2. Muzika është për shpirtin, ndërsa palestra për trupin
3. I mençuri gjithmonë dëshiron të shoqërohet me persona më të mirë se vetja
4. E vërteta nuk ekziston te njërëzit, kërkojeni atë në objekte. Këtu Platoni do të thotë se e vërteta ekziston pavarësisht mendimeve, opinioneve. Ajo gjendet jashtë asaj që njerëzit besojnë.
5. Të gjithë mund të bëjnë keq, por nuk munden të bëjnë mirë të gjithë
6. Mëso të vdesësh, që të mësosh të jetosh më mirë
7. Nëse kërkon, do gjesh
8. Të rinjtë duhet t’i shmangen verës (pijes), pasi është gabim t’i shtosh zjarrit zjarr
9. Muzika i jep shpirt universit
10. Të diturit se çfarë ndodh në të vërtetë shkakton dhimbje
11. Objekti (materiali) është kopje jo perfekte, e asaj që vërtetë ekszisron
(Për Platonin matreialet janë iluzion)
12. I mençuri e di se çelësi ndodhet te pyetjet/ KultPlus.com
Platoni ka qenë filozof i Greqisë Antike, njëherit është një ndër filozofët më më nam në gjithë historinë e njerëzimit, përcjell KultPlus.
Ai ka jetuar në vitet 427 p.e.s – 347 p.e.s dhe emri i tij i vërtetë ishte Aristokles.
Ishte student i Sokratit, autor i disa dialogjeve filozofike dhe themelues i Akademisë në Athinë në të cilën akademi studioi edhe Arsitoteli.
Ai u mor me shumë çështje filozofike ku ndër të tjera ishin politika, etika, metafizika, dhe epistemologjia.
Më poshhtë janë disa nga shprehjet e tij filozofike mbi jetën:
Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
Ajo që quajmë mësim është thjesht një proces rikujtimi.
Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com
I lindur në një familje të shquar dhe të pasur në Athinë, Platoni ia ka kushtuar jetën e tij një qëllimi: të ndihmojë njerëzit të arrijnë atë gjendje që ai e quajti: Eudaimonia. Kjo fjalë greke, pothuajse do të thotë ‘lumturi’, por është me të vërtetë më pranë ‘përmbushjes’.
Idetë e Platonit mbeten thellësisht provokative dhe tërheqëse. Ajo që i bashkon është ambicia dhe idealizmi i tyre. Ai donte që filozofia të ishte një mjet për të na ndihmuar të ndryshojmë botën. Një shembull që mund të vazhdojë të frymëzojë.
Çfarë propozon Platoni për t’i bërë njerëzit më të përmbushur?
Mendoni më shumë
Platoni propozoi që jetët tona shkojnë shpesh herë keq, sepse ne pothuajse kurrë nuk i japim vetes kohë për të menduar me kujdes dhe të logjikojmë mjaftueshëm për planet tona. Kështu përfundojmë duke përqafuar vlerat e gabuara, karrierën e gabuar dhe marrëdhëniet e gabuara. Platoni donte të sillte rregull dhe qartësi në mendjet tona.
Frojdi kishte qejf ta pohonte, në fakt ishte Platoni ishte shpikësi i terapisë, duke këmbëngulur se ne mësojmë t’ia nënshtrojmë të gjitha mendimet dhe ndjenjat arsyes tonë. Ai është përpjekur të shkruajë në mënyrë edhe të përsëritur, por thelbi i filozofisë përmblidhet në komandën: “Njih vetveten”.
Dashuro me më shumë mençuri
Platoni është një nga teoricienët e mëdhenj të marrëdhënieve. Libri i tij, Simpoziumi, është një përpjekje për të shpjeguar se çfarë është dashuria në të vërtetë dashuria.
Rëndësia e bukurisë
Askush para Platonit se kishte bërë pyetjen kyçe: Pse i pëlqejmë ne gjërat e bukura? Ai gjeti një arsye interesante: ne shohim tek ato një pjesë të “mirësisë”.
40 thënie nga Platoni për të qenë të lumtur.
1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
2 – Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
3- Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
4 – Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
5 – Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
6 – Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
20- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
21- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
22- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proces rikujtimi.
23- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
24- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
25- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
26- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
27- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
28- Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
29- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
30- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
31- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
32- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
33- Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
34- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
35- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
36- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
37- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
38- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
39- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
40- Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./abcnews.al/KultPlus.com
1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
2 – Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
3- -Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
4 – Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
5 – Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
6 – Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
20 Guxim është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
21- Filozofia nis me kureshtje.
22- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
23- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
24- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proçes rikujtimi.
25- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
26- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
27- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
29- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
30- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
31- Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
32- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
33- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
34- Kujdesi për shëndetin është pengesë e madhe e jetës.
35- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
36- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
37- Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
38- Injoranca në vetvete nuk është aq e tmerrshme apo ekstremisht e keqe, dhe nuk është aspak më e keqja e të këqijave; zgjuarsia e tepërt dhe të mësuarit e tepërt, shoqëruar me ligësinë, janë fatale për manaferra.
39- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
40- Ishte një njeri i mençur ai që shpiku birrën.
41- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
42- Ai i cili nuk është një shërbëtor i mirë nuk do të jetë një mjeshtër të mirë.
43- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
44- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
45- Vështirë të kem njohur ndonjëherë një matematikan i cili të ishte në gjendje të arsyetonte.
46- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
47- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
49- Askush nuk e di nëse vdekja, për të cilën njerëzit kanë frikë se është e keqja më e madhe, nuk mund të jetë e mira më e madhe.
50- Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com
I lindur në një familje të shquar dhe të pasur në Athinë, Platoni ia ka kushtuar jetën e tij një qëllimi: të ndihmojë njerëzit të arrijnë atë gjendje që ai e quajti: Eudaimonia. Kjo fjalë greke, pothuajse do të thotë ‘lumturi’, por është me të vërtetë më pranë ‘përmbushjes’.
Idetë e Platonit mbeten thellësisht provokative dhe tërheqëse. Ajo që i bashkon është ambicia dhe idealizmi i tyre. Ai donte që filozofia të ishte një mjet për të na ndihmuar të ndryshojmë botën. Një shembull që mund të vazhdojë të frymëzojë.
Çfarë propozon Platoni për t’i bërë njerëzit më të përmbushur?
Mendoni më shumë
Platoni propozoi që jetët tona shkojnë shpesh herë keq, sepse ne pothuajse kurrë nuk i japim vetes kohë për të menduar me kujdes dhe të logjikojmë mjaftueshëm për planet tona. Kështu përfundojmë duke përqafuar vlerat e gabuara, karrierën e gabuar dhe marrëdhëniet e gabuara. Platoni donte të sillte rregull dhe qartësi në mendjet tona.
