Mund të imagjinoj çfarë të dua Por ty nuk mund të të imagjinoj Nëpër telat e një kitare mbase Je melodia qe unë kerkoj Melodia e shpirtit, thellë në krijim Frymëzimi i një ëndrre pa mbarim.
Mbase je vetë frymëzim Melodia e një shpirti që mban jetën… në vallëzim Realitet? Mbase… Po realitet je, sepse ndryshe ska kuptim.
Realiteti nuk imagjinohet Ashtu si edhe ti … nuk mund të fshihesh nëpër ëndërra Nëpër errësira ëndrrash të pa vërteta Sepse ashtu si realiteti, ti je vetë jeta!
Mund të ënderroj çfarë të dua Por ty jo! Mund të krijoj çfarë të dua Por ty jo! Sepse ti je vetë frymëzimi I çdo ndjenje që kam në shpirt Nëpër terre ëndrrash ti je drit’! /KultPlus.com
Ti ike udhës së pafundme Ku zverdhin drurët gjethërënës Mbi gjokse pellgjesh tani tundet I arti medalion i hënës. Lejleket ikën. Fill pas teje Si stof i keq u zbeh blerimi Dhe ngjajnë toka, pylli, reja, Me negativin e një filmi. Tani në fusha shkoj menduar Ku nis të fryjë ere e ftohtë, Ku ca mullarë të gjysmuar Duken që larg si Don Kishotë. Ç’të bëj, po them me veten time, Në këtë orë të vonë të muzgut, Ku qerrja baltave bën shkrime. Të lashta sa të Gjon Buzukut? Do të shkoj të ulem permbi pellgjet, Të pi në gjunjë duke rënë, Në grykë e di që do të më ngelet I ftohtë medalioni i henes. /KultPlus.com
Për ke në dritë ju qita, o djelm! Për ke ju rrita, o bij`? Pse u gëzova unë në jetë? — Nanën po e leni sot kur kryet me mburrje për ju e ngrita; kur futën e zezë e hoqa; kur zjarmin në votër pa frigë e ndezim në mbramje — kur sofrën ma thatë s`e shtrojmë! Në dheun e huaj shkoni? Atje — ku vesh s`ju marrin: ku vllau të vllanë me bisht të synit shikon e punën e vet soll kqyrë! Atje — ku bima ndër ara thahet nën hanë; ku grizhlat sqep-mprehta frytet e vjeshtës s`parit shkretojnë!
Atje — ku dheu i zi randë do t`ju peshojë mbi rreshtna pa etnit tuej për bri! Unë be po u qes, bre djelm — në trollin që shkelët si fëmi, në eshtnat e të parëve, në gjakun e derdhun për liri, në fatlumninë tuej e të nipave, në tamblin e gjive të mi` — m`i terni lotët që t`harroj çdo dhimbë: mos me u nda prej prehnit tim as vllau me vlla!/KultPlus.com
Lugut t’qiellit fluturojne rete hijeranda vedrat e territ tue derdhe mbi rruget e plasarituna- Nata e erret horizontet i mbylli…
Qiella tash bahet si cerep’i zi… Dhe pikat e para t’shiut hovshem leshohen mbi rruge e pullaze.
…Diku, nji za i piklluem, si ai i nanes mbi kufomen e birit t’vetem; thirrje e prekshme e dikujt, si ofshame, ne shushurimen e erret t’shiut- si klithje e femise t’humbun ne furtune…
Bie me rreshek…Shiu end pej t’panumert…Bie pika si plumbi, si kazmat e randa t’puntoreve… -O, si me dashte me shembe cdo gja ne ket nate t’merrshme!
Kujisin bagllamet e ndryshkuna ne kapaket e dritareve ku me hov sulmon shiu, frushkullon ere e furishme…Lebetisin kunorat e pemeve, ulurojne me za vajtues… E drita e zbehte dridhet ne dhomezen e erret plot myk, ku gurbetqaret t’rrasun fishek, nder skuta ku nuk pikon, andrrojne shtretnit e ngroht, trupat e lodhun me i clodhe…
Era terbueshem uluron mbi pullazet e came t’shtepive, dridhen trupat e ngrime nen leckat e mbulojes ne skutat e erreta t’dhomes, ne vorr per s’gjalli – te denuem per shfarosje…
Ferri i kesaj bote doren ua shtrin t’mjereve para se me hy ne parajsen e jetes s’amshueme!./KultPlus.com
Pra ‘i djalë i vorfen kuej nuk i dhimet, Kur, si mue t’shkretin, t’a mlojn mjerimet? Tepër shpejt bora, tuj ra n’ vorfunim, Njatë qi per mue ish’ diell n’ agim.
Emnin e kandshëm m’i a ndie kot prita Njasajë qi n’ kobe do t’ m’ ishte drita: Kuej nuk i dhimem, askush s’ m’ kujton, Sado qi zemra vec gjak m’ pikon.
