanë vendosur besimin tek Franca.Ata e njohin atë si çliruesen e të gjitha kombeve të shtypura.Franca, duke u dhënë atyre ndihmën e forcës së saj morale, do t’u kthejë atyre ndihmën që i sollën trimërisë së oficerëve, dhe grekët, që në të kaluarën kishin nevojë për mbështetjen e Francës dhe aleatëve të saj për të patur të drejtën e tyre për të ekzistuar, duhet të kuptojnë, nëse udhëhiqen vetëm nga parimet e drejtësisë, se edhe Shqipëria ka të drejtë të jetojë.”
“La Dépêche Algérienne” ka botuar, të mërkurën e 17 shtatorit 1913, në ballinë, intervistën e Mufid Bej Libohovës dhënë asokohe gazetës austriake “Neue Freie Presse”, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Projektet e Shqipërisë
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Vjenë, 16 shtator.
Mufid Bej Libohova, ministri i Punëve të Jashtme të Shqipërisë, në një artikull të botuar nga “Neue Freie Presse”, përmbledh detyrat më urgjente të qeverisë shqiptare.
E para, tha ai, do të jetë formimi i qeverisë për të zëvendësuar qeverinë e përkohshme.
Problemi i hekurudhave dhe i komunikimeve është aktualisht objekt i studimeve të thelluara. Linja e parë e ndërtuar ndoshta do të jetë ajo e Vlorës, Beratit, Elbasanit, Durrësit dhe Shkodrës, për të cilën tashmë është prezantuar një projekt austriak.
Z. Libohova më pas kritikon qëndrimin e Greqisë ndaj Shqipërisë.Ai beson se aleanca e Greqisë me shtetet sllave është e panatyrshme.
Në një të ardhme shumë të afërt, shton ai, Greqia do të ketë nevojë për miqësinë e Shqipërisë, e cila nuk do të ndjekë kurrë një politikë antibullgare.
Ministri thekson se Austro-Hungaria dhe Italia kanë një interes të madh që Shqipëria të jetë e fortë, domethënë të ketë një ushtri prej të paktën 100 mijë vetësh, detyra e të cilëve do të jetë, thotë ai, të parandalojnë valën sllave të arrijë në Adriatik.
“Le Petit Marseillais” ka botuar, të enjten e 2 janarit 1913, në ballinë, shënimet e mbledhura nga qeveria austro-hungarezembi mizoritë e ushtruara nga ushtarët serbë në Shqipëri, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar:
Mizoritë në Shqipëri
Korrespondenti i Daily Telegraph në Budapest thotë se ka marrë shënimet e mbledhura nga qeveria austro-hungareze mbi mizoritë e ushtruara nga ushtarët serbë në Shqipëri. Ai jep një ekstrakt nga i cili ne riprodhojmë më poshtë pikat më të spikatura :
Në marshimin e tyre nëpër Shqipëri, drejt detit, thonë këto shënime, serbët nuk u mjaftuan me ekzekutimin e shqiptarëve të armatosur; mizoria e tyre e tmerrshme nuk i ka kursyer njerëzit e paarmatosur, të pambrojturit, pleqtë, gratë, fëmijët edhe foshnjat në gji.Oficerët serbë, të çmendur nga fitorja, deklaruan se pastrimi më i mirë i Shqipërisë do të ishte shfarosja totale e shqiptarëve myslimanë.Ky slogan u miratua shpejt dhe u zbatua në praktikë.Midis Kumanovës dhe Shkupit, u ekzekutuan tre mijë njerëz; afër Prishtinës, pesë mijë, ekskluzivisht arnautë (shqiptarë myslimanë), ranë nën goditjet e serbëve.Nuk ishte një betejë e nderuar, por vrasje të pajustifikueshme, për realizimin e së cilës ushtarët e tërbuar shpikën metoda të reja mizorie.Në disa fshatra u dogjën të gjitha shtëpitë dhe banorët e tyre, të cilët tentuan t’i shpëtonin flakëve, u qëlluan si minjtë, sapo u shfaqën në vrimat (në dalje).Burrat u qëlluan në sy të grave dhe fëmijëve të tyre dhe më pas këto gra u goditën me bajoneta, duke u përpjekur të mbronin fëmijët e tyre.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Ekzekutimet ishin argëtimi i përditshëm i ushtarëve. Në çdo shtëpi ku u gjetën armë vriteshin të gjithë banorët, me plumba apo me varje. Në një ditë të vetme, pati tridhjetë e gjashtë ekzekutime. Një ish-sekretar i z. Pashiç, kryeministrit serb, z. Tomiç, një zotëri serbo-hungarez, tha se gjatë një udhëtimi nga Prizreni në Pejë kishte parë vetëm fshatra të djegura, në të dy anët e rrugës.Skajet e kësaj rruge ishin të mbushura me shtylla në të cilat vareshin trupat e shqiptarëve. Rruga për në Gjakovë ishte një “rruga e shtyllave”.
Edhe gazetat që dalin në Beograd rrëfejnë mizoritë e kryera nga serbët. Thuhet se kur koloneli Ostoiç ka hyrë në Prizren, ka bërtitur : “Vritni!” dhe se sapo u dha ky urdhër, ushtarët e tij u vërsulën nëpër shtëpi dhe vranë gjithçka që u binte në dorë.
Një shkresë raporton faktin e tmerrshëm në vijim :
“Kushdo që u denoncohej serbëve si shqiptar, ishte i sigurt se do të vritej. Ndodhte shpesh që njerëzit që u kishin borxh shqiptarëve myslimanë i denonconin si tradhtarë. Pa ndryshim këta fatkeqë vareshin dhe informatorët ishin të autorizuar të blinin, me një çmim minimal, shtëpinë e kreditorit të tyre.Në Shkup, shqiptarë të paarmatosur u vranë në rrugë nga oficerët serbë.Nëse në një banesë gjendej qoftë dhe një thikë gjuetie, pronari pushkatohej. Nuk akordohej asnjë falje.”
Në Ferizaj, komandanti serb i kishte ftuar të arratisurit që të ktheheshin dhe të dorëzonin armët. Pasi u çarmatosën, katërqind prej tyre u pushkatuan.Në këtë qytet mbetën të gjalla pothuajse një gjysmë duzine familjesh myslimane.Në Pana serbët vranë të burgosurit e tyre, ndërsa në Varosh dhe në Prishtinë popullsia me plot fjalën u shkatërrua.
“La Revue politique et littéraire” ka botuar me 25 prill 1914, rrëfimin e vizitës së Gabriel Louis-Jaray (studiues francez) asokohe në Teqen e Elbasanit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një manastir mysliman në Shqipëri
Në Teqen e bektashinjve të Elbasanit
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
50 metra mbi luginë, në anën jugore të malit të Krrabës, Teqja e bektashinjve të Elbasanit vë në pah ndërtimet e saj në mes të pemëve të mëdhaqë veshin të gjitha shpatet fqinje me gjelbërim.
Dy rrugë takohen rrëzë manastirit shqiptar; njëra vjen direkt nga Elbasani, gati 3 kilometra larg; tjetra anashkalon kodrën e vogël të Krastës, e cila ngre kupolën e saj të gjelbëruar mbi rrjedhën e Shkumbinit, e devijon atë dhe përparon si një shtizë midis qytetit dhe lumit; lugina e ngushtë e burimit në dalje të maleve hapet vetëm në këtë vend për të formuar pellgun e aluvioneve nga i cili padyshim ka marrë emrin qyteti i Elbasanit.
Ndërtuesit e manastireve kanë gjithmonë orientimin e vendeve dhe shije për vende të favorshme;po ashtu pikërisht në hyrje të kësaj treve është ndërtuar Teqja;nga tarraca e saj vështrimi ndjek luginën e Shkumbinit në lindje;në jug, ai ende sheh lumin, shtrati i të cilit bën një kthesë të papritur në këmbët e manastirit, dhe në perëndim, ai shtrihet në shpatet e largëta që kufizojnë fushat me oriz, misër dhe drithëra, të cilat mbulojnë fushën e Elbasanit.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Kongresi shqiptar i Elbasanit sapo ka përfunduar, në oborrin e shtëpisë modeste ku mblidhet, drejtuesit kanë shpalosur flamurin e kuq të kapërcyer nga gjysmëhëna dhe më kanë kërkuar t’i fotografoj para tij. Pastaj njëri prej tyre më tha si për të më falënderuar: “Dua të të çoj në teqen fqinje; do të shihni, vendi është simpatik dhe atëherë do të jetë kënaqësi që ju të vizitoni varrin e nderuar të shenjtorëve tanë që prehen atje”.
Qamil beu më merr me vete; thërret një shok dhe një shërbëtor dhe së bashku dalim jashtë qytetit;së shpejti i afrohemi një lëndine;në sfond, pemët e larta prenë gjethet e tyre kundër qiellit të zbutur;pas nesh perëndimi i diellit zgjat siluetat tona fantastike dhe praron gurë të bardhë, të shumtë e të ngjeshur si një ushtri, drejt e të ngulur në tokë si mauzoleume të vogla;në rreshtin e tyre kalojnë bujqit që kthehen nga puna dhe gomerët kullosin pa nxitim në qetësinë e mbrëmjes.Qamili më tha: “Shiko, këtu janë varrezat tona; i kalojmë për të shkuar në Teqe; shikoni këtë gur të madh të bardhë që sapo është gdhendur;rreth sheshi nuk është ende i ngjeshur mirë;kjo sepse kalojmë pak nga ana ku është ngulur; një mik prehet aty prej një kohe të shkurtër ;e humba vitin e kaluar; dallohet ende varri i tij ;por së shpejti do të jetë e vështirë ta gjesh atë;të vdekurit ripërtërihen shpejt dhe “gurët u shtohen të vjetërve kudo që ka vend për të mbushur.”
Në anë të malit shfaqet një ndërtesë njëkatëshe; është manastiri; nëpërmjet një rruge të lehtë, njeriu arrin pa vështirësi dhe Qamili më prezanton me murgjit.Këta janë të paktë në numër dhe ndërtimet janë më se të mjaftueshme për ta.Teqja është vetëm një shtëpi e urdhrit bektashi, qendra fetare e të cilëve është në Koniah në Azinë e Vogël; por qendra shqiptare ishte deri tani në Kalkandelem dhe bektashinjtë e Shqipërisë përbëjnë një urdhër (rend) të vërtetë mysliman shqiptar;në radhët e tyre ka thuajse vetëm shqiptarëdhe kanë teqe në të gjithë vendin, në Pejë, Gjakovë e Prizren, në veri e sidomos shumë, me toka të konsiderueshme, në jug, te Toskët.
Murgjit e vërtetë janë dervishë;por pranë tyre bejlerët shqiptarë merren si bursarë me administrimin e përkohshëm të tokave;kështu në Kongresin e Elbasanit ishte i pranishëm në këtë cilësi një bej i Kalkandelemit, bursar i Teqes qendrore të Bektashinjve.
Është mjaft e vështirë të përcaktohet veprimi politik i urdhrit; me thënë të drejtën shfaqet mbi të gjitha si një veprim kombëtar shqiptar. Më parë, kur shqiptarët ishin të plotfuqishëm në Kostandinopojë, ministrat që rrethonin sulltanin ishin bektashinj;në mesin e shekullit të 19-të dhe që nga Sulltan Mahmudi, këto zakone u zhdukën, por nën sundimin e Abdul Hamidit bektashinjtë ishin në favor të Padishahut.Karakteri i tyre si klerikë myslimanë i mbrojti kundër xhonturqve, por këta të fundit vetëm e frenuan nacionalizmin shqiptar, rendi i të cilëve është i ngulitur;në Shqipëri janë të paprekshëm, sepse e gjithë popullsia myslimane, nga beu i pasur deri te fshatari më i varfër, ka për ta një respekt të thellë dhe një nderim pa rezerva;në çdo teqe, varret e shenjtorëve janë një vend pelegrinazhi i përditshëm;çdo besimtar shkon aty për të depozituar ofertën e tij të madhe ose modeste dhe rendi (urdhëri) jeton nga të ardhurat e tokave të tij dhe dhurimet e myslimanëve të devotshëm.
