Avokuesja iraniane për të drejtat e njeriut dhe fituesja e çmimit Nobel për Paqe, Narges Mohammadi, ka përfunduar grevën e urisë pas tre ditësh, sipas një deklarate nga ekipi i saj. Mohammadi përfundoi aksionin të mërkurën, më 9 nëntor, pasi u dha leje që të dërgohej nga burgu Evin i Teheranit për shkuar në një spital për marrjen e kujdesit mjekësor pa veshur hixhabin e detyrueshëm, thuhet në deklaratë.
Narges Mohammadi, kishte hyrë në grevë urie në burgun ku po mbahej, në shenjë proteste ndaj kufizimeve të kujdesit mjekësor për të dhe të burgosurit e tjerë, si dhe ndaj detyrimit që gratë të mbajnë hixhabin e detyrueshëm.
Paraprakisht përmes një postim në rrjetin social X, familja e saj kishin njoftuar se ajo po konsumonte vetëm ujë, sheqer dhe kripë dhe se kishin ndërprerë dhënien e medikamenteve të saj.
Mohammadi refuzon që në çfarëdo rrethane të mbajë hixhabin, mbulesa e kokës që është e detyrueshme për gratë në hapësirat publike iraniane qysh prej revolucionit islamik të Iranit të vitit 1979. “Narges hyri në grevë urie për të protestuar për dy gjëra: politikën e Republikës Islamike për vonimin dhe neglizhimin e kujdesit mjekësor për të burgosurit e sëmurë (sidomos ata politikë) dhe politikën e ‘hixhabit të detyrueshëm’ për gratë iraniane”, thuhet në deklaratën e familjes së saj në CNN News.
Agjencia e Lajmeve për Aktivistët e të Drejtave të Njeriut me bazë në ShBA (HRANA) raportoi se meqë ajo kishte refuzuar të mbante hixhabin e detyrueshëm me kusht që të dërgohej në spital, autoritetet e burgut, si kundërpërgjigje, kanë refuzuar të transferojnë Mohammadin, e cila vuan nga sëmundjet e zemrës dhe mushkërive.
Aktivistja 51-vjeçare e të drejtave u nderua me çmimin Nobel më 6 tetor për “luftën e saj kundër shtypjes së grave në Iran dhe luftën e saj për të promovuar të drejtat e njeriut dhe lirinë për të gjithë”.
Në një deklaratë mbështetëse për Mohammadi-n, Kryetarja e Komitetit Norvegjez të Nobelit, Berit Reiss-Andersen, tha se komiteti ishte thellësisht i shqetësuar për shëndetin e laureates së vitit 2023. “Kërkesa që gratë e burgosura duhet të mbajnë hixhab në mënyrë që të shtrohen në spital është çnjerëzore dhe moralisht e papranueshme,” tha ajo. Derisa Amnesty International, ka akuzuar qeverinë iraniane se në mënyrë mizore po luan me jetën e Mohammadit në një deklaratë në X.
Aktivistja Mohammadi, nënkryetare e Qendrës së Mbrojtjes të të Drejtave të Njeriut në Iran, aktualisht po vuan dënimin me 10 vjet burgim. Beteja e saj ka pasur kosto të madhe personale – ajo është arrestuar 13 herë në total, është dënuar 5 herë, me 31 vite burg e me 154 rrahje me kamxhik, si dhe i është ndaluar të takohet me burrin dhe fëmijët e saj të cilët për momentin jetojnë në ekzil në Paris. / çika.org / KultPlus.com
Fituesja e çmimit Nobel të sapo shpallur shkrimtarja franceze Annie Eranaux, e njohur për angazhimin e saj social dhe bindjet e saj të majta, ka qenë pjesë e një grupi turistësh që kanë vizituar Shqipërinë komuniste në vitin 1975. Madje jo vetëm kaq, por falë imazheve që ka filmuar me një kamer “Super-8” bashkëshorti i saj i ndjerë, ne kemi mundësi të shohim sot filmimet e asaj që nobelistja ka përjetuar gjysëm shekulli më parë. Dhe kjo si rezultat i një çudie. Njëri nga djemtë e saj, kineast, i ka mbledhur të gjitha arkivat filmike të prindërve dhe ka ndërtuar me to një dokumentar tëkstin e të cilit e bën vetën nobelistja Ernaux.
