Albanologu austriak me origjinë hebreje, gjuhëtar dhe mik i madh i shqiptarëve, Norbert Jokli ndërroi jetë më 6 maj të vitit 1942.
I quajtur ndryshe edhe “babai i shkencës së albanologjisë”, Jokli do të konsiderohej që në rini, si një nga studiuesit më të mirë të kohës në fushën e gjuhësisë e kryesisht në lëmin e gjuhëve indoevropiane.
Albanologu do të hidhte vështrimin e tij studimor në gjuhën tonë, duke kryer studime të kalibrit botëror. Në mbështetje edhe të studimeve të Gustav Majerit e të Pedersenit, dr. Jokli do ta cilësonte shqipen si vazhdimësi të ilirishtes dhe të trakishtes.
Kulmin e veprimtarisë shkencore Jokli e arriti me botimin e veprës “Kërkime gjuhësore-kulturo-historike nga fusha e shqipes” (“Linguistisch-kulturhistorische Untersuchungen aus dem Bereich des Albanischen”, 1923, Berlin-Lajpcig).
Me ardhjen në fuqi të Hitlerit më 1933 në Gjermani, punimet e Joklit nisën të refuzoheshin nga botuesit, e po ashtu iu ndërprenë ftesat në konferencat shkencore. Kalvari i Joklit zë fill në maj të vitit 1938, atëherë kur nacionalistët e ekstremit të djathtë nazist nisën ta persekutonin dhe t’i mohonin të drejtat profesionale. Ai kërkoi me ngulm që të vinte në Shqipëri. Ai shkarkua nga detyra dhe u ndalua të futej në zyrën e tij në universitet.
Dekani i fakultetit të filozofisë, Viktor Kristiani, u përpoq t’ia shpëtonte vendin e punës Joklit, por më kot. Pak kohë më vonë Jokli bëri një kërkesë, me mbështetjen e dekanit, për t’u klasifikuar në kategorinë e “personave me gjak të përzier në shkallës së parë” (një kategori që kishte disa të drejta të kufizuara, krahasuar me hebrenjtë), në mënyrë që t’i lejohej hyrja dhe të shfrytëzonte bibliotekat. Por kërkesa iu refuzua.
Jokli bëri përpjekje për të gjetur punë jashtë Austrisë, por edhe këto përpjekje shkuan dëm. Ishte kjo koha kur Shqipëria u përpoq ta shpëtonte nga duart e nazistëve. Në tetor të 1941-it Ernest Koliqi, asokohe Ministër i Arsimi, krijoi enkas për Joklin një post si bibliotekar në Tiranë, duke i ofruar një rrogë prej 600 frangash ari në muaj. Për arritjen e këtij qëllimi u përdorën edhe autoritetet italiane, duke bërë që profesori Karlo Taliavini i universitetit të Padovës e deri tek Galeaco Çianoja, asokohe ministër i jashtëm i Italisë (dhe Shqipërisë bashkë), të ndërhynin pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme të Gjermanisë për ta lejuar Joklin të punonte në Shqipëri.
Por tërë këto përpjekje u refuzuan nga ana e gjermanëve. Jokli, që e kishte pranuar ftesën shqiptare për t’u zhvendosur në Tiranë, kërkoi marrjen me vete të bibliotekës së vet personale në njërin prej aplikimeve që bëri për të lënë Austrinë, gjë që shkaktoi kundërshtimet e ashpra të dekanit Kristiani, i cili kërkonte ta mbante koleksionin e gjerë të Joklit në universitet. Veç veprës së vet, koleksioni i Joklit përmbante, ndër të tjera, edhe dorëshkrimet e fjalorit shqip të Gustav Majerit.
Fundi i jetës së tij ishte tragjik. Norbert Jokli u arrestua nga Gestapoja në 4 mars 1942 në banesën e tij në Vjenë, ku dy nëpunës të Gestapos e rrëmbyen profesorin nga shtëpia.
Në shenjë të pendesës, senati i Universitetit të Vjenës vendosi më 29 prill 1982 ta shkruajë emrin e Norbert Joklit në stendën e nderit të universitetit./ora/KultPlus.com