Kështu, me gjithë kundërshtimin e doktrinave fetare, format e organizimit kishtar nuk janë shumë të ndryshme mes myslimanëve dhe ortodoksëve; tek njëri apo tjetri, krahas klerit shekullor, papa ose hoxha, që jeton në mes të besimtarëve, merr pjesë në ekzistencën e përbashkët,merr një grua dhe ndërton një shtëpi, një element fetar është formuar prej shekujsh rreth faltoreve, varreve dhe kujtimeve të nderuara;murgjit jetojnë atje një jetë kontekstuale nën drejtimin e një prijësi dhe manastiri është bërë me kalimin e kohës një qendër kombëtare aq edhe fetare, shtëpia e kombësive në luftë, tempulli i gjallë i traditave dhe shpresave të një populli;në këto rajone të diskutueshme të Ballkanit, manastiri përqendron gjithçka që mbetet e gjallë në ndjenjat popullore.
Ashtu si, në mesin e ortodoksëve, murgu, ndryshe nga Papa, nuk martohet për t’ia kushtuar të gjithë veprimtarinë e tij propagandës dhe mbrojtjes së idealit të tij fetar dhe kombëtar, ashtu edhe bektashiu është dervish dhe në një ceremoni solemne, e shpall atë dhe betohet se nuk do të marrë një grua.Ekzistenca e tyre është e ndarë midis lutjeve dhe ceremonive fetare dhe punës në fusha, dhe detyra e tyre është të vëzhgojnë varrin që u është besuar.Është ai i një shenjtori të madh të rendit të tyre dhe varri i tij mbrohet nga një konstruksion guri gjashtëkëndor, i vendosur pak metra mbi ndërtesat e tjera.Murgjit më çojnë atje.Në njërën anë të ndërtesës hapet një derë e ulët dhe në anën tjetër dritare të ngushta;më lanë të hyja;pjesa e brendshme është e ndriçuar fare pak ;në dysheme shtrihet një varr prej druri;një çarçaf jeshil e mbulon pjesërisht;pranë këmbëve kanë hedhur një mbulesë të qëndisur;në krye, dërrasa e varrit mbart një kunj druri të ngulur në mënyrë të pjerrët, rreth të cilit është mbështjellë një vello me garzë.Kjo eshte e gjitha ; muret e zbardhura me gëlqere janë të zhveshura. As një mbishkrim, as një fjalë: vetëm heshtja e vdekjes.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Duke u larguar nga Teqja, pyes udhërrëfyesin (guidën) tim nëse murgjit vijnë për të medituar këtu;ai më përgjigjet thjesht: nuk kanë nevojë, pasi jetojnë në këto vende.Ishte e vështirë të shtyja më tej shkëmbimin e ideve, por doja të përshkruaj për veten time gjendjen shpirtërore të shërbimeve që më drejtuan dhe të ndjeja se si ndryshonte nga eremitët tanë në Perëndim dhe mendova: shenjtori, siç e përfytyrojnë shpirtrat tanë të krishterë, formon si ideal soditjen e Hyjnisë, të konceptuar si një person pafundësisht të përsosur, të cilin ai aspiron ta njohë dhe ta imitojë;ndërgjegjja e tij është selia e një beteje thellë brenda vetes, dhe shenjtëria e tij rezulton nga një fitore në një luftë midis virtyteve të tij pranë Zotit dhe instinkteve të tij natyrore, të cilat ai dëshiron t’i shtypë;shenjtori, duke besuar në perversitetin e natyrës, përpiqet të triumfojë mbi kufizimet e tij dhe aspiron idealin hyjnor, burimin e çdo përsosmërie;Prandaj jeta e tij është e thurur me mundime dhe është vetëm një përgatitje për vdekjen, ku fillon jeta reale.
I tillë nuk është i urti, virtytet e larta të të cilit nderohen pas vdekjes si varëse për jetën nga devotshmëria myslimane.Allahu dhe Muhamedi janë udhërrëfyesit e shpirtit të tij, por këta udhërrëfyes e urdhërojnë atë të përshtatet me natyrën dhe, nëse ai është besnik ndaj porosive të tyre, shpërblimi i tij do të jetë në parajsën e tyre të gjitha kënaqësitë tokësore të njëqindfishuara.Prandaj i urti sodit natyrën dhe gjithçka që merr pjesë në të;në çdo gjë që buron prej saj, ai sheh një flakë hyjnore dhe beson në bukurinë e saj dhe në mirësinë e saj kryesore;nëse ai shmanget nga turma e njerëzve, është për të komunikuar më mirë në natyrën e pamasë, dhe nëse ai mediton, është mbi jetën që shpërthen në gjithçka që e rrethon.Pra, ekzistenca e të urtit është një himn për natyrën dhe jetën, të cilën ai aspiron ta vazhdojë pas vdekjes ashtu siç e jetoi në gjysmë të rrugës, në paqe dhe harmoni, pa teprim apo luftë, për të shijuar kënaqësitë superiore në prehje të pafundme.
As mundimi dhe as lufta nuk shfaqen në jetën e murgjve myslimanë dhe Teqja është një strehë ku shpirti pushon.Varri i shenjtë nuk e bën hijen e tij mbi ekzistencat fqinje dhe dervishët përreth meje duket se njohin vetëm bukurinë e vendit ku i ka vendosur shija e themeluesit të Teqes.Gjithashtu, i pari prej tyre më fton të ulem nën pemët aty pranë përballë luginës ku rritet hija.Është përgatitur një tavolinë;rrushi zhytet në ujë të freskët dhe filxhanët e vegjël janë plot me kafe aromatike.Vapa e ditës po bie dhe velloja e mbrëmjes po përhapet tashmë mbi fundin e luginës, ku mbizotëron Teqja, kur një nga shoqëruesit e mi, i rrëmbyer pa dyshim nga kujtimi i ditëve të shkuara,thur një melodi krenare dhe melankolike, të cilën të tjerët e marrin në kor;është kënga shqipe e Skënderbeut.
Asgjë nuk tregon më mirë se sa shqiptari mysliman është së pari shqiptar;Skënderbeu, kujtimi i të cilit është i gjallë në mbarë Shqipërinë, është princi i fundit i Shqipërisë së pavarur që luftoi kundër turkut në të njëjtën kohë si mbrojtësi i Kryqit kundër Gjysmëhënës.Ne e dimë emrin e tij të vërtetë, Gjergj Kastrioti, me nofkën e Iskender-Bejt ose Princi Aleksandër, kur ishte rob lufte i turqve, debutoi në Azinë e Vogël; më 1443, ai la me shokë kampet turke të sulmuara nga hungarezët; në befasi ai u merr turqve qytetin që i ati qeveriste, Krujën, dhe shpall luftën e shenjtë, kryqëzatën kundër turkut;krerët e tjerë të klaneve (fiseve) e njohin atë si gjeneral dhe princ të konfederatës shqiptare, në Lezhë, dhe për një çerek shekulli i udhëheq ata në betejë kundër osmanllinjve:kryeqyteti i tij, Kruja, u rrethua dy herë nga sulltanët Murat dhe Mehmet II, por ai e zhvilloi fushatën (luftën) aq mirë sa ushtritë turke ishin të uritura, të shkëputura nga komunikimi i tyre; çetat e tyre u befasuan ; iu desh të largoheshin dhe kur ai vdiq në Lezhë, në 1467 ose 1468, pas 25 vitesh luftë të ndërprerë nga një armëpushim i vetëm, Shqipëria ishte e lirë dhe klanet (fiset) e bashkuara.Por ai vdiq, ndërsa gjeneralët e Aleksandrit ndanë Perandorinë e tij, bejtë e princit Aleksandër nuk ditën të ruanin konfederatën shqiptare dhe,si një top (vrull) i madh, pushtimi mysliman përmbyti vendin, konvertoi me forcë shumicën e banorëvedhe e mbylli për Perëndimin këtë territor që dikur kishte qenë krye urë e krishtërimit përtej Adriatikut.
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Tashmë, nuk janë vetëm mirditorët dhe katolikët e veriut të Shqipërisë që ruajnë me kujdes të thellë kujtimin e heroit të krishterë;është e gjithë Shqipëria myslimane, ortodokse dhe katolike, ajo e teqeve dhe e manastireve, që ruan në kujtesën e saj figurën e mbrojtësit të fundit të Shqipërisë së pavarur.Shekujt që kanë kaluar e kanë rrethuar historinë e saj me një legjendë kaq popullore, saqë, nëse arrihet uniteti (bashkimi) i Shqipërisë, është ky kujtim që do të jetë çimentoja më e fortë.Nga e kaluara e largët e racës së tyre të lashtë, eposi i Skënderbeut është ai që mbijeton në shpirtin popullor;flamurin e tij Shqipëria autonome shkoi të gjente në kryeqytetin e tij Krujën, flamurin e kuq të zjarrtë që mbante shqiponjën e zezë me dy krerë;Ismail Qemali hoqi kryqin prej tij, Esad Pasha e kishte kapërcyer me gjysmëhënën, por secili prej tyre e mori si simbol të gjallë të kombit të ringjallur;dhe kur ai shpreh gjithë dëshirën e tij të fshehtë për liri dhe dëshiron të mishërojë besimin e tij në vetvete në një këngë,është himni i rëndë dhe dinjitoz, krenar dhe i trishtuar i Skënderbeut që merr;në të ringjallet pastaj nevoja e pavetëdijshme për të përsëritur me këto fjalë të dikurshme ndjenjat që gjallërojnë shpirtin kombëtar dhe e përgatitin për luftë:
O racë luftëtarësh
Fëmijë të Skënderbeut
Fitoni, o shqiptarë,
Lirinë e Atdheut.
Mjaft në skllavëri,
O e mjera Shqipëri,
O vëllezër merrni pushkën:
Vdekje ose liri!
Sot le të valvitim flamurin tonë,
Të shkojmë në mal;
Mbi gurë dhe shkëmbinj
Ne do ta fitojmë lirinë tonë.
Jeta për ne është një gënjeshtër,
Si gënjeshtër është skllavëria jonë.
Si mund ta lini Shqipërinë
Pa liri!
E tillë është kjo këngë, të cilës unë përpiqem të riprodhoj sa më besnikëri vargjet dhe ritmin fisnik; nga katër strofat e saj, e dyta shërben si refren dhe kështu çdo varg përfundon me thirrjen e ashpër: Vdekje apo Liri !
Jehona e luginës sapo e ka thënë sërish për të tretën herë; në këtë notë të fundit mbaroi kënga melankolike;heshtja dhe qetësia janë bërë edhe më të mëdha rreth teqes;era është shuar dhe asnjë degë nuk lëviz;akaciet dhe dafinat mbushin ajrin me aromën e tyre;rrezet e fundit të diellit ngrohin një djep hardhish në buzë të tarracës; ja ora e nisjes (largimit) ;muzgu është i shkurtër dhe duhet të jesh në Elbasan para se të bjerë nata;por, para se të kthehem në qytet me shoqëruesit e mi, unë, sipas zakonit, kam hapur derën e varrit dhe vendos, sipas zakonit shqiptar,dhuratën e mysafirit, monedhat e bakrit, në një trung të ndërtuar në mur dhe monedhat e argjendit në vetë drurin e arkivolit.Dhe ndërsa murgjit i shprehin urimet e tyre për një jetë të gjatë e të lumtur “Frankut” që ka ardhur nga përtej deteve për të parë kushërinjtë e tij në Shqipëri, i uroj atyre një Skënderbe të ri,që ringjall gjithçka që pashë tek ata aspirata, ndjenja dhe ideale gjatë atyre orëve të kaluara në Teqen e Bektashinjve.
“La Gazette de France” ka botuar, të mërkurën e 16 tetorit 1912, në ballinë, letrën e Edith Durham dërguar asokohe gazetës katolike angleze “Tablet” për të alarmuar mbi situatën e vështirë të krishterëve në vilajetin e Shkodrës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Situata e të krishterëve në Turqinë Europiane
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Tablet”, gazeta kryesore katolike angleze, botoi më 5 tetor letrën e mëposhtme të një protestanteje angleze, zonjës Edith Durham, e cila ka jetuar për shumë vite në Turqi :
Zotëri,
Pak kohë më parë ju botuat një artikull të zonjës Christitch (Kristiç) për katolikët në Turqi. Mund t’ju siguroj, pas një eksperience disavjeçare, se tabloja që ajo ju ka paraqitur për gjendjen e tyre është e lyer me ngjyra tepër rozë. Duke qenë se nuk jam vetë katolike, nuk e kam të lehtë të kontaktoj personat e interesuar që mund t’u vijnë në ndihmë këtyre popullatave fatkeqe, prandaj po ju bëj thirrje.
