Jean-Paul Sartre me de Beauvoir, Camus dhe Heidegger, luajti një rol kyç në formësimin e diskursit intelektual të shekullit XX

Nga Albert Vataj

Jean-Paul Sartre (1905-1980) ishte një nga figurat më të shquara të ekzistencializmit dhe një mendimtar me ndikim të thellë në filozofinë dhe letërsinë e shekullit XX. Ai zhvilloi një kornizë filozofike sipas së cilës qeniet njerëzore nuk lindin me një qëllim ose thelb të paracaktuar, por janë të detyruara ta krijojnë vetë kuptimin e ekzistencës së tyre përmes veprimeve dhe zgjedhjeve që bëjnë.

Idetë e Sartrit u formësuan ndjeshëm nga realitetet historike dhe shoqërore të kohës së tij, veçanërisht nga Lufta e Dytë Botërore dhe periudha pas saj. Përvoja e tij gjatë luftës, përfshirë kapjen nga nazistët dhe rezistencën intelektuale kundër fashizmit, e ndikoi thellësisht në konceptimin e lirisë, përgjegjësisë dhe rolit të vuajtjes në vetëpërkufizimin e njeriut. Në kryeveprën e tij filozofike, Qenia dhe asgjëja (1943), ai artikuloi parimin themelor të ekzistencializmit: “Ekzistenca i paraprin thelbit”, duke argumentuar se individët nuk lindin me vlera ose role të përcaktuara, por i krijojnë ato nëpërmjet ndërgjegjes dhe veprimit.

Filozofia e Sartrit theksoi lirinë radikale dhe barrën e përgjegjësisë që ajo sjell, një temë që gjeti jehonë të thellë në klimën intelektuale të Evropës së pasluftës, e cila përpiqej të rigjente kuptimin mes plagëve të fashizmit dhe tmerreve të Holokaustit. Pikëpamjet e tij ekzistencialiste ndikuan gjerësisht jo vetëm në filozofi, por edhe në letërsi, psikologji dhe lëvizjet politike, duke u bërë një pikë referimi për debatet mbi identitetin individual dhe angazhimin shoqëror.

Së bashku me mendimtarë si Simone de Beauvoir, Albert Camus dhe Martin Heidegger, Sartre luajti një rol kyç në formësimin e diskursit intelektual të shekullit XX. Besimi i tij se individi duhet të krijojë vetë thelbin e tij nëpërmjet veprimit dhe përballjes me realitetin frymëzoi breza të tërë për të sfiduar kufizimet e pritshmërive shoqërore dhe për të eksploruar thellësitë e ekzistencës njerëzore. Përmes veprave të tij filozofike dhe letrare, ai la një trashëgimi të pashlyeshme, duke ndikuar jo vetëm mendimin akademik, por edhe kulturën popullore dhe lëvizjet shoqërore./ KultPlus.com

Paul McCartney: Mos e lejoni AI-në t’i dëmtojnë artistët

Këngëtari i njohur Paul McCartney ka paralajmëruar se ndryshimet e mundshme në ligjin për të drejtat e autorit mund të ndikojnë në “shfrytëzimin” e artistëve dhe të dëmtojnë krijimtarinë.

The Guardian ka shkruar se ish-anëtari i grupit “The Beatles” ka thënë se qeveria duhet ta mbrojë punën e krijuesve, duke i kërkuar që të sigurohet që artistët të kenë kontroll mbi materialet e tyre të mbrojtura me të drejtat e autorit.

McCartney e ka shprehur shqetësimin se përdorimi i materialeve të mbrojtura për të trajnuar modelet e inteligjencës artificiale (AI) mund të çojë në humbjen e motivimit për tekstshkruesit dhe artistët, dhe për pasojë të sjellë “humbje të kreativitetit”.

Ai ka shpjeguar situatën për BBC-në.

“Djemtë dhe vajzat e reja krijojnë këngë të bukura, por ata nuk e zotërojnë atë. Dhe kushdo mund t’i kopjojë dhe të përfitojë prej tyre. E vërteta është, paratë po shkojnë diku … Dikush po paguhet, pra pse të mos jetë ai që u ul dhe e shkroi këngën ‘Yesterday’’”, ka thënë McCartney.

Ky debat ka lindur pasi janë shfaqur pasiguri rreth përdorimit të materialeve të mbrojtura për të trajnuar modelet e AI-së. Ka pasur padi nga individë dhe kompani në industrinë krijuese që pretendojnë se përdorimi i paautorizuar i materialeve të tyre është shkelje e të drejtave të autorit.

Ndërkohë, disa organizata botuese dhe media kanë nënshkruar marrëveshje licencimi me kompanitë e AI-së për të lejuar përdorimin e materialeve të tyre për trajnim të modeleve.

McCartney ka paralajmëruar se AI-ja mund të “marrë kontrollin” në botën e artit, dhe ka firmosur një peticion bashkë me aktorë të njohur si Julianne Moore, Stephen Fry dhe Hugh Bonneville, ku shprehen se përdorimi i paautorizuar i veprave krijuese për trajnim të AI-së është një kërcënim i padrejtë për mbijetesën e artistëve dhe nuk duhet të lejohet.

Në një fushatë të ngjashme, autorja Kate Mosse ka mbështetur një kërkesë për ndryshime në ligj për të dhënë mundësinë që krijuesit të negociojnë një pagesë të drejtë kur i licencojnë materialet e tyre.

Qeveria britanike ka njoftuar se do të mbajë një konsultim publik për të shqyrtuar çështjet kryesore të debatit deri më 25 shkurt, duke përfshirë mënyrat për të përmirësuar marrëdhëniet mes industrisë krijuese dhe AI-së, si dhe mënyrat për të siguruar që krijuesit të mund të licencojnë materialet dhe të paguhen drejt.

McCartney i bëri thirrje qeverisë që t’i rishikojë këto plane.
“Ne jemi njerëzit, ju jeni qeveria. Duhet të na mbroni ne, kjo është puna juaj”, ka thënë ai.

Në një notë pozitive, McCartney dhe Ringo Starr përdorën teknologjinë AI për të krijuar këngën “Now And Then” në muajin nëntor të vitit 2023, duke ndarë vokalet e anëtarit të njohur të grupit të tyre, John Lennon nga një demo e incizuar në vitin 1977.

Sekretarja e Kulturës, Lisa Nandy, ka thënë se qeveria beson se artistët, tekstshkruesit dhe krijuesit e tjerë duhet të kenë mundësinë të kontrollojnë përdorimin e materialeve të tyre nga kompanitë e AI-së dhe të mund të negocionin marrëveshje licencimi dhe pagesa të drejta./alsatm/ KultPlus.com

Valery: Mënyra më mirë për t’i bërë ëndrrat e tua realitet është të zgjohesh

Disa thënie nga poeti Paul Valery

Mënyra më mirë për t’i bërë ëndrrat e tua realitet është të zgjohesh.

Një artist në të vërtetë kurrë nuk e mbaron veprën e tij, ai thjesht e braktis atë.

Dashuri do të thotë me qenë të marrë së bashku.

Lufta: një masakër e njerëzve që nuk e njohin njëri tjetrin për përfitimin e njerëzve që e njohin njëri tjetrin por nuk e masakrojnë njëri tjetrin. /KultPlus.com