Etiketë: njerezimi

Gjendet në Greqi gjurma e një hominidi që vërteton se ne filluam të ecnim me dy këmbë mbi 6 milionë vjet më parë

Posted on by Kult Plus

Ishte viti 2017 kur, në një plazh në ishullin e Kretës, një ekip ndërkombëtar kërkimor gjeti atë që u identifikua si gjurmë fosile e një hominidi që jetoi rreth 5.7 milionë vjet më parë.

E veçanta e saj ishte se i përkiste një krijese dykëmbëshe që ecte drejt dhe këmba e së cilës kishte shumë karakteristika të përbashkëta me ne të Sapiens. Ishte një zbulim i jashtëzakonshëm, sepse tregoi se paraardhësit tanë filluan të ecnin me dy këmbë jo në Afrikë, siç mendonim gjithmonë, por në Greqi.

Megjithatë, jo i gjithë komuniteti ndërkombëtar e pranoi studimin që fliste për të. Kishte nga ata që pretenduan se ekipi kishte bërë një gabim në të dhëna, të cilët në vend të gjurmës nuk i përkisnin një hominidi, por një primati që ecte duke përdorur nyjet e duarve të tij, siç bëjnë gorillat moderne. Sot një studim i botuar në “Scientific Reports” kthehet për të analizuar këtë gjetje dhe konfirmon diagnozën fillestare, madje edhe të kaluarën prej disa qindra mijëra vjetësh.

Vendi ku u gjet gjurma është një plazh pranë fshatit Trachilos, në perëndim të ishullit të Kretës. Gjetja është ruajtur jashtëzakonisht mirë dhe tregon se si këmba që krijesa la gjurmën kishte shumë gjëra të përbashkëta me tonën, duke përfshirë formën e gishtit të madh dhe praninë e një thembre dhe një këmbë të përparme. Analiza e parë, e kryer në vitin 2017, e daton atë 5.7 milionë vjet më parë, një datë që ekipi i ri kërkimor (i cili përfshin edhe disa nga autorët e studimit origjinal) u përpoq ta përsosë duke kombinuar teknika të ndryshme të dhënash: nga variacioni i orientimit të fushës magnetike të Tokës, që lë gjurmë të vetvetes në stratigrafinë e sedimenteve, në studimin e organizmave detarë që lidhen me atë plazh. Rezultatet e detyruan ekipin të pajtohej me ata që thanë se takimi i parë ishte i gabuar; vetëm ishte si parazgjedhje: gjurma nuk është e vjetër 5.7 milion vjet, por më shumë se 6 milionë vjet.

Kjo e bën gjurmën dykëmbëshe dhe hominidin që i përkiste më të vjetrën e gjetur ndonjëherë, është gati 2.5 milionë vjet më e vjetër se Lucy, thuhet në njoftimin për shtyp që rrëfen studimin. /a2news/ KultPlus.com

Historia e botës në 12 harta

Posted on by Kult Plus

Çfarë forme ka Toka? Njerëzimi ndoshta e bëri këtë pyetje që në kohërat parahistorike.

Që nga ajo kohë ka pasur përpjekje të panumërta për të menduar dhe hartuar të ashtuquajturën “ecumene”, pjesa e botës e banuar përmes hartave.

Dhe nëse askush nuk ka arritur ta riprodhojë atë me besnikëri, secili ka dhënë një kontribut të rëndësishëm, duke hedhur në letër njohuritë gjeografike që kishte në dispozicion.

Një udhëtim nëpër harta rezulton të jetë një udhëtim nëpër shekuj, shumë udhëzues, siç nënvizohet edhe nga libri i Jerry Brotton “Historia e botës në 12 harta”.