Në Shqipërinë veriore, ato janë në rrezik të madh për t’u dëbuar, vrarë ose detyruar nga fatkeqësia më mizore të bëhen muhamedanë (myslimanë). Gjendja e tyre ishte mjaft e vështirë para revolucionit turk (1908). Që atëherë, ajo është përkeqësuar çdo vit. Përballë shqiptarëve katolikë, sikundër gjithë nënshtetasve të tjerë fatkeq të krishterë të turqve, praktikohet politika e osmanizimit të detyruar.
Kjo shtyu popullsinë e dëshpëruar në revoltë. Verën e kaluar (1911) ata luftuan me guxim kundër forcave turke që i rrethuan. Presioni i Fuqive të Mëdha i detyroi ata të pranonin një traktat dhe për respektimin e këtij traktati fuqitë nuk dhanë garanci.
Për më tepër, nuk është thjesht nënshkrimi i këtij traktati të veçantë që është i nevojshëm për të siguruar paqen, sepse, në çdo detaj të jetës, katolikët vuajnë padrejtësi të pandërprera.
Xhandarët hyjnë në plantacionet e tyre, rrëmbejnë frutat e tyre, thyejnë pemët për të bërë dru zjarri. Ankesat për dëme priten me tallje. Në një proces gjyqësor midis një myslimani dhe një të krishteri, është shumë e rrallë që myslimani të shpallet përgjegjës. Nga ana tjetër, të krishterët arrestohen dhe burgosen pa gjyq me pretekstet më të kota.
Kur bëhet fjalë për mbledhjen e taksave, autoritetet lokale pothuajse kudo përpiqen të zhvatin nga të krishterët më shumë se sa pjesa e tyre e kontributit në shumat e taksuara.
Nëse të gjithë banorët mund të merrnin armë, ata do të kishin një shans të mirë për të fituar. Por Fuqitë e Mëdha, të cilat nuk kujdesen për mbrojtjen e tyre, i pengojnë me të gjitha mjetet e mundshme të blejnë armë kontrabandë dhe, në të njëjtën kohë, ua japin turqve duke thithur fitime të mëdha.
Unë nuk mund të tërheq vëmendjen tuaj në mënyrë të prerë për faktin se të ashtuquajturat shtete të krishtera dhe të qytetëruara të Evropës po ofrojnë tani fonde për blerjen e armëve që do të përdoren në këtë luftë shfarosjeje.Vetë popullatat e ndjejnë këtë shumë thellë dhe akuzojnë fuqitë se tani janë më barbare se turqit.Me pushkët e saj, qeveria armatos kështu popullsinë myslimane dhe i punëson si bashibozukë.Dhe, në të njëjtën kohë, posedimi i armëve është i ndaluar për të krishterët.
Për t’ju vërtetuar se termi “barbarë” nuk është shumë i fortë, dua t’ju jap disa detaje mbi ngjarjet e fundit. Në vilajetin e Shkodrës ndodhet një fshat, Reimeli (Hajmelit). Në fushën përreth Zadrimës ka fshatra të shpërndara, disa të krishterë, të tjerë muhamedanë (myslimanë). Gjatë gjithë dimrit të kaluar, të krishterët u sulmuan nga fqinjët e tyre të armatosur dhe, me aq sa mundën, ata blenë armë për mbrojtjen e tyre personale.Kohët e fundit popullsia e Reimelit (Hajmelit) u terrorizua dhe u pengua të punonte në arat e tyre. Guvernatori i Shkodrës dhe komandanti, Ali efendiu, i siguruan këta njerëz se nuk kishte asnjë rrezik dhe se mund të vazhdonin qetësisht punën e tyre.Dy ditë më vonë, natën e 5 shtatorit, mbërriti Ali efendiu me 1000 ushtarë dhe një numër të madh bashibozukës. Ata arrestuan 50 fshatarë në shtëpitë e tyre dhe u lidhën duart.35 prej tyre i dërguan në garnizonin më të afërt nëpërmjet një eskorte ushtarake.Fjala për këtë sulm të paprovokuar dhe të pabesë u përhap dhe një grup të krishterësh nga Zadrima, të cilët posedonin armë, vendosën të përpiqeshin të shpëtonin fqinjët e tyre.Duke dëgjuar të shtënat e tyre, turqit masakruan 15 të burgosurit e lidhur, ua nxorën sytë, ua prenë këmbët dhe 4 prej tyre u çanë kafkat;lënduan rëndë një numër të madh personash të tjerë dhe vranë disa të moshuar në shtretërit e tyre.Më pas, pasi mbaruan veprën e gjakut, turqit u larguan.Ipeshkvi (prifti) i kësaj dioqeze që ndodhej në vend, dëshmoi vërtetësinë e të gjitha këtyre detajeve; doktori bëri të njëjtën gjë. Një nga të vrarët ishte shërbëtori i priftit.
Nga ana tjetër, më 2 shtator, 50 ushtarë dhe disa oficerë erdhën në fshatin e krishterë të Blinishtit dhe kërkuan ushqim dhe strehim.Kryeplaku i fshatit i priti në shtëpinë e tij, preu dy deshë dhe një lopë dhe gatoi posaçërisht për ta.Të nesërmen i thanë se, në cilësinë e shefit (kryeplakut), duhej t’i shoqëronte për një pjesë të udhëtimit.Sapo u larguan nga ky fshat, e kapën këtë njeri pa mosbesim, e lidhën, e çuan në Shkodër dhe e futën në burg, pa asnjë gjyq dhe padi.Më 7 shtator, e evakuuan trupin e tij dhe u konstatua se ai kishte marrë katër goditje me bajonetë nën syrin e majtë dhe në krahun e majtë dhe se koka i ishte mavijosur plotësisht.Trupi ishte në gjendje kalbëzimi.Ai jo vetëm që ishte vrarë në burg, por duket se autoritetet më pas e mbajtën trupin derisa ishte në një gjendje të tillë që ata besuan se më pas do të ishte varrosur pa u ekzaminuar.
Të krishterët e Zadrimës kanë ikur shumë herë nga fshati i tyre dhe kryeplaku (Mudiri) njofton se do t’i zëvendësojë ata me myslimanë të importuar.
Politika e importimit të myslimanëve në rrethet katolike dhe krijimit të fshatrave për ta po përhapet me shpejtësi.
Zotëri, ka misionarë trima katolikë që janë gati të hetojnë tmerret e Putumayo-s.Unë besoj se mes lexuesve tuaj do të gjendet gjithsesi një prift anglez që do të vijë dhe do të hetojë gjendjen e vilajetit të Shkodrës.(Atje shkohet duke u nisur nga Trieste me vaporët e Llojdit austriak dhe nuk duhet ngatërruar ky vilajet me Shkodrën e Kostandinopojës.)Kushdo që ndërmerr këtë udhëtim duhet të jetë në gjendje të flasë italisht, sepse është e vetmja gjuhë e Europës perëndimore që flitet nga kryepeshkopët, peshkopët dhe priftërinjtë, të cilët, pothuajse pa përjashtim, janë të gjithë shqiptarë.
Lutem, në emër të njerëzimit, që kjo thirrje të dëgjohet dhe dikush, ose më mirë, disa të vijnë e të shohin.Unë jam munduar të bëj më të mirën, por nuk mund të punoj vetëm.
“The New York Herald” ka botuar, të martën e 1 prillit 1919, në ballinë, rezolutën e Këshillit të Shenjtë të Kishës Ortodokse Shqiptare të Amerikës drejtuar asokohe presidentit Wilson, baronit Sonnino dhe kryeministrave Lloyd George dhe Clemenceau, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Shqiptarët ortodoksë duan t’i bashkohen shtetit të restauruar
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Shkresa mëposhtme u transmetua nga Bostoni nga komunitetet ortodokse shqiptare anembanë Shteteve të Bashkuara. Ajo formulon aspiratën e të gjithë të krishterëve shqiptarë për t’u lidhur politikisht me Shtetin Shqiptar :
Për Mehmet Konicën, Grand Hotel, Paris :
Boston, e shtunë. — Ju lutemi komunikoni Presidentit Wilson, Baronit Sonnino dhe kryeministrave Lloyd George dhe Clemenceau rezolutën e mëposhtme të miratuar njëzëri më 16 mars nga Këshilli i Shenjtë i Kishës Ortodokse Shqiptare të Amerikës dhe të nënshkruar nga Kryepeshkopi rus Alexander Bew, klerikët shqiptarë dhe 121 delegatë të krishterë ortodoksë, vendas të Shqipërisë së Jugut që tani banojnë në të gjitha pjesët e Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë :
“Klerikët dhe laikët e poshtëshënuar, delegatë që përfaqësojnë pesëdhjetë e dy kishat dhe komunitetet ortodokse shqiptare të Shteteve të Bashkuara : Boston, Lynn, Peabody, Quincy, Brockton, Taunton, Worcester, Southbridge, Springfield, Fitchburg, Hudson, Marlboro, Framingham, Natick, Woonsocket, Lonsdale, Central Falls, Biddeford, Saco, Lewiston, Bath, New Bedford, Albany, Rochester, Syracuse, Buffalo, New York, Manchester, Concord, Laconia, Tilton, Chicago, St. Louis, Milwaukee, Seattle, Detroit , Philadelphia, Braddock, Pittsburg, New Firence, Portsmouth, Atlantic City, Akron, Youngstown, Niles, Barberton, Waterbury, Bridgeport, Grosvenordale, Jamestown, Lowell, Cleveland, Rochdale dhe përfaqësues të Kishës Rumune, të gjithë vendasit e Shqipërisë së Jugut,të mbledhur në kuvend nën kryesinë e Hirësisë së tij Kryepeshkopit rus të Amerikës së Veriut Aleksandër, me qëllim zgjedhjen e një peshkopi ortodoks shqiptar, protestojnë me indinjatë kundër pretendimit absurd të Z. Venizelos se shqiptarët ortodoksë të Shqipërisë së Jugut janë në favor të bashkimit me Greqinë.
Ne shqiptarët e krishterë ortodoksë, besimtarë të Kishës së Krishtit, i bëjmë thirrje përmes Shkëlqesisë suaj Konferencës së Paqes për rivendosjen e pavarësisë së Shqipërisë dhe për bashkimin e të gjithë shqiptarëve, ortodoksë, myslimanë e katolikë, nën një flamur, flamurin e shquar të ushtarit të Krishtit, Gjergj Kastriotit Skënderbeut, dhe një qeveri kombëtare dhe me kufij etnikë të Shqipërisë, duke përfshirë rrethet e Çamërisë dhe të Kosovës, në përputhje me kërkesat e paraqitura nga delegatët e Qeverisë së Përkohshme Shqiptare. Nënshkrimet e 120 delegatëve laikë pasojnë me postë.”
“Radiocorriere” ka botuar, në prill të 1934, në faqen n°29, shkrimin e gazetarit italian Enzo Ferrieri për Aleksandër Moisiun, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Burimi : Radiocorriere, prill 1934, f.29
Intervistat
Në mesnatë pas teatrit, unë dhe një regjisor i famshëm pimë një filxhan çokollatë puro në një tryezë te Savini (restorant i famshëm në Milano). Ngremë sytë dhe pikërisht përballë nesh, Aleksandër Moisiu, me një zonjushë bionde, fillon darkën e tij pas shfaqjes.Moisiu ka tonin e përulur dhe të zgjuar të një njeriu të vogël, i gatshëm për të kapur një krah (fletë) pule dhe misterin e Faustit ose Henri IV me të njëjtin kujdes.Ai çohet për të arritur kutinë e cigareve në një xhep të pardesysë së tij. Është i lehtë dhe fluturon sikur hapi i kërcimit të Hamletit do të fillonte.
Miku im regjisor, i cili i gjykon burrat nga mënyra se si lëvizin, më bën të vëzhgoj thjeshtësinë ekstreme të gjesteve të tij dhe më jep një mësim gestologjie.“Ja një njeri që reciton me gjuhën e jetës, që është bërë i thjeshtë me meditime të gjata.Shikoni se si gjithçka është e saktë dhe e matur…”.Dy metra larg tij një zotëri piktoresk, i cili ka si shoqërues një tip kurioz me mjekër të mprehtë, mban një thikë e pirun me një dhunë pompoze.“Ky duhet të jetë patjetër një aktor – më thotë mjeshtri i gjesteve – por një aktor i ri”.“Aktor po, dhe shumë i shquar : një aktor jugor (meridional).”Unë mbështes jugun, i cili në mendjen time do të donte ta bënte gjestikulacionin e bollshëm legjitim dhe shprehës.
