Poezi nga Federico García Lorca Përktheu: Faslli Haliti
Parajsa ime… një fushë pa bilbila e as lira, me një lumë diskret dhe me një shatërvan. Pa mamuze të erës sipër gjetheve të rëna as edhe ylli s’dëshiron të jetë gjethe. Një dritë e stërmadhe që mund të ishte xixëllonja e një tjetre, në një fushë me vështrime të liga. Një pushim i qartë dhe puthjet tona atje, në kumbimin e jehonës, do të përhapej shumë larg. Zemra jote e përflakët, asgjë tjetër më.
O dhimbë krenare e shpirtit që vuen dhe shpërthen ndër vargjet e lira… A deshte, vall, për t’u ngushlluem tu’ e stolisë botën me xhevahira?
O dhimbë krenare ndër vargjet e lira, që kumbojnë me tinguj të sinqertë… Vall, a do të prekish kënd ndër ndijesina? Apo do vdesish si vdes gjethi në vjeshtë?
O kangë e dejë e dhimbës krenare… Mos pusho kurr! Por bashkë me vaje, si dy binjakë këndoni mjerimin se koha do t’ju bijë ngushllimin.
Po ti cili je? pyeta shiun që zbriste ëmbël, Dhe, çudi të thuhet, m’u përgjigj, e përkthej si vijon: jam Poema e Tokës, tha zëri i shiut, përjetë ngrihem e pakuptueshme nga vendi e deti i padepërtueshëm, lart drejt qiellit, nga ku, në formë fluturake ndryshuar tërësisht, por ende e njëjta, zbres për të lag toka të thara skeletike, shpërfaqjet e pafundme të pluhurit të botës, dhe atë në to, që pa mua do të ish vetëm farë, latente,e palindur; dhe përherë, ditë e natë, i kthej jetë, vetë origjinës sime, e bëj të pastër, e qendis; (Sepse kënga, e dalë nga vendi i saj i lindjes, pas plotësimit, bredharake, i intereson asaj ose jo, kthehet në kohë me dashuri.)
In 1852 — three years before Leaves of Grass — Walt Whitman anonymously published a short novel, in six parts, in New York’s Sunday Dispatch.
Nën mëshirën e fatit Nën shpresën e qiellit Mbi forcën e tokës Bredhin rrugëve Ca shpirtëra të ftohtë Nën kërkim të rrezeve të diellit
Në barrën e shpinës U rëndojnë bagazhet e vuajtjet Nuk e di cila është më e rënd Shtëpia të cilën mbi supe peshon Apo vuajtjet që në shpirt i vrajnë Bredhjet nuk kanë fund Në mbrëmje trenat bëhen strehim Aty dimrit ku gjejnë ngrohtësinë Ndërsa verës freskinë
Dora e tyre e zgjatur me shikimin e tyre të ndrojtur kërkojnë mëshirë kërkojnë ndihmë dhe lusin për dashni, dashni dashni
Çdo fjalë e tyre Çdo heshtje që rënkon Çdo rrudhë në fytyrë Flet për jetën e tyre Dhe jetën tonë Të gjithë jemi sëbashku në këtë botë Por disa na ndau pasuria E disa mëndjemadhësia Disa pushteti Disa gurbeti Ndërsa, disa vetëm disa I ndau varfëria
Ju lutem një strehë për bredhësit Një kulm për të pashtëpitë Një mirësjellje për lypësit Një shpresë për nevojtarët
Dhe në fund të rrezatoj dielli Të mbretërojë qetësia Se njeriu është qenie Që jeton nga dashnia. /KultPlus.com
Shko se furishëm po fryn në mua erë mallkimi që s’të fal. Dhe, dije mirë, kurrë më një e një nuk bëjn’ një si thonte Hikmeti, ai farë poeti me këngë prej zjarri.
Shko merri me vete lutjet tua, edhe hijen tënde hiqe zvarrë rrugëve si gjënë e ndyrë. Mos u kthe pas. Mos i harro sytë e përlotur në shtekballin tim. Mos thuaj lamtumirë. Asgjë mos thuaj. Merri me vete gjurmët nëpër të cilat erdhe një natë më e përvuajtur se frika dhe hyre në mua. Shko dhe bëhu fjalë e mbrame n’gojën time. Bëhu shkrepetirë e fikur n’ylberin e shkrimit tim. Bëhu çdo gjë pos Meje e Teje dhe asaj që e quajtëm Ne kur i zinim yjet si fluturat e ua ngjisnim nganjë emër mos ta harrojmë emrin tonë. Shko, merri me vete edhe rrugët, të mos kthehesh kurrë në vesën e lotit të rrejshëm, gërmadhat e kujtimit t’i rrëzosh.