Po ju sjellim disa nga hartat më të famshme nga e kaluara:

E ashtuquajtura “harta e Babilonisë” (550 pes) është përfaqësimi më i vjetër i njohur i botës. Bota përfaqësohet në një mënyrë simbolike: Babilonia është në qendër dhe toka shfaqet si një disk i rrethuar me ujë (lumë, oqean) siç pretendohet nga tradita arkaike dhe feja babilonase. Përtej kësaj shtrihen rajone ose ishuj të tjerë në formë trekëndëshi.
 Rreth vitit 150 pas Krishtit astronomi i Aleksandrisë Claudio Ptolemeu shkroi një traktat me titull “Udhëzues për gjeografinë”. Gdhendur në Greqisht në një rrotull papirusi, ai përmbante 1000 vjet mendim grek mbi madhësinë, formën dhe shtrirjen e botës së banuar. Origjinali nuk ka ardhur deri tek ne, por kemi një riprodhim të tij: vepra u rishfaq në Bizant në shekullin e 13-të, shoqëruar me harta të vizatuara nga skribët bizantinë, bazuar në përshkrimin ptolematik të tokës dhe pozicionet e 8000 vendndodhjeve të treguara në tekst. Mund të identifikohen Mesdheu, Evropa, Afrika e Veriut, Lindja e Mesme dhe disa pjesë të Azisë.
Kitāb nuzhat al-mushtāqn (“Kënaqësia për ata që vizitojnë vendet e tokës”) është një përmbledhje gjeografike e shkruar nga gjeografi arab Al-Idrīsī (1154): është një sintezë e njohurive mbi botën e njohur atëherë, ilustruar me 70 harta rajonale të botës, plus një hartë e vogël e ndriçuar botërore. Libri dhe hartat janë fryt i traditave greke, të krishtera dhe islamike të shkencës, gjeografisë dhe udhëtimeve, që ishin atëherë në qarkullim.
 1.59 metra e gjatë dhe 1.34 metra egjerë, harta e Hereford (rreth 1330) ndodhet në katedralen e qytetit homonim dhe të vogël në kufirin anglo-uellsian. Është një riprodhim i botës, siç iu duk një kristiani të shekullit XIII. Marrë nga një lëkurë viçi e madhe mbi të cilën u vizatua ekumenemi, ajo është një përfaqësim i besimeve teologjike, por edhe kozmologjike, zoologjike dhe etnografike të kohës. Jeruzalemi është dizenjuar në qendër të rrethit, lindja është në majë dhe Kopshti i Edenit ilustrohet në një rreth në kufijtë e botës. Sidoqoftë, harta paraqet disa enigma: ne nuk e dimë saktësisht se kur është bërë, cili ishte funksioni i saj dhe pse ndodhet në atë katedrale.
Harta botërore Kangnido (rreth viti 1470) është shembulli më i vjetër nga Azia Lindore dhe është harta e parë aziatike që riprodhon Evropën. Pikturuar imët me bojë në mëndafsh ka ngjyra të ndritshme: detet janë jeshile e ullirit dhe lumenjtë blu. Vargmalet tregohen me vija të zeza zigzage, ndërsa ishujt më të vegjël përshkruhen si rrathë. Dimensionet janë mbresëlënëse: 164 × 171 centimetra. Fillimisht ishte e bashkangjitur në një shkop në mënyrë që të mund të zhbllokohej nga lart-poshtë, ndoshta ishte krijuar që të varej.
Globi që i atribuohet hartografit gjerman Martin Waldseemüller daton që nga viti 1507. Besohet se është harta e parë që përshkruan dhe quan “Amerika” një masë toke tw dallueshme nga Azia.Eurocentrizmi. Harta nga hartografi Gerardo Mercatore (1569) u bë në vitet e eksplorimeve të mëdha gjeografike dhe ishte kryesisht për t’u përdorur nga lundruesit. Mercatore bëri hartën e tij me një projeksion të quajtur “konform” që është në gjendje të ruajë këndet, prandaj ishte ideale për lundrim me busull. Mercatore vendosi Evropën në qendër të hartës. Në këtë mënyrë, dimensionet e tij u shtrembëruan. Hartografi gjerman Peters do ta demonstrojë këtë në vitet 1970 duke hapur një debat se si paraqitja gjeografike e hartave rezulton të jetë një “akt politik”.
