Për t’u dashuruar unë me ty, spanjollët u desh ta pushtonin Amerikën e gjyshërit e mi të shpërnguleshin nga Xhenova me një anije tregtare dikur.
Për t’u dashuruar unë me ty, Marksit iu desh ta shkruante Kapitalin e tij, kurse Neruda, Odën kushtuar Leningradit.
Për t’u dashuruar unë me ty, në Spanjë shpërtheu Lufta Civile, ndërsa Lorkën e pushkatuan, kur ishte kthyer nga një udhëtim në Nju Jork.
Për t’u dashuruar unë me ty, Katulusi u dashurua me Lesbian, Romeo ra në dashuri me Xhulietën gjithaq, Ingrid Bergman xhiroi filmin Stromboli, e Pier Paolo Pasolini “Njëqind Ditët e Salosë”.
Për t’u dashuruar unë me ty, Lluís Llach këndoi “Els Segadors”, e Milva poemat e Bertold Brecht.
Për t’u dashuruar unë me ty, dikush mbolli një pemë qershie pranë murit të kopshtit të shtëpisë tënde, teksa Garibaldi përleshej në Montevideo.
Për t’u dashuruar unë me ty, larvat u shndërruan në flutura e gjeneralët morën pushtetin.
Për t’u dashuruar unë me ty, u detyrova të arratisesha me varkë nga qyteti ku pata lindur, kurse ti i bëje ballë Frankos ndërkaq.
Për t’u dashuruar ne të dy, në fund të fundit, ndodhi gjithçka e mundshme në këtë botë
e qëkur më nuk duhemi gjithçka është kaos.
(Christina Peri Rossi, poete e shquar bashkëkohore uruguajano-spanjolle, fituese e Çmimit Miguel de Cervantes në vitin 2021.) / KultPlus.com
Nuk di në ç’vetull të qëndroj, Nuk di ku të të puth më parë. Shikoj një buzë që flakë lëshon I tëri një hijeshi e rrallë! Dhe le të digjem, shkrumb të bëhem Mbi ato buzë do të qëndroj, S’dua të mbetesh imazh ëndrre Të të humbas jo dot s’guxoj…/KultPlus.com
U habita kur e pashë papritur Ajo kishte një buzëqeshje më ndryshe Një shikim të tretur Një frikë më pak Sepse i kishte parë të gjitha tashmë Ikjen e papritur Mungesën që nuk mbushej me asgjë Kërkimin e syve të njohur nëpër turmë Madje edhe tani pa e ditur përse E sheh shikimin tim të vrazhdë Si rend pas saj Duke mos e kuptuar Duke mos ditur në çfarë ëndrre të saj Kisha hyrë pa e ditur Dhe ashtu humburazi kisha dalë.