Frojdi kishte qejf ta pohonte, në fakt ishte Platoni ishte shpikësi i terapisë, duke këmbëngulur se ne mësojmë t’ia nënshtrojmë të gjitha mendimet dhe ndjenjat arsyes tonë. Ai është përpjekur të shkruajë në mënyrë edhe të përsëritur, por thelbi i filozofisë përmblidhet në komandën: “Njih vetveten”.
Dashuro me më shumë mençuri
Platoni është një nga teoricienët e mëdhenj të marrëdhënieve. Libri i tij, Simpoziumi, është një përpjekje për të shpjeguar se çfarë është dashuria në të vërtetë dashuria.
Rëndësia e bukurisë
Askush para Platonit se kishte bërë pyetjen kyçe: Pse i pëlqejmë ne gjërat e bukura? Ai gjeti një arsye interesante: ne shohim tek ato një pjesë të “mirësisë”.
40 thënie nga Platoni për të qenë të lumtur.
1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
2 – Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
3- Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
4 – Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
5 – Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
6 – Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
20- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
21- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
22- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proces rikujtimi.
23- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
24- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
25- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
26- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
27- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
28- Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
29- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
30- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
31- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
32- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
33- Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
34- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
35- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
36- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
37- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
38- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
39- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
40- Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./abcnews.al/KultPlus.com
Gjendet vendi i sepulturës së Platoni, filozofit të madh të Greqisë Antike. Është e dokumentuar në papiruset e gjetura në Ercolano, qytezë që u shkrumbua në vitin 79 të e.s nga Vesuvi së bashku me Pompein. Ndodhej në kopshtin e rezervuar për të në Akademinë e Athinës, pranë Museion ose ndryshe i njohur me Tempulli i Muzave.
Zbulimi është i përmbyllur në një mijë fjalë në Papirusin e Historisë së Akademisë së Filodemit të Gadarës, ku janë gjetur 10 fragmente të reja.
Në text shkruhet se Platoni u shit si skllav në 404 p.e.s kur Spartanët pushtuan ishullin e Egina, menjëherë pas vdekjes së Sokratit rreth vitit 399 p.e.s. Deri më sot mendohej se a u shit si skllav në vitin 387 gjatë qëndrimit në Sicili, ku qe i ftuar i Dinoisit të Siracusës.
Në tekst flitet për natën e fundit të tij, por edhe për rrethanat të tjera të reja e të panjohura mbi Orakullin e Delfi.
Platoni, së bashku me Sokratin dhe Aristotelin, kanë qenë ndër mendjet me të ndritura të njerëzimit, dhe themeluan bazat e mendimit filozofik perëndimor./tema/KultPlus.com
1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
2 – Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
3- -Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
4 – Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
5 – Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
6 – Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
20 Guxim është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
21- Filozofia nis me kureshtje.
22- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
23- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
24- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proçes rikujtimi.
25- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
26- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
27- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
29- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
30- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
31- Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
32- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
33- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
34- Kujdesi për shëndetin është pengesë e madhe e jetës.
35- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
36- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
37- Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
38- Injoranca në vetvete nuk është aq e tmerrshme apo ekstremisht e keqe, dhe nuk është aspak më e keqja e të këqijave; zgjuarsia e tepërt dhe të mësuarit e tepërt, shoqëruar me ligësinë, janë fatale për manaferra.
39- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
40- Ishte një njeri i mençur ai që shpiku birrën.
41- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
42- Ai i cili nuk është një shërbëtor i mirë nuk do të jetë një mjeshtër të mirë.
43- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
44- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
45- Vështirë të kem njohur ndonjëherë një matematikan i cili të ishte në gjendje të arsyetonte.
46- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
47- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
49- Askush nuk e di nëse vdekja, për të cilën njerëzit kanë frikë se është e keqja më e madhe, nuk mund të jetë e mira më e madhe.
50- Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com
Platoni ka qenë filozof i Greqisë Antike, njëherit është një ndër filozofët më me nam në gjithë historinë e njerëzimit.
Ai ka jetuar në vitet 427 p.e.s – 347 p.e.s dhe emri i tij i vërtetë ishte Aristokles.
Ishte student i Sokratit, autor i disa dialogjeve filozofike dhe themelues i Akademisë në Athinë në të cilën akademi studioi edhe Aristoteli.
Ai u mor me shumë çështje filozofike ku ndër të tjera ishin politika, etika, metafizika, dhe epistemologjia.
Më poshtë po ju sjellim disa nga shprehjet e tij filozofike mbi jetën:
Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
Askush nuk është më i urryer se ai që e flet të vërtetën.
Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
Ajo që quajmë mësim është thjesht një proces rikujtimi.
Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com
Alegoria e shpellës është vepër e filozofit grek, Platonit, dhe është simbol i dijes njerëzore. Sipas këtij miti, njeriu nuk është veçse një i burgosur në një shpellë, dhe bota siç e njeh njeriu, është vetëm reflektim apo projektim i realitetit.
Realiteti i vërtetë është jashtë shpellës, është e vështirë të imagjinohet nëse nuk kemi dalë kurrë nga shpella, dhe jemi mësuar të jetojmë në një lloj hijeje apo refleksi të saj. Në këtë kuptim, nuk jemi të vetëdijshëm për ekzistencën e realitetit, ose jemi, por kemi frikë.
Po çfarë përfaqëson shpella në jetën e përditshme? Mund të jetë familja, shtëpia apo mjedisi ku jemi rritur. Eshtë normale që, qysh prej moshës së vogël na janë ngulitur vlera të ndryshme, që nga ato fetare, tek ato politike.
Lindja jonë në brendësi të komunitetit bën që të rritemi me disa tradita, të cilat plazmojnë identitetin tonë. Për këtë arsye, përballë asaj që është e re, shumë njerëz shfaqen të heshtur: pikërisht prej frikës se mos humbasin identitetin.
Për shkak të faktit që jemi vazhdimisht në kërkim të sigurive, e bëjmë tendencë tonën që të përqafojmë vlerat dhe idetë e njerëzve që duam. Në këtë kuptim, as shoqëria dhe as familja nuk na mësojnë që të “shohim” (edhe pse mund të vëzhgojmë).