Kur, un i mjeri, rrijshe tu shpija, Me nanë, me motër, ah! sa dashtnija Vlote n’ kët zemër, qi sot s’ka gzim, Vetëm pse nana m’ la n’ kët vorfnim.
C’ at ditë qi e bora, mue s’ m’ knaqë natyra, Ndër gzime t’ shekllit nuk m’ qeshet ftyra; Kurr s’ m’ hiqet mendjet kur nana m’ tha: T’ laca me Zotin! – e diq e m’ la.
Ah! se fort m’ dote, se fort m’ pat gzue, Sa gjallë, e mjera, rrite me mue! Por qe, se unë nanën sot ma s’ e kam; Un nafakpremi, c’ se i vorfën jam!
Kur, n’ agim t’ ditve, m’ra me shtegtue, Si dola shpijet, tuj u largue, E kqyra s’mramit e aq m’ përmalloi, Sa dysh mue zemrën, dysh m’a coptoi.
E kush kalote at ditë bri meje, At ditë qi dhima m’ kish xjerrë mendt kreje, Thote përajshëm: Paska metë shkret! Zot, njitja doren, maje ti ngiet!
C’ at ditë, si zogu, larg fluturova, E n’ dhe t’ panjoftun treta, u largova; S’ desht kush me m’kqyrun, s’ diejta kue’ i flas, Nji dorë ndimtare c’ at herë s’ m’ u qas.
E kur vetmija mue m’ lodhte natën, Un n’ gjuj u ulshëm, thojshëm uratën; Kujtojshëm nanën para Tenzot, E syt m’ u mushshin gjithherë me lot.
Ah! po, kujtimet e asajë dite Uratë e kandshme ti m’ i përsrite: O nanë e dashtun, a thue t’ thrras kot, C’ se fusha e mali me za t’ em lot?
Ah! po, se dhima zemret nuk m’ shkepet, C’ se gjithkund nanën me e lypun m’ nepet; Do t’ m’ mysë mjerimi, s’kam si gjallnoj, Pse deka e nanës zemren m’ a imtoj.
Por, ndale vajin, jeto pa drojë, Mendo se drita prap do t’ agojë, Kur ndër Qiell t’ epra Zoti tash t’ thrret: rrethue me lule, nana aty t’ pret. / KultPlus.com
Ëndrro. Njeri, sot ma Shum se kurrë Vepro. E len prova t’prekshme Fol. E t’nihet zani deri n’skaje Jeto. At’ jet’ tanën, Jo tjerve Ngihu. Me gjanat Si t’mushin zemren Pi. Bukurinë e deteve e oqeaneve Meso. E burimi dijes mos tdij me shterru Puno. Kopshtin e mendjes gjithmon Lexo. Poemat e shpirtit tan Kupto. Vuejtjen njerzore tpakufi Ndimo. At T’paudhin tkthehet Ndriqo. Fike terrin Urreji. Vetem padrejtsit Duej. Duej e vetem duej Dashuno. Po mos jep arsye… /KultPlus.com
Unë quhem Mustafa Akgöl dhe jetoj në Stamboll. Prindërit e mi janë shpërngulur nga ish-Jugosllavia në mesin e viteve 1950 (Babai im ishte nga Struga, nëna ime nga Ohri). Isha në Strugë dhe Ohër javën e kaluar, pas 45 vjetësh nga vizita ime e parë. Gjatë kësaj vizite jam informuar se keni shkruar një libër ku përmendni babain tim Sadikun, i cili ishte mësuesi juaj i parë në Veleshte. Gjithashtu ju keni shkruar një poezi për babain tim. E përktheva në turqisht (Nëpërmjet Google). Më la shumë përshtypje. Unë u përpoqa t’ju kontaktoj përmes adresës suaj të emailit që sot KultPlus.com më ka dhënë.
Mund të mbajmë kontakte dhe të ndajmë disa informacione.
Mustafa Akgöl
E shkruar në vitin 1971, vjersha “E kujtoj mësuesin” u bë shkak që poeti i saj Agim Vinca të pranoj në adresën e tij këtë letër shumë domethënëse nga Mustafa Akgöl, i biri i mësuesit të tij të parë, Sadik Mehmeti.
Një histori e tillë, sa emocionuese aq edhe domethënëse, ndodhe jo shpesh. Madje shkrimtari Agim Vinca, jam e bindur që nuk e ka menduar asnjëherë.
Kur mori emailin, padyshim që ju rikthyen kujtimet për mësuesin e tij të parë, por edhe kujtimet se qysh lindi kjo poezi e cila po vazhdon të emocionoj, kësaj radhe të birin e mësuesit i cili krejt rastësisht, pas kaq shumë vitesh kupton që dikur nga një ish nxënës, sot një prej poetët më të njohur bashkëkohorë shqiptarë, babait të tij i janë thurur disa vargje që kanë marr jehonë për gjenerata me radhë.