Shko, mbyllu në do kështjella të largëta harrimi, ku s’të zgjojnë më këmbonat e pendimit kur çmendet mallit vetmia ose kur buza buzën e han n’pikllim, që mëkatin s’e lan, që s’mundet ta shpojë Gurin e rëndë, gurin e ftohtë të ndarjes. Shko, më mirë dhe hesht. Mos u kthe mbas. Mos i harro sytë e përlotur n’shtekballin tim. Mos thuaj lamtumirë. E kur t’shkojsh larg, më larg se prej blerimi n’blerim E kur t’shkojsh larg, më larg se prej zemre në zemër Aq larg sa ta harrosh edhe emrin tënd dhe zërin tim, fshihu prej vetes Shkurto flokëgjatat, mate me to mendjeshkurtrën tënde dhe mos qaj. Shko se tmerrshëm po lodrojnë sonte n’mua rrëket e gjakut të ndezur. / KultPlus.com
Sa qesh’ fëmijë s’mujta kurrsesi me e kuptue pse gjyshja vente në gjoks nji copë sapun ermirë… E mbështillte sapunin si ferishten në djep dhe e fuste mes cicave të mëdha, pa dashtë me ia ditë për brohorimat e grave që parakalonin me kazma ndër duer. Sa qesh’ fëmijë admiroja kostumin e zi të martesës që im atë e veshte në çdo festë a mort, tue mendue se ai kostum mbartte magji e prandaj ruhej me aq kujdes në raftin ku t’i shponte hundët naftalina. Sa qesh’ fëmijë imagjinoja se tana fustanet e grave janë prej basme me lule dalëboje si i vetëm fustan veror i nanës që lahej, terej e hekurosej përditë…
Si t’ia baj me tanë këto kujtime, malli jem, tash që fotografitë bardhezi më janë shkapërnda mbi prehën… / KultPlus.com
zemër s’po guxoj të mendoj në ty se veç të qeshurën tënde po ta mendoj kah krahu im i djathtë dhe shikimin me bisht të syrit që fluturon vrik si vremç i trembur posa vëren se është parë më bën të nisem këmbë për në botën tjetër atje ku sigurt ti do të vish
Ukshin m’kanë quejt prej të vogli, prej të gjallmi, nana idiomën e pyllit mbi supe ma ngjiti. Ende nuk ka ndodhë, por kur në varr të visit t’m’kallni, malësorit rranjën e emrit do ia hiqni.
N’trevat tona kur foshnje kam mbërritë, si çdo foshnje e kësaj bote një destin për me falë, m’sundoi shpresa se n’origjinë tamli ish dritë, m’poshti e vërteta se frika pleqve të mi ende s’u ka dalë.
As n’andrrat e mia, mbushë me zanin e saj të plaktë, s’ia paska hekë nanës frikën emri që m’ka ngjitë. Edhe nëse i pjekur vij mes jush, tradhtinë për me matë, do bahem bishë po t’ndij se m’thërrisni Ukshin.
Nëpër troje ku punën kam hedhë, emra trimash mbush pagëzimi, por nuk u mbërrit jeta dhe emri nuk ngjiz dejet. Emrin e trimit e mban dhe amfibi.
Kemi pas kenë për emra ngatërrestarë të mëdhaj, dhe unë foshnjë e naiv u paskam zanë besë, kam besu shku e ardhë, kam besu bir e nanë. Kur m’thërrisnin Ukshin e merrja për betejë.
Me mu bashkë lindën prej gënjeshtre poetët, u nxinë që drita t’kthehej në të folmen tuej. Lindën po me mu prej mashtrimit dëshmorët që shqipja të mos flitej nga gjuhë e huej.
Se shumësia juej në trishtim të shkurtër ka pjellë përbri meje krimin e vogël, tradhëtinë e madhe. E dinit që mes emrash do të zhduknit të flaktët, të urtët, ata që shquenin tmerrin ndër kang e ndër valle.
Nëse vendimi s’e cakton një SOT për m’u ngritë balte, në bajgë ku jeni zhytë nuk mund të derdhet qielli. N’bajgë ku jeni zhytë, ku emri ju kallte, Ukshin do të jetë për ju një fjalë vreri. /KultPlus.com
Shumë njerëz ka qethur berberi në jetën e gjatë Atje në floktoren e kthesës së rrugës “Naimi”, Shumë vdiqën fatmirë a të ngratë, Shumë u vranë, u burgosën dhe jetën u mori mërgimi.
Qethi djaj e fisnikë e kusarë dhe mjaft deputetë, Dijetarë e memurë, kapterë e plot gjeneralë, Presidentë të shkuar e të ardhshëm, dramaturgë e poetë, Kardiologë e xherahë e dentistë që shkulin dhëmbë e dhëmballë.