Nuk na ndihmojnë për zhvillim e një pikëvështrimi kritik ndaj gjërave. Pak fëmijë e kanë fatin që të rriten në një mjedis që i shtyn të analizojnë, përballen dhe zhvillojnë një mendim të vetin, ashtu sikurse dhe të praktikojnë autokoshiencën. Filozofi.al / KultPlus.com
Platoni ka qenë filozof i Greqisë Antike, njëherit është një ndër filozofët më më nam në gjithë historinë e njerëzimit, përcjellë KultPlus.
Ai ka jetuar në vitet 427 p.e.s – 347 p.e.s dhe emri i tij i vërtetë ishte Aristokles.
Ishte student i Sokratit, autor i disa dialogjeve filozofike dhe themelues i Akademisë në Athinë në të cilën akademi studioi edhe Arsitoteli.
Ai u mor me shumë çështje filozofike ku ndër të tjera ishin politika, etika, metafizika, dhe epistemologjia.
Më poshhtë janë disa nga shprehjet e tij filozofike mbi jetën:
Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.
Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.
Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.
Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.
Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita
Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.
Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.
Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.
Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.
Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.
I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.
Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.
Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.
Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.
Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.
Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.
Ajo që quajmë mësim është thjesht një proces rikujtimi.
Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.
Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.
Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.
Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.
Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.
Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.
Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.
Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.
Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.
Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.
Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.
Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.
Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.
Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.
Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.
Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com
Letërsia dhe filozofia, janë të mbushura me vizione të utopisë, të shkruara nga mendimtarë që i përkasin rrymave të ndryshme ideologjike. Disa prej tyre bazohen në sisteme alternative ekonomike; të tjerët i përshtaten një pikëpamje specifike të psikologjisë njerëzore; dhe të tjerë akoma shpresojnë të gjejnë harmoni me natyrën.
Si gati në çdo fushë tjetër të përpjekjeve intelektuale, të gjithë ata i detyrohen shumë Platonit, që e bëri i pari. Libri “Republika” i filozofit të Greqisë së Lashtë përmban skicën e parë të njohur mbi një shoqëri utopike. Pjesërisht një alegori, pjesërisht një propozim politikash legjitime, dhe pjesërisht kritikë e sistemeve ekzistuese, libri ofron shumë ide që flasin mbi një qytet ideal. Por për fat të keq siç do ta shohim së shpejti, askush nuk do të dëshironte të jetonte atje.
Utopia e parë
Shumica e letërsisë utopike fillon me përpjekjen për t’i dhënë përgjigje pyetjes “Çfarë është shoqëria ideale?”. “Republika” e Platonit fillon duke u përpjekur t’i përgjigjet pyetjes: “Çfarë është drejtësia dhe a është mirë që një person të jetë i drejtë?”. Kjo është një pyetje shumë e rëndësishme, dhe Platoni i përgjigjet asaj me analogji nëpërmjet personazhit të tij kryesor Sokratit.
Ai thotë se drejtësia në qytetin ideal, është e ngjashme me drejtësinë e një personi dhe duke e kuptuar drejtësinë në shkallën më të madhe dhe më të lehtë për t’u parë, ne mund ta kuptojmë atë në shkallën më të vogël. Qyteti, i quajtur Kalipolis, do të qeverisej nga mbretër-filozofë.
Të zgjedhur për mençurinë e tyre, këta sundimtarë do të arsimoheshin për 50 vjet përpara se të merrnin kontrollin e qytetit. Të udhëhequr nga kuptimi i tyre për të mirën, të drejtën dhe mënyrën se si ta arrinin atë, ata do ta çonin qytetin drejt paqes dhe prosperitetit.
Burrat dhe gratë do të trajtoheshin në mënyrë të barabartë, pasi Platoni nuk mund të gjejë asnjë arsye pse gratë mund të mos jenë në gjendje të bëjnë atë që bëjnë burrat brenda kufijve të arsyeshëm. Të gjithë fëmijëve do t’u jepej një arsim cilësor i përshtatshëm për talentet e tyre natyrore.
Dhe kjo fundit do të orientohej drejt krijimit të qytetit më të mirë të mundshëm, me lumturi, virtyte dhe një harmoni të niveleve të larta, ose të paktën siç e konceptoi Platoni. Qyteti do ta arrinte këtë gjë nëpërmjet një serie gjithnjë e më totalitare ligjesh dhe rregulloresh, që do të garantonin funksionin e tij, pa marrë shumë parasysh dëshirat e deklaruara të popullatës.
Ndërsa shumë nga specifikat janë lënë të padeklaruara, ajo që thuhet është e bollshme. Qyteti përmbante një sistem kastash të ngurtësuara, ku nuk lejoheshin ndryshime sociale të mundshme për të rriturit. Megjithatë, fëmijët e tyre mund të gradoheshin ose uleshin në detyrë në bazë të mënyrës se si paraqiteshin në shkollë.
Shtresa e gardianëve dhe e luftëtarëve që e sundonin dhe mbronin qytetin, do të ishte pa prona personale dhe private, duke jetuar në vendbanime komunale të financuara nga taksat e mbledhura nga shtresat e ulëta. Të gjithë sundimtarët do të zgjidheshin nga kjo klasë.
Ndërkohë familjet nuk do të ekzistonin më si njësi të vetme. Në vend të kësaj, fëmijët e lindur nga martesat e sanksionuara nga shteti do të rriteshin nga shteti. Krahas kësaj do të ishte në fuqi një sistem eugjenik që lejonte vrasjen e foshnjave që lindin nga “prindër inferiorë” ose kromozome “me defekt”.
Po ashtu, do të përdoreshin disa manipulime, për t’u siguruar që prindërit me cilësi më të ulëta të mos kontaminonin linjat e gjakut të njerëzve me cilësi më të lartë. Për të garantuar respektimin e së vërtetës, të gjithë poetët duhet të dëboheshin nga vendi.
Të gjitha veprat e kulturës, nga dramat deri tek tregimet që u tregohen fëmijëve para gjumit, do të miratoheshin nga pushtetarët. Natyrisht, këta sundimtarë janë të vetmit njerëz të aftë për të kuptuar “të vërtetën” në vend të imitimeve të saj surrogato.
Sistemi do të reziston falë një “gënjeshtre fisnike”, duke i siguruar njerëzit e thjeshtë se shpirtrat ndahen në disa kategori. Mbretërit filozofë kanë një shpirt të artë, ndihmësit dhe luftëtarët e tyre kanë një shpirt të argjendtë, ndërsa fermerët, punëtorët dhe mjeshtrit janë bërë metafizikisht prej bronzi dhe hekuri.
Gënjeshtra përfshin paralajmërimin se gjithçka do të shembet nëse në krye do të vihen njerëz të ndërtuar keq. Dhe ajo është e destinuar të dështojë, siç sugjeron Platoni për të gjitha regjimet politike. Tingëllon këndshëm, apo jo?