“Vjershën “E kujtoj mësuesin” e kam shkruar 51 vjet më parë në vitin 1971. Në 70’tën unë diplomova, i përfundova studimet për gjuhë dhe letërsi shqipe në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës dhe fillova punën në Gjimnazin e Gllogocit që ishte paralele e Gjimnazit të Prishtinës dhe unë banoja në konviktin numër 1 sepse vetëm ai ishte në atë kohë. Kam banuar me një Xhem… nga Istogu ai ishte burrë në atë kohë dhe studionte matematikën dhe me një tjetër që nuk më kujtohet, dhe kur nisa punën si mësues e ndjeva më shumë të qenit mësues dhe aty lindi poezia”, nis rrëfimin e tij për KultPlus shkrimtari Agim Vinca.
Letra dërguar nga Mustafa Akgol
Fakt është që mësuesit bëjnë një ndryshim në jetën tonë. Disa nga mësuesit na shtynë të bëjmë më të mirën dhe disa prej tyre janë mjaft të fuqishëm për të na bërë të besojmë se ne mund të bëjmë gjithçka. Mësuesi shpesh ka aftësi të bëjë të gjithë ndryshimin si në jetën tënde personale ashtu edhe në karrierën tënde në të ardhmen.
Kur mësuesi arrin të shikojë nxënësin si një individ dhe jo si një numër, atëherë ai është në rrugën e duhur drejt misionit të tij/saj. Thuhet që në të kaluarën mësuesit e kryenin misionin e tyre me shumë më shumë përgjegjësi dhe dukja e tyre e identifikonte me kilometra larg.
I tillë ishte mësuesi i klasës së parë të shkrimtarit Agim Vinca, i cili iku me familje në Turqi në kohën e shpërnguljeve masive.
“Mësuesi im i parë të cilit i kam kushtuar poezinë, më ka dhënë mësim vetëm në klasën e parë në vendlindjen time në Veleshtë, Strugë, duhet të jetë viti shkollor 1954-1955, pastaj ai me familje iku në Turqi, ishte koha e shpërnguljeve masive. Mësuesi im e kishte emrin Sadik Mehmeti, sepse kur kanë shkuar shqiptarët në Turqi më së pari ju kanë ndërruar mbiemrin, kusht ka qenë. Ai ishte nga Struga por me origjinë nga një fshat buzë liqenit – Kalishtë”, rrëfen tutje Vinca i cili edhe sot e ka ruajtur të freskët figurën e mësuesit të cilin nuk e takoi kurrë më.
“Ishte një mësues shumë i mirë, e kam të freskët në kujtesë, i pashëm, vishej bukur me kostum me jaka të gjata, me krevat. Neve na dukej bukur atëherë, ne ishim fëmijë fshati, me kushte të vështira, mund ta imagjinoni. Mbi të gjitha ai sillej mirë me nxënësit, unë nuk kam pasur problem sepse isha nxënës i mirë, por në përgjithësi ai nuk i ndëshkonte nxënësit fizikisht, sepse atëherë arsimtarët ushtronin dhunë ndaj nxënësve, thuprën, vizoren e kishin gjithmonë në dorë. Dajaku ishte pjesë e procesit edukativ, fatkeqësisht. Ky jo, mësuesi Sadik ishte shumë i mirë, i pashëm, me tipare të rregullta, një ble flokësh e kishte…”, flet profesor Vinca plot mallëngjim për figurën e dashur të mësuesit e dukej sikur ai admirimi që kishte për të si fëmijë, kishte qëndruar diku i strukur brenda tij e sot vendosi të nxjerr kokën e të flasë.
Ikja e profesorit për Turqi e la një klasë të tërë, por ata ishin fëmijë dhe sigurisht ende nuk dinin t’i përkthenin ndjenjat e tyre në fjalë. Por kur diçka e tillë përjetohet pas disa vitesh, kur piqesh emocionalisht e mendërisht, atëherë fjalët gjejnë vendin e vet e përkthehen në një vjershë që lirisht mund të themi që ka mbetur himn për dashurinë e nxënësit për mësuesin.
“Kur iku, isha fëmijë unë. Mandej e përfundova 8 vjeçaren, pastaj gjimnazin në Strugë dhe erdha për studime. Kur e përfundova fakultetin, unë banoja në konvikt dhe aty më lindi ideja për këtë poezi, edhe sot e di dhomën, sa herë kaloj shikoj nga ajo dritare. Pasi e kam shkruar poezinë, ja dhashë ta lexonte për herë të parë arsimtarit të matematikës me të cilin banoja në konvikt, ai ishte burrë serioz, atëherë i kishte rreth 40 vjeç, ndërsa unë 23. Ai e lexoi dhe më tha shumë mirë. Në vitin 1972, 50 vjet më parë, unë e botova librin tim të parë, përmbledhjen me poezi “Feniksi” në Shkup atje edhe ku punoja në gjimnaz dhe aty është edhe vjersha “E kujtoj mësuesin” e cila u pëlqye shumë”, tregon Vinca.