Kështu, në dokumentarin që u prezantua vitin e shkuar në festivalin e Kanës dhe që do të jetë në kinematë franceze në dhjetorin e ardhshëm, ne qemtojmë edhe rreth 6 minuta nga eksperienca e Annie Ernaux në Shqipërinë e mbyllur hoxhiane.
Shkrimtarja tregon plot hollësi. Që nga zgjedhja e këtij udhëtimi misterioz, tek fakti që duhej të ndryshonte veshjen në aeroport: “Na detyruam të ndryshojmë veshjet. Na zhveshën nga shenjat e dekadences borgjeze. Gratë hoqën pantallonat dhe veshën fustanet” tregon ajo me zërin e saj” për vendin ku ende “peisazhet nuk ishin defiguruar nga dyndja e betonit”.
Cifti udhëton bashkë me 8 turistë të tjerë në Tiranë, Durrës, Butrint dhe nobelistja e ardhshme kalon kohën duke lexuar të vetmin roman që e ka gjetur të përkthyer në frengjisht: “Juga e bardhë” e Jakov Xoxës. Ajo evokon qetësinë e qyteteve pa makina, shpjegon karakteristikat e regjimit shqipëtar, dështimin për ndërtimin e njeriut të ri, dhe pamundësinë për tu takuar me njerëzit e zakonëshëm ndërsa bënin plazh përpara hotel Adriatikut.
“Ne nuk e imagjinonim athere që nga të gjitha statujat e ngritura për lavdinë e regjimit pas 20 vjetësh nuk do të mbetej asgjë”, tregon Ernaux e cila përshkraun udhëtimin në Shqipëri krahas atyre në Bashkimin Sovietik dhe në Kilin e Salvador Aliendes.
Shkrimtarja e çmimit Nobel, Olga Tokarczuk, reflekton për gjendjen që ka kapluar mbarë botën. Një shkrim, sa optimist, aq edhe goditës, i cili prek plagë të hershme të njerëzimit, të cilat, me sa duket, në kohë të tilla, evidentohen edhe më shumë. Koncepti i “tjetrit, të huajit, pabarazia, shovinizmi, krizat në familje, paaftësia e BE-së”, krijojnë mozaikun e një krize të madhe, me të cilën duhet të përballemi. Por, si gjithmonë, paradoksi është aty. Kjo kohë po na ndihmon t’i kthehemi së brendshmes, UNIT tonë. Ndoshta prej kohësh e kishim braktisur veten dhe karantinimi mund të na ndihmojë të rindërtojmë veten, pa u ndikuar nga të tjerët.
“Nga dritarja ime, unë mund të shoh një dru mani të bardhë dhe një pemë, me të cilën jam magjepsur. Këto janë arsyet pse vendosa të jetoj këtu. Përmes manit, dhjetëra familje shpendësh, përfitojnë frutat e ëmbla e të shëndetshme, gjatë periudhës së pranverës dhe verës. Momentalisht druri i saj është pa gjethe, kështu që më bie në sy një rrugë e qetë, e cila rrallë përshkohet nga njerëzit, të cilët duan të shkojnë në park. Moti në Vroclav është pothuajse veror, me një diell verbues, qiellin blu, ajrin e pastër. Sot, teksa isha duke nxjerrë shëtitje qenin tim, një buf më nguli sytë. Me sa duket, kafshët ashtu si njerëzit, presin me padurim të shohin atë se çfarë do të ndodhë më tutje.
Për një kohë të gjatë kam ndier se përtej dritares sime ka kaq shumë jetë, kaq shumë botë. Një botë e madhe, e shpejtë, e zhurmshme. Ndaj nuk po përjetoj asnjë traumë nga izolimi. Nuk e kam aspak të vështirë të mos shikoj njerëz. Nuk më vjen keq që kinematë janë mbyllur. Po ashtu, jam plotësisht indiferente ndaj qendrave tregtare të mbyllura. Sigurisht, më vjen keq për ata njerëz që kanë humbur punën e tyre. Kur më duhej të përballesha në fillim me karantinimin, ndjeva një lehtësim. Shumë njerëz janë ndier njëlloj, edhe pse kanë turp ta pranojnë. Natyra ime e mbyllur, introverte, po ndihej e mbytur dhe e abuzuar nga ekstrovertët hiperaktivë dhe kështu e kish braktisur veten e saj, duke u tjetërsuar.