Filozofi Karl Poper, kundërshtimet e të cilit ndaj totalitarizmit janë shfaqur në disa nga librat e tij, mendonte se idetë e shfaqura në “Republika“ e Platonit ishin marrë shumë seriozisht. Me përkushtimin e tij ndaj idesë se inxhinieria sociale nuk është vetëm e mundur, por shpeshherë edhe e dëshirueshme, dhe se gjithçka është e lejuar për sa kohë që politika drejtohet drejt së mirës “objektive”, Poper sugjeron se libri i Platonit frymëzoi intelektualishtlëvizjet totalitare të shekullit XX-të.
Vetë Ajatollah Khomeini, themeluesi i Republikës Islamike të Iranit dhe udhëheqësi i Revolucionit Iranian, u frymëzua nga ky libër kur themeloi qeverinë e re iraniane, së bashku me mbretin-filozof. Se sa mirë funksionoi kjo gjë mbetet ende një subjekt debati. Filozofi Bertrand Rasëll, një tjetër kritik i librit në fjalë, argumentoi se libri kishte predispozitë të merrej seriozisht si një shoqëri që mund të krijohej në Greqinë e lashtë. Ndërkohë çdo ide e utopisë – moderne apo e lashtë – do të bazohet tek supozimet për njerëzit, shoqëritë, drejtësinë dhe koncepte të tjera që dikush tjetër do t’i konsiderojë të diskutueshme.
Nga 2000 vite para kur Platoni shkroi librin tij, gjithçka që ai tha është shndërruar nga një libër i saktë në një vizion absurd. Rrjedhimisht, qyteti i tij i përsosur na duket sot monstruoz. Megjithatë, diskutimi i nxitur nga debati nëse Kalipolisi i Platonitështë ideal, praktik apo edhe i mundshëm, e ka çuar përpara kuptimin tonë mbi etikën dhe filozofinë politike.
Tek e fundit, ne duhet të pyesim veten pse na pëlqejnë konceptet si liria dhe demokracia kur përballemi me një alternativë që supozohet se na ofron një shoqëri më të mirë. Si gjithmonë, ne mund t’i detyrohemi Platonit një falënderim, edhe pse në përgjithësi e refuzojmë filozofinë e tij. / Big Think / KultPlus.com
Letërsia dhe filozofia, janë të mbushura me vizione të utopisë, të shkruara nga mendimtarë që i përkasin rrymave të ndryshme ideologjike. Disa prej tyre bazohen në sisteme alternative ekonomike; të tjerët i përshtaten një pikëpamje specifike të psikologjisë njerëzore; dhe të tjerë akoma shpresojnë të gjejnë harmoni me natyrën.
Si gati në çdo fushë tjetër të përpjekjeve intelektuale, të gjithë ata i detyrohen shumë Platonit, që e bëri i pari. Libri “Republika” i filozofit të Greqisë së Lashtë përmban skicën e parë të njohur mbi një shoqëri utopike. Pjesërisht një alegori, pjesërisht një propozim politikash legjitime, dhe pjesërisht kritikë e sistemeve ekzistuese, libri ofron shumë ide që flasin mbi një qytet ideal. Por për fat të keq siç do ta shohim së shpejti, askush nuk do të dëshironte të jetonte atje.
Utopia e parë
Shumica e letërsisë utopike fillon me përpjekjen për t’i dhënë përgjigje pyetjes “Çfarë është shoqëria ideale?”. “Republika” e Platonit fillon duke u përpjekur t’i përgjigjet pyetjes: “Çfarë është drejtësia dhe a është mirë që një person të jetë i drejtë?”. Kjo është një pyetje shumë e rëndësishme, dhe Platoni i përgjigjet asaj me analogji nëpërmjet personazhit të tij kryesor Sokratit.
Ai thotë se drejtësia në qytetin ideal, është e ngjashme me drejtësinë e një personi dhe duke e kuptuar drejtësinë në shkallën më të madhe dhe më të lehtë për t’u parë, ne mund ta kuptojmë atë në shkallën më të vogël. Qyteti, i quajtur Kalipolis, do të qeverisej nga mbretër-filozofë.
Study Looks at When Dogs Should Start Receiving Cancer ScreeningsKeep Watching
Të zgjedhur për mençurinë e tyre, këta sundimtarë do të arsimoheshin për 50 vjet përpara se të merrnin kontrollin e qytetit. Të udhëhequr nga kuptimi i tyre për të mirën, të drejtën dhe mënyrën se si ta arrinin atë, ata do ta çonin qytetin drejt paqes dhe prosperitetit.
Burrat dhe gratë do të trajtoheshin në mënyrë të barabartë, pasi Platoni nuk mund të gjejë asnjë arsye pse gratë mund të mos jenë në gjendje të bëjnë atë që bëjnë burrat brenda kufijve të arsyeshëm. Të gjithë fëmijëve do t’u jepej një arsim cilësor i përshtatshëm për talentet e tyre natyrore.
Dhe kjo fundit do të orientohej drejt krijimit të qytetit më të mirë të mundshëm, me lumturi, virtyte dhe një harmoni të niveleve të larta, ose të paktën siç e konceptoi Platoni. Qyteti do ta arrinte këtë gjë nëpërmjet një serie gjithnjë e më totalitare ligjesh dhe rregulloresh, që do të garantonin funksionin e tij, pa marrë shumë parasysh dëshirat e deklaruara të popullatës.
Ndërsa shumë nga specifikat janë lënë të padeklaruara, ajo që thuhet është e bollshme. Qyteti përmbante një sistem kastash të ngurtësuara, ku nuk lejoheshin ndryshime sociale të mundshme për të rriturit. Megjithatë, fëmijët e tyre mund të gradoheshin ose uleshin në detyrë në bazë të mënyrës se si paraqiteshin në shkollë.
Shtresa e gardianëve dhe e luftëtarëve që e sundonin dhe mbronin qytetin, do të ishte pa prona personale dhe private, duke jetuar në vendbanime komunale të financuara nga taksat e mbledhura nga shtresat e ulëta. Të gjithë sundimtarët do të zgjidheshin nga kjo klasë.
Ndërkohë familjet nuk do të ekzistonin më si njësi të vetme. Në vend të kësaj, fëmijët e lindur nga martesat e sanksionuara nga shteti do të rriteshin nga shteti. Krahas kësaj do të ishte në fuqi një sistem eugjenik që lejonte vrasjen e foshnjave që lindin nga “prindër inferiorë” ose kromozome “me defekt”.