U habita kur e pashë papritur Të nesërmen do ta lija edhe vendin tim Edhe ëndrrat e mija Edhe ëndrrat e saj Ishte një qytet i huaj atë mëngjes Qyteti i tërë pandalë zbrazej prej nesh Dhe zbrazej diku në një pikëllim të bardhë…/KultPlus.com
Një çorientim kohe e hapësire Lëbyrje shikimi mbi Urë t’Gallatës Bie t’i falesh Perëndisë dhe s’e gjen dot anën Kërkon kyblen nga jugu dhe të duket e kthyer nga lindja Në të gdhirë sikur dielli lind nga perëndimi vendtakim kohësh në një Sot kaosi
Një e kaluar pa të ardhme dergjet Kaq shumë lëngatë n’bregmallin e Detit t’Zi, S’ka mjekues as mëkues, s’ka vend planeti që shkakton aq dhimbje askush nuk flet shqip në “Arnautkoj”[1]
Të gjallë zëlëmekur me pak shpirt në grahmën e fundit n’hon historie shkuan gjithë karavanet e natës Të dëbuar nga mbretër të joshur nga dovletër një det varr Sot’n e ndan nga Djeja n’Stamboll “Shoku” i Muharem Qenës është kalbur në varr një pus dhimbjesh mbledh kujtimet kënga
S’ka murnajë pa mistri shqiptari as bedena kalaje, as istikame Çanakalaje, shumë flijesa pa emblemë atdheu
Dhembjet e Stambollit një zverdhanik kujtese Koha Sot –një gur varri mbi Djenë Epitaf mbi të pakthyeshmen
[1] Arnautkoy, paralagje që ka marrë emrin sipas shqiptarëve, por që në ditët e sodit konsiderohet si lagje pa shqiptarë! / KultPlus.com
Anja, kërkojmë veten tonë, nën luhatjet e egos së besimit. Çapitjet e hapave tuaja i preku syri, kurrë nuk i ndkeu shpirti. Lundroj në thellësinë e shpirtit tënd, syri yt ma zgjon zemrën e fjalës. Trupat përqafohen, lëkura që puthitet, shkërmoqet… Asgjë e re, si vetë Cikli i Krebsit. Frymënxjerrja e rënduar, sytë flasin më shumë se duhet dhe fjalët heshtin në një ditë, si vetë frymëmarrja jonë. Përqafimet tona valviten me erën, përdridhen, trembin qerpikun. Fryma jote shpirtit i jep frymë, qiellin e ngushton… Lotët sikur i bien me grusht tokës. Muskujt tendosen, rinia ikën, eshtrat lëshojnë zë krisme. Në kabare, Anja qëndron, me vellon e reve të bardha vallëzon. Shpirti mban aromë limoni, vetminë tënde. Buzët ndizen, të gjitha digjen zjarr! Eh… bota sa herët kishte rënë për t’fjetur! Tinguj fjalësh, krim dhe ndëshkim. Anja, në qiellin blu vetëm lutje përpëliten. Të guximshmit janë fitues të puthjeve hajdute, vetëm frikacakët bëjnë luftë. Të gjithë në qiell t’zhveshur jemi. Në sytë e tu, Anja, çdo gjë është art. Anja, Itaka rënkon përherë, dashuritë bien me natën e errët. Nesër, me të tjera ëndrra ato zgjohen. Në kabare muzika dëgjohet… Shpirtin e zjarrtë vetëm unë ta njoha, Anja, askujt mos i beso, as hijes tënde! Të gjithë në qiell t’zhveshur jemi Ti mbete fëmijë në udhëkryqet e jetës/ KultPlus.com
Së pari kafshojnë, pastaj lehin. Qentë e Sodomës, racë e çuditshme! Dhe ec e dije kur luajnë bishtin në shenjë miqësie; kur skërmitin dhëmbët në shenjë kërcënimi. Së pari kafshojnë, pastaj lehin (Kafshojnë natën, lehin ditën) – Shprehi e lashtë e pedigresë së tyre. Njësoj i trajtojnë të gjallët dhe të vdekurit: gërmojnë eshtrat, gërryejnë zorrët. Gjithmonë kështu. Gjithmonë kështu. Qentë e Sodomës, racë fisnike!
Qielli i vendlindjes mbet larg pas shtatëdhjetë e shtatë bjeshkëve atje një copë e zemrës, syri i djathtë këtu malli që s’do të soset kurrë atje vatrat me unat e shuar, një rini e fikur këtu dhembja, lot i padukshëm, kënga e vrarë.
Oh sa gjatë u sollën rrotat E më dukej se silleshin në vend, s’mund t’i ndal Më këputen mijëra vrera, mijëra ylberë digjen s’mund t’i ndal. Tani qielli, tani syri i huaj, gjuha e huaj.