“Ju gaboheni miku im.Nëse ky zotëri do të ishte një aktor i madh, një artist i vërtetë, pikërisht sepse është jugor, nuk do të hante me ato gjeste të teatrit.Këtu kemi të bëjmë me një njeri që mbart në jetë të gjitha qëndrimet false të skenës.Çdo gjest, zotëria im i dashur, ka kuptimin e tij.Shikoni atje ndërsa Moisiu i ofron zonjushës një pije. “Das ist recht.”Kjo është e drejtë. Thuhet kështu.Kam katër ditë që flas italisht.Shihni këto gjeste të tjera.Kjo nuk është e drejtë.Një gjest i vogël zgjidh një situatë.Më kujtohet një skenë ku duhej treguar se një infermiere që prek me dorë ballin e ethshëm të një ushtari, ka një butësi (ndjenjë) të fshehur për pacientin e saj.Provoi dhe riprovoi, nuk e arrinte kurrë rezultatin e nevojshëm. Kjo ishte shumë e guximshme dhe e papërshtatshme, kjo ishte pa shprehje.Gjithçka u zgjidh kur infermierja në vend që ta prekte ballin e pacientit me pjesën e pasme të dorës, e preku atë me pëllëmbën.Pëllëmba e dorës është një tregues i lidhjes, butësisë, intimitetit. Do të puthësh dorën e një zonje. Provoni të puthni pëllëmbën e saj.”Kjo puna e dorës më intereson : i bëj thirrje mikut tim të vazhdojë.Vini re se aktorët e filmave nuk dinë se ku të shikojnë.Problem shumë kompleks.Publiku e ndjek gjithmonë vështrimin e aktorit.Nëse aktori ul sytë, i gjithë publiku shkon të kërkojë diçka nën këmbët e tij.Në vend të kësaj, vështrimi i aktorit duhet të ndjekë gjithmonë një objekt të saktë dhe pa ambiguitet.
Çdo gjest i tij, çdo lëvizje e tij duhet të përbëjë një tablo; jo në kuptimin estetik dhe dekorativ, por në kuptimin njerëzor dhe jetësor.Asgjë nuk duhet të bëhet në mënyrë të rastësishme; në jetë nuk bëni asgjë rastësisht.Edhe gjestet më të thjeshta dhe më të zakonshme janë rezultat i traditave dhe zakoneve.E njëjta gjë në skenë.Me ndryshimin që në skenë çdo gjest duhet të shprehë me thjeshtësinë më të madhe, një gjendje të nevojshme për qëllimin e veprës.Gjestet e tepruara dhe pa diskrecion duken më spontanet, por janë më të padobishmet dhe më të rremet, pasi nuk shprehin gjë tjetër veç synimit për të shprehur diçka, e cila ende nuk është zotëruar plotësisht.
Të ashtuquajturit aktorë instinktivë, që rrotullojnë krahët në ajër, janë më pak të natyrshëm;edhe nëse në jetë janë mësuar të lëvizin në hapësirë.I natyrshëm është gjesti i paramenduar që shpreh me lehtësi atë që do të thotë. “Shikoni atë çift atje që hanë rizoto alla Milanese dhe duket se po flasin me një zjarr (amsh) të tillë;unë nuk e di se çfarë i thonë njëri-tjetrit.Por është e sigurt që gruaja duhet të ketë të drejtë; sepse shikon drejt burrit. Kalorësi (Kavalieri) ndjek rizoton në lugë, ndihet i dobët, sigurisht që e ka gabim”.Ajo në fakt ishte një grua e bukur, e cila i hodhi dy sy smerald shoqëruesit të saj.Kur të jepen dy sy të ngjashëm, mendova, gjestologjia ime më mëson se kemi gjithmonë të drejtë.Edhe unë do të ndiqja rizoton në lugë…
“Mid–West Free Press” ka botuar, të premten e 16 janarit 1931, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me sasinë e duhanit që konsumonte mbreti Zog gjatë një dite, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Mbreti Zog – i Shqipërisë – pinte 240 cigare në ditë!
Burimi : Mid–West Free Press, e premte, 16 janar 1931, f.4
“Mbreti Zog pinte 20 cigare në orë gjatë dymbëdhjetë orëve të punës çdo ditë të javës. Megjithatë, nikotina që vinte nga 240 cigare në ditë tregoi shpejt shëndetin e tij dhe shkaktoi një humbje të konsiderueshme në peshë.
Me këshillën e mjekëve të tij, Mbreti Zog e reduktoi zakonin e tij të pirjes së duhanit dhe tani tymos 50 copë në ditë.”
“Stamboul” ka botuar, të hënën e 4 qershorit 1928, në ballinë, deklaratën e ambasadorit turk në Tiranë në lidhje me situatën në Shqipëri dhe elozhet e tij ndaj Presidentit të Republikës Ahmet Zogu, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Situata në Shqipëri
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Deklarata e ministrit (ambasadorit) të Turqisë në Tiranë
Tahir Lutfi Beu, ministri (ambasadori) turk në Tiranë, bëri këto deklarata për korrespondentin e Agjencisë Anatolia në lidhje me Shqipërinë :
“Politika jonë ndaj Shqipërisë tenton të lehtësojë detyrën e saj në rrugën e modernizimit në të cilën ajo ka nisur.
Ahmet Zogu, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, përpiqet seriozisht të sigurojë sigurinë e brendshme dhe të jashtme të vendit dhe punon me shumë energji për të çuar përpara vendin e tij. Mund të përmendim si shembuj miratimin e kodit të ri civil, kodin e ri penal dhe heqjen e 1/10-ës (taksë).
Duke qenë se ne dëshirojmë sinqerisht që Shqipëria të përparojë dhe të forcohet gjithnjë e më shumë, ndjekim me gëzim përpjekjet e bëra në këtë drejtim nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë.
Gjithashtu nuk mund të mos vërej se Shqipëria dhe Presidenti i saj trim shprehin si ndaj Gazit tonë të Madh (Mustafa Kemal Ataturkut), ashtu edhe ndaj Republikës turke ndjenja të thella dashurie dhe respekti, të cilat i tregojnë në çdo rast.
Në mënyrë të përmbledhur, mund të them se Shqipëria e sotme, e cila natyrshëm mund të konsiderohet si një komb i vogël motër me tonin, është një shtet i rëndësishëm në Gadishullin Ballkanik dhe se kjo rëndësi po rritet dita ditës.”
“Correspondance d’Orient” ka botuar, me 1 dhjetor 1908, në faqen n°7, një shkrim në lidhje me letrën e presidentit të Lidhjes belge per të Drejtat e Njeriut drejtuar asokohe atij francez për të mbështetur lirimin e Dervish Himës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Z. Georges Lorand, president i Lidhjes belge për të Drejtat e Njeriut, sapo i ka dërguar letrën e mëposhtme z. Francis de Pressensé, president i Lidhjes franceze për të Drejtat e Njeriut :
“Disa miq shqiptarë, rumunë dhe belgë, në veçanti gazetarët nga foltorja (tribuna) e Dhomës, më kërkojnë që të ndërhyj urgjentisht te xhonturqit që drejtësia të vendoset për kolegun tonë fatkeq Dervish Hima, një patriot shqiptar, shumë i njohur në Bruksel, ku ka qenë pjesë e shtypit parlamentar gjatë mërgimit të tij dhe ku mori pjesë veçanërisht në konferencën e Francis de Pressensé, për të drejtat e zezakëve.
Ai u kthye në vendin e tij për të përfituar nga liritë kushtetuese, për të mbrojtur idetë e tij dhe për të kandiduar për Dhomën e Përfaqësuesve. Ai është një patriot shqiptar, ndoshta separatist, nuk e di, por kjo do të ishte padyshim e drejta e tij dhe në një regjim lirie, as propaganda separatiste nuk do të ishte një shkelje.
Megjithatë, sapo mbërriti në vendin e tij, Dervish Hima u fut në burg nga autoritetet turke dhe miqtë e tij më sigurojnë se flitet për ta varur pas një gjykimi të shkurtuar pa asnjë garanci, sepse turqit e konsideronin një kundërshtar veçanërisht të rrezikshëm.
Nuk dua të besoj se xhonturqit që sapo kanë realizuar, nën duartrokitjet e Europës, një revolucion kaq të bukur për lirinë dhe të drejtën, mund të lejojnë që ai të çnderohet nga një akt i tillë, dhe jam i bindur se do të mjaftonte që Lidhja për të Drejtat e Njeriut t’u kishte vënë në dukje situatën e Dervish Himës, që ata të vepronin në favor të tij me energjinë dhe shpejtësinë e tyre të zakonshme dhe ta linin atë të lirë, edhe sikur ta konsiderojnë kundërshtar, që të mbrojë kandidaturën para bashkëqytetarëve.
Nëse ai akuzohet për një vepër penale, do të ketë gjithmonë kohë për t’i bërë një gjyq të rregullt, të rrethuar nga garancitë e drejtësisë së paanshme.
Menjëherë për këtë i shkrova mikut tim Ahmed Riza, duke kërkuar ndërhyrjen e tij. Miku dhe kolegu im i shquar Hector Denis, sapo i ka shkruar për të njëjtin qëllim, dhe ju bëj thirrje, miku im i dashur, në mbështetjen tuaj të plotë dhe ju lutem të veproni me të gjitha fuqitë tuaja në favor të Dervish Himës.”/ KultPlus.com
“Le Figaro” ka botuar, të premten e 21 korrikut 1950, në faqen n°5, intervistën ekskluzive të korrespondentes së saj Dominique Auclères me mbretin Zog dhe mbretëreshën Geraldinë në Aleksandri (Egjipt), të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një familje e lumtur
Mbreti Zog dhe gruaja e tij, Mbretëresha Geraldinë – Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Këtë herë, është pothuajse një pallat në të cilin hyj. Parku është i sheshuar, lulet me nuanca të ndritshme orientale formojnë grumbuj aromatike në një lëndinë të pastër të stilit anglez; dy kolona mbajnë një ballkon monumental, shtëpia e një harmonie të përsosur pret muret e saj ngjyrë kremi në horizont.
Shefi i Oborrit mbretëror (le grand chambellan) është atje për të më pritur, ne jemi “miq të vjetër” që prej takimit më parë, dy shërbëtorë sudanezë të veshur me xhelaba (një lloj kaftani mëndafshi i lehtë) hapin derën e një sallon të mobiluar me kolltuqe të mëdha Luigji XV. Mbreti dhe mbretëresha vijnë të më takojnë, të dashur dhe të buzëqeshur.
E shikoj Geraldinën : sytë e saj blu të qeshur, nën qerpikët e zinj, dhëmbët e saj verbues, buzëqeshja e saj që formon gropëza në faqet e saj, silueta e saj e gjatë elegante, duart e saj të vrazhda, këmbët e saj të holla; Unë dua t’i them asaj: “Ju shkëlqeni”, por me të vërtetë ai kompliment do të ishte shumë i pakëndshëm.
—Zonjë, kam shkuar në Hungari, i thashë, në vendin tuaj të lindjes.
I shkëlqejnë sytë, më bën të ulem dhe si nxënëse më nxit të flas.Por çfarë t’i them asaj për Budapestin, ku tani mbretëron terrori, çfarë lajmi t’i jap për familjet fisnike aleate me të sajën, që duhej të iknin nga regjimi i ri, apo që u bënë viktima të tij ?
— Zonjë, akeni ende të afërm në Budapest ?
—Jo, fatmirësisht, përgjigjet ajo. Motra ime u martua me një amerikan, vëllai im më i vogël – fytyra e saj u mbush me trishtim – vdiq nga një sëmundje e marrë në front (luftë).
Ajo bën një pauzë dhe rifillon me njëfarë krenarie :
— Ai luftoi me njerëzit tuaj në frontin e Francës.
— A e dini, zonjë, se Zonjat e Zemrës së Shenjtë të Vjenës u tmerruan kur mësuan se po martoheshit me një mysliman ?