Kjo poezi, është lexuar, komentuar e pëlqyer dhe është poezia më e popullarizuar e Vincës. Ajo është bërë pjesë e teksteve shkollore e revistave të ndryshme letrare e kulturore. Këtë poezi e dinë përmendësh shumë fëmijë në Kosovë, Shqipëri e Maqedoni.
Poezia e shpreh dramën e shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi, por edhe dashurinë e nxënësit për mësuesin dhe figurën e mësuesit.
Se si djali i mësuesit arriti të gjejë kontaktin e shkrimtarit, tregon vetë Vinca.
“KultPlus e ka shpërndarë poezinë dhe një ditë Ardianë Pajaziti, (drejtoresha e KultPlus) më merr në telefon dhe më tha që kam një lajm interesant. Më tregoi që djali i mësuesit e ka parë poezinë në KultPlus dhe ka kërkuar një kontakt timin. Pastaj më ka dërguar email. Kur pranova emailin ishte vërtetë interesant! Edhe unë i kam shkruar, i dërgova letrën edhe në shqip sepse ai shqiptar është edhe pse sigurisht gjuhën e ka humbur. Gjithashtu ja dërgova edhe poezinë prej tekstit shkollorë me komente dhe fotografinë time, dhe do t’i kërkoj një fotografi të mësuesit sepse nuk kam. Kam të klasave tjera por jo të klasës së parë. Imazhin e tij e kam, e ruaj, ishte i pashëm dhe sillej mirë, por e dua ta kem edhe një fotografi”, thotë Vinca teksa unë prekem nga këto fjalë e nis e kujtoj mësuesen time të cilën dua të nisem e ta takoj qysh sot, ta përqafoj e të ndihem me fat që e kam këtë mundësi.
Krejt për fund, profesori Vinca tregon edhe pengun e tij.
“Unë u interesova edhe për mësuesin para disa viteve por nuk arrita ta takoj, kishte vdekur kur gjeta unë adresën klasike. Ai duhet të ketë qenë i lindur në vitin 1932-33”, përfundon kështu rrëfimi për të na rikthyer në një kohë të artë për të cilën të gjithë kanë nostalgji.
Letra nga shkrimtari Vinca dërguar djalit të mësuesit.
Prishtinë, 29 korrik 2022
I dashur Mustafa,
Isha në Strugë kur kryeredaktorja e portalit KultPlus më telefonoi dhe më pyeti se a mund t’jua jepte adresën time. I thashë, natyrisht, që po dhe pastaj erdhi letra jote. Unë jam profesor universiteti dhe shkrimtar. Jetoj në Prishtinë. Poezinë për mësuesin e kam shkruar para pesëdhjetë vjetësh dhe e kam përfshirë në librin tim të parë me poezi, botuar në vitin 1972. Kjo vjershë është përfshirë edhe në tekstet shkollore në gjuhën shqipe dhe e dinë përmendsh pothuajse të gjithë fëmijët shqiptarë në Kosovë, në Shqipëri dhe në diasporë. Ajo flet për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi, por edhe për figurën e mësuesit në përgjithësi.
Edhe pse më ka dhënë mësim vetëm një vit, në klasë të parë fillore, mësuesin Sadik e ruaj në kujtesë për të mirë. Sillej shumë mirë me ne nxënësit e tij, që ishim fëmijë të varfër fshati. Më vjen keq që nuk arrita ta takoj sa ishte gjallë, edhe pse qeshë interesuar, por më vjen mirë që po kontaktoj me të birin e tij.
Do të shikoj mundësinë e një përkthimi më të mirë në turqisht të kësaj vjershe.
Ju uroj shëndet dhe gjithë të mirat, familjarisht!
Nga Prishtina – Prof. A. Vinca
Më poshtë po ju sjellim edhe poezinë.
E kujtoj mësuesin
Pat ikur mësuesi im në Turqi, unë abetaren e laga me lot. Në zemër më hyri fytyrë e tij dhe s’më hiqet atë ditë e sot.
I vogël isha ahere, pak dija, jeta më dukej lojë, dëfrim. Por ngado që shkoja, kudo që vija shihja fytyrën e mësuesit tim.
Dëgjoja zërin e tij të dashur kur binte zilja për në mësim, dëgjoja zërin e tij të dridhur: E di ç’është mërgimi, ti Agim?
Po unë s’e dija, s’kuptoja dot ç’ishte mërgimi dhe Anadolli. Sytë e mësuesit ishin me lot atë ditë që fshati e përcolli.
Kaluan ditë, kaluan vjet, librin nga dora s’e lëshova, në banka të shkollës dhe në jetë punët e kësaj toke i mësova.
Mësova unë se ç’ish mërgimi, shtëpia pa plëng, sofra pa bukë, mësova përse mësuesi, imi, na la dhe mori të largëtën rrugë.