‘Ç’keni në këtë kuti?» thotë dora e huaj dhe don ta çelë zemrën e guacës çilet syri i blertë i nënës atje larg, larg kërkon buzëqeshjen time, don ta dëgjojë zërin tim:
“Një gursht dheu nga varri i nënës,” thashë ai nuk më kupton, kujton kam florid he perla (me çka mund të matet ky grusht i vendlindjes);
E hap kutinë, sytë ia verbon syri i bleruar i nënës: ‘Ç’është kjo marri?,” thotë. “Një grusht dheu nga varri I nënës,” them
Ai e hedh me tërim kutinë dhe e shkel me këmbë, derdhet dheu si gruri më i mirë, inxhi shkelen lulet e pambira të vendlindjes shkelen qytetet e thneglave të dashurisë, bari pranvera, shkelet zemra e nënës, ai gjakun s’e sheh i namatisur vetëm «marri» llomott mos, kujtim e kam, dielli që s’do ta puthë kurrë më mos ma shkel verën, kurrë më shiu s’do ta shuajë rreshkun aty i kam eshtrat e katragjyshërve, ylberat e dashurive të mia…
Shembem dhe e mbledh pluhurin, ai m’i shkel gishtërinjtë Ai qesh, qesh dhe tundet e shkundet «marri!» Në asfaltin e huaj, pluhuri i varit të nënës… /KultPlus.com
Ç’mbet nga ajo kohë e çoroditur Shenja NoLockdown te xhamat e kafeve te fakulteti aty afër shenjës NoSmoking, mbeten ca maska të harruar në fund të sirtarit dhe shishe gelli apo xhelli gjysëm të zbrazëta apo gjysëm të mbushura. Erdhën kohëra edhe më të çmendura, luftëra të një lloji tjetër. Njeri kurrë mos me u bo rahat. / KultPlus.com
Sa të rëndë janë ditët. Në asnjë zjarr nuk mund të ngrohem, nuk më qesh më asnjë diell, gjithçka është bosh, çdo gjë është e akullt e pa mëshirë madje edhe të shtrenjtat yje të qarta më shikojnë pa ngushëllim, qysh kur kam kuptuar në zemrën time, që edhe dashuria mund te vdesë./ KultPlus.com
Nëna foto nuk ka veç të pasaportës që gjendet dhe në varrin e saj, ku u fal. Shteti veç njëherë e dërgoi fotografin për robërit e tij deri lart në mal… Ja të rris dhe këtë fëmijë unë e mjera, Sa t’i ndërroj këto këpucë të vjetra. Fotografi nuk kaloi më kurrë asaj ane Qyteti më tej katër kilometra. Kur më rriti mua, të gjashtin, rrudhat i kishin zbritur hartën e Shqipërisë nga balli tek mjekra, po ajo nuk qau që unë të mos e shihja; “Ç’e dua një foto tani…. Unë e zeza?!”
E u nis një ditë pa foto për Andej, ku nuk bëhen dot shkrepje në errësirën e Hadit. Dhe unë u bëra kineast, që tallja të fekste, ta filmoja të plotë ironinë e fatit…
Mijëra foto në jetë i bëri Vjosa e kaltër dhe kroi i fshatit të bukurës sime, po unë si t’i mbledh, se ato shkuan në det, i bëri kripa e lotit cipë e thërrime…
Një aparat dymijë euro tani mbaj në studio dhe netëve kur dremis, besoj si i marrë, mos më shfaqet në ëndërr e i bëj një foto një foto nga ato që bota s’ka parë… / KultPlus.com
përhumbur pa dashje në të padukshmen shpirt çiltërsie që sheh përtej qiell i kaltër! pa re, pa vranësira që turbullojnë sy drejtuar qiellit të heshtur, në pritje… si Toka që pret shiun Tokë që përcëllon nga afshi nga mallëngjimi për shiun që kur t’bie shuan gjithçka etjen.., afshin.., zjarrin ai i bashkon plasaritjet, që janë të hapura prej kohe pikojnë… nuk mbyllen… përveçse me shi! / KultPlus.com
Si ta mbaj këtë shpirtin tim, që të mos preket në tëndin? Si t’a ngre tej teje në diçka më të mirë? Ah sa dëshiroj t’a vë diku të humbur n’errësirë, në një vënd të qetë, të huaj nga s’ndihen dridhje, kur dridhet e jotja thellësirë.