Nga 1638 Joan Blaeu ishte hartograf zyrtar i Kompanisë Holandeze të Indisë Lindore dhe kështu kishte qasje në dokumentacionin e më shumë se 150 viteve të udhëtimeve tregtare holandeze në perëndim dhe lindje të Evropës, si dhe në hartat dhe skemat më të fundit të navigatorëve. Atlas Major (1662) është riprodhimi më i pwrditwsuar i kohës. Ai përshkruan saktësisht majën e Amerikës së Jugut dhe Zelandën e Re dhe tregon si bregun perëndimor të Australisë (referuar si “Hollandia Nova Detecta 1644”) dhe Tasmania, e cila kishte marrë emrin nga Abel Janszoon Tasman, evropiani i parë që arriti në ishull dhe zyrtarisht e mori në zotërim atë në dhjetor 1642. Në foto një riprodhim i Norvegjisë nga Atlas Major.
Kur studiuesi anglez Halford Mackinder përfaqësoi në hartën e tij “boshtin gjeografik të historisë” (1904), gjeografia si një disiplinë lindi disa dekada më parë. Studiuesi besonte se “zemra” e të gjithë civilizimeve tokësore do të ndodhej në pjesët e Rusisë. Kështu ai bëri një hartë tematike që do ta përfaqësonte atë. Kjo hapi rrugën për hartat pasuese të afta të vizualizojnë ndryshimin në hapësirë të një fenomeni të caktuar shoqëror, ose një teme të veçantë: për shembull, krimi, sëmundja ose alfabetit.
 Fotografi e parë e plotë për tokën është realizuar nga ekuipazhi i Apollo 17 në 1972 dhe paraqet tokën si një top të mrekullueshëm të pezulluar në univers. Bota e përshkruar kështu perceptohet për herë të parë si e brishtë dhe kalimtare. Nuk është rastësi që imazhi zgjoi reflektime politike dhe mjedisore mbi pasigurinë e planetit tonë, të bëra edhe më të dukshme nga politikat industriale të të mëdhenjve të Tokës, jo shumë të vëmendshëm ndaj çështjes së qëndrueshmërisë.
Në maj 1973, historiani gjerman Arno Peters (1916-2002) thirri një konferencë shtypi në Bon, atëherë kryeqyteti i Republikës Federale të Gjermanisë. Para një auditori prej 350 gazetarësh ndërkombëtarë, ai njoftoi një hartë të re të botës që hapi një debat të gjerë: ishte bazuar në një projeksion “ekuivalent” që ruajti me saktësi dimensionet e sakta të vendeve dhe kontinenteve bazuar në zonën e tyre, duke korrigjuar atë që u konsiderua si paragjykim eurocentrik i Mercatore dhe duke paraqitur siç e tha ai “në një mënyrë barazie të gjitha vendet e tokës”. Për shembull, Amerika Latine ishte shumë më e madhe se Evropa, ndryshe nga sa ishte përfaqësuar nga Mercatore. Projeksion i shkëlqyeshëm politik, por i keq për t’u lundruar.
Për mbi 10 vjet, Google Maps dhe aplikacioni i saj më i sofistikuar Google Earth kanë qenë ndër aplikacionet gjeohapësinore më të përdorura në botë. Ato janë “atlase digjitale” që na lejojnë të udhëtojmë të ulur rehat në divan në shtëpi. Jo vetëm kaq: Google Earth shfaq fotografi ajrore dhe satelitore të tokës, por gjithashtu lejon që përdoruesi individual të futë informacionin e tij, ta shikojë atë dhe ta ndajë atë me përdoruesit e tjerë të programit në të gjithë botën.


