Era Berisha
Fotografitë: Enes Sahiti
Interpretuar në dy akte, nën meloditë e muzikës së Pyotr Ilyich Tchaikosvky, baleti “Arrëthyesi” erdhi i bazuar mbi historinë “Arrëthyesi dhe Mbreti i Minjve” nga E.T.A. Hoffmann, mbrëmë brenda sallës AMC. Baleti Kombëtar i Kosovës, Orkestra e Operës së Kosovës dhe Kori i fëmijëve “Okarina” arritën të krijojnë një natë magjike ku u shpalos këndshëm një nga kryeveprat më të dashura të repertorit klasik botëror. Ky balet tashmë është jetësuar për të dytën herë për artdashësit e shumtë dhe duket qartazi që do vazhdojë si traditë vjetore, shkruan KultPlus.
Para se mbrëmja të gjente pikënisjen e vetë, të pranishmit dalëngadalë po zinin vendet e tyre të rezervuara përballë skenës. Skena gjigante nën kujdesin e Ceren Incedursun, ishte e përshtatur për të rrëfyer historinë e baletit “Arrëthyesi”, një kryevepër e njohur dhe e dashur në mbarë botën për aftësinë e tij për të transportuar audiencën në një botë magjepsjeje, gëzimi dhe nostalgjie. Tërheqja e tij e qëndrueshme buron nga një përzierje e përsosur e muzikës, tregimit dhe kërcimit, secila duke kontribuar në hijeshinë e saj të përjetshme.
Historia e baletit – një udhëtim nga pafajësia e fëmijërisë në sferat fantastike të imagjinatës – rezonoi universalisht. Ka ftuar audiencën të ëndërrojë duke rijetuar frikën dhe mrekullinë e zbulimit të një bote ku lodrat marrin jetë, lulet e borës kërcejnë në harmoni dhe ëmbëlsirat performojnë në festë. Kjo temë mahnitëse, e kombinuar me mjedisin e festave, e bëri “Arrëthyesin” një traditë bazë për familjet në mbarë botën. Vizualisht, “Arrëthyesi” është një festë për sytë. Skenat dhe kostumet luksoze shndërrohen në sfera magjike brenda Mbretërisë së Embëlsirave.
Ishte një pamje e bukur që të krijonte ndjesi të paparashikueshme. Skena qe e veshur me perde në ngjyrë të kuqe, teksa ekrani prapa gjatë aktit të parë shfaqte rënien e borës në mënyrë brilante. Një bredh i vitit të ri me disa dhurata poshtë tij, ishte epiqendra kryesore mbi të cilën rrethoheshin plotë balerinë e bashkë me ta edhe një tregim. Balerinat e vogla në anën tjetër, i dhanë hijeshi skenës teksa këmbët e tyre të vogla kur lëviznin, portretizonin mu atë ndjenjën e ngrohtë të shikuesve të ulur prapa tyre.
Orkestra e Operës së Kosovës në krye kishte dirigjentin Renato Balsadonna dhe asistent dirigjentët, Lirjona Sylejmani dhe Edon Ramdani, të cilët shkëlqyen ta drejtonin orkestrën deri në perfeksion. Instrumentistët në anën tjetër dhanë gjithçka nga vetja. Orkestra nuk qe vetëm një sfond i baletit – por vetë shpirti i tregimit, duke frymëzuar emocione dhe atmosferë në çdo moment. Ata krijuan një vend të çudirave dëgjimore ku çdo instrument u bë një personazh më vete. Telat shkëlqyen si ngrica e parë në një mëngjes dimri, meloditë e tyre i ngrenë lëvizjet e balerinëve në lartësitë qiellore. Së bashku, orkestra dhe balerinët u sinkronizuan në mënyrë perfekte, si dy copëza të një frymëmarrjeje të vetme.
Instrumentistët pikturuan të padukshmen – valëvitjen e borës, vezullimin e dritës së yjeve, shushurimën e ëmbëlsirave të pirueteve në Mbretërinë e Ëmbëlsirave, ndërsa balerinët u dhanë formë të qëndrueshme atyre vizioneve. Çdo notë e shtyu historinë tutje, duke vendosur tonin për skenat e trilleve, rrezikut dhe triumfit. Muzika ka fuqinë të transformojë gjithçka, duke ndezur një magji që zgjat vazhdimisht, dhe këtë e ka krijuar mbrëmë Orkestra e Operës së Kosovës. Muzika ka rezonuar përtej veshit, deri në zemër.