Ah, nga gjithë mullarët me koka, ç’na mbetën! Po të bënte berberi një album nga kokët e qethura, Sigurisht, do t’i hapej një nam i madh tërë jetën Si poetit të shquar në librin me vjersha të zgjedhura:
“Ja, ky flok i takonte filan presidenti, Filan presidenti që vdiq, a mbaroi i burgosur. Këto balluke i mbante kusari i madh i qytetit, Ndërsa ato më tutje i kishte një pusht i brengosur”.
Kështu do lexonim të zgjedhurat flokë si libër Nga vetitë e prodhimit të leshit në kokat shqiptare. Lere, lere! Berberi vërtet do bënte një Bibël, Po të kishte në kokën e tij dy-tri pare.
Koha është të duhemi, të kesh besim në mua kur të them: Trime, të kem besim në ty kur më thua: Trim. Për kokën time kryeneçe shumë kurthe ngrite, shumë e pushkët mbushi babai yt, fisi yt, një mijë e një të zeza kurdise ku do t’ma zije pritën.
E nën një kulm banonim, nga frëngjia me ditë më peshove, me ditë lexoja Shekspirin në hijen e Kullës, se mos do të takoj te kroni i shpresave.
Ma ruaj syrin, dashuria ime, ma ruaj shpinën nga dielli, nga acari! Kam frikë se ma therin syrin cubat e territ, kam frikë se më vrasin pas shpine të pabesët.
Dashuria ime, ma zgjat dorën ta kapërcejmë këtë ujë të madh, i huaj s’jam as vij nga tokë e vdekshme. Në fund të livadhit të kositur a po sheh: ai kali i bardhë është yni tash e përgjithmonë. Më shikon drejt në sy, lëri zënkat, fjalët, sharjet.
Unë do të sjell Lulen nga zemra e bjeshkës, do ta ndez llambën në kullë, do ta hedh farën në tokën e re. Kur të desha, çoje dashuri pas shtatë katundeve e të rënat të forta i kishe. Kur më deshe, çoja dashuri me një grua të marrë e mëhalla jehonte nga shpifjet.
Na iku jeta, trime, si s’menduam pak edhe për vete. Koha është të duhemi. /KultPlus.com
Eja ashtu si je, mos humb kohë me tualet, Nëse gërsheti t’është prishur, apo flokun s’e ke drejt, Nëse kordelin në bel s’e ke lidhur, nuk ka dert, Eja ashtu si je, mos humb kohë me tualet.
Eja mbi bar me hapa të shpejtë, Nëse këmbët t’i njom vesa, nëse mbetesh pa sandale, Nëse perlat të këputen nga xherdani, mos ki dert. Eja mbi bar me hapa të shpejtë.
A po i sheh retë duke u mbledhur në qiell? Varg lejlekët fluturojnë lart dhe era shpejton mbi shkurre. Kafshët të trembura nisen vrap në stane. A po i sheh retë duke u mbledhur në qiell?
Ti kot ndez llambën për t’u stolisur; ajo dridhet dhe e fikë era. E kush do ta vërejë se bloza qepallën s’ta ka prekur? Se sytë i ke më të zi se retë e shiut? Ti kot ndez llambën për t’u stolisur; ajo dridhet dhe e fikë era.
Eja ashtu si je, mos u vono me tualet Nëse kurorën s’e ke thurur, s’ka dert? Nëse zinxhirin e dorës s’e ke lidhur, ashtu lëre. Është vonë; qielli u bë terr nga retë. Eja ashtu si je, mos u vono me tualet.
Ti qave dhe më the me zë të ulët Se unë të trajtoja si prostitutë. Atëhere lotëve të tu s’ua vura veshin, Te desha, pa e ditur se të desha.
Një mëngjes të beftë kur u gdhiva Pa ty dhe bota krejt e zbrazët m’u duk, Ahere e kuptova ç’kisha humbur, Ç’kisha fituar kuptova gjithashtu.
Më rrëzëllinte si smerald mërzija, Dhe lumturia ngrysej si një muzg me re. Nuk dija kë të zgjidhja nga të dyja secila m’e bukur se tjetra qe.
Se ish i tillë ky koleksion bizhush Që dritë e terr lëshonte njëkohësisht, Që njëqindfish etjen për jetën shtonte, Por dhe që vdekjen ndillte njëqindfish.
O të humbur shqipëtar Seç qenkeni për të qarë! Për të qar’ e për të sharë, Për të shar’ e për të vrarë! Armiqtë mbë dhé ju hodhnë, Dhe ju shtypnë sa u lodhnë! Sa u lodhn’ e sa ju ngopnë Ju gdhendnë edhe ju rropnë. As bukë, as brekë s’ju lanë, Ju punoni, ata hanë! Nuk ju lan’ as pakë nderë Q’e kini pasur përherë. As nder, as turp, as gjak s’kini Unji kryet dhe po rrini. I duroni vet armiqtë; Prisni vdekjen apo vdiqtë? Shërbëtorë t’Anadollit, Kleçk e lodra të Stambollit. Në mos u shove fare, Ndizu, zemra shqipëtare! O shqipëtarë barkzbrazur, Fustançjerr’ e këmbëzbathur Zemërohuni një herë, Mprehni kordhët për të prerë, Mprehni kordh’ e mprehni pallë Të ju ndritin yj mi ballë, Ti frikësoni zuzarët Ç’i shuan shqipëtarët, E në vend tuaj të rroni Si të doni e si të thoni!