Po ashtu, do të përdoreshin disa manipulime, për t’u siguruar që prindërit me cilësi më të ulëta të mos kontaminonin linjat e gjakut të njerëzve me cilësi më të lartë. Për të garantuar respektimin e së vërtetës, të gjithë poetët duhet të dëboheshin nga vendi.
Të gjitha veprat e kulturës, nga dramat deri tek tregimet që u tregohen fëmijëve para gjumit, do të miratoheshin nga pushtetarët. Natyrisht, këta sundimtarë janë të vetmit njerëz të aftë për të kuptuar “të vërtetën” në vend të imitimeve të saj surrogato.
Sistemi do të reziston falë një “gënjeshtre fisnike”, duke i siguruar njerëzit e thjeshtë se shpirtrat ndahen në disa kategori. Mbretërit filozofë kanë një shpirt të artë, ndihmësit dhe luftëtarët e tyre kanë një shpirt të argjendtë, ndërsa fermerët, punëtorët dhe mjeshtrit janë bërë metafizikisht prej bronzi dhe hekuri.
Gënjeshtra përfshin paralajmërimin se gjithçka do të shembet nëse në krye do të vihen njerëz të ndërtuar keq. Dhe ajo është e destinuar të dështojë, siç sugjeron Platoni për të gjitha regjimet politike. Tingëllon këndshëm, apo jo?
Filozofi Karl Poper, kundërshtimet e të cilit ndaj totalitarizmit janë shfaqur në disa nga librat e tij, mendonte se idetë e shfaqura në “Republika“ e Platonit ishin marrë shumë seriozisht. Me përkushtimin e tij ndaj idesë se inxhinieria sociale nuk është vetëm e mundur, por shpeshherë edhe e dëshirueshme, dhe se gjithçka është e lejuar për sa kohë që politika drejtohet drejt së mirës “objektive”, Poper sugjeron se libri i Platonit frymëzoi intelektualishtlëvizjet totalitare të shekullit XX-të.
Vetë Ajatollah Khomeini, themeluesi i Republikës Islamike të Iranit dhe udhëheqësi i Revolucionit Iranian, u frymëzua nga ky libër kur themeloi qeverinë e re iraniane, së bashku me mbretin-filozof. Se sa mirë funksionoi kjo gjë mbetet ende një subjekt debati. Filozofi Bertrand Rasëll, një tjetër kritik i librit në fjalë, argumentoi se libri kishte predispozitë të merrej seriozisht si një shoqëri që mund të krijohej në Greqinë e lashtë. Ndërkohë çdo ide e utopisë – moderne apo e lashtë – do të bazohet tek supozimet për njerëzit, shoqëritë, drejtësinë dhe koncepte të tjera që dikush tjetër do t’i konsiderojë të diskutueshme.
Nga 2000 vite para kur Platoni shkroi librin tij, gjithçka që ai tha është shndërruar nga një libër i saktë në një vizion absurd. Rrjedhimisht, qyteti i tij i përsosur na duket sot monstruoz. Megjithatë, diskutimi i nxitur nga debati nëse Kalipolisi i Platonit është ideal, praktik apo edhe i mundshëm, e ka çuar përpara kuptimin tonë mbi etikën dhe filozofinë politike.
Tek e fundit, ne duhet të pyesim veten pse na pëlqejnë konceptet si liria dhe demokracia kur përballemi me një alternativë që supozohet se na ofron një shoqëri më të mirë. Si gjithmonë, ne mund t’i detyrohemi Platonit një falënderim, edhe pse në përgjithësi e refuzojmë filozofinë e tij. / Big Think – Bota.al / KultPlus.com
Nga Platoni deri tek Kamy, 20 thënie mbi të vërtetën.
“Faktet nuk pushojnë së ekzistuari vetëm sepse ato injorohen.” – Aldous Huxley
“Të thuash të vërtetën në një kohë mashtrimi është veprim revolucionar.” – George Orwell
“Më shumë se dashurinë, se paranë, se famën, më jepni të vërtetën.” – Henry David Thoreau
“Kur i tregoni dikujt të vërtetën, bëjeni të qeshet, përndryshe ata do të ju vrasin.” – George Bernard Shaw
“Çdo gjë që e dëgjojmë është një opinion dhe jo fakt. Çdo gjë që e shohim është një perspektiv dhe jo e vërtetë.” – Marcus Aurelius
“E vërteta nuk është gjithmonë e bukur, por ama etja për të është.” – Nadine Gordimer
“Ne jetojmë në një epokë ku nevojat e vetme janë gjërat e panevojshme.” – Oscar Wilde
“E vërteta kurrë nuk e dëmton një kauzë të drejtë.” – Mahatma Gandhi
“Kur e vërteta zëvendësohet me heshtje, heshtja është gënjeshtër.” – Yevgeny Yevtushenko
“Nëse dëshironi të jeni një kërkues real i së vërtetës, është e domosdoshme që të paktën një herë në jetën tuaj të dyshoni, sa më shumë që të jetë e mundur, në çdo gjë.” – Rene Descartes
“Ashtu sikur të gjithë ëndërrimtarët, edhe unë e ngatërroj zhgënjimin më të vërtetën.” – Jean Paul Sartre
“E vërteta është në anën e të shtypurve.” – Malcolm X
“Njeriu mendje lartë më shumë duhet të brengoset për të vërtetën se sa për atë se çfarë mendojnë të tjerët.” – Aristoteli
“Nuk duhet kurrë ta nderoni njeriun më shumë se të vërtetën.” – Platoni
“Idealet të cilat gjithmonë kanë ndriçuar para meje dhe më kanë mbushur mua me kënaqësi janë mirësia, e bukura dhe e vërteta.” – Albert Einstein
“Bindjet janë armiqë shumë më të rrezikshëm të së vërtetës se sa gënjeshtrat.” – Friedrich Nietzsche
“Hipokritët ofendohen nga e vërteta.” – Jess C. Scott
“Nuk është e lehtë të rrish i heshtur atëherë kur heshtja është gënjeshtër.” – Victor Hygo
“Ajo që nuk mund të thuhet mbi të gjitha nuk duhet të heshtet por të shkruhet.” – Jacques Derrida
“Ta thuash të vërtetën është shumë e vështirë dhe të rinjtë rrallëherë janë në gjendje ta thonë atë.” – Leo Tolstoy / KultPlus.com
Ndoshta alegoria më e famshme në filozofi është Alegoria e Shpellës së Platonit, në të cilën Platoni, nëpërmjet Sokratit, krahason njerëzit të cilëve u mungon mësimi filozofik, me të burgosurit që kanë kaluar tërë jetën e tyre në një shpellë të nëndheshme dhe nuk e kuptojnë se ekziston një botë e madhe, përtej asaj që ata perceptojnë. Alegoria e Shpellës nuk është tamam një mit, për aq sa i mungon dimensioni i shenjtë që është thelbi i mitit. Por Platoni shkroi gjithashtu mitet e ‘mirëfillta’ në dialogët e tij sokratike, duke kapërcyer kështu – dhe në mënyrë të pazakontë për kohën – ndarjen e mprehtë midis mitos dhe logos: midis rrëfimit dhe ligjërimit të arsyetuar.