Me muzikën brilante nga Tchaikovsky dhe koreografinë klasike nga Ilir Kerni (sipas Marius Petipa, Lev Ivanov), u përçua një elegancë e festave, një vepër që na transportoi në një botë magjike ëndrrash që mori jetë nga çasti në çast. Ky balet qe një simbol i festimeve dimërore dhe një moment i përkryer për të përjetuar artin në gjithë madhështinë e tij. Gjithashtu, ato që erdhën si një simfoni ngjyrash, teksture dhe imagjinate, ishin kostumet e krijuara nga Elva Bella. Kostumet shkëlqenin nën reflektorët e shumtë të vendosur lartë, (kryesisht në ngjyrë të kaltër). Fustanet portretizuan pafajësi, teksa tregonin për shpirtin e ri të vajzave të reja brenda një aventure. Shumë tuta, shumë kurora, shumë bizhuteri e pëlhura vezulluese që shkëlqyen si vesa e mëngjesit, arritën ta përthekojnë këtë mbrëmje në një histori të bukur elegante dhe magjepsëse.
Po ashtu, si qershi mbi tortë kanë ardhur fëmijët e korit “Okarina”, që i dhanë baletit një dimension hyjnor. Zërat e tyre të pastër e engjëllorë u gërshetuan pa probleme në partiturë. Harmonia e tyre erdhi si një reshje e butë bore – një prani delikate por transformuese që përforcoi magjinë në skenë. Kur zërat e tyre bashkoheshin, duket se i bënin jehonë pafajësisë dhe mrekullisë. Çdo notë dukej se barte shpresat dhe ëndrrat e të rinjve, duke lëvizur nëpër hapësirë dhe duke u vendosur butësisht në zemrat e audiencës.
Por, ylli kryesor, mbrëmë qe Trupa e Baletit Kombëtar të Kosovës. Lëvizjet e tyre u shpalosën si një përzierje magjepsëse e bukurisë dhe atletizmit, çdo hap një manifestim vizual i muzikës së Tchaikosvky. Balerinët rrëshqitnin shpesh, kërcenin dhe rrotulloheshin si pa peshë, trupat e tyre gjurmonin magjinë e historisë në ajër. Çdo lëvizje kishte kuptim, duke treguar një përrallë ëndrrash, betejash dhe mrekullish. Krahët e tyre valëviteshin si era nëpër degë të akullta, ndërsa piruetet e tyre të sinkronizuara krijuan një stuhi lëvizjesh, duke e kthyer skenën në një vend të çudirave dimërore.
Pastaj, lëvizjet bëheshin të guximshme dhe dramatike. Kërcimet e larta e shpërthyese përçonin guxim dhe vendosmëri, ndërsa nuk munguan as hapat e mprehtë e të tokëzuar. Balerinët pasqyronin përplasjen e forcave, duke ndërthurur tensionin me tekat lozonjare. Çdo variant shfaqte një shije unike kërcimi. Puna delikate në majë të këmbëve dhe hapat e ndërlikuara u interpretuan magjishëm. Ata thuajse fluturonin me fuqi të personazheve të tyre, qofshin ato princërore apo të tjerë. Pati shumë kthesa që treguan forcë e përsosje. Trupa e BKK-së rrëfeu një simfoni të rrjedhshmërisë, teksa lëvizte sikurse një valë që imitonte shpalosjen e butë të luleve. Çdo lëvizje tregonte një kanavacë mrekullie, duke përzier mjeshtërinë teknike me magjinë e tregimit. Balerinët e shndërruan skenën në një ëndërr të gjallë, ku çdo kërcim sfidoi gravitetin dhe çdo kthesë e çoi audiencën më thellë në botën magjepsëse.
Dua të veçoj katër solistët brenda këtij baleti: Mërgime Morina, Fatmir Smani, Jeta Musolli dhe Fisnik Smani. Hijeshia e tyre përfaqësoi një variacion unik në Mbretërinë e Ëmbëlsirave. Ata erdhën si xhevahire në një kurorë, secili duke ofruar një shije të veçantë dhe verbuese të artit. Solot e tyre nuk ishin thjesht kërcime, por histori të treguara përmes lëvizjes ku secila u shpalos me sharmin dhe karakterin e vet. Trupat e tyre të portretizuara si mëndafshi, qenë të mbushur me pakufi të shumtë lëvizjesh. Ritmet e tyre pasqyruan lëvizje të mprehta, të sakta, sikurse tingëllimat e një zileje. Hapat e shpejtë valëviteshin sa majtas e djathtas, për të treguar një ëndërr ngrohtësie. Ata sfidonin çdo gjë që dilte para tyre. Audienca pati rastin të hyjë brenda një shpërthimi energjik që tregonte për një atletikë të pastër, këmbë të fuqishme që tronditën vendin. Ata lanë publikun pa frymë, por edhe u bënë çelësi kryesor që ata të frymonin. Mishëruan elegancën dhe rafinimin. Krahët e tyre gdhendën harqe precize, piruetet vinin si fjolla dëbore. Ekuilibri i tyre dëshmoi magjinë e “Arrëthyesi-t”, duke na dërguar në një vorbull qiellore. Performancat e tyre ishin po aq të ëmbla dhe të larmishme sa edhe ëmbëlsirat që përfaqësonin, duke magjepsur audiencën me mjeshtërinë e tyre lirike dhe duke lënë një ndjenjë të vazhdueshme mrekullie.