Vëzhgoj fqinjin tim nga dritarja, një avokat i mbingarkuar me punë, të cilin pak ditë më parë e pashë duke shkuar për në punë veshur me mantelin e sallës së gjyqit. Por, tashmë, i veshur me rroba krejt të thjeshta shtëpie, punon kopshtin e tij. Duket se po vendos gjërat në rregull. Shikoj disa të rinj që nxjerrin shëtitje një qen të vjetër, i cili qysh nga dimri i shkuar, ecën me vështirësi. Ata e shoqërojnë qenin me një ritëm të ngadaltë. Shikoj kamionin që mbledh mbeturinat. Ai po thyen rekord me shpejtësinë e mbledhjes së tyre.
Jeta vazhdon, veçse me një ritëm tjetër. Rregullova raftin, duke nxjerrë gazetat e lexuara për t’i futur në koshin e riciklimit. Vendosa lule. Mora biçikletën nga dyqani i riparimit të biçikletave. Kam shijuar procesin e të gatuarit.
Kujtimet nga fëmijëria rikthehen tek unë. Kishte kaq shumë kohë të lirë atëherë, sa mund ta shpenzoje pa kriter, mund ta vrisje duke qëndruar me orë të tëra në dritare, duke vrojtuar milingonat, ose thjesht shtrirë nën një tavolinë, duke imagjinuar se ishe brenda një arke. Sigurisht, edhe duke lexuar enciklopedi.
A nuk tregon ky karantinim që ne i jemi rikthyer ritmit tonë normal të jetës? Nuk është e vërtetë që virusi ka prishur ritmin dhe normën, por anasjelltas. A nuk ju duket anormale bota para se të vinte virusi?
Në fund të fundit, virusi na ka kujtuar ato gjëra që ne ia kemi mohuar vetes: faktin që jemi krijesa delikate, të përbëra nga një material shumë i brishtë. Që jemi të vdekshëm, të përkohshëm. Që nuk jemi të ndarë nga pjesa tjetër e botës, nuk jemi të përjashtuar, por që bota është një lloj rrjeti, në të cilin të gjithë jemi të lidhur me njëri-tjetrin, përmes fillit të padukshëm të varësisë dhe ndikimit. Pa marrë parasysh sa larg janë vendet nga kemi origjinën, cilën gjuhë flasim, apo çfarë ngjyre ka lëkura jonë, ne po përballemi me të njëjtën sëmundje, me të njëjtat frikëra, po vdesim nga e njëjta sëmundje.
Na ka bërë të kuptojmë që nuk ka rëndësi sa të dobët e vunerabël ndihemi përballë rrezikut, sepse jemi të rrethuar nga njerëz që janë akoma më të dobët se ne, të cilët e konsiderojnë jetësore ndihmën tonë. Ky virus na ka kujtuar brishtësinë e prindërve dhe gjyshërve tanë. Sa shumë kujdes dhe nevojë kanë ata për ne. Po na bën me dije për lëvizjet tona të pakontrolluara, që po e fundosnin botën. Dhe mbi të gjitha, po na bën t’i drejtojmë vetes pyetjen, të cilën rrallë kemi pasur kurajën t’ia bëjmë: Çfarë po vazhdojmë të kërkojmë?
Frika nga të sëmurët na kujton folenë tonë, në të cilën ndihemi të sigurt. Në një situatë të tillë, edhe ata që udhëtojnë pa pushim, kërkojnë të qëndrojnë në shtëpinë e tyre. Në të njëjtën kohë, të vërteta të frikshme po zbulohen. Po shikojmë sa i dobët po tregohet në praktikë Bashkimi Europian (BE). Nuk po bën gjë tjetër veçse po delegon vendime. Shovinizmi i vjetër është rikthyer, duke u kthyer edhe një herë te ndarja “e jona” dhe “e huaja”, me pak fjalë ajo për të cilën kemi luftuar dekadat e shkuara, me shpresën se nuk do t’i formatonte më kurrë mendjet tona. Frika nga virusi i ka bërë të mendojnë se “i huaji” e ka fajin, ai duhet fajësuar. Virusi është “nga një vend tjetër, përveçse nga vendi ynë”. Të gjithë ata që po kthehen në Poloni, konsiderohen të dyshuar. Virusi po na kujton se kufijtë ekzistojnë.