Kam dashur t’i gjeja dhe nipit tim të vogël një nuse Andej nga Kosova në fshatrat e thella, Po kjo ka qenë një ëndërr pas zjarrit me flakë të kuqe Si valë e flamurit tek shpella.
Ka qenë vërtet një ëndërr në viset e mia me gurra, Ku Rrjedhin ujrat, por unë etjen e verës zor se e shuaj. Kam dashur nusen e nipit të mos e marr me vetura, po veç si qëmoti me kuaj.
Një muaj të tërë le të zgjaste udhëtimi me kalë, Me pluhur mbi velo të vinte nusja e nipit tek unë, me dorën time t’ia shkundja duvakun palë mbi palë Atje tek oxhaku, ku kafja në xhezve bën shkumbë.
Dhe s’kishte gjë, le të binte pluhur i udhës së largët Në vatrën time të vjetër sa përralla, Po kjo nuk ndodhi mes botës së ligë e të varfër, Ku rron ky fisi i ynë i ndarë në dysh plot andrralla,
Ku s’merr dot një nuse për nip a për djalë, Se fisin e ndanë kufiri me dy pasaporta; Këto pasaporta s’te lënë të marrësh nuse me kalë, As me vetura, as me trena dhe as me aviona ndofta…
Kam ëndërruar t’i gjeja një nuse tim nipi të dashur Në fshatarat e thella andej nga Kosova, Se s’desha të shkoja në tjetren botë me buzë të plasur, Ta shuaja etjen e mallit për aq sa të rroja.
Poezi nga Maya Angelou Përktheu: Majlinda Bashllari
Gratë e bukura sfiliten të gjejnë sekretin e sharmit tim. Ngase s’jam e bukur ndoshta, e as ndonje trup modeleje nuk kam dhe kur këto ua them atyre mendojnë se tallem. Them se – është në gjatësinë e krahëve, në përdredhjen e vitheve të mia, në ritmin e hapave, në formën e bukur të buzëve… Jam jashtëzakonisht grua! Një grua fenomenale Jam unë.
Kur hyj në një dhomë, aq qetë sa s’e merrni me mend dhe një burri i afrohem, – të gjithë shtangin a bien në gjunjë dhe sulen drejt meje – Një koshere e gëzueshme bletësh. Them se – është prej zjarrit që më digjet në sy dhe vezullimit të bardhë të dhëmbëve, lëkundja e belit ndoshta dhe hareja e këmbëve. Oh, jam jashtëzakonisht grua Një grua fenomenale Kjo jam unë.
Vetë burrat, sa herë janë habitur Ç’gjë i tërheq drejt meje… Përpiqen kaq shumë, por s’munden t’i afrohen dot të fshehtës sime. Edhe kur vetë ua rrefej prapë s’dinë ta prekin… Them vjen prej harkut të thellë të shpinës, nga dielli i buzëqeshjes sime, përhedhja e gjoksit, a ndoshta, nga hijeshia e stilit Oh, jam kaq e jashtëzakonshme Një grua e mrekullueshme Jam unë
Tani e kuptoni, se përse nuk kam nevojë të tund kokën, të klith a të lëviz më kot, a të flas me zë të lartë. Nëse shihni që përmes kaloj me krenari të thellë… Shijomëni! Ju thashë, pra – është në kërcitjen e takave të mia, valëzimin e flokut, në cipën e shndritshme të dores, në etjen për njeriun – Sepse jam e jashtëzakonshme, Grua fenomenale – Kjo jam unë.
Kur nana më fali bluzën blu, Mu duk që bota u ndal, e buzëqeshi veç për mu. E thurrun me fije ngjyrë të qielltë, Mi dha krahët. Mora e nxjerra një fije peri, T’ia tamanis trupit të njomë, N’te s’kish mbet kurgja pos plakjes, E prapë mu duk tojë, e zojë.
Kur nana më fali bluzën blu, E mora me e veshë, Gëzimi i njëjtë si ditën e parë të shkollës. Kur isha para shoqeve të klasës, Bluza blu Që mu duk se e ndali botën të buzëqesh veç për mu, S’ish gja tjetër veçse lesh fukarallëku, Në të cilin po gjalloja, E po e arrnoja, Po sikurse bluzën blu. / KultPlus.com
