Bernard Bilota ishte poet, gjuhëtar, folklorist arbëresh nga Frasnita e Kozencës. Bilota lindi 178 vite më parë. Ishte një ndër nismëtarët e dy kongreseve gjuhësore arbëreshe të mbajtura në Koriljano Kalabro (1895) dhe në Lungër (1897). Folkloristi arbëresh Bernard Bilota lindi më 23 nëntor 1843.
Bilota botoi në shqip dy vepra me lirika të vogla të tipit romantik dhe në italisht pesë vepra studimore me karakter gjuhësor, arkeologjik e historik.
Në nëntor 1870, poeti arbëresh Bernard Bilota, filloi të shkruajë poezinë satirike me 1500 vargje të titulluar “Mërkuri i Dorsit”. Me këtë kryevepër, trajtoi nevojën për të luftuar padrejtësitë shoqërore.
La në dorëshkrim poemën “Shpata e Skënderbeut në Dibër të poshtme”, e cila u botua në Tiranë më 1967. Bernard Bilota ka lënë pa botuar mjaft vepra me interes për njohjen e zakoneve, jetës e gjuhës së popullit arbëresh. / KultPlus.com
Domenico Bellizzi i lindur në vitin 1918, i njohur edhe me pseudonimin e Vorea Ujko, është ndër poetët arbëreshë më të njohurit dhe më të respektuarit.
Bellizzi ishte një prift modest nga Frascineto në Kalabri i cili dha mësim për letërsi moderne në Firmo.
Autori vdiq në një aksident me makinë në janar të vitit 1989.
Vargu i Bellizzit, ishte një shprehje lirike e rafinuar e qenies arbëreshe, që është shfaqur në shumë vepra dhe antologji si dhe në shtatë përmbledhje, katër prej të cilave janë botuar në Itali, dy në Shqipëri dhe një në Kosovë.
Ai është një poet me traditë të pasur. Ai është trashëgimtari i denjë i poetëve të mëdhenj arbëreshë të shekullit XIX .
Jeronim de Rada dhe Zef Serembe ishin autorët të cilët ai i admironte shumë. Vargu i tij është i lidhur ngushtë me përvojën arbëreshe, të ngopur me gjakun e shprishur.
Megjithëse pa ndjenjat e vazhdueshme të nacionalizmit romantik aq të zakonshëm në vargjet shqipe, dhe motivet standarde të teksteve të mërgimit, poezia e Bellizzit nuk dështon të evidentojë forcën e lidhjes së tij me kulturën e paraardhësve të tij ballkanikë, pavarësisht pesëqind vjetëve në dheun e huaj.
Më poshtë CBC ju rendit koleksionet e vargjeve të tij:
Poeti arbëresh Leonardo De Martino lindi në fshatin arbëresh Greçi të provincës së Avelinos (Itali) 181 vite me pare.
Më 1865 u dërgua si meshtar në Shqipërinë e Veriut, ku mori pjesë në lëvizjen kulturore patriotike. Shkroi vjersha dhe ndonjë pjesë dramatike, të cilat i botoi në përmbledhjen “L’arpa d’un italo-albanese” (“Harpa e një arbëreshi”, Venedik, 1881). Në krijimet e tij më të mira i këndoi me nota romantike dashurisë për Shqipërinë, evokoi figurën e Skënderbeut etj. Krijimtaria e tij ushtroi ndikim te Fishta, Mjeda, kur ishin në hapat e parë si poetë. De Martinos i takon edhe merita për vënien në skenë të dramës së parë shqipe.
Kreu shërbimin meshtarak kryesisht në Troshan, në dioqezën e Zadrimës dhe në fshatrat e Lezhës. Për një farë kohe shërbeu si sekretar i Prenk Pashës, princ i Mirditës dhe si kujdestar i të birit të Pashës, Prenk Bibë Dodës (1858-1920). Por nxënësi i tij më i shquar qe katundari i vogël, Zekë Ndoci, të cilin duart e tij të mësuara e shndërruan në Atë Gjergj Fishtë, në Poetin i cili do ta ngrinte traditën e poezisë së Shqipërisë veriore, në majat më të larta. E kjo mund të konsiderohet edhe kryevepra e fratit de Martino.
Atë Leonardi u largua nga Shqipëria në fund të shekullit XIX. Në historitë e letërsisë shqipe thuhet se doli në pension, duke harruar se ai ishte rregulltar katolik e meshtar e se rregulltarët nuk e dinë ç’është pensioni, sepse i shërbejnë Zotit deri sa mbyllin sytë për dritën e kësaj bote. E De Martino i mbylli sytë në moshën nëntëdhjetetre vjeç në kuvendin e Sarnos në Itali, më 12 korrik 1923.
I la trashëgim kulturës shqiptare pasurinë që mblodhi gjatë dyzet vjetëve të shërbimit në provincën françeskane: veprat, të përkthyera e origjinale, shkruar në dialektin gegë. Filologu i shquar, Justin Rrota, autor i tekstit “Letratyra shqype për shkollat e mjesme” (1925), shprehet: Leonardo de Martino është “poet prej natyre, shkroi e botoi shumë kangë, sa kje pa ardhë në Shqypni, në gjuhë italishte. Këtu mandej, si e theu dialektin e vet n’atë të Gegnis, ia muer doren e shkroi me aq mjeshtri..
Ndërmjet tyre kujtojmë: ‘Vaji i hapses’, variant shqip i ‘Il lamento della prigionera’ të poetit dhe romancierit milanez, Tomaso Grosi (Tommasso Grossi, 1790-1853), të cilën ia kushtoi Dora d’Istrias më 1868; ‘Munnimi i Jezu Krishtit’ (1875), përkthim i veprës ‘Passione di Gesù Cristo’ të Pietro Metastasios (1698-1782) e, sidomos, veprën origjinale lirike ‘L’Arpa di un italo-albanese, (Harpa e një arbëreshi), Venedik 1888. Është një përmbledhje e vëllimshme 442 faqesh e poezisë më të pjekur e më të përpunuar të De Martinos në italisht e në shqip, shkruar me finesë e pasuri metrike të pazakontë për letrat shqipe të kohës. Njihet edhe për pjesën teatrore të shkurtër ‘Nata e Këshnellavet’, Shkodër 1880, e para në llojin e vet në shqipe.
Një tjetër vepër e Atë Leonardo De-Martino është: “Breve compendio dell avita e delle gesta di GIOGRIO CASTRIOTA SKANDERBEG, principe dell’Epiro e dell’Albania”, botuar në Greci më 1882. (Përmbledhje e shkurtër e jetës dhe veprave të GJERGJ KASTRIOTIT SKANDERBEUT, princit të Epirit e të Shqipërisë).
Emri i tij lidhet ngushtë edhe me shpalljen e Zojës së Këshillit të Mirë ‘Pajtore e Shqiptarëve’. Pamfleti poetik, që qarkulloi me këtë rast të jashtëzakonshëm festiv, kushtuar Zojës së Bekuar, është një ndër krijimet e tij më të frymëzuara. /diasporashqiptare/ KultPlus.com