Platoni nuk shkroi argumente analitike të thata, por dialogë të gjallë fiktivë ose gjysmëfiktivë, duke e bërë atë një nga filozofët më të lexueshëm nga të gjithë. Dialogët e tij të mëparshëm paraqesin Sokratin duke pyetur një ose më shumë njerëz për kuptimin e një koncepti të veçantë, si bukuria, guximi ose devotshmëria, në mënyrë që të ekspozojë kontradiktat në supozimet e tyre dhe të provokojë një rivlerësim të konceptit – një metodë debati që është bërë e njohur si metoda e elenchus (‘përgënjeshtrimit’) ose metoda Sokratike.
Në dialogët e tij, Platoni thuri mite, alegori dhe metafora. Për shembull, ai krahasoi shpirtin (aka mendje – psikikë) te një karrocier në një karrocë të tërhequr nga dy kuaj me krahë, njëri i zbutur dhe fisnik (arsyeja), tjetri i egër dhe i padisiplinuar (pasioni). Të gjithë dialogët e tij, me përjashtim të vetëm atij të Kritonit, përmbajnë imazhe kafshësh dhe vetë Sokrati krahasohet në mënyra të ndryshme me një mizë, një mjellmë, një gjarpër, një lejlek dhe një pjell – dhe jashtë mbretërisë së kafshëve, me një kavanoz të zbrazët të mbushur me ide të njerëzve të tjerë dhe një mami, që ndihmon shpirtrat shtatzënë të pjellin urtësi. Ky është zëri i MenoS, një gjeneral i ri mercenar me prirje filozofike, tek “Meno” e Platonit:
“O Sokrat, më thoshin, para se të të njihja, se ti gjithmonë vë në dyshim veten dhe i bën të tjerët të dyshojnë; dhe tani ti po ushtron magjitë e tua mbi mua, dhe unë thjesht po magjepsem e pothuaj po dal mendsh. Dhe nëse mund të guxoj të bëj një shaka me ju, ju më dukeni si në pamjen tuaj ashtu edhe në fuqinë tuaj ndaj të tjerëve, se jeni shumë si peshku silur i sheshtë, i cili torturon ata që i afrohen dhe e prekin, siç po bën ti tani me mua. Sepse shpirti im dhe gjuha ime janë vërtet të turbullt dhe nuk di si t’ju përgjigjem… Dhe mendoj se jeni shumë i mençur që nuk jeni larguar nga shtëpia, sepse nëse do kishit bërë në vende të tjera siç bëni në Athinë, do të ju fusnin në burg si magjistar.”
Platoni përdori edhe mitet tradicionale dhe të tjera, të cilat ai i përshtati ose i shpiku për qëllimet e tij – mitet më të famshme të shpikura janë Miti i Atlantidës, Miti i Aristofanit dhe Miti i Erit. Po pse duheshin shfaqur mitet? Pse të mos shkruhej thjesht filozofi “e pastër”?
Mitet dhe metaforat e Platonit shërbejnë për qëllime të shumta. Për shembull, Miti i Atlantidës shërben si një shpalosje e vizionit të Platonit për një shoqëri ideale. Dhe metafora e Karrocës mbështetet në teorinë e tij të dijes, teorinë e formave dhe teorinë e dashurisë, duke treguar se si të gjitha përshtaten dhe punojnë së bashku: karrocat e shpirtrave që janë më të ngjashëm me perënditë janë në gjendje të ngjiten mjaft lart, për të ngritur kokat e tyre mbi pragun e qiellit dhe për të parë format universale. Shpirtrat që vështrojnë më gjatë format janë rimishëruar si filozofë, artistë dhe dashnorë të vërtetë dhe janë aq të përfshirë nga ajo që kanë parë, saqë harrojnë gjithçka nga interesat tokësore.
Por përtej përdorimeve të tyre thjesht njohëse, mitet e Platonit kanë gjithashtu një funksion të rëndësishëm emocional, duke e bërë filozofinë e tij më të kapshme dhe tërheqëse; madje, herë pas here, goditëse. Pak njerëz dinë për ndërlikimet e Republikës së Platonit, por pothuajse të gjithë kanë dëgjuar për Atlantis, e cila ka frymëzuar libra të panumërt dhe madje edhe një film të Disney-t. Tek Lisis, Sokrati thotë se bukuria është një “gjë e butë, e lëmuar, e rrëshqitshme” që “rrëshqet kollaj dhe përshkon shpirtrat tanë”, dhe mitet e Platonit thjesht pikojnë bukuri. Tek Charmides, Sokrati i tregon Charmides-it të ri, i cili ka vuajtur nga dhimbja e kokës, për një ilaç për dhimbjet e kokës, që e mësoi nga mjeku mistik i mbretit të Trakës. Megjithatë, ky magjistar i madh e kish paralajmëruar se është më mirë të kurosh shpirtin para se të kurosh trupin, pasi shëndeti dhe lumturia në fund të fundit varen nga gjendja e shpirtit:
“Ai tha se të gjitha gjërat, të mira e të këqija, në trup dhe në të gjithë njeriun, burojnë nga shpirti dhe përhapen prej andej… Duhet, pra, të trajtohet shpirti para së gjithash, nëse do që koka dhe pjesa tjetër e trupit të jenë mirë. Ai tha se shpirti trajtohet me hijeshi të caktuara, Charmides im i dashur, dhe se këto bukuri janë fjalët e bukura. Si rezultat i fjalëve të tilla, lind vetëkontrolli brenda shpirtrave. Kur ai lind dhe është i pranishëm tek ata, atëherë është e lehtë të kesh shëndet, si për kokën ashtu edhe për pjesën tjetër të trupit.”