Dhe gjithçka na prek, afër e larg, na merr së bashku si një hark, që nga dy tela një tingull të vetëm nxjerr. Në ç’instrument jemi tendosur vallë? E ç’violinist na ka në dorë te gjallë? O këngë e ndjerë./ KultPlus.com
Nga një tryezë poste që kurrë s’mbetet shkretë ku rrinë kujtimi, brenga zemra dhe heshtja vetë, posi pëllumba letrat degdisen që me natë. I ndiej tek flatrojnë për në shtegtim të gjatë.
Dhe ja, ku jam rrethuar me burra e me gra, plagosur nga mungesat, nga ndarjet e mëdha.
Letra, pusulla, fjalë: që nisen në hapësirë, ëndrra ende pa çelur, mendime ende pa gdhirë, të gjitha marrin rrugën drejt vatrës e drejt pragut, si ndjenjë dërguar ndjenjës, si gjak dërguar gjakut.
Dhe po të jem nën tokë, që vdiqa ti mos thuaj, më shkruaj dhe nën tokë, se unë do të të shkruaj. Një shtresë e trashë pluhuri mbulon letrat që s’duhen, aty u zverdhën faqet, aty germat u shuhen, aty humbasin radhët.
Ku mallet derdhur qenë, aty jep shpirt gëzimi. Pasi cepat u brenë,aty rropaten thellë (ç’varrezë e llahtarshme!) hem ndjenjat e kaluara, hem dashuritë e tashme
Dhe po të jem nën tokë, që vdiqa ti mos thuaj, më shkruaj dhe nën tokë, se unë do të të shkruaj.
Po kur të shkruaj unë do dridhet kallamari: do skuqet bojë e zezë, me flakërima zjarri. Se kur të shkruaj unë, do shkruajnë eshtrat e mia: do shkruaj gjaku im gjithë gulç nga dashuria
Do marrë letra udhë, si shpend në zjarr kalitur, me dy flatra të forta dhe një adresë të ndritur. Si zog që për fole qiell- ajër do të ketë, mishin, gishtërinjtë e tu dhe frymëmarrjen vetë. Do mbetesh ti e zhveshur tek dridhesh me ngadalë, e gatshme ta ndiesh letrën pas gjoksit tënd të valë.
Dhe po të jem nën tokë, që vdiqa ti mos thuaj, më shkruaj dhe nën tokë, se unë do të të shkruaj.
Një letër dje kam parë sesi mbeti pa zot, mbi sy tek i flatëronte dikujt që s’ngrihej dot. Letrat që mbesin gjallë dhe për të rënë tregojnë: që regëtijnë si njerëz, veç sy s’kanë të shikojnë.
Kur dhëmbëqenzit rriten, unë ndiej pranë veshit tim ërmimn’ e letrës sate tamam si një gjëmim. Dhe mos e marsha zgjuar, në gjumë do e marr atë letër. /KultPlus.com
Më bjen ngusht Shqipnia si ndonji kostum i qepun herët në kohë masë standarde të gjithë njëlloj. Por shpirti jem ka kohë që nuk përputhet, imagjinata i kalon koret e kresë, mendimi ka kohë që e ka ndryshue hartën. Bota jeme asht kontinent tjetër, e qënia ime një grue pa zingjirë.
Kthehem, në krye më sillen do qënie njëjetike, me mendime të kalbuna, do kufij imagjinarë, do thëngjij idhnakë që me gjithë njohuritë e botës nuk bahen art…
Shpirtit tem prej andrrash danteske i bjen ngusht Shqipnia, nuk mund të jetoj në rrathët e ferrit, as në mendjet e kalbuna, asesi në zemra pa peshë.