Ajo nis të qeshë.
— Jo, thotë ajo dhe shton me një psherëtimë të lehtë : Unë nuk jam kthyer kurrë në Austri që kur u largova nga manastiri.
Mbreti ndërhyn në bisedë.
— Çështja fetare në Shqipëri nuk përbën asnjë problem. Femrat myslimane u liruan atje si të tjerat nga unë në vitin 1920, kur isha ministër i Brendshëm.
— Kemi pasur, tha Geraldina, jetën më të mirë të të gjitha kohërave, e dua Shqipërinë. Nëse do të mund të kthehesha atje, nuk do të kërkoja më kurrë të largohesha.
— Mos e dëgjoni atë, më rekomandon Mbreti, sa më shpejt që ajo të jetë atje, do të dëshirojë sërish të shohë Parisin.
—Për fustanet e tij ? i them.
— Jo, për Parisin, përgjigjet Mbretëresha.
Çfarë ndryshimi mes intervistës së djeshme dhe asaj që vazhdon në këtë kala të vogël ku gjithçka është rehati, elegancë dhe optimizëm.
Komunizmi nuk ka rrënjë në Shqipëri
Pavarësisht gjithçkaje, Mbreti është i shqetësuar. Ndjej se ai dëshiron të më bëjë të kuptoj se sa e ndjeshme është për të kjo vizitë franceze në pallatin e tij të vogël në mërgim.
—Franca, më tha ai, ka pasur kontakte të drejtpërdrejta me Shqipërinë gjatë historisë. Për pjesën tjetër, qendrat katolike në veri të Shqipërisë, mirditorët, ishin disi nën mbrojtjen e Francës. Kishte një korrespondencë të gjatë rreth tyre midis Quai d’Orsay (Ministrisë së Jashtme franceze) dhe Portës së Lartë.
— Si akomodohet, i thashë, populli juaj i pavarur dhe krenar nën regjimin komunist ?
—Ai nuk akomodohet, përgjigjet Mbreti Zog, me sytë e tij blu që shkëlqejnë nga zemërimi. Komunistët ? Do të kishim ndërhyrë shumë orë (kohë) më parë nëse ora (koha) do të dukej e përshtatshme.
—Dhe kjo orë e mbarë, kur do të vijë ?
— Mendoni, thotë Mbretëresha, duke i evituar të shoqit të përgjigjet, që mijëra vajza të reja, të shqyera nga duart e prindërve tyre, janë trajnuar ushtarakisht për t’u bërë partizane.Para disa kohësh ata u demobilizuan dhe u dërguan në shtëpi. Megjithatë, asnjë familje nuk pranoi t’i merrte ato. Ata refuzohen nga vetë prindërit e tyre. A nuk është kjo tragjike?
—Në çdo rast, kjo dëshmon se komunizmi nuk ka rrënjë të thella në Shqipëri, tha Mbreti, duke mos dashur të qetësohet.
Intervista ndërpritet për një moment nga hyrja e papritur e një djali bjond të pashëm, një gjigant i vogël 11 vjeçar, i cili është më shtatlartë se unë.Ky djalë i ri ka grushta të fortë, sy blu të shkëlqyeshëm dhe flokë të zbehta bjonde.
Një gjigand i ri bjond – Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Sytë e Mbretit drejtohen me krenari te djali i tij i vetëm, Princi Leka.
—Ai quhet Aleksandër, tha ai. Aleksandër si të gjithë sundimtarët e mëdhenj të Shqipërisë që nga Aleksandri i Madh.
—Mos vallë është, – i thashë Mbretëreshës, – fëmija që lindi në prag të pushtimit italian ?
Mbretëresha e re tund kokën dhe ndërsa heroi i historisë së saj largohet, me tre hapa, për të gjetur shokët e tij të lojës në lulishten e oborrit, ajo më tregon për eksodin e saj.
— Ka lindur më 5 prill 1939; ai ishte tashmë një gjigant i vogël dhe profesori Weibel, i ardhur posaçërisht nga Vjena, bëri mrekulli. Gjatë natës italianët dhanë ultimatumin e tyre, mbreti Zog më njoftoi menjëherë.
—Menjëherë ? Vetëm pak orë pas lindjes ?
“Njëzet herë i jemi afruar vdekjes!”
— Ai nuk mund të vepronte ndryshe, pasi para se të skadonte koha ne duhej të largoheshim.Ishte e Premtja e Shenjtë, 6 Prill, ishte ora 3 e mëngjesit.Ishte e pamundur të gjenim një ambulancë.U ngrita dhe hipa në makinën e mbretit.U nisëm për në Greqi. E mbajta fëmijën në krahë dhe u largova me Weibel-in.Në luginë kishte ardhur pranvera, por kur na u desh të kalonim qafën malore, në kufi, bora kishte bllokuar rrugët dhe kamufluar greminat.Njëzet herë, mendova se po shkonim drejt vdekjes.Ne ishim nisur në agim, por nuk arritëm në Greqi, në Follorinë, deri në orën 10 të mbrëmjes.Aty munda të pushoja tre ditë. Mbreti i Greqisë më dërgoi mjekët e tij. Më pas Weibel më la; i vinte keq të kthehej në Vjenë, i urrente nazistët !
—Ishte një largim i vërtetë për në Egjipt, ai i kësaj nëne të re dhe foshnjës së saj të porsalindur, i thashë duke iu drejtuar Mbretit, dhe si arritët të bashkoheshit me gruan tuaj ?
Fytyra e Zogut flet shumë për vështirësitë e rrugëtimit të tij, peripecitë e eksodit të katër motrave të tij, suitës së tij dhe valixhet e panumërta të mbushura me nxitim dhe për t’i shpëtuar nga fatkeqësia. Por ai bën një gjest si për të larguar mendimet e rënda.
—E gjeta, kjo është gjëja kryesore.
Dhe mbretëresha buzëqesh sërish, por sytë e saj mbushen me lot :
—Shqipëria ishte aq e bukur, shëtitjet në mal, shëtitjet në majat e maleve, vizitat në kalanë e vjetër të Matit, atë të paraardhësve të mbretit, mishin e dashit të pjekur në hell dhe në natyrë, buka e misrit, jeta e lirë dhe hapësira !
Mbreti e ndërpret dhe më pyet :
—Çfarë mendoni për Ballkanin ?
—Po ju, Madhëri, i thashë, a mendoni se ata mund të çlirohen ndonjëherë nga kontrolli bolshevik dhe a mendoni se satelitët do të sulmojnë Titon ?
—Historia ka treguar, përgjigjet Zogu, se Franca ka mundur, nëpërmjet rolit të saj si ndërmjetëse, të shmangë luftërat; lufta do të ishte një fatkeqësi.
—Po, Madhëri, por pas perdes së hekurt, popujt e vuajtur janë aq të çmendur sa të besojnë se një luftë do t’u sillte shpëtimin !
—Është vërtet çmenduri, thotë Zogu. Kombet perëndimore duhet të bashkohen më në fund, sepse rusët po përfitojnë nga ndarja e popujve.
—Do të ishte interesante të dihet nëse rusët synojnë të ruajnë Shqipërinë duke fortifikuar ishullin e Sazanit, i thashë.
—Fortifikimet kanë mbetur të njëjta si në kohën e italianëve, përgjigjet ai pas një momenti reflektimi, por baza e nëndetëseve mund të bëhet jashtëzakonisht e rëndësishme dhe e rrezikshme. Ata sjellin vërtet materialin e tyre të çmontuar, qarkullimi vazhdon me autokolona detare.
—Dhe përfundimi i gjithë kësaj? Madhëri.
—Përfundimi ka anën e tij ngushëlluese nëse vërehet se komunizmi nuk mund të zërë rrënjë as në Evropën Qendrore dhe as në Ballkan, tha ai; për pjesën tjetër, e ardhmja është ende e papërcaktuar, por shpresa mbetet.
“La Stampa” ka botuar, të shtunën e 29 prillit 1916, në faqen n°5, një shkrim në lidhje me takimin dhe pajtimin e Ismail Qemalit dhe Esad Toptanit asokohe në Paris, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Pajtimi midis Ismail Qemal beut dhe Esad pashait
Burimi : La Stampa, e shtunë, 29 prill 1916, f.5
(Shërbimi special i Stampa-s )
“Paris, 28 prill.
Urrejtjet e vjetra mes dy fraksioneve kryesore shqiptare kanë pushuar.
Mëngjesin e sotëm Ismail Qemal beu, ish-presidenti i Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë, i cili jeton në një hotel modest në lagjen Saint-Sulpice në Paris,shkoi për t’i bërë një akt homazhi Esad Pashait, aktualisht edhe ai në kryeqytetin francez,duke e njohur si shefin e tij.
Takimi i dy burrave, sipas personaliteteve shqiptare të pranishme, ishte emocionues (prekës).
Jam i sigurt se pajtimi do të ketë një ndikim efektiv në sjelljen e fiseve shqiptare në lidhje me evoluimin e situatës ushtarake në Vlorë.”
“The American Foreign Service Journal” ka botuar, në shkurt të 1931, në faqen n°81, një shkrim në lidhje me përurimin e legatës së re amerikane në Shqipëri në prani të mbretit Zog, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Dedikim për Legatën e re Amerikane në Shqipëri
“Në Ditën e Falënderimeve (Thanksgiving Day), me 27 nëntor (1930), u përurua legata e re amerikane në Tiranë nga ministri amerikan, Herman Bernstein, në praninë e Mbretit Zog, anëtarëve të qeverisë së tij dhe të trupit diplomatik, si dhe anëtarëve të komuniteteve amerikane dhe të tjera të huaja.
Fjalimi i hapjes u bë nga ministri amerikan, të cilit Mbreti iu përgjigj shkurtimisht. Në vijim, kryeministri foli në emër të qeverisë shqiptare. Në emër të përfaqësuesve të huaj foli edhe ministri britanik, dekan i trupit diplomatik. Prania e Mbretit i shtoi shumë interes këtij rasti, veçanërisht pasi kjo ishte vizita e tij e parë në një mision të huaj.
Legata e re përbëhet nga tre ndërtesa; rezidenca e ministrit, rezidenca e sekretarit dhe kancelaria. Është Legata e parë që kompletohet nga fondet e parashikuara nga projektligji i Porter-it, i cili përvetësoi 10,000,000 dollarë për ndërtimin e legacioneve të ambasadave dhe konsullatat në vendet e huaja. Të tre shtëpitë ndriçohen dhe ngrohen nga një impiant qendror, i pavarur. Shtëpia e ministrit është përshtatur në mënyrë të mrekullueshme për pritjet (takimet) pasi ka tre dhoma të mëdha pritjeje.
Prona e re shtrihet një sipërfaqe prej 3.5 akrash, mbi një vend të lartë në rrugën e Elbasanit rreth një çerek milje nga qendra e Tiranës. Ndërtesat kanë pamje nga jugperëndimi drejt një vargu të bukur kodrash, mbi më të afërtën e të cilave një ditë do të ndërtohet pallati i ri i Mbretit Zog. Mbrapa Legatës ngrihet një varg i mrekullueshëm i Alpeve Shqiptare me malin Dajti që ngre majën e tij mbi malet përreth, i veshur me borë në dimër dhe në verë duke reflektuar ngjyrat e mrekullueshme të perëndimit të diellit nga maja e tij shkëmbore.
Legata amerikane në Tiranë është ndërtimi i parë vërtet modern në Shqipëri dhe populli shqiptar ka shfaqur interes të madh për rehatinë dhe komoditetet e ndërtesave moderne amerikane. Shumë vëmendje kanë tërhequr banjat, ngrohja me avull dhe frigoriferët elektrikë.
Ngritja e godinave të reja për të strehuar Misionin Amerikan në Shqipëri ka inkurajuar edhe vendet e tjera të ndjekin shembullin. Britanikët, italianët dhe francezët tani po planifikojnë të ndërtojnë legata të reja dhe tashmë janë blerë vende për këtë qëllim nga qeveritë britanike dhe italiane në afërsi të pronës amerikane.”
“Pro Armenia” ka botuar, me 10 tetor 1901, në f.172, një shkrim në lidhje me letrën e Ismail Qemalit drejtuar asokohe redaktorit të gazetës franceze “Le Matin”, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një letër nga Ismail Qemali
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Lexojmë në “Le Matin” :
Bruksel, 26 shtator 1901.