Sot kur dhe vetë me ditar dal para nxënësve të mi, e kujtoj mësuesin tim të parë, arratisur larg në Turqi. / KultPlus.com
Deshta, shum’ kam dasht-dishrue që me këng të trimnoj, me fjalen tënde të ndrydhun të ngrej fuqitë prej gjumit… Këndova (dhe kur m’ishte ndalue) se liria do të vinte edhe për ty, të përbuzun.
Këndova mbi ditët fatlume që do të lindshin, pa dhun, n’agimin e lirisë për ty me popujt këtu e ngjeti, mbi forc të bashkimit mbarë: mbi vrullin tand të mëshehun -unë, biri yt dhe-poeti.
Po! N’errsinën e shtypjes së randë sa shkambi, ndëgjova thirrjet që të bana me dal n’dritë- pse për liri-me tjerë ke dhanë dhe ti djers e gjak si etnit.
Kam dhanë, i dashtun…Dhe sot, në liri- kur thembra e gjaksorit s’na shkel dhe dora pa pranga mbeti, me ty këndoj mbi fuqinë e ngjadhun nën yllin që na pri’ -unë, biri yt besnik dhe-poeti. / KultPlus.com
Është bukur të kesh zgjedhur Një banesë të gjallë Dhe ta strehosh kohën Në një zemër të vazhduar, Dhe t’ia kesh parë duart Duke u shtrirë mbi botën Si një mollë Në një bashtinë të vogël, Ta kesh dashur tokën, Hënën dhe diellin, Si njerëz të familjes Që s’kanë një të dytë, Dhe t’ia kesh besuar Botës kujtesën tënde Si një kavalier drite Në shalën e zezë, T’iu kesh dhënë fytyrë Këtyre fjalëve : grua, fëmijë, Dhe shërbyer si breg Për kontinente endacakë, Dhe ta kesh cekur shpirtin Me lëvizje të vogla rremash Për të mos e trembur Me një qasje të beftë. Është bukur të kesh njohur Hijen nën gjethnajë Dhe ta kesh ndjerë moshën Që zvarritet mbi trupin e zhveshur, Ta kesh shoqëruar mundimin E gjakut të zi në dejet tona Dhe praruar heshtjen Me yllin Durim, Dhe t’i kesh tërë këto fjalë Që lëvizin në kokë, E të zgjedhësh më pak të bukurat Për t’iu bërë një festë të vogël, Të kesh ndjerë jetën Të ngutur e të pa dashur E ta kesh mbyllur Në këtë poezi.
Ne të dy kemi qenë në bërthamën e një guri, tha pema po, i thashë unë dikur emri ynë ishte rrokja e parë e mjegullës që mbulonte gjithçka, tregimin tim dhe ëndrrat, e di, i thashë unë
Një natë në ëndërr më hyri një lumë, që më pas u bë det, po, i thashë unë, deti më pas u bashkua me ëndrrën dhe u bë oqean me një anije të madhe në mes, në atë anije kam qenë dhe unë, -i thashë.
Pas saj të tjera anije do të nisnin udhëtimet pafund duke mbajtur mbi borde marinarë mendje-krisur dhe ëndërrimtarë si puna jote edhe si puna jote, thashë unë.
Dikush filloi të më tregonte një tregim dhe nga kjo gjë nisi të krijohej universi. / KultPlus.com
Shkrimtari Arbër Selmani, një ndër personat më aktiv të qytetit të Prishtinës sa i përket jetës kulturore, vazhdon ta rifreskoj faqen e tij në facebook me lajme fantastik të sukseseve të tij të njëpasnjëshme, shkruan KultPlus.
Pas lajmit se është përzgjedhur nga Departamenti i Shtetit Amerikan si njëri nga përfituesit e “IVL Impact Awards” – Çmimet për Reagim IVLP 2022, me projektin ‘Një copë e jetës sime gjysmake’, Selmani ka njoftuar për një tjetër përzgjedhje.
Kësaj radhe dy poezi nga poeti kosovar, janë përzgjedhur në mesin e njëzet shkrimtarëve nga pesë kontinente të botës, për tu botuar në numrin e katërt të The Global Youth Review, duke konsideruar që dy poezitë e tij, ‘Russian Deception’ (Mashtrimi rus) edhe ‘I am the main prostitute of this city’ (Unë jam prostituta kryesore e këtij qyteti), përputhen me temën e këtij numri – “Pasqyra e Shoqërisë”.
Lajmin e ka bërë të ditur vetë Arbëri, duke u shprehu se ky është një lajm që mezi ka pritur ta ndaj me publikun.
“Një lajm që kom pritë me e nda me juve tash e disa javë. Te ky link e gjeni revistën: https://bit.ly/3zu4eI8 e cila e ka dizajnin fantastik por edhe përmbajtjen që përgatitet prej 20 redaktorëve të revistës. Tre kryeredaktorët e revistës së printuar vijnë nga Japonia, Banglladeshi dhe Amerika”, ka shkruar Selmani.