Jam muza e Zotit në çdo dimension i përkas qiellit. / KultPlus.com
Mjaft o tallaz, de, mjaft! Pa zbrit, se s’të shoh dot. Kurrë ndonj’herë s’je ngritur kaqë sa sot. Po ç’ke, vallë, që dukesh kaq i ngrysur, i nxirë? Përse këlthet kështu së thelli si egërsirë? Përse ky shi i fortë, ky rrebesh e ky terr? Kjo shqot’ e zezë, e marrë, që sokëllin si Ferr? Vala jote po ngjitet lart e më lart gjithmonë! Qëndro! Mos shko më tutje! S’ke lejë! Ndal të thonë! Ligjet e vjetra, frenat, të vjetërat kufi, Injorancën, mjerimin, hiçin, – këto qeli, Këto burgje të shpirtit, ku vdes e fundmja shpresë, Edhe gostin’ e madhe ku horat s’kanë pjesë, Gjith’ supersticionet, fatalitetet krejt Dhe pushtetin e burrit mbi gruan drejtpërdrejt, – Sakën! sakën se i prek këto të shënjta gjëra! Pa zbrit aty dhe hesht! Këto mure të gjëra plot kulla, i ndërtova rreth mbarë njerëzimit. Po ti gjith ulërin! Gjith çohesh prej tërbimit! Çdo gjëje po i turresh me sulm e me vërtik: Vate ungjilli i vjetër, vate kanuni antik! Trekëmbëshi vala jote e shëmbi, e gllaburoi. Mos, mbretin! Mzos e prek! – O qiell! E rrëzoi. Mos, njerëzit e shënjtë! Mos, priftin! Mos, gjyqtarin! Ndalu të thonë! – I fshiu të gjithë, u bëri varrin! Zoti të tha: – Tallaz, më tutje ti mos shko! Po ç’është kshtu? O Zot! Po mbytem! Obobo! Deti s’po bindet, deti po shfryn me gjëmë e dhunë./ KultPlus.com
Eshtë e vështirë të thuash me fjalët e një biri, atij të cilit në zemër fare pak i ngjasoj. Ti je e vetmja në botë që din, për zemrën time, atë që ish ngahera, përpara secilës tjetër dashuri.
Prandaj duhet të t’them çfarë është e tmerrshme të njohësh: është brënda hirësisë tënde që lind pikëllimi im. Je e pa-ndërrueshme, prandaj është e dënuar me vetmi jeta që më ke dhuruar. Dhe s’dua të jem vetëm. Kam një uri të pasosur dashurie, të dashurive prej trupave të pashpirt. Ngaqë shpirti është në ty, je ti, por ti je nëna ime dhe dashuria jote është skllavëria ime: kam kaluar një fëmijëri skllav i kësaj ndjenje të madhe e pa-shpëtueshme, të një detyrimi të pasosur. Ishte e vetmja mënyrë për të ndjerë jetën, e vetmja ngjyrë, e vetmja formë: tani ka mbaruar.