Zoti redaktor,
Vizita e perandorit të Rusisë në Francë nuk është një nga ato mirësjelljet banale që përsëriten kaq shpesh midis sovranëve të Evropës.Sundimtari më i fuqishëm në tokë shtrëngon duart e më të ndriturës së republikave.Ky vëllazërim midis absolutizmit dhe demokracisë përbën në vetvete një nga ato fakte të jashtëzakonshme që nuk i hasim në historinë politike të kombeve.Në fillim të shekullit të kaluar, Car Aleksandri I erdhi në Francë në krye të ushtrisë së aleatëve për të zhdukur rrënjën e Revolucionit francez;në agimin e shekullit të sotëm, është Cari Nikolla II ai që vjen atje si mik, si aleat i këtij kombi të madh, i cili gjithmonë harron fyerjet e së shkuarës, gjithmonë i gatshëm për të bërë zgjedhje fisnike për të mirën dhe përparimin e njerëzimit.
Qëndrimi i autokratit të madh mes marinarëve, ushtarëve dhe qytetarëve francezë, është shenjtërimi i Revolucionit të madh;urbaniteti i skajshëm i këtyre të fundit ndaj pritësit të tyre të shquar shpall laicizimin e së drejtës hyjnore.Atë që patriotët e mëdhenj të Republikës së parë, kapedanët e mëdhenj, perandorët dhe mbretërit e mëdhenj francezë nuk arritën dot me kaq shumë sakrifica, kaq shumë pushtime, e arritën njerëzit e thjeshtë, por të përkushtuar dhe të sinqertë të Republikës së tretë.Franca, në formën e saj të vërtetë, është e vendosur fort midis kombeve të mëdha dhe, nga lartësia e madhështisë së saj, ajo është e lirë të ushtrojë ndikimin e saj mirëbërës mbi fatin e njerëzimit.Burrështetasit e Republikës mund të krenohen për këtë dhe ata që duan të përfitojnë nga madhështia e Francës janë të parët që urojnë veten për këtë.
Ne orientalët, pa dallim race apo feje, e ndiejmë, ndër të gjitha, efektin e dobishëm të kësaj situate politike në Francë;të gjithë ne e vendosim shpresën tonë në asnjëanësinë dhe në frymën e saj të drejtësisë.Qëndrimi i saj ndaj atij që me keqbërjet më të neveritshme ndot si shekujt më të ndritur ashtu edhe vendet më të shenjta, na jep një pamje të përurimit të një epoke drejtësie për popujt fatkeq të Lindjes.
Ishta Franca ajo që pati nderin të ndërpresë marrëdhëniet politike, jo me Turqinë, por me Abdul-Hamidin, i cili për një çerek shekulli ka përdorur të gjitha instrumentet administrative dhe politike që kurora i siguron atij për të shkatërruar vendin e tij dhe për të shtypur nënshtetasit e tij.Ne, osmanët, përshëndesim, pa përjashtim, nismën e lumtur të Republikës Franceze, së cilës i bashkohemi me zemër e shpirt për ta ndihmuar në aksionin e saj të shtrëngimit kundër regjimit të terrorit dhe hilesë.Ne jemi të gatshëm të pranojmë çdo kompromis që synon të vendosë në Kostandinopojë një qeveri të ndershme dhe njerëzore, të aftë për të garantuar marrëdhënie të mira me kombet e huaja dhe për të vlerësuar vlerën e angazhimeve ndërkombëtare; për të instaluar, për më tepër, në provinca një administratë që i përgjigjet aspiratave legjitime të popujve të ndryshëm dhe u siguron individëve gëzimin e lirisë individuale dhe të drejtën e iniciativës private.
Ne dëshirojmë të shpresojmë se fryti i menjëhershëm i aleancës së shpallur kaq solemnisht midis Republikës liberale dhe Autokratit të drejtë e paqësor, do të jetë rivendosja e rendit dhe drejtësisë midis popujve të Lindjes, të cilët banojnë nën shtypjen e një njeriu me një kapriço të paemër dhe të paprecedentë si dhe zhdukja e të vetmes njollë të zezë që kërcënon vazhdimisht horizontin e qetë të Evropës.
Iniciativa që Franca ka ndërmarrë në një rend thjesht humanitar, e mbështetur nga aleati i saj i shquar, zemra e të cilit është plot dashuri për drejtësinë dhe paqen, mund të përballet vetëm me miratimin unanim të të gjitha fuqive të qytetëruara dhe mirënjohjen e përjetshme të të gjithë popujve të patrashëguar e të braktisur për kaq shumë kohë në regjimet më të urryera.
Ju lutem pranoni, zoti redaktor, shprehjen e ndjenjave të mia më të shquara.
“The New York Herald” ka botuar, të dielën e 27 janarit 1929, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me kërkesën e Mbretit Zog ndaj qeverisë shqiptare për të realizuar reformën agrare, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Mbreti Zog urdhëron reformën agrare në planin e politikës së tij
Burimi : The New York Herald, e diel, 27 janar 1929, f.3
Lideri shqiptar thotë se do të kërkojë bindje.
I shkruan kryeministrit
Modernizimi u shmang për të mos demoralizuar jetën në fshatrat malore.
(Nga The Herald dhe Herald Tribune Bureau.) Vjenë, e shtunë. — Mbreti Zog i Shqipërisë nisi sot një deklaratë politike në përputhje me premtimet e tij të mëparshme dhe gjithashtu tregoi se ai duhet t’i bindet.
Në një letër drejtuar Kryeministrit të tij, ai shpjegon projektet e tij, të cilat do të kulmojnë me një reformë të plotë agrare, me qëllimin kryesor për shpërndarjen më të drejtë të tokës.
Mbreti thotë se toka është pasuria më e madhe e Shqipërisë, se ajo duhet punuar me efikasitet dhe tërësisht, duke shtuar se aty ku është e pamjaftueshme për të ushqyer njerëzit, duhet të krijohen ndërmarrje industriale.
Pjesë të tjera të “dekretit” thonë se zyrtarët fajtorë për abuzime ose për shpërfillje të detyrës do të shkarkohen dhe Mbreti i paralajmëron zyrtarët e tij që të kuptojnë se çdo qytetar që vjen tek ata është një anëtar i kombit.
Duke treguar një dëshirë për të tërhequr kapital të huaj, Mbreti shpjegon se përfaqësuesve të ndërmarrjeve të huaja duhet t’u jepet shpejt çdo informacion i dëshiruar.
Mbreti Zog, megjithatë, me sa duket nuk dëshiron të modernizojë vendin e tij — ose të paktën shumë shpejt — sepse ai deklaron se traditat e vjetra duhet të respektohen, pasi braktisja e tyre mund të demoralizojë banorët primitivë të fshatrave malore.
“Stamboul” ka botuar, të shtunën e 6 shkurtit 1886, në ballinë, një shkrim në lidhje me faljen e Abdyl Frashërit nga Sulltani, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Abdyl bej Frashëri
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
“Shqiptari Abdyl bej Frashëri, vëllai i Sami beut, shkrimtar i njohur osman, me ndikim të madh në vendin e tij, i komprometuar në kryengritjen shqiptare të vitit 1881, ishte arrestuar dhe internuar në Panderma (Bandirma).
Madhëria e Tij Perandorake Sulltani sapo e ka falur (amnistuar).
Abdyl beu ka mbërritur në qytetin tonë.”/ KultPlus.com
“L’Unità” ka botuar, të premten e 10 nëntorit 1972, në faqen n°10, një shkrim në lidhje me mendimin asokohe të legjendës së futbollit shqiptar (kosovar) Naim Kryeziut për rezultatin e derbit Roma – Lacio, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Kryeziu: Roma është më teknike
Të ftosh Naim Kryeziun për të folur për derbin është njësoj si të nxitësh një fëmijë të luajë me lodrën e preferuar. E bën me entuziazëm, fugë, duke hedhur haptazi qoftë edhe pak nga zemra e tij romaniste në fjalim. Ish-anësori i djathtë i verdhëkuqve i vitit të “Skudetos” aktualisht stërvit djemtë e Almas dhe e bën këtë në mënyrë metodike, me kompetencë, siç e tregon edhe klasifikimi i grupit D të serisë D, i cili e sheh ekipin bardhejeshil në krye të renditjes, me shpresa të shkëlqyera promovimi.
Arritëm të takonim Kryeziun, pikërisht gjatë stërvitjes, në fushën e skuadrës dhe intervista solli vrojtime të mprehta dhe të menduara, tipike të njeriut kompetent dhe modest.
“Unë do të thosha menjëherë – filloi Kryeziu – se kurrë më parë tifozët romakë nuk do të mund të ndjekin një derbi argëtues dhe luftarak si këtë herë. Të dyja skuadrat, në fakt, do të paraqiten në terrenin e Olimpico-s me skeptrin e të parit në renditje; një skeptër i merituar, për më tepër, pasi nga sa kemi parë deri më tani, Roma dhe Lacio bëjnë një lojë të gjallë dhe efektive.
Nuk mund të bëj krahasime – vazhdoi ai – mes lojës së kohës sime dhe asaj aktuale. Nuk e zbuloj ujin e nxehtë nëse them se loja duke adoptuar “metodën” e famshme apo “sistemin” lejonte një manovër më spektakolare. Sot, dy skuadrave kryeqytetase u mungon një anësor i vërtetë, njeriu që sprinton dyzet apo pesëdhjetë metra dhe më pas, pasi ka arritur në fund, lëshon krosin në qendër, një tmerr i vërtetë për portierët e kohës.
Detyrat e lojtarëve në ditët e sotme janë të ndryshme dhe nuk u mungojnë dy skuadrave romake, nëse shkojmë dhe shohim, kampionë autentikë në rolet e tyre. Cordova, për shembull, është thjesht i mrekullueshëm kur lëkundet përpara nga mesfusha, me sytë e kthyer nga sulmi në kërkim të shokut të skuadrës i pambrojtur, dhe më pas i shërben atij me një prekje të thatë dhe të pastër, tipike për lojtarin shumë të talentuar.
Edhe Lacio, besoj, mund të krenohet me lojtarët e vet; sidomos me Chinaglia-n dhe këtu nuk po them asgjë të re.
Është e vështirë të prononcohem për rezultatin e “derbit” të së dielës. Derbet janë përtej çdo parashikimi, por në përgjithësi, besoj vërtet se verdhekuqtë do të përfundojnë fitues. Dhe e imja nuk është një deklaratë e diktuar vetëm nga zemra, ajo buron edhe nga disa konsiderata teknike, që nuk mund të neglizhohen: Romës, për të qenë vërtet e shkëlqyer, i duhen vetëm disa mbrojtës të mirë (pa ofendim për këta aktualë që janë gjithashtu profesionistë të ndershëm) dhe një sulmues. Pjesa tjetër, nga publiku te trajneri, nga mesfushorët te portieri, është gati për ngjitjen në titull.
Përmendja e publikut nuk ishte e rastësishme. Roma është një nga qytetet e pakta që mund të mburret se ka një tifozeri të jashtëzakonshme. Në kohën time stadiumi ishte destinacion, në rastet e mëdha, të 30 mijë njerëzve, tani flitet edhe për një stadium 200 mijë vendesh. Dhe më pas të rinjtë, të cilët janë një forcë jetike për klubet e futbollit. Anzalone, me inteligjencë, vazhdon t’u ofrojë disa lehtësi djemve dhe shpërblehet me një prezencë të vazhdueshme dhe të zjarrtë në tribuna, në çdo rast, ndaj çdo kundërshtari.
Megjithatë, për fat të keq, nuk e di nëse do të jem në tribunë, por zemra ime me siguri do të jetë aty, së bashku me tifozët e Romës, për t’u gëzuar për një fitore të mundshme, në të vërtetë… të sigurt. Veç kësaj, unë që kam përjetuar gëzimin e fitimit të një “Skudeto” me fanellën e verdhekuqve, shpresoj që “ujqërit” të mund të përjetojnë të njëjtin gëzim sa më shpejt, ndoshta këtë vit.”
Dhe në këtë deklaratë të fundit ne marrim leje, duke e lënë këtë njeri në punën e tij që kushedi se çfarë do të jepte për të qenë në gjendje të veshë edhe një herë fanellën me numrin shtatë, të hidhet në fushën vendimtare, të godasë rrjetën nga një distancë prej njëzet metrash, siç bënte tridhjetë vjet më parë.