Kujtojmë që në muajin qershor, shkrimtari ka promovuar librin e tij ‘48 piano’, libër ky që përmban poezi dhe prozë poetike të cilat autori i ka shkruar në një periudhë 12 vjeçare. Njëherit, ky është libri i katërt i autorit. / KultPlus.com
I mbrami peshkatar me ditën e bjerrun n’rrjeta Po kthehet. Unë eci duke prekur nëpër mur Pas zërit të heshtjes zvarem ngadalë përpjetë Hapin gur e kam. Edhe zemrën, gur.
Ja, tani kështjellës i kam hypë përmi Vonë është terr. Nata, disi lëmekur Merr frymë n’për vrimat që mezi shihen zi Dhe ankthëm m’kundrojnë si sytë e prindit t’vdekur.
Mejtuar si fëmija i shkruaj do emra n’rrasë E m’duket dashurisë sonë ia fala një grimë amshim Por gjerbë e rigës s’motit gurin do ta plasë T’parën pranverë duke tallë mashtrimin tim.
Prandaj me dorë, drithtueshëm, pak’ nga pak’ Faqen e shkëmbit fërkoj si vashën. Dua të fshi At marri t’vogël. Vesë? jo, por gjak I vokët kullon gishtat t’mij.
Harroj përse, e si, e nga kam ardhë. Harroj të flas, të lëviz. Harroj pa parë E ndër gërmadha bëhem një copë gërmadhë, Një gur mbi gur që gurit s’don të ndarë. /KultPlus.com
Po që se nuk të shkruaj miku im i dashur dhe Po qe se nuk ma dëgjon zërin merr një karafil e ma kërko varrin diku në botë se vajta pas Lumit./ KultPlus.com
Unë jam prej kohësh pelegrin, Udhëtar në vendin e shpresës së thyer, Jam ndarë pa dashur nga karvani im Mes shtigjeve nga vapa e shirat gërryer.
Kërkoj karvanin tim në rërë e në shpat, Karvanin që e ka ndërruar drejtimin me kohë, Ndaj në udhë jam krejt i humbur, jam fillikat me shami të grisur lidhur në kokë.
Për ujë buza ime u dogj, u bë zhur Dhe sytë më shpojnë nga shterrja e lotit; Më duhet të arrij karvanin e tretur qëkur Çapitur mes vapës, mes shiut e të ftohtit.
Unë jam prej kohësh pelegrin, Shtegtar i karvanit të humbur Dhe bart në kurriz një premtim Të dhënë në hirin e gjyshërve të mundur /KultPlus.com
Louise Glück (1943) është njëra ndër poetet më fundamentale bashkëkohore amerikane. Njihet për precizitetin diskursiv, ndjeshmërinë e thellë dhe depërtimet shumështresore përbrenda temave të vetmisë, dëshpërimit ekzistencial, agonisë, krizave në raportet familjare, dështimeve në dashuri dhe vdekjes.
Autore e 14 veprave me poezi: “Firstborn”, (1968); “The House on Marshland”, (1975); “Descending Figure”, (1980); “The Triumph of Achilles”, (1985); “Ararat”, (1990); “The Wild Iris”, (1992); “Meadowlands”, (1997); “Vita Nova”, (1999); “The Seven Ages”, (2001); “Averno”, (2006); “A Village Life”, (2009); “Poems: 1962–2012”, (2012); “Faithful and Virtuous Night”, (2014), si dhe “Winter Recipes from the Collective”, (2021).
Gjithashtu i ka botuar edhe dy përmbledhje me ese: “Proofs and Theories: Essays on Poetry”, (1994) dhe “American Originality: Essays on Poetry”, (2017).
Fituese e shumë çmimeve dhe nderimeve: Çmimi për Letërsi i Akademisë Amerikane të Arteve dhe Letrave (1981), Çmimi Pulicer për “Wild Iris” (1993), anëtarësim në Akademinë Amerikane të Arteve dhe Shkencave (1993), Poete Laureate e Shteteve të Bashkuara të Amerikës (2003 – 2004), Çmimi Kombëtar i Librit për “Faithful and Virtuous Night” (2014), anëtarësim në Shoqatën Amerikane të Filozofisë (2014), Medalja Kombëtare për Shkenca Humanistike (2015), etj.
Në vitin 2020 u shpërblye me Çmimin Nobel për Letërsi, “për zërin e saj jashtëzakonisht autentik poetik, i cili me bukuri të ashpër ekzistencën individuale e shndërron në universale”.
Louise Glück: 3 & 3
Tri poezi dhe tri tregime
Përktheu nga anglishtja: Artan Muhaxhiri
Triumfi i Akilit
Në rrëfimin e Patroklit
askush nuk mbijeton, bile as Akili
i cili pothuajse ishte perëndi.
Patrokli i ngjante atij; ata vishnin
parzmore të njëjtë.
Gjithmonë në këso miqësish
njëri i shërben tjetrit, njëri është më pak se tjetri:
hierarkia
është përherë e dukshme, ndonëse legjendave
s’mund t’iu zihet besë –
burimi i tyre është mbijetuesi,
dikush që është braktisur.