Mbijetojmë: dhe është çrregullsia e një jete të rilindur jashtë arsyes./KultPlus.com
Por, s’ din Shkjau me mbajtë miqsí! Aman, Zot, kur duel Serdari, Se ç’ kje ndezë Vranina zhari! Aman, Zot, kur mrrîni Pera, Se shum krisi atbotë potera! Por kur rán Shkjét e Vraninës Shum u krisi plumja shpinës! Porsi shé, qi m’ nji natë gjâmet Rritet turr e del prej âmet Tuj ushtue – e tue shkumue, Shkaperderdhet nper zallina, Ashtû u derdh Shkjau te Vranina, N’ valë Shqyptarët krejt tue i pershî. S’ lufton ndryshe e rrebtë kulshetra E me dhâmbë edhè me kthetra, Zjarm e surfull tue flakrue, Kur drangojt t’ a kenë rrethue; Si i qindron sod Shkjaut Shqyptari Per dhé t’ amel, qi i la i Pari: Kâmbë per kâmbë, tuj qitë pá dá, Tue korrë krena neper Shkjá. U janë ndezun flakë breshânat, U kullojn gjak n’ dorë tagânat, E u kullon gjak edhè zêmra, Veç se vendit s’ u lot thêmra. Por ç’ dobí: dielli tue lé Isht’ tue lé m’ at ditë per Shkjé! – I rán ndore Shkjaut t’ terbuem Tridhjetë t’ vrám e dhetë t’ shituem!… O ata t’ lumt, qi dhane jeten, O ata t’ lumt, qi shkrîne veten, Qi per Mbret e vend të t’ Parve, Qi per erz e nderë t’ Shqyptarve Derdhen gjakun tuj luftue, Porsi t’ Parët u pa’n punue! Letë u kjoftë mbí vorr ledina, Butë u kjoshin moti e stina, Aklli, bora e serotina: E dér t’ kndoje n’ mal ndo ‘i Zânë, E dér t’ ketë n’ dét ujë e rânë, Dér sá t’ shndrisin diell e hânë, Ata kurr mos u harrojshin, N’ kângë e n’ valle por u kndojshin/KultPlus.com
Porsi kanga e zogut t’verës, qi vallzon n’blerim të prillit; porsi i ambli flladi i erës, qi lmon gjit e drandofillit; porsi vala e bregut t’detit, porsi gjâma e rrfès zhgjetare, porsi ushtima e nji tërmetit, ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare. Ah! po; â’ e ambël fjala e sajë, porsi gjumi m’nji kërthi, porsi drita plot uzdajë, porsi gazi i pamashtri; edhè ndihet tue kumbue; porsi fleta e Kerubinit, ka’i bien qiellvet tue flutrue n’t’zjarrtat valle t’amëshimit. Pra, mallkue njai bir Shqyptari, qi këtë gjuhë të Perëndis’, trashigim, që na la i Pari, trashigim s’ia len ai fmis; edhe atij iu thaftë, po, goja, që përbuzë këtë gjuhë hyjnore; qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja, flet e t’veten e lèn mbas dore. Në gjuhë shqype nanat tona qi prej djepit na kanë thânun, se asht një Zot, qi do ta dona; njatë, qi jetën na ka dhânun; edhe shqyp na thanë se Zoti për shqyptarë Shqypninë e fali, se sa t’enden stina e moti, do ta gzojn kta djalë mbas djali. Shqyp na vete, po pik’ mâ para, n’agim t’jetës kur kemi shkue, tue ndjekë flutra nëpër ara, shqyp mâ s’pari kemi kndue: kemi kndue, po armët besnike, qi flakue kanë n’dorë t’shqyptarëvet, kah kanë dekë kta për dhè të’t’Parvet. Në këtë gjuhë edhe njai Leka, qi’i rruzllim mbretnin s’i a, xûni, në këtë gjuhë edhe Kastriota u pat folë njatyne ushtrive, qi sa t’drisë e diellit rrota, kanë me kênë ndera e trimnive. Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini, gegë e toskë, malci e qyteta, gjuhën t’uej kurr mos ta lini, mos ta lini sa t’jetë jeta, por për tê gjithmonë punoni; pse, sa t’mbani gjuhën t’uej, fisi juej, vendi e zakoni kanë me u mbajtë larg kambës s’huej, Nper gjuhë shqype bota mbarë ka me ju njohtë se ç’fis ju kini, ka me ju njohtë për shqyptarë; trimi n’za, sikurse jini. Prandaj, pra, n’e doni fisin, mali, bregu edhe Malcija prej njaj goje sod t’brohrisim: Me gjuhë t’veten rrnoftë Shqypnia!/KultPlus.com