Krejt në fund, ishin duartrokitjet e vazhdueshme për secilin protagonist që frymoi në skenë. Ovacion në këmbë kanë përjetuar të gjithë solistët, instrumentistët, dirigjentët dhe Trupa e Baletit Kombëtar të Kosovës, por vetëm atëherë kur të gjithë njëkohësisht dolën në skenë. Dukej se duartrokitjet e tyre të vakëta nuk i përshtateshin aspak hijeshisë që “Arrëthyesi” ka paraqitur mbrëmë.
Baleti “Nutcracker” është një udhëtim verbues në një botë ku magjia dhe muzika ndërthuren, duke zgjuar shqisat dhe duke ndezur imagjinatën. Fillon në një prag të ftohtë të Krishtlindjeve, ku një festë madhështore shpaloset në ngrohtësinë e një shtëpie madhështore, e mbushur me të qeshura, të ftuar vals dhe shkëlqimin e një peme të shkëlqyer. Mes gëzimit, Klara e re merr një dhuratë kurioze nga kumbari i saj misterioz Drosselmeyer – një Arrëthyes prej druri që duket se mbart një magji të fshehtë. Ndërsa mesnata godet, Klara e gjen veten në një botë të transformuar ku pema e Krishtlindjes rritet në lartësi të larta dhe Arrëthyesi i saj lind, duke udhëhequr një ushtri ushtarësh lodrash kundër mbretit të frikshëm të miut. Beteja e tyre është e ashpër, por fantastike, me përplasje vezulluese me shpata dhe kërcime lozonjare. Kur fitohet fitorja, Arrëthyesi zbulohet si një princ i pashëm dhe së bashku ai dhe Klara nisin një udhëtim të jashtëzakonshëm. Nëpërmjet flokëve të dëborës që rrotullohen, ata rrëshqasin në Tokën e Ëmbëlsirave, një mbretëri vezulluese e sunduar nga Zana mbretërore e Kumbullës së Sheqerit. Këtu ata priten me një festë kërcimesh, secila më magjepsëse se e kaluara: ritmet e mprehta të kafesë arabe, kërcimet e zjarrta të kallamishteve ruse, lulet delikate që bëjnë vals në harmoni të përsosur. Çdo lëvizje, çdo notë e partiturës në rritje të Çajkovskit përshkruan një tapiceri të gjallë mrekullie dhe kënaqësie. Kreshendot e baletit me vallëzimin eterik të Zanës së Kumbullës së Sheqerit, lëvizjet e saj delikate dhe të sakta, si modele të gdhendjes së ngricave në xhamin e dritares. Kur ëndrra zbehet dhe Klara zgjohet pranë pemës, kujtimi i kësaj nate magjike mbetet – një kujtim i bukurisë së pakufishme që shtrihet vetëm përtej velit të realitetit.
“Arrëthyesi” do të mbetet një traditë vjetore, ashtu siç ndodh në të gjitha trupat e baletit anembanë botës, dhe mezi po presim atë të vitit 2025.
Krejt në fund, në një prononcim për KultPlus foli Meriton Ferizi, Ushtrues i Detyrës së Drejtorit të Operës së Kosovës, i cili u nda i kënaqur me shfaqjen.
“Ky ishte bashkëpunimi jonë i parë si institucion i Operës së Kosovës me Baletin Kombëtar, ku kaluam shumë mirë me premierën dhe sonte besoj njëjtë edhe me reprizën. Arrëthyesi, është vepër që hyn në kategorinë e repertorit të vështirë, ku kërkon trupë profesionale të përgatitur shumë mirë si nga ana e balerinëve, ashtu edhe nga ana e instrumentistëve dhe gjithashtu koreografit e dirigjentit me shumë eksperiencë. Andaj, për orkestrën ishte një sfidë e një provimi të dhënë për këto vepra monumentale të vështira, që kërkojnë pjekuri e pervojë edhe për balerinët, instrumentistët e orkestrat me shumë traditë”, ka thënë ai.
Gjithashtu, Sinan Kajtazi, drejtori i Baletit Kombëtar të Kosovës për KultPlus ka thënë se publiku vazhdon të jetë i etur për vepra të tilla.