“Radiocorriere” ka botuar, me 9 korrik 1960, në faqen n°9, një shkrim në lidhje me një dokumentar asokohe mbi arbëreshët, “shqiptarët e fundit të Skënderbeut, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Një dokumentar radiofonik nga Mascilli dhe Talamo
Të fundit e Skënderbeut
Në Kalabri, pas disfatës së pësuar në luftën heroike kundër turqve, ende jetojnë me zakonet dhe traditat e tyre greko-shqiptare pasardhësit e kolonëve që erdhën në Jug duke ndjekur atdhetarin e madh.
Gjyshet e Santa Sofia d’Epiro, në atë të Cosenza-s, u tregojnë ende sot nipërve të tyre, si dhe përrallat e repertorit të zakonshëm, bëmat e mëdha të heroit kombëtar shqiptar Gjergj Kastrioti i njohur si Skënderbeu.Thonë se heroi, i lindur në Shqipëri në vitin 1404, e kaloi rininë mes turqve, peng dhe shërbëtor i Sulltan Muratit II. Duke u bërë mysliman, ai luftoi kundër të krishterëve të Serbisë, Venedikut dhe Hungarisë. Derisa ndërroi flamurin dhe besimin, gjatë betejës së madhe të Kunovicës në vitin 1443, dhe nuk u hakmor kundër turqve, me shpatën e tij të mprehtë dhe ato të luftëtarëve të tij.Që atëherë, turqit u përpoqën më kot të shtypnin ish-shërbëtorin e sulltanit, i cili u bë mbrojtësi legjendar i pavarësisë së Shqipërisë dhe, siç e quante papa, “athleta Cristi”.Njëqind e dyqind mijë myslimanë të armatosur (gjysëm milioni e një milion, sipas biografëve të tij më entuziastë dhe më të theksuar) nuk mjaftuan për të thyer heroin, i cili, përveç mbrojtjes së Shqipërisë, gjeti kohën dhe mundësitë për të ofruar shërbime ushtarake për Ferdinandin e Napolit duke luftuar kundër Giovanni d’Anglò dhe Antonio Orsino-s, princit të Tarantos.Kastrioti u dëmshpërblye nga Ferdinando Trani, Monte Gargano dhe S. Giovanni Rotondo. Në gadishullin italian, ai la kolonitë shqiptare dhe shkoi të vdiste në atdheun e tij, jo me shpatë apo heshtë siç do të kishte dashur si një luftëtar i madh, por nga ethet.
Burimi : Radiocorriere, 9 korrik 1960, f.9
Gjyshet e Santa Sofia d’Epiro shtojnë se me heroin mbërritën edhe shqiptarët e parë të vendit. Përkundrazi, këto erdhën disa vjet pas vdekjes së Skënderbeut, i thirrur nga peshkopi i Bisignano-s, i cili me ta mendoi të ripopullonte qytetin e shkatërruar nga murtaja.Natyrisht, pasardhësit e rinj të kolonistëve të lashtë shqiptarë nuk ëndërrojnë më të përsërisin bëmat e heroit të madh shqiptar dhe as të shfarosin turqit. Ata ëndërrojnë për motoçikleta dhe makina, qytetet në veri dhe veçanërisht Amerikën, ku kanë miq dhe të afërm që kanë emigruar në masë.Ata e ruajnë dhe flasin gjuhën shqipe në shtëpi, në kishë falen shqip, martohen sipas zakoneve shqiptare, por, kur merren me punë, flasin gjuhën kalabreze.Shpirti flet gjuhën e lashtë, ndërsa trupi flet të renë, thonë të vjetrit, të rinjtë buzëqeshin me këto aforizma.Sa për të kaluarën, ata e ndjejnë të gjallë vetëm faktin fetar, të cilin e ripërtërijnë në ritin katolik grek. Më këmbëngulës në zakonet dhe traditat shqiptare janë banorët e San Benedetto Ullano-s, gjithashtu në provincën e Cosenza-s, në të kaluarën një nga qendrat më të shquara intelektuale dhe kulturore të italo-shqiptarëve.
Burimi : Radiocorriere, 9 korrik 1960, f.9
Këtu këngët, ritet e dasmës dhe veshjet e grave ndryshojnë dukshëm nga ato të zakonshmet në vendin tonë, por jo më shumë se sa ndryshojnë përdorimet dhe zakonet e disa vendeve në Sardenjë. Sapo kalon nga San Benedetto Ullano në San Demetrio Corone dhe në qendra të tjera në Kalabri apo Siçili, pak a shumë të hapura për jetën e shumicës së italianëve, të krijohet përshtypja se gjuha shqipe në gojën e këtyre kalabrezëve apo siçilianëve janë një lloj dialekti, jo aq i lehtë për t’u kuptuar sa dialekti napolitan apo romanesk, por jo më i vështirë se ai i logudorishtes, kaljarit apo gjenovez.Sa i përket zakoneve dhe ceremonive të ndryshme, ato thjesht duhen konsideruar ndër gjërat më të gjalla dhe më të bukura që ruhen në arkën e madhe të Noe-s të traditave popullore. Ne nuk mendojmë se këta bashkatdhetarë që janë tanët me gjuhë dhe zakone të ndryshme mund të konsiderohen se i përkasin një vendi tjetër, ashtu si amerikanët nuk i konsiderojnë si të huaja ato popullsi që kanë origjinë, fe dhe raca të ndryshme, dhe kanë jetuar për një kohë të gjatë në frymën e territorit të tyre dhe të zhvillimit të tyre shpirtëror.
“La Quotidienne” ka botuar, të hënën e 18 prillit 1831, në ballinë, një shkrim në lidhje me fjalimin e mbajtur nga Mustafa Pashë Bushatlliu para njerëzve më të rëndësishëm të Shkodrës, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Shqipëri
Shkodër, 5 mars. (Korrespondencë nga Gazeta Augsburgut.)
Pak ditë më parë, Mustafa Pasha thirri njerëzit më të rëndësishëm të qytetit tonë, për të marrë mendimin e tyre për raportin që kishte marrë se Veziri i Madh kishte marrë vendimin për fillimin e luftimeve kundër Pashallëkut të Shkodrës. Mustafai iu drejtua këtij kuvendi në një fjalim, pasazhet më të shquara të të cilit janë si më poshtë :
“Veziri i madh (e ka fjalën për Reshid Pashën) dëshiron të ndajë territorin tonë. Tashmë, qoftë me kërcënime, qoftë me premtime të rreme, ai ia doli të nënshtrojë nën pushtetin e tij qytetetet e Elbasanit, Tiranës, Kavajës, Durrësit, Krujës dhe Ohrit.
Ju kam thirrur së bashku për t’ju bërë të ditur gjendjen e gjërave dhe për të ditur nëse preferoni të qëndroni nën zgjedhën e Portës dhe t’i nënshtroheni sistemit të ri ushtarak dhe sistemit të ri të taksave, apo të mbroni lirinë tuaj;në këtë rast jam gati të sakrifikoj deri në pikën e fundit të gjakut tim; Më duhet t’ju them se e gjithë forca e Vezirit të Madh përbëhet nga vetëm 16.000 burra. Prandaj nuk është e frikshme dhe nuk duhet të frymëzojë ndonjë frikë serioze.
Djali im është vendosur në Dibër me 8.000 burra të fisit të Madganit (Matjanit), gati për të hyrë në fushatë. Boshnjakët, zotërit e Gjakovës dhe Prizrenit, si dhe një pjesë e Serbisë, më dhanë sigurinë se do të më vinin në ndihmë në luftën që po përgatitet. Unë kam kërkuar një burrë nga çdo familje e pashallëkut tim dhe besoj se jam në gjendje të hyj në fushatë katër ditë pas festës së Bairamit.”
Ky ligjërim ndërpritej shpesh nga shenja të qarta pëlqimi. Kuvendi njëzëri deklaroi se duhej luftuar për ruajtjen e pavarësisë së vendit.
Mësuam se qytetet e përmendura më lart ishin të pushtuara vetëm nga një pjesë e vogël e ushtrisë së Vezirit të Madh, ai vetë ishte ende rreth Korçës me dhjetë mijë burra. / KultPlus.com
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Gazeta franceze “La Clef du cabinet des souverains” ka botuar, me 15 shtator 1797, në ballinë dhe faqen n°2, kopjet autentike të korrespondencës midis Ibrahim Pashë Bushatlliut dhe Napoleon Bonapartit, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar.
Korrespondenca midis Bonapartit dhe Pashait të Shkodrës
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Milano, 25 gusht.
Këtu qarkullojnë kopje që duken autentike, të letrës së Pashait të Shkodrës drejtuar Bonapartit dhe të përgjigjes së gjeneralit francez. Të dyja pjesët janë të denja për vëmendjen e lexuesve kureshtarë.
Kopja e letrës së Pashait të Shkodrës drejtuar gjeneralit Bonapart.
Zoti është i madh dhe veprat e tij janë të mrekullueshme: për kryegjeneralin, mbrojtësin e ligjit të Isait, për njeriun e fuqishëm të Republikës Franceze, gjeneralin e gjeneralëve, Bonapartin, fitimtarin sublim të rajoneve të Italisë, gjeneralin e përgjithshëm, besnik, i nderuar, i mëshirshëm dhe mirëbërës.
Unë i dërgoj atij këtë shkresë :
Unë, princi i gjeneralëve.
U plotësofshin dëshirat tuaja; u konsolidoftë miqësia jonë e përjetshme; arritshin përshëndetjet e mia të sinqerta; qofsha i informuar me lajmin interesant për gjendjen perfekte të shëndetit tuaj dhe për shkak të kësaj miqësie që do të na bashkojë përgjithmonë dhe për të cilën dëshiroj t’ju jap provat më të informuara dhe më të shpeshta.
Miqësia që bashkon Portën osmane me Republikën Franceze nuk ka reshtur kurrë së qeni besnike dhe e sinqertë.
Dora e të fortit, e drejtuar nga dora e Zotit, duke asgjësuar fuqinë venedikase dhe duke e nënshtruar atë në ligjet tuaja, vendosi marrëdhënie të reja midis dy monarkive.Harmonia që ekziston mes tyre rritet kur dy popujt i afrohen njëri-tjetrit; dhe forcimi i ri i lidhjeve që na bashkojnë më detyron t’ju kërkoj një nder të ri.Ai konsiston në mbështetjen nga miku im i sinqertë që nënshtetasit dhe tregtarët e mi që tregtojnë në Venedik, të mbrohen në personat dhe në objektet e tregtisë së tyre;le t’u ofrohet mikpritje dhe le të shikohen me sy të mirë.Kjo është kërkesa ime e vetme; dhe për këtë ju kam dërguar këtë shkresë dhe ia kam përcjellë miqve më besnikë.Pas mbërritjes së këtyre pak rreshtave; pasi të keni kuptuar përmbajtjen e tyre, sipas kuptimit në të cilin i kam diktuar; shpresoj që tregtarët e Shkodrës, nënshtetasit e mi, të konsiderohen mirë, të mbrohen dhe të nderohen.Meqë jam i bindur se do të marr atë që kërkoj nga ju, kjo letër do të shërbejë njëkohësisht për t’ju shprehur mirënjohjen time.
Zoti është i madh dhe veprat e tij janë të mrekullueshme.
Le të mos reshtë kurrë miqësia që na bashkon.
Gjenerali i Shkodrës, Ibrahimi.
Përgjigjja e Bonapartit është pak më afër lakonizmit republikan.
Përgjigjjja e kryegjeneralit Bonapart për Pashain e Shkodrës Ibrahimin.
Kam lexuar me kënaqësinë më të madhe lavdrimet në letrën e shkruar nga Zotëria juaj. Republika franceze është një mike e vërtetë e Portës së Lartë; por ajo ka një konsideratë të veçantë, sidomos, për kombin trim shqiptar, i cili ndodhet nën urdhërat tuaja.
Kam dëgjuar me dhimbje fatkeqësinë që i ka ndodhur vëllait tuaj (E ka fjalën për Kara Mahmud Pashë Bushatin) : ky luftëtar i patrembur meritonte një fat më të denjë për trimërinë e tij ; por ai u shua nga një vdekje e guximshme.