Ky është një himn për fuqinë e gjuhës! Për Platonin, miti është një mjet për të anashkaluar arsyen dhe për t’u futur drejtpërdrejt në aspektet më dominuese emocionale dhe irracionale të shpirtit. Është gjithashtu një mjet për të arritur përtej kufijve të arsyes dhe gjuhës, për të kuptuar të vërtetat e thella, madje mistike, një mënyrë, nëse dëshironi, për të thënë të pathënën.
Një mit që e krijon Platoni (edhe pse nuk prezantohet si mit) është historia e origjinës së metodës së elenchus ose vetë dialogut filozofik, që, në fakt, është shumë më përpara Sokratit. Por nëse duhet t’i besohet Platonit, Sokrati filloi metodën e elenchus në përgjigje të një orakulli. Tek Apologjia, Platoni tregon se, një herë e një kohë, miku i Sokratit, Charephon, e pyeti orakullin në Delfi nëse kishte ndonjë më të mençur se Sokrati, dhe priftëresha e Apollonit u përgjigj se nuk kishte njeri më të mençur.
Për të zbuluar domethënien e kësaj thënieje hyjnore, Sokrati pyeti një numër njerëzish, që mbaheshin si të mençur për koncepte të ndryshme dhe në secilin rast arriti në përfundimin: “Kam gjasa të jem më i mençur se ai në një masë kaq të vogël, saqë nuk mendoj se e di atë çfarë nuk e di.” Që atëherë, Sokrati iu përkushtua shërbimit të perëndive duke kërkuar këdo që mund të ishte i mençur dhe “nëse nuk është, t’i i tregoj se nuk është”.
Për Platonin, domethënia e këtij miti nuk është se ai i atribuon një origjinë metodës së elenchus, por se e përshkruan mësuesin e tij Sokratin, i cili ishte dënuar me vdekje si heretik dhe korruptues i të rinjve, si njeri që kish qenë në një mision filozofik fisnik, me frymëzim hyjnor.
* Neel Burton është autor i “Kuptimi i miteve” (Philosophy Now)/bota.al/ KultPlus.com
Në këto ditë karantine, kur virusi Covid-19 është përhapur anembanë botës, qëndrimi brenda shtëpisë është mundësi e mirë për t’u rikthyer te leximi. Dhe kalimi i kohës duke lexuar libra është gjithmonë zgjedhje e mirë.
KultPlus-i vazhdon me rekomandimet për të gjithë juve që jeni të interesuar t’i rrekeni leximit dhe ta shfrytëzoni këtë kohë për t’i zgjeruar njohuritë tuaja. Rekomandimi për sonte është libri “Republika” me autor Platoni.
“Republika” është vepër e shkruar në formën e dialogut sokratik nga Platoni rreth vitit 380 p.e.s. dhe flet mbi drejtësinë, rregullat dhe karakteristikat e një qytet-shteti të drejtë dhe të njeriut të drejtë. Është vepra më e njohur e Platonit dhe ka vërtetuar që është një nga veprat më me vlerë filozofike dhe politike.
Në këtë dialog, Sokrati diskuton me qytetarë të ndryshëm të Athinës mbi kuptimin e drejtësisë dhe nëse një njeri i drejtë është më i lumtur sesa një njeri i padrejtë. Ata konsiderojnë natyrën e sistemeve të ndryshme politike dhe më tej propozojnë një sërë qytetesh tjera hipotetikë, që kulminojnë me Kallipolis, një qytet-shtet që drejtohet nga një mbret filozof. Përveç kësaj, diskutohet teoria e formave, pavdekshmëria e shpirtit dhe roli i filozofisë në poezi dhe shoqëri.
Një nga temat më interesante që trajtohen gjatë veprës është principi i specializmit, pasi Platoni, në vend që ta definojë drejtësinë si norma të ndryshme sjelljeje, e identifikon atë si një lloj strukture: drejtësia politike qëndron në strukturën e qytetit; drejtësia individuale qëndron në strukturën e shpirtit. Struktura e drejtë e qytetit përmblidhet me principin e specializimit: çdo pjesëtar i shoqërisë duhet ta luajë rolin për të cilën natyra e tij është më e mirë dhe nuk duhet të përzihet në punë tjera.
Një njeri natyra e të cilit më mirë i përshtatet bujqësisë, duhet të jetë bujk. Platoni beson se kjo është mënyra e vetme për të arritur që ta bëjmë një punë mirë dhe me sa më shumë efikasitet. Principi i specializimit e ndan shoqërinë në tri shtresa: shtresa e prodhuesve (bujqit, artizanët, mjekët etj.); shtresa e luftëtarëve dhe rojtarëve; dhe shresa e sunduesve. Specializimi lejon që këto tri shtresa të mbesin të sigurta dhe të fuqishme në pozitat e tyre.
Sipas Platonit, një qytet i ndërtuar në këtë mënyrë, është një qytet i drejtë. Mirëpo, kjo është diçka që duhet të shqyrtohet dhe nga lexuesi, andaj mos e humbni këtë libër dhe lexim të këndshëm.
Nga Platoni deri tek Kamy, 20 thënie mbi të vërtetën.
“Faktet nuk pushojnë së ekzistuari vetëm sepse ato injorohen.” – Aldous Huxley
“Të thuash të vërtetën në një kohë mashtrimi është veprim revolucionar.” – George Orwell
“Më shumë se dashurinë, se paranë, se famën, më jepni të vërtetën.” – Henry David Thoreau
“Kur i tregoni dikujt të vërtetën, bëjeni të qeshet, përndryshe ata do të ju vrasin.” – George Bernard Shaw
“Çdo gjë që e dëgjojmë është një opinion dhe jo fakt. Çdo gjë që e shohim është një perspektiv dhe jo e vërtetë.” – Marcus Aurelius
“E vërteta nuk është gjithmonë e bukur, por ama etja për të është.” – Nadine Gordimer
“Ne jetojmë në një epokë ku nevojat e vetme janë gjërat e panevojshme.” – Oscar Wilde
“E vërteta kurrë nuk e dëmton një kauzë të drejtë.” – Mahatma Gandhi
“Kur e vërteta zëvendësohet me heshtje, heshtja është gënjeshtër.” – Yevgeny Yevtushenko
“Nëse dëshironi të jeni një kërkues real i së vërtetës, është e domosdoshme që të paktën një herë në jetën tuaj të dyshoni, sa më shumë që të jetë e mundur, në çdo gjë.” – Rene Descartes
“Ashtu sikur të gjithë ëndërrimtarët, edhe unë e ngatërroj zhgënjimin më të vërtetën.” – Jean Paul Sartre
“E vërteta është në anën e të shtypurve.” – Malcolm X
“Njeriu mendje lartë më shumë duhet të brengoset për të vërtetën se sa për atë se çfarë mendojnë të tjerët.” – Aristoteli
“Nuk duhet kurrë ta nderoni njeriun më shumë se të vërtetën.” – Platoni
“Idealet të cilat gjithmonë kanë ndriçuar para meje dhe më kanë mbushur mua me kënaqësi janë mirësia, e bukura dhe e vërteta.” – Albert Einstein
“Bindjet janë armiqë shumë më të rrezikshëm të së vërtetës se sa gënjeshtrat.” – Friedrich Nietzsche
“Hipokritët ofendohen nga e vërteta.” – Jess C. Scott
“Nuk është e lehtë të rrish i heshtur atëherë kur heshtja është gënjeshtër.” – Victor Hygo
“Ajo që nuk mund të thuhet mbi të gjitha nuk duhet të heshtet por të shkruhet.” – Jacques Derrida
“Ta thuash të vërtetën është shumë e vështirë dhe të rinjtë rrallëherë janë në gjendje ta thonë atë.” – Leo Tolstoy /filozofia.al / KultPlus.com
Filozofi antik, Platoni, konsiderohet si njëri nga mendimtarët që ka vendosur bazat e Filozofisë së bashku me Aristotelin dhe Sokratin, shkruan KultPlus.com
Platoni, veprat e të cili edhe sot studiohen në Universitetet më prestigjoze në botë, është i njohur edhe për shumë thënie të tij të cilat i janë shkëputur nga librat e tij ndër vite.