“Vitin që shkoi, kur për herë të parë realizuam “Arrëthyesin”, pamë se sa i etur është publiku ynë për vepra të tilla, pra për vepra madhështore të repertorit botëror. Ishte krejtësisht e natyrshme që ta konsideronim mbajtjen në repertor të kësaj shfaqjeje çdo dhjetor, dhe këtë vit ashtu vepruam. Si produksion, “Arrëthyesi” këtë vit ishte në një nivel shumë më të lartë se vitin e kaluar, pavarësisht vështirësive teknike që kemi, si mungesa e një teatri të mirëfilltë. Shpresoj që vitin e ardhshëm të arrijmë një nivel edhe më të lartë. Realizimi i një shfaqjeje të tillë, një kryevepër e repertorit botëror si “Arrëthyesi”, na bën një me trupat botërore, të cilat e kanë këtë shfaqje si pjesë të pandashme të fundvitit. Dua ta falënderoj institucionin e Operës së Kosovës për bashkëpunimin në realizimin e shfaqjes këtë vit, si dhe falënderoj të gjithë ata që në çfarëdo forme kanë dhënë kontribut të çmuar për të sjellë magjinë e “Arrëthyesi-t” për dy net radhazi”, ka thënë ai.
Një nga solistët e baletit Arrëthyesi, Fatmir Smani, për KultPlus potencoi se pati privilegjin për të qenë pjesë e këtij Baleti.
“The Nutcracker një shfaqje festive botërore ku çdo trupë e ka privilegjin ta ketë në repertuarin e tyre në fundvit. Për neve si BKK është viti i dytë me radhë që e kemi në repertuarin tonë. Në këtë shfaqje jam paraqitur në rolin e Princit, një rol mjaft sfidues nga ana teknike e lëvizjeve ku me kënaqësinë më të madhe e kam performuar dhe e kam shijuar pa fund. E gjithë trupa e baletit ka dhënë maksimumin e vetë që të realizohet ky projekt edhe pse pa teatër në një sallë të improvizuar, dhe jemi shumë krenarë për faktin që publiku ka shfaqur një interesim të jashtëzakonshëm dhe kjo na bën edhe më të përmbushur në aspektin artistik, poashtu na jep forcë që t’vazhdojmë përpara duke shpresuar që vitet e ardhshme mos ta gjejë Arrëthyesin pa teatër”, thotë Smani.
Po ashtu, Elikona Hysaj Shala, drejtoresha e korit të fëmijëve “Okarina” për pjesëmarrjen e fëmijëve të këtij kori në këtë projekt gjigand është shprehur tejet e lumtur.
“Përshtypjet e mia sigurisht që nuk kanë të mbaruar për të mirë. Çdo herë në secilën mbrëmje që e shënojmë, bëhet çdo herë më e bukur se tjetra. Kjo vjen falë një emocioni të veçantë nga ky organizim. Përfshirja e Korit Okarina po ndodh për të dytën herë brenda këtij projekti të madh. Kjo shfaqje ka aq shumë elemente brenda, dhe ku kaq bukur e ka shkruar kompozitori Çajkovski, ku ka futur edhe pjesën korale të fëmijëve, jo rastësisht, në aktin e parë. Në gjithë aktin e parë mbizotërojnë fëmijët në skenë dhe baleti kulmon me koralen e korit të fëmijëve në partiturë. Mbrëmë ishte një emocion i jashtëzakonshëm. Për fëmijët ka qenë një emocion i rrallë dhe një ndjenjë përgjegjësie edhe më e madhe përballë një orkestre dhe trupë e baletit, profesionale. Për në është një kënaqësi e madhe dhe mbi të gjitha një kujtim që nuk do të shlyhet asnjëherë”, thotë Hysaj-Shala.
Trupa e Baletit Kombëtar të Kosovës: Aulonë Nuhiu, Behie Murtezi, Donmir Bilalli, Drilon Podrimçaku, Elmedina Berisha, Fatmir Smani, Fisnik Smani, Ilir Krasniqi, Jeta Musolli, Kreshnik Musolli, Leonora Rexhepi, Liridon Mziu, Luljeta Ademi, Marigonë Hoxha-Beha, Mimoza Bytyqi, Mërgime Morina, Muhamet Bikliqi, Sabrije Spahiu, Sead Vuniqi, Shpëtim Mejtani, Vjollca Llugiqi, Teuta Krasniqi, Vlora Prizreni, Isa Beg Gjocaj, Erza Limani, Blerta Fanaj, Rigon Krasniqi, Nisa Krasniqi, Ensar Lutaj, Ersa Sopa.
Fëmijët: Jana Përvetica, Erisa Ahmeti, Emy Rose Elshani, Dren Mustafa, Ami Gojani, Sira Rrahmani, Tiara Balaj, Alejna Prizreni, Ana Isufi.
Asistente koreografie: Rovena Shqevi.
Baletmaestre: Jeta Musolli.
Mjeshtër i dritave: Mursel Bekteshi.
Realizues i kostumeve: Shemsi Avdiu./ KultPlus.com