Çfarë ishin anijet e kallura greke
krahasuar me këtë humbje?
Në tendën e tij, Akili
vuante me tërë qenien
dhe perënditë panë
se ai ishte një njeri tashmë i vdekur, viktimë
e pjesës që e donte,
pjesës që ishte e mortshme.
The Triumph of Achilles, 1985.
I egri iris
Në fund të vuajtjes sime
ishte një derë.
Dëgjoni këtu: ç’quani ju vdekje
unë e mbaj mend.
Përmbi, zhurmat, degë pishe
që lëvizin.
Pastaj asgjë. Dielli i ligshtë
regëtinte mbi sipërfaqen e thatë.
Është e tmerrshme të mbijetosh
si vetëdije
e varrosur në tokën e errët.
Atëherë mbaroi: nga çfarë ke frikë,
të qenit
shpirt dhe pamundshëm
të flasësh, me fund të befshëm, toka e ngjeshur
që lakohet paksa.
Ç’pandeha të ishin
zogj, yryshnin drejt kaçubave të ulëta.
Ty që nuk të kujtohet
kalimi prej botës tjetër,
të them që mund të flas përsëri: çfarëdo që
kthehet nga harresa, kthehet
për të gjetur zë:
Nga qendra e jetës sime buroi
një shatërvan i madh, hije kaltërmbyllta
mbi ujin e detit kaltërçelë.
The Wild Iris, 1992.
Kinseportokalli
S’është hëna, po të them.
Janë këto lule
që po e ndriçojnë oborrin.
I urrej ato.
I urrej, njëjtë siç e urrej seksin,
gojën e burrit
që ma mbyll gojën mua, trupin
paralizues të burrit –
dhe britmën që gjithmonë e bishtnon,
të ulëtin, ofenduesin,
parakusht të bashkimit –
Në mendjen time sonte
dëgjoj pyetjen dhe gjurmimin e përgjigjes
të shkrira në një tingull
që bymehet e bymehet dhe pastaj
ndahet në vetje të vjetra,
antagonizma të lodhur. A e sheh?
Na kanë mashtruar.
Dhe aroma e kinseportokallit
rrymon tejpërtej dritares.
Si mund të prehem?
Si mund të jem e paqësuar
kur ai kundërmim ende
është i pranishëm në botë?
The Triumph of Achilles, 1985.
* * *
Teoria e kujtesës
Shumë, shumë kohë më parë, para se të isha artiste e dërrmuar, e vrerosur me mall, por e paaftë për të krijuar lidhje të qëndrueshme, shumë kohë para kësaj, unë isha sundimtare lavdiplote, përbashkuese e gjithë vendit të ndarë. Kështu më tha fallxhorja që ma këqyri pëllëmbën. Gjëra të mrekullueshme, më tha, do të të ndodhin – ose ndoshta të kanë ndodhur: është e vështirë të jem e sigurt. Sidoqoftë, shtoi ajo, cili është dallimi? Në këtë çast ti je një fëmijë që i ka duart e kapura me fallxhoren. Gjithçka tjetër është hipotezë dhe ëndërr.
Vepra e prozës
Kur e shfletova faqen e fundit, pas shumë netëve, më mbërtheu një valë pikëllimi. Ku u zhdukën të gjithë, njerëzit që dukeshin aq të vërtetë? Për ta shpërqendruar veten, dola jashtë në natë: instinktivisht, ndeza një cigare. Në errësirë, cigarja flakëronte si zjarr i ndezur nga një i mbijetuar. Por, kush do ta shohë këtë dritë, këtë pikë të vogël mes yjesh pafund? Qëndrova për pak në terr, me cigaren që shndriste dhe zvogëlohej, ndërsa çdo frymëmarrje më shkatërronte qetësisht. Sa e vogël ishte, sa e shkurtër. E shkurtër, e shkurtër, por tash brenda meje, ku yjet s’mund të jenë kurrë.
Çifti në park
Një burrë ec i vetëm në park dhe pranë tij ec një grua, po ashtu e vetme. Si mund ta dihet kjo? Duket sikur ekziston një vijë mes tyre, si vija në fushën e lojës. Dhe prapë, në një fotografi ata mund të shfaqen si çift bashkëshortor, të rraskapitur me njëri-tjetrin dhe shumë dimrat e duruar së bashku. Në një kohë tjetër, ata mund të jenë të huaj gati për t’u takuar rastësisht. Asaj i bie libri i vet: përkulet për ta marrë, e prek, padashur, dorën e tij dhe zemra e saj shpërthen si kuti muzikore fëmijësh. Prej kutisë del një balerinë e vogël, e drunjtë. Unë e kam krijuar këtë, mendon burri; ndonëse ajo mund të rrotullohet vetëm në vend, prapëseprapë është njëfarë valltare, jo vetëm copë e thjeshtë druri. Ky duhet të jetë shpjegimi i muzikës enigmatike që vjen prej drurëve.