KultPlus këtu ka zgjedhur disa nga thëniet e tij rreth natyrës njerëzore:
Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.
Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.
Tregohu i mirë, sepse këdo që e takon, po përballet me një betejë të vështirë.
Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.
I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.
Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.
Filozofia nis me kureshtje.
Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinjë do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.
Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.
Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer. / KultPlus.com
Alegoria e shpellës është vepër e filozofit grek, Platonit, dhe është simbol i dijes njerëzore. Sipas këtij miti, njeriu nuk është veçse një i burgosur në një shpellë, dhe bota siç e njeh njeriu, është vetëm reflektim apo projektim i realitetit.
Realiteti i vërtetë është jashtë shpellës, është e vështirë të imagjinohet nëse nuk kemi dalë kurrë nga shpella, dhe jemi mësuar të jetojmë në një lloj hijeje apo refleksi të saj. Në këtë kuptim, nuk jemi të vetëdijshëm për ekzistencën e realitetit, ose jemi, por kemi frikë.
Po çfarë përfaqëson shpella në jetën e përditshme? Mund të jetë familja, shtëpia apo mjedisi ku jemi rritur. Eshtë normale që, qysh prej moshës së vogël na janë ngulitur vlera të ndryshme, që nga ato fetare, tek ato politike.
Lindja jonë në brendësi të komunitetit bën që të rritemi me disa tradita, të cilat plazmojnë identitetin tonë. Për këtë arsye, përballë asaj që është e re, shumë njerëz shfaqen të heshtur: pikërisht prej frikës se mos humbasin identitetin.
Për shkak të faktit që jemi vazhdimisht në kërkim të sigurive, e bëjmë tendencë tonën që të përqafojmë vlerat dhe idetë e njerëzve që duam. Në këtë kuptim, as shoqëria dhe as familja nuk na mësojnë që të “shohim” (edhe pse mund të vëzhgojmë).
Nuk na ndihmojnë për zhvillim e një pikëvështrimi kritik ndaj gjërave. Pak fëmijë e kanë fatin që të rriten në një mjedis që i shtyn të analizojnë, përballen dhe zhvillojnë një mendim të vetin, ashtu sikurse dhe të praktikojnë autokoshiencën. Filozofi.al / KultPlus.com
“Ji i sjellshëm, sepse çdokush që takon, është duke kaluar nëpër një betejë”, ka thënë Platoni.
Ndonjëherë është e vështirë të kuptojmë, nëse dikush po sillet mirë me ty sepse është i mirë, apo sepse po kërkon diçka në këmbim. Platoni na sugjeron që gjithsesi të jemi të mirë dhe të sillemi mirë, pavarësisht se qëllimet e personave të tjerë mund të mos jenë aq të mira.
2. Mendohu përpara se të flasësh
“Njerëzit e mençur flasin sepse kanë diçka për të thënë. Budallenjtë, sepse duan të thonë diçka”, është shprehur filozofi në fjalë.
Në ditët e sotme, kur kemi kaq shumë mundësi ku të shprehemi, është paksa e vështirë të ulemi dhe të mos i shprehim mendimet tona. Platoni na kujton se ne duhet të flasim, vetëm kur është e nevojshme.
3. Sfidoji të tjerët
“Ti mund të zbulosh më shumë gjatë një ore lojë me dikë, se sa gjatë një bisede”, është shprehur Platoni.
Ai na mëson se nëse në një situatë ne shtojmë sfidat, atëherë mund të kuptojmë më mirë karakterin e vërtetë të njerëzve. Vetëm në një lojë me të tjerët, ne mund të shohim se si janë ata në të vërtetë, por gjithmonë duhet të luajmë në mënyrë të ndershme, sipas Platonit.
4. Thjesht filloje diçka
“Fillimi është pjesa më e rëndësishme e një pune”, ka thënë Platoni.
Shpesh njerëzit humbasin mundësinë për t’i bërë mirë botës, për t’i bërë mirë vetes, sepse humbasin mundësi nga çdo anë për shkak se nuk nisin të bëjnë diçka për t’i shfrytëzuar ato mundësi. Platoni na sugjeron të qëndrojmë mbi frikën që na ndalon të ecim përpara. Edhe nëse dështojmë, të paktën e dimë se e kemi provuar një herë dhe kemi mësuar diçka. Duke mos filluar, ne nuk mësojmë asgjë dhe mbetemi të penduar se pse nuk e provuam diçka.
5. Bëj gjëra të mira
“Veprimet e mira na japin fuqi dhe frymëzojnë veprime të mira tek të tjerët”, është shprehur filozofi.
Nuk është e vështirë ta bësh botën një vend më të mirë. Ne thjesht duhet të përpiqemi për ta trajtuar më mirë njëri-tjetrin. Të bësh vepra të mira për të tjerët jo vetëm që të bën të ndihesh mirë, por edhe i inkurajon të tjerët të veprojnë në të njëjtën mënyrë. Nëse e bëjmë vetëm një herë këtë gjë, nuk është e mjaftueshme. Duhet të bëjmë vazhdimit mirë./bota.al/ KultPlus.com