Druaj se virusi po na rikthen edhe një frikë tjetër të vjetër: pabarazinë. Ndërsa disa prej nesh po fluturojnë me avionë privatë drejt shtëpive në ishuj, për të kaluar karantinimin, disa të tjerë po qëndrojnë në qytete për të punuar. Akoma më keq, ata që po rrezikojnë jetën e tyre, duke punuar në farmaci, ushqimore apo spitale. Disa po bëjnë shumë para e disa të tjerë po humbasin gjithçka kanë. Kriza që do të pasojë do të minojë parimet tona. Shumë shtete nuk do të jenë në gjendje ta përballojnë. Kjo do t’i detyrojë të nxjerrin urdhra të reja, siç ndodh rëndom pas krizave.
Ne po qëndrojmë në shtëpi, po lexojmë libra, po shohim televizor, por, në të vërtetë, jemi duke përgatitur veten për një betejë, për një realitet të ri që as nuk mund ta imagjinojmë, duke bindur veten se asgjë nuk do të jetë njësoj. Gjendja e karantinës së detyrueshme, e mbledhjes së familjes në shtëpi, mund të na bëjë të vetëdijshëm për gjërat që nuk kemi dëshirë t’i pranojmë: se familja jonë po na varfëron, se fijet që mbanin të lidhur martesën tonë janë shtendosur me kohë. Fëmijët tanë do të dalin nga karantina të varur nga interneti dhe shumë prej nesh do të jenë të vetëdijshëm për pakuptimësinë dhe kotësinë e rrethanave në të cilat gjendemi. Po sikur të rritet numri i vrasjeve, i vetëvrasjeve, i depresionit, i sëmundjeve mendore?
Para syve tanë, ndotja po zhduket nga paradigma e qytetërimit, që na ka shoqëruar gjatë dyqind viteve të fundit: që ne jemi mjeshtrat e krijimit, që mund të bëjmë gjithçka, që bota na përket e gjitha ne. Një kohë e re po afrohet.”
Shkrimtarja është e njohur për lexuesin shqiptar, përmes romanit “Shtërgjet”, sjellë në shqip nga “Albas”/ “Shtërgjet” përbëhet nga një mozaik karakteresh në një lëvizje të pandërprerë. Duket se bota moderne lëviz në mënyrë të çoroditur dhe kaosi duket se është i gjithëpranishëm, jo vetëm ngaqë është copëtuar itinerari i lëvizjes, por edhe ngaqë vetë subjekti i lëvizjes është copëtuar. Kështu, në këtë libër pleksen lëvizje gjithfarësh, njerëzish të njohur a të panjohur, personazhesh historike a të trilluar, njerëzish a mumiesh, trupash të shëndetshëm a trupash të gjymtuar, trupash të plotë a pjesësh të tyre. Duket sikur është shkërmoqur gjithçka e që kjo lëvizje e çoroditur të mund të ngrihet në dinjitetin e një udhëtimi, apo edhe më tej, të një pelegrinazhi, ajo duhet disiplinuar. Cila është kjo disiplinë? Sprova e autores lidhet pikërisht me gjetjen e kësaj disipline. Kjo disiplinë kërkohet duke u mbështetur në gjithfarë pandehmash, duke hulumtuar fillimisht brenda porteve dhe aeroporteve; brenda ritualeve të udhëtarëve nëpër hotele; brenda traumave të njerëzve gjatë një itinerari; duke hulumtuar brenda shkencës së psikologjisë përmes së ashtuquajturës “psikologji e udhëtimit”, a brenda shkencës së anatomisë përmes zbulimeve të saj, si për shembull zbulimi i “pejzës së Akilit”, apo metodave për konservimin e trupave. Megjithëkëtë, duket se autorja evidenton që premisa kryesore e kësaj sprove mbetet emërtimi i vendstacioneve. Kështu, ky libër, në një mënyrë tejet origjinale rrëfimi na përcjell vështirësinë e disiplinimit të lëvizjes së njeriut përmes emërtimit të vendstacioneve në rrugëtimin e tij. Vetëm kështu, lëvizja do të meritojë të quhet rrugëtim, ose më mirë akoma, pelegrinazh. Përktheu: Parajsa Shtini / KultPlus.com