Më lodhi mundimi në shpirt tërë jetën Ta them lakuriq të vërtetën. Po s’munda ta them ngaherë të plotë, Se ishte zuskë kjo botë. Tani më vjen keq për aq sa gënjeva, Megjithëse gënjyen dhe Adami dhe Eva Të paret gënjeshtarë të mjerë Dhe kjo më jep ngushellim herë-herë. /KultPlus.com
Për të mbushur çdo çast çdo lloj arme Dhe më të zellshmit për vrasjen janë ata që predikojnë kundër Dhe më të zellshmit për urrejtjen janë ata që predikojnë dashurinë Dhe më të zellshmit për luftën – përfundimisht – janë ata që predikojnë paqen. Mos i zini besë Burrit mesatar Gruas mesatare Mos i zini besë dashurisë së tyre. Dashuria e tyre është mesatare, kërkon shpirtvogëlsinë Por ka gjenialitet në urrejtjen e tyre Ka mjaft gjenialitet në urrejtjen e tyre për t`ju vrarë, për të vrarë këdo Ngaqë nuk duan vetminë Ngaqë nuk kuptojnë vetminë Mundohen të shkatërrojnë Gjithçka Ndryshon Prej tyre. Duke qenë të paaftë Të krijojnë art Nuk e kuptojnë artin. Shohin në dështimin e tyre Si krijues Veç një dështim Të botës. Duke qenë të paaftë të duan plotësisht Besojnë dashurinë tuaj Të paplotë Si pasojë, ju urrejnë Dhe urrejtja e tyre është e përsosur Si një diamant që shkëlqen Si një thikë Si një mal Si një tigër Si helmi Arti i tyre më i madh.
Rrugës së ecur me këmbët kallo dhembja nuk mund të hedhet në kontejnerë bota vazhdon ballon e marrëzisë
Kronikave të zeza I shtohen gratë e mbijetuara fjalët që plotësojnë fjalëkryqet e jetës tjerat shtrirë në njërën prej divaneve
Përditshmëria lëvizë shumëzon veten
Diku ekziston një kuptim që mund të krijohet mbase duhet të mos ecim më kështu do t’i shpëtojmë bijtë nga përkulja që përditshmëria ua fal /KultPlus.com
Kur të vdes unë mbyll derën dhe pi e pi atë natë Hapi shishet e verës që nuk pimë dot bashkë (Uh, sa na mbeten, një kantinë e tërë,) Pi edhe shamë që të tradhëtova me vdekje Burrë i pabesë, …si uji në rërë… Lexo nja dy këngë të miat, të trishta Pastaj grisi dyshemese (Pa pikë mëshire, pa lotë,) Më shaj që nuk të këndova siç e meritoje, S’t’u bëra poeti më i mirë në botë. Për inatin tim nxirri gjinjtë jashtë këmishës Më thuaj: ja ku i kam akoma plot jetë, (Ç’t’i bëj tani pa ty, zuzar,) Po tashmë kam ikur e si të ta them Që për to do të rrotullohem Edhe brenda në varr… Kur të vdes unë mos ma fal tradhëtinë e fundit me vdekje, (Atë më të poshtrën, më të pabesën.) Veç mbaje një sy hapur tek dritarja, se s’ dihet, Mund të bëj marrëveshje …e të vij …Me vesën…/ KultPlus.com
Mes turmës së njerëzve jo, më falni nuk pati njerëz pati trupa të tharë prej dhimbjes ishim vetëm rroba të përpëlitura për mish të gjallë aty, po aty u dëgjuan vajet e dy grave, nënës e motrës jo, më falni nuk ishin dy gra ishin dy pjata kuzhine të copëtuara dy skenarë të palexueshëm dy mëlmesa të pakëndshme disa qeliza të plasaritura por më erdhën, në eho në qendër të varrezave, edhe varreza tjetër e gatshme ta përthithë jetën angazhimin, elegancën, aktivitetin fizik, rrezatimin e mahnitshëm buzët e kuqe, zërin e kërcitshim çmimet, udhëtimet cirkun fluturues që ajo e solli në dritë festivalin që i del çdo vit në pritë jo, më falni jo çdo vit, por ditë për ditë ajo i vërsulej një dragoi që erdhi pa ftesë dhe hyri ku nuk pritej, ku nuk shihej për të provuar një disfatë jo, më falni nuk rrëzohet lehtë një Vjosë e matur, e përmbajtur, e plotësuar motorike, e furishme si qielli në ditën e fundit të kortezhit mbushur breshër, breshër, e breshër dehje në violinë, në piano, çarje e vaj, vaje, vaj i motrës, i nënës (në cilën botë prindi duhet ta varrosë fëmiun e tij?) vaj i Zotit edhe i të paplotit vaj i imi, plasje e shpirtit për Vjosën që vallëzoi larg kaq ishte jeta e një njeriu. /KultPlus.com