/ Gazeta Express / KultPlus.com

OKB jep alarmin: Njerëzimi rrezikon zhdukjen nga ngrohja globale

Posted on by Kult Plus

Ngrohja globale mbi nivelin e përcaktuar nga marrëveshja e Parisit për klimën do të ketë “pasoja të pakthyeshme mbi njerëzimin”.

Me 2 gradë më shumë në vend të 1,5, gati 420 milionë persona do të përballeshin me “valë të nxehtit ekstrem”, dhe 80 milionë të tjerë do të kërcënoheshin nga uria. Draft-raporti i grupit ndërqeveritar për ndryshimet klimatike pranë Kombeve të Bashkuara është alarmues.

Ai flet për mungesa uji, eksode të mëdha, kequshqyerje e deri dhe zhdukje të specieve: jeta në Tokë siç e njohim ne do të transformohet në mënyrë të pashmangshme nga ndryshimi i klimës kur fëmijët e lindur në 2021-shin të kenë mbushur 30 vjeç, e ndoshta edhe më përpara, paralajmërojnë ekspertët.

Cilido qoftë niveli i reduktimit të gazeve shkaktare të efektit serë, ndikimi shkatërrues i ngrohjes globale mbi natyrën dhe njerëzimin do të shpejtohet, thuhet në raport, dhe do të bëhet i prekshëm që përpara 2050-tës.

“Jeta në Tokë mund ta marrë veten nga ndryshimet drastike të klimës duke evoluar përmes specieve të reja e duke krijuar të tjera ekosisteme, por njerëzimi jo”, vazhdon drafti.

Raporti prej 4000 faqesh, është shumë më shqetësues se ai i mëparshmi i 2014-tës dhe synon të ndikojë mbi vendimet e ardhshme politike me shpresën të ketë hapa konkretë. / Gazeta Express / KultPlus.com

Shkencëtarët paralajmërojnë: Njerëzimi po vrapon drejt një të ardhme të tmerrshme të cilën po e nënvlerëson

Posted on by Kult Plus

Pas dekadave të dështimeve në një përpjekje për ta ngadalësuar ndryshimin e klimës dhe të gjitha pasojat e saj, civilizimi është në prag të kolapsit, pohon një ekip shkencëtarësh.

“Shkalla e kërcënimit ndaj biosferës dhe të gjitha formave të saj të jetës – përfshirë njerëzimin – është në të vërtetë aq e madhe sa është e vështirë të kuptohet edhe nga ekspertë të mirëinformuar”, theksojnë studiuesit në revistën Conversation.

Autorët shpjegojnë se edhe ekspertët, meqenëse zakonisht kanë njohuri vetëm në fusha të kufizuara të ekspertizës së tyre, e kanë të vështirë ta kuptojnë shkallën e problemeve me të cilat përballet civilizimi ynë. Sigurisht, është edhe më e vështirë për njerëzit laikë.

“Njerëzit mesatarë kanë vështirësi ta kuptojnë madhësinë e kësaj humbjeje, pavarësisht nga erozioni i vazhdueshëm i indeve të civilizimit njerëzor”, shkruajnë autorët, duke theksuar se arsyeja pse madhështia e fjalëve të tyre mund të duket e tepruar është fakti se rolet për të cilat flasin janë tepër të larta.

“Mesazhi ynë mund të mos jetë i popullarizuar, por është vërtet i frikshëm”, shkruajnë studiuesit në vlerësimin e tyre në revistën Conversation.

“Por shkencëtarët duhet të jenë të sinqertë dhe të saktë nëse duan që njerëzimi ta kuptojë madhësinë e sfidave me të cilat përballemi”, shtuan ata.

Studimi i botuar analizoi më shumë se 150 studime dhe 17 shkencëtarë kryesorë punuan në të, duke përfshirë disa nga Universiteti Flinders, Stanford dhe Universiteti i Kalifornisë.

Në këtë studim, ekspertët përshkruajnë prirjet e mundshme në të ardhmen në humbjen e biodiversitetit, zhdukjen masive, ndryshimin e klimës dhe ndotjen toksike.

“Problemet në lidhje me konsumin njerëzor dhe rritjen e popullsisë pothuajse me siguri do të përkeqësohen gjatë dekadave të ardhshme. Dëmi do të ndihet për shekuj dhe do të kërcënojë mbijetesën e të gjitha specieve, përfshirë tonën”, thonë autorët.

Ata thonë se së pari u përpoqën ta përcaktonin shkallën në të cilën ekspertët e kuptojnë shkallën e kërcënimit për biosferën dhe format e saj të jetës, përfshirë njerëzimin. Fatkeqësisht, rezultatet e tyre treguan se kushtet e ardhshme të jetesës do të jenë shumë më të rrezikshme sesa besojnë aktualisht ekspertët.

Ata paraqitën të gjitha të dhënat përkatëse, si dhe ato që na presin, çfarë “u zhduk” nga faqja e tokës dhe si askush nuk bëri asgjë. Gjithashtu, në analizën e tyre, ka udhëzime se çfarë mund dhe duhet të bëhet, por kërkohet të paktën të përpiqemi ta ngadalësojmë këtë skenar të zi. /Express/ KultPlus.com