I dërgoj Zotërisë suaj urdhërin e dhënë nga unë, që i lejon flotës osmane të lundrojë pa shqetësim në Adriatik. Turqit do të trajtohen si kombet e tjera, madje do të përfitojnë disa lehtësime : në të gjitha rastet, unë do të mbroj shqiptarët dhe do të jem i lumtur t’i shpreh Zotërisë suaj respektin e konsideratën e lartë që kam për të.
Nënshkruar : Bonaparti
Në shenjë miqësie, i lutem Zotërisë suaj të merrni katër arkat me pushkë që ju kam dërguar.
“The Chicago Tribune” ka botuar, të premten e 25 marsit 1929, në faqen n°5, një shkrim në lidhje me udhëtimin e çifteve të sapomartuara shqiptare drejt SHBA-ve, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
50 shqiptarë sjellin nuset e tyre në Shtetet e Bashkuara
Rezervoni udhëtimin në bordin e Leviathan-it që lundron nesër
Pesëmbëdhjetë çifte të porsamartuara shqiptarësh kaluan dje përmes Parisit, rrugës për në Cherbourg, për të pritur anijen kyesore të SHBA-ve, Leviathan-in, që do të lundrojë të shtunën.
Ky është kontingjenti i parë i 50 çifteve të rinjsh nga Shqipëria që kanë rezervuar muajin e mjaltit për në Amerikë në anijen Leviathan. Ata u shoqëruan në Paris dhe Cherbourg nga agjenti i përgjithshëm i linjës në Tiranë, z. Andrea F. Krasniqi.
Të martuarit janë shtetas amerikanë që kanë emigruar nga Shqipëria disa vite më parë dhe janë të punësuar si tregatarë frutash, ushqimesh dhe tregtarë të vegjël në Boston dhe përreth.
Edhe pse kuota shqiptare prej 100 në vit plotësohet për 50 vitet e ardhshme, një vajzë që martohet me një shqiptar të amerikanizuar fiton të drejtën për vizë pa kuota dhe shmang rregullat e kuotave.
Tri nga nuset që lundrojnë të shtunën janë nuse “foto”. Të tjerat janë vajza që pritën dashuritë e tyre të fëmijërisë për t’u vendosur në biznes në Tokën e Re përpara se të martoheshin./KultPlus.com
“Radiocorriere” ka botuar, me 19 mars 1955, në faqen n°6, një shkrim në lidhje me një dokumentar asokohe mbi shqiptarët e Kalabrisë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Për kë biente kambana?
Një dokumentar nga Antonio Federici mbi shqiptarët e Kalabrisë
Burimi : Radiocorriere, 19 mars 1955, f.6
Kisha mijëravjeçare e Sant’Adriano-s, tashmë gjysmë e rrënuar, ndodhet në Kalabri, pranë San Demetrio Corone, pra në zemër të rajonit shqiptar.Sipas një legjende të lashtë, kambana e Sant’Adrianos kishte një tingull, në kohë të tjera, që dëgjohej nga të gjithë shqiptarët, edhe përtej Adriatikut, në atdhe.
Sot ky tingull është shumë i dobët: shqiptarët e Kalabrisë ende rezistojnë, rreth Sant’Adrianos, në përpjekje për të ruajtur traditat e tyre, zakonet e tyre të lashta, por “përparimi” përparon dhe nuhat mbetjet e fundit të jetës së mirëfilltë dhe të vrazhdë shqiptare. Ndoshta është afër koha kur edhe kambana e Sant’Adrianos do të heshtë përgjithmonë.
Në fotot e mësipërme, nga e majta: kostumet e komuniteteve me origjinë shqiptare në Castrovillari dhe Lungro (Cosenza) – Majtas: Kisha e Sant’Adriano-s. – Djathtas: Vajza nga Lungro me kostumin e saj tradicional (Fotografi të Bruno Stefani-t)
“National Fisherman” ka botuar, në gusht të 1935, në faqen n°24, një shkrim në lidhje me rekomandimin e Gjon Milit për dallimin dhe përdorimin e dritës së fenerëve përtej mjegullës, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Rekomandimi i intensiteteve elektrike anormale për dritat shpuese të mjegullës
Mbitensioni i llambave inkandeshente në reflektorë ose thjerrëza speciale do të rriste fuqinë e qirinjve të llambave të fenerëve detarë një mijë herë dhe dukshmërinë në një drejtim të caktuar në mjegull deri në tre herë, sipas Gjon Milit, inxhinier i kompanisë Westinghouse Lamp.
“Për vite me radhë inxhinierët kanë kërkuar pa sukses një burim të ri ngjyrash për dritën që do të depërtonte në mjegull në një distancë të sigurt për navigimin ajror dhe detar,” thotë z. Mili.
“Megjithatë, vetëm kohët e fundit inxhinierët menduan të rrisin shkëlqimin e dritave të fenerëve detarë duke i ndezur ato në mbitension dhe duke përdorur reflektorë dhe lente për të intensifikuar fuqinë e rrezeve të dritës.”
Byroja e Lighthouses, Departamentit të Tregtisë, ka kryer eksperimente të një natyre të tillë. Llamba të veçanta të fenerëve janë instaluar përgjatë brigjeve të lumenjve dhe vijës bregdetare të porteve për t’u përdorur vetëm gjatë mjegullave dhe mund të bëhen praktikë standarde në të ardhmen për të përballuar lundrimin e sigurt. Ata gjithashtu pajisën sinjalet detare në mënyrë që llambat të jenë në mbitension gjatë mjegullës.
“Në një mjegull të ditës me densitet mesatar, ose në atë në të cilën objekti mund të shihet në afërsisht 400 këmbë, sinjali detar me një llambë me fuqi 50 qirinjsh ka një gamë dukshmërie prej rreth 800 këmbësh,” shton z. Mili.
“Në një reflektor ose lente të projektuar siç duhet, i njëjti mbitension i llambës mund të prodhojë deri në 500.000 fuqi qirinjsh. Do të ishte e dukshme tre herë më larg se burimi i 5 qirinjve.”
Funksionimi i mbitensionit të një llambe inkandeshente (të flaktë) u shpjegua si aplikimi i më shumë volteve sesa nevojitej për të prodhuar dritë të bollshme gjatë jetëgjatësisë mesatare të zakonshme prej 1.000 orësh, si p.sh. përdorimi i një llambe 115 volt në 140 volt. Mbitensioni bën që filament (rezistenca) të shkëlqejë më shumë dhe kështu të prodhojë më shumë dritë; por llambat kanë jetë më të shkurtër.
“Reduktimi i jetëgjatësisë së llambës përmes funksionimit të mbitensionit të llambave sinjalizuese gjatë mjegullës mund të kompensohet duke i vënë ato në nën tension gjatë motit të kthjellët,” shton z. Mili.
“Le Gaulois” ka botuar, të premten e 18 shkurtit 1927, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me marrëdhënien speciale të Francesco Crispi-t me Shqipërinë, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar.
Crispi dhe Shqipëria
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Është e natyrshme që gazetat përpiqen të shpjegojnë dhe justifikojnë qëndrimin e Italisë ndaj Shqipërisë. Thonë se interesi që ka qeveria e Romës për situatën dhe fatin e ardhshëm të vendit të shqiptarëve (Skipétars) nuk daton nga dita e djeshme dhe citojnë fjalët e thëna më shumë se një herë nga Crispi, fjalë që përcaktojnë sigurisht linjën që Italia duhet të ndjekë në çështjen shqiptare.
Crispi u interesua për fatin e Shqipërisë edhe për një arsye tjetër, atë personale. Diktatori i parë italian i kohëve moderne, sepse edhe Crispi ishte diktator, por i një lloji të ndryshëm nga z. Musolini dhe diktatura e të cilit u shemb pas fatkeqësisë në Adoua (Abisini – Etiopie), ishte me origjinë shqiptare dhe me sa duket mburrej për këtë. Familja e tij kishte emigruar në shekullin e pesëmbëdhjetë nga Shqipëria dhe ishte vendosur në Siçili. Duke folur për Shqipërinë, Crispi një herë tha këto fjalë :
“Ne kemi për detyrë të shmangim, ose të paktën të ruhemi nga çdo ndikim i huaj në këtë vend. Paprekshmëria e Shqipërisë duhet të vihet në krye të politikës sonë të jashtme. Neglizhimi i kësaj pike do të ishte ngritja e një pengese të pakapërcyeshme për të ardhmen tonë në Adriatik.”
Në ditarin e tij, Shqipëria përmendet në një bisedë që ka pasur më 26 tetor me Domenico Farini-n, asokohe President i Senatit :
“Në 1887, tha Crispi, ne ishim kundër që Austria të merrte Bosnjën dhe Hercegovinën. E parashtrova këtë mendim, në emër të qeverisë italiane, ndaj Derby-t dhe Bismarck-ut. Këta, në një marrëveshje që më bëri përshtypje të mrekullueshme, u përgjigjën : “Merreni Shqipërinë”. Sigurisht, unë u përgjigja : “Çfarë të bëjmë me të?” Dhe Derby shtoi : “Është gjithmonë një garanci”. Dhe Bismarck-u shprehu këtë mendim : “Nëse nuk ju pëlqen Shqipëria, merrni një tokë tjetër turke në Adriatik.”
Crispi vazhdon në ditarin e tij: “Më ishte i qartë kuptimi i fjalëve të dy shtetarëve, të cilët kishin motivuar refuzimin tim për t’i dhënë Austrisë Bosnje-Hercegovinën nga pikëpamja e mbrojtjes ushtarake të Italisë. Kufijtë tanë lindorë janë të hapur ndaj pushtimit të armikut dhe nëse ne përforcojmë Austrinë me territor të ri, do të përballojmë dëmin.”
***
Duke komentuar këtë deklaratë dhe opinionin e shprehur nga Derby dhe Bismarck-u, gazetat italiane thonë se nëse Crispi nuk e kishte realisht në programin e tij politik aneksimin e Shqipërisë në Itali, ai nuk do të pranonte që territori të binte nën dominimin e një fuqie tjetër. Në një nga shkrimet e tij të datës 1 maj 1900, ai shprehu idenë e tij për këtë temë :
“Kohët e fundit, tha ai, pohohet me shumë lehtësi se diplomacia vjeneze po mediton për pushtimin e Shqipërisë.Ky pohim është më i veçanti.Shqipëria nuk është sllave; është një komb me personalitetin e tij, me një gjuhë dhe zakone që të kujtojnë origjinën e tij pellazge.Në këto kushte, do të kuptonte se duke pranuar një zotim të gjatë dhe të lashtë, do të pranohej që Shqipëria të shpallte pavarësinë e saj, por do të ishte një gabim shumë i rëndë ta inkorporoje atë në vendet sllave të Evropës. Pranimi për aneksimin e Shqipërisë në Austri nuk do të ishte një avantazh për këtë perandori, dhe do të ishte një dëm i pallogaritshëm për Italinë, e cila do të shihte kështu fshirjen dhe përgjithmonë të çdo gjurmë të influencës së saj mbi Adriatik.”
Dhe z. Crispi shton :
“Një ofendim i tillë ndaj arsyeve tona, të drejtave tona, të mbështetura në një traditë të lavdishme, nuk do të ndodhë.Miqësia e ngushtë dhe e përzemërt, e kultivuar gjatë pesë shekujve, e sjell Shqipërinë shumë më afër nesh sesa me Perandorinë Austriake, ku aneksimi i saj vetëm sa do të rriste mosmarrëveshjet racore dhe konfuzionin e gjuhëve.”
***
Pas Crispi-t, ishin Markezi i San Giuliano-s dhe Konti Guicciardini ata që u kujdesën shumë për Shqipërinë. Këta dy ministra – të keqkuptuar nga kryetarët e këshillit të asaj kohe që nuk kuptonin asgjë nga politika e jashtme – (flet kështu l’Idea Colaniale) bënë çmos për të rinovuar marrëdhëniet e dikurshme me Shqipërinë dhe për të vazhduar programin e Crispi-t. Gazetat italiane shtojnë se këta dy ministra me Crispi-n ishin pararendësit e depërtimit italian në Shqipëri, promotorët dhe vazhduesit e politikës shqiptare që Italia inauguroi në 1890 dhe që zoti Mussolini po zbaton sot duke miratuar paralajmërimin tradicional : “Mbani sytë nga Shqipëria”